Treść - Moduł 4.pdf - Historia wychowania - sylwia22886

Polska pedagogika okresu międzywojennego

Wstęp

1. Działalność pedagogiczna Janusza Korczaka

2. Miejsce pedagogiki Korczaka w ówczesnej nauce o wychowaniu

Bibliograﬁa

Wstęp

Pewne cechy, które mamy genetycznie zakodowane, w procesie ewolucji rozwinęły

się w sposób charakterystyczny tylko dla człowieka (m.in. altruizm, instynkt opie-

ki i pomagania innym). Niedawno odnaleziono kości człowieka sprzed dwustu ty-

sięcy lat, który przeżył, mimo że był pozbawiony uzębienia, podczas gdy główne

pożywienie stanowiło wówczas mięso. Przetrwał dzięki swoim towarzyszom, któ-

rzy karmili go miękkim, przeżutym mięsem.

Uświadamia nam to, że potrzeba opieki nad innymi, choćby w podstawowym za-

kresie, zawsze będzie istniała. Warto poświęcić trochę uwagi i czasu drugiemu czło-

wiekowi — samotnej staruszce za ścianą czy zaniedbanemu dziecku na podwórku

— i pamiętać, że pomagając lokalnie, pomagamy globalnie.

Opieka i wychowanie ulegają nieustannej ewolucji, jednak pewne jej aspekty są sta-

łe, podobnie jak wypracowane w przeszłości rozwiązania niektórych problemów.

Dlatego należy poznać działalność i teorie prekursorów opieki w historii myśli peda-

gogicznej , aby przekonać się, jak wiele proponowanych przez nich rozwiązań znaj-

duje zastosowanie również dzisiaj.

1. Działalność pedagogiczna

Janusza Korczaka

Niezwykłą skarbnicę wiedzy stanowią działalność pedagogiczna i prace teoretycz-

ne Janusza Korczaka (1878 lub 1879–1942). Chociaż pozostawił on bogaty dorobek

pisarski, to badacze nie do końca są zgodni, czy stworzył on teksty naukowe, czy

też publicystyczne, ﬁlozoﬁczne.

W opisanych i prowadzonych przez siebie instytucjach opiekuńczych wykorzystał

wiedzę potrzebną każdemu, kto choć w znikomym stopniu zajmuje się opieką.

Przybliżając dokonania Janusza Korczaka, należy mieć na względzie czasy i warun-

ki, w jakich pracował. Od 1923 roku zaczęła obowiązywać ustawa, w myśl której

opiekę nad dzieckiem sprawowało państwo, samorządy, instytucje społeczne i ko-

ścielne (Balcerek, 1978: 68–70). W 1929 roku utworzono w Polsce 1129 domów

dziecka, w których przebywało 59 600 dzieci (Kowalik, 1972: 72). Dla porówna-

nia dodajmy, że obecnie w placówkach tego typu przebywa 25 000 dzieci.

Z tekstów Starego Doktora wynika, że wszędzie tam, gdzie jest wiele dzieci, jest

wiele problemów — od drobnych do bardzo poważnych — które powinniśmy prze-

widywać i w sposób metodyczny rozwiązywać.

Kiedy otrzymujemy pod opiekę grupę dzieci, pierwszym problemem, jaki może się

pojawić, jest zapamiętanie ich imion, co pozwoli nam właściwie się do nich zwra-

cać (Korczak, 1978: 258–259). Kolejnym problemem może stać się wyznaczenie

dzieciom miejsc przy stołach w jadalni — według ich uznania czy według stworzo-

nego przez nas klucza? (Korczak, 1978: 262–263). Pamiętajmy, że niektóre miejsca

mogą być przez dzieci uznane za lepsze, inne za gorsze.

Niewątpliwie metodyka jest przedmiotem trudnym — wiele problemów wciąż nie

zostało opisanych w podręcznikach, niektóre trudno przewidzieć i dopiero, gdy

znajdziemy się w określonej sytuacji, musimy szukać rozwiązania. Zdarzają się wy-

chowawcy, którzy — nie znając imion dzieci — posługują się wymyślonymi prze-

zwiskami („ty, rudy”, „ty, gruby”), co często wyzwala wesołość niektórych dzie-

ci i wychowawców. Nie zastanawiają się jednak nad tym, co czuje potraktowane

w ten sposób dziecko.

