Jagodzińska, M. (2008). Psychologia pamięci. Badania, teorie, zastosowania. (s.436-443).
Jak powstają fałszywe wspomnienia?
Pseudowspomnienia osobiste są przejawem procesów konstruowania w pamięci i mylenia źródeł informacji.
Przykład Piageta, który pamiętał w dzieciństwie jego niania uratowała go od porwania, a po latach dowiedział się, że historia została przez nią zmyślona, by dostać premię J.
Za konstruktywnym charakterem wspomnień autobiograficznych przemawia to, że w warunkach eksperymentalnych udało się wytworzyć fałszywe wspomnienia.
Procedura: podaje się badanym listę zdarzeń z ich życia (w tym kilka nieprawdziwych), prosi się o ich opis, plastyczne wyobrażenie sobie minionego zdarzenia. Fałszywe wspomnienia powstały u 20% dorosłych, u ponad 40% dzieci. Badani nie chcą wierzyć, że zostali wprowadzeni w błąd i są przekonani o prawdziwości wspomnień.
Czynniki wpływające na powstawanie fałszywych wspomnień
- subiektywne prawdopodobieństwo danego zdarzenia. Jeśli zdarzenie mogło wystąpić, to do konstrukcji wspomnienia używa się fragmentów prawdziwych doświadczeń. Jednak nawet zdarzenie początkowo uznawane za nieprawdopodobne może stać się prawdopodobne przy odpowiedniej sugestii,
- wyobraźnia i instrukcje zachęcające do tworzenia obrazów,
- fałszywe wspomnienia mogą opierać się częściowo na rzeczywistości – fikcyjne zdarzenia wzbogacane przez fałszywe szczegóły,
- mylnie źródła informacji (source monitoring error) – przekonanie, że jest to nasze osobiste wspomnienie.
Schacter, Norman i Koutsraal – koncepcja pamięci konstruktywnej (constructive memory framework - CMF):
- koncepcja uwzględnia dane neuropsychologiczne,
- by uniknąć mylenia źródła informacji cechy zdarzenia powinny być powiązane w spójną reprezentację i by dał o się odróżnić poszczególne epizody od siebie
- główna struktura – hipokamp: każdy epizod ma swój „indeks” w CA3 w hipokampie. Indeks ten wiąże aktywację w korze nowej w reprezentację zdarzenia. Konieczne są różnice między indeksami, by zakodować różne epizody
- za pomocą wskazówek następuje aktywacja nowej kory/indeksu w CA3 i wydobycie cech zdarzenia. Następnie ustalane są kryteria monitorowania źródła – jeśli nie są one jasne, to łatwiej zaakceptować elementy fantazji czy wyobrażeń.
- w monitorowanie źródła zaangażowana jest kora przedczołowa – głównie prawa półkula.
.
Wspomnienia prawdziwe, w odróżnieniu od fałszywych, są :
- bardziej szczegółowe
- bardziej logiczne, spójne
- wygłaszane z większa pewnością.
Zbliżenie: W poszukiwaniu wypartych wspomnień z dzieciństwa – wspomnienia odzyskane czy fałszywe?
Odzyskane wspomnienia (recovered memories) – wg psychoanalizy są to wyparte wspomnienia traumatycznych zdarzeń, najczęściej z dzieciństwa.
Lata 90 – liczne procesy sądowe o molestowania w dzieciństwie:
- oskarżały głównie kobiety w wieku 20-40 lat
- wspomnienia dotyczyły pierwszym 8 lat życia (najwcześniej – wspomnienia z 6 miesiąca życia)
- oskarżenia o gwałty, kanibalizm, sodomię, rytuały satanistyczne.
Pojawiły się wątpliwości:
- te wspomnienia prawie nigdy nie były potwierdzane przez inne dane
- może terapeuta zasugerował pacjentowi, że przyczyną jego problemów mógł być uraz z dzieciństwa, nakłaniał do wyobrażania sobie przykrych scen.
Eksperyment z interpretacją snów:
- Mazzoni, Loftus, Seitz, Lynn
- badani wypełniali Inwentarz Zdarzeń Życiowych, potem ci, którzy nie zadeklarowali, że przez pierwsze trzy lata życia nie byli prześladowani, zostali poddani sesji interpretacji snów. Wyjaśniano, że w snach zawarte są często wspomnienia wyparte, sugestywnie interpretowano sny badanego. Gdy po raz drugi badani wypełniali IZZ 50% tych, którzy nie deklarowali prześladowania za pierwszym razem, teraz twierdziła odwrotnie.
Eksperyment w paradygmacie DRM:
- prezentacja listy słów wiążących się z pojęciem krytycznym, które się nie pojawia
- te osoby, które odzyskały wyparte wspomnienia o molestowaniu, wykazały podwyższoną skłonność do rozpoznawania fałszywych odpowiedzi
- podobne wyniki uzyskują osoby, które twierdzą, że zostały porwane przez kosmitów.
paulinica