Na metodykę Korczaka należy spojrzeć z punktu widzenia wolności jego wycho-

wanków — ich wpływu na życie domu, w którym mieszkali. Korczak — jako twór-

ca różnorodnych technik wychowania — zastosował szereg rozwiązań metodycznych

służących rozwĳaniusamorządnościdzieci.Należądonichprzedewszystkim:

— sejm jako forma samorządu,

— posiedzenia,

— komisja opiekuńcza,

— sąd koleżeński.

Chciał, aby dzięki tym swego rodzaju instytucjom dzieci czuły się dobrze wśród

dorosłych, aby były odpowiedzialne za miejsce i rówieśników, wśród których przy-

szło im żyć.

Sejm stanowiła rada dwudziestu wychowanków (każdy reprezentował pięciooso-

bową grupę), która wspólnie z wychowawcami ustalała regulaminy życia w domu,

prawa i obowiązki dzieci, ale i dorosłych (miała możliwość usunięcia z domu kogoś

z dorosłych) (Korczak, 1978: 349).

Rada samorządowa stanowiła efekt uznawanej przez Korczaka za konieczność de-

mokratyzacji życia od najwcześniejszych lat rozwoju dzieci.

Komisja opiekuńcza przydzielała starszych wychowanków młodszym, nowo przyby-

łym do domu dziecka (na okres trzech miesięcy). Mieli oni pomóc dzieciom od-

naleźć się w nowych warunkach. Taka forma opieki pozwalała im także rozwinąć

pożądane cechy charakteru (Korczak, 1978: 306–308). W idei komisji opiekuń-

czych można odnaleźć współcześnie rozwĳany ruch iidee mentoringu (por.Par-

sloe, Wray, 2002).

Posiedzenia to zebrania dziecięcej rady oraz dorosłych, na których zapadały różne

postanowienia i decyzje. „Bądź co bądź, posiedzenia poruszają zbiorowe sumie-

nie gromady, wzmacniają poczucie wspólnej odpowiedzialności, pozostawiają ślad.

Ostrożnie z tym jednakże. Nie ma i być nie może koleżeństwa i solidarności bez-

względnej w gromadzie. Z jednym łączy mnie tylko wspólny dach nad głową i ran-

ny dzwonek na wstawanie, z drugim — wspólna szkoła, z trzecim — upodobania,

z czwartym — przyjaźń, z piątym — miłość. Dzieci mają prawo żyć grupami i po-

jedynczo, własnym wysiłkiem i własną myślą” (Korczak, 1978: 310).

Sąd koleżeński był na tyle nowatorski w swojej wymowie, że słynny psycholog fran-

cuski Jean Piaget, który zwiedzał przed wojną placówkę Korczaka, stwierdził, że

unikatowym rozwiązaniem w skali światowej jest powołanie sądu, w którym dzieci

mogą sądzić nie tylko swoje czyny, ale także czyny swoich opiekunów (Piaget,

1977: 101–102). W sądzie dzieci mogły rozstrzygać sporne kwestie, jakie w spo-

łeczności dziecięcej nierzadko się zdarzają, co więcej — do sądu można było podać

również siebie, z czego dość często korzystał Korczak. Sąd zbierał się raz w tygo-

dniu, miał określony kodeks i procedurę podawania spraw do sądu. Sędziowie byli

wybierani przez losowanie spośród tych dzieci, które nie miały w ostatnim czasie

żadnej sprawy w sądzie. Funkcjonowała rada sądowa, która opracowywała prawa

obowiązujące wszystkich. Sekretarz zbierał zeznania, odczytywał je, prowadził ta-

blicę sądową, księgę zeznań i wyroków, redagował gazetę sądową itp. Celem sądu

było normowanie życia codziennego i aktywny udział w nim wychowanków. „Je-

żeli ktoś zrobił coś złego, najlepiej mu przebaczyć. Jeżeli zrobił coś złego, bo nie

wiedział, to już wie teraz. Jeżeli zrobił coś złego nieumyślnie, będzie w przyszłości

ostrożniejszy. Jeżeli robi coś złego, bo mu się trudno przyzwyczaić, będzie się sta-

rał. Jeżeli zrobił coś złego, bo go namówili, już się nie będzie słuchał” (Korczak,

1978: 310). Oczywiście procedura i postępowanie miały swoje uzasadnienie, gdyż

dzieci uczyły się odróżniania spraw drobnych od poważniejszych. „Sąd musi bronić

cichych, by im nie dokuczali silni, sąd musi bronić sumiennych i pracowitych, by

im nie przeszkadzali niedbalcy i leniuchy, sąd musi dbać, by był porządek, bo nie-

ład najbardziej krzywdzi dobrych, cichych i sumiennych (…). Sąd nie jest sprawie-

dliwością, ale do sprawiedliwości dążyć powinien, sąd nie jest prawdą, ale pragnie

prawdy” (Korczak, 1978: 311). W większości paragrafy zawierały uniewinnienie,

przypomnienie, ale był i najwyższy paragraf 1000, który mówił o wydaleniu wy-

chowanka z domu, jeżeli zawiodły inne różnorodne sposoby wpływu na niego łącz-

nie z paragrafami. Podobną technikę stosował w swojej szkole Summerhill Alek-

sander S. Neill (por. Neill, 1992).

Oczywiście Korczak zdawał sobie sprawę z tego, że dziecko powinno mieć w swo-

im życiu wiele rzeczy stałych, dlatego sąd zbierał się regularnie, a i inne techniki

pozwalały na ułożenie życia grupowego.

Tablica zawieszona w widocznym dla wszystkich miejscu służyła głównie do wza-

jemnego komunikowania się między opiekunami a dziećmi. Tam umieszczano

ważne informacje, ogłoszenia i zawiadomienia. Obok tablicy Korczak stosował

półkę , na której znajdowały się rzeczy potrzebne dzieciom, jak np. słowniki, ency-

klopedie, plan miasta, zbiór gier i zabaw, kroniki, pamiętniki itp. Tablica odgrywa

w domach dziecka bardzo ważną rolę również dzisiaj. Warto obok niej postawić

komputer z dostępem do internetu.

Szafa znalezionych rzeczy to miejsce, gdzie składa się znalezione rzeczy, które nie

wiadomo do kogo należą. Warto dodać, że Korczak domagał się, aby każde dziec-

ko miało coś, co jest jego własnością (Korczak, 1978: 302).

Sklepik służył dzieciom do uczenia się obowiązkowości i planowania swojego ży-

cia, więc np. przybory szkolne wydawane były tylko w określonych godzinach. Kto

się spóźnił, musiał czekać do następnego dnia lub płacić drobne kwoty (Korczak,

1978: 303).

Wieszadło na szczotki było związane m.in. z dyżurami porządkowych (kto, kie-

dy i co ma wykonać). Było to miejsce, które każde dziecko znało, gdzie znajdowa-

ła się odpowiednia liczba szczotek, ścierek, wiader i misek do sprzątania. Gdyby

było niewłaściwie zorganizowane (brak szczotki, ścierki), dzieci nie byłyby w sta-

nie sprzątać (Korczak, 1978: 303–306).

W domu dziecka stosowano również zakłady , w których Korczak wykorzystywał

hazardowe ciągoty dzieci i stosował je w celach wychowawczych (np. zakładał się

z dzieckiem, które lubiło długo spać, że nie da rady wcześnie wstać).

Janusz Korczak stosował też inne techniki, takie jak pamiątkowe pocztówki z po-

dziękowaniami, z życzeniami, w nagrodę za postępy, kalendarz ustalający święta

oﬁcjalneimniejoﬁcjalne(np.22grudnia,hasło:niewartowstawać,bodzieńkrót-

ki, 22 czerwca, hasło: nie warto się kłaść spać, dzień brudasa, dzień zachęty itp.).

Widać więc, że życie w instytucji może być unormowane, uwzględniające potrzeby

dzieci, ale wzbogacone o komizm i humor, tak potrzebne dzieciom.

Treść - Moduł 4.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: