ZESTAW ĆWICZEŃ USPRAWNIAJĄCYCH NARZĄDY ARTYKULACYJNE DO PRZEPROWADZANIA W TRAKCIE PRZERW ŚRÓDLEKCYJNYCH
Przyczyną wadliwej artykulacji bywa często gorsza sprawność narządów mowy, a także brak czucia ułożenia tych narządów. Proponowane ćwiczenia mają na celu wypracowanie zręcznych i celowych ruchów warg, języka i podniebienia miękkiego nie tylko dla dzieci z wadami wymowy.
PRZYKŁADY ZABAW-GIMNASTYKA WARG I JĘZYKA:
- ”Niedźwiadki”
Dzieci chodzą po sali naśladując ruchy niedźwiadków (ciężko stąpają). Na przerwę w muzyce lub na określony sygnał „niedźwiadki” zatrzymują się i „zlizują miód z górnej wargi”, przesuwając w tym celu wokół niej językiem. Czynność tę dzieci powtarzają kilkakrotnie.
- „Kotki”
Dzieci kotki krążą po sali, naśladując koty. Na przerwę w muzyce lub określony sygnał „kotki stają na miejscu pijąc mleczko z miseczki”.
- „Rytm piosenki”
Nauczyciel gra lub śpiewa piosenkę. Dzieci usiłują rozpoznać jaka to piosenka, a następnie czubkiem języka mlaskają jej fragment.
- „Języczek wędrowniczek”
Każde dziecko ma przed sobą lusterko. Nauczyciel opowiada, pokazując ruchy języka.
Język wybrał się na wycieczkę do lasu. Pojechał tam na koniku (mlaskanie językiem- naśladowanie konia). Na łące zostawił konia (prrrrr). Następnie rozejrzał się dookoła (język ruchem okrężnym oblizuje wargi: górną i dolną). Potem wszedł do lasu (język chowamy w głąb jamy ustnej). Przeszedł las wzdłuż (język przesuwamy po podniebieniu w głąb jamy gardłowej) i wszerz (przesuwamy językiem za zębami górnymi i dolnymi). A wtedy już przedarł się przez gęstwinę krzewów i drzew (język przeciskamy przez zaciśnięte zęby). Zauważył, że zrobiło się ciemno. Rozejrzał się w prawo, i w lewo, spojrzał w górę i w dół (język przesuwamy z jednego kącika ust do drugiego – od ucha do ucha, potem sięgamy nim nosa i brody). Wsiadł na konia i pojechał do domu (kląskanie językiem).
- „Porządki”
To jest myszka i jej domek. Gdy tylko zaświeciło słońce, myszka wyszła przed domek (wysuń język jak najdalej na brodę), rozejrzała się dookoła (zrób kółka językiem), spojrzała w prawo, a potem w lewo (język dotyka prawego i lewego kącika ust). Postanowiła wrócić do domu i zrobić w nim porządki.
Najpierw umyła sufit (język dotyka podniebienia), potem zamiatała podłogę (język wykonuje ruchy na dnie jamy ustnej), wytarła kurze z mebli (język myje wewnętrzną stronę zębów), umyła okna, najpierw jedno, (wypychamy językiem policzek), potem umyła drugie. Na koniec wyciągnęła odkurzacz i odkurzyła dywanik (język zwija się w rurkę). Ponieważ odkurzacz nie wyczyścił dokładnie dywanika, myszka wzięła trzepaczkę i wytrzepała dywanik (mlaskanie językiem). Teraz myszka postanowiła coś zjeść. Nałożyła na miseczkę (język układamy w miseczkę) tik-taka i odpoczęła po ciężkiej pracy.
-„Język”
Język to tancerz jest nad tancerze.
Każdy to przyzna i przyzna szczerze.
Bo ten języczek oj bez pamięci
To się wydłuża, kurczy i kręci.
Płaszczy, rozszerza- to w trąbkę zwija.
Raz jest jak jaszczur,
Raz jest jak żmija,
Raz jak igiełka,
To znów jak narty.
Długi, wypukły, wklęsły, rozwarty.
To w górę skacze, z powrotem spada,
Jak zręczny szermierz, co szpadą włada.
Jak sztukmistrz biegły,
Linoskok śmiały,
Tak ten języczek koniuszkiem małym
Wywija, cofa, skręca,
Zawraca, zadaje cięcie,
Drga i kołata,
Żeby wyrzeźbić, wymodelować,
Malarskim pędzlem plastycznie podać
Tę wartość słowa,
Ten szczegół boski-
Co nosi nazwę małej spółgłoski.
Autor nieznany
-„Gimnastyka”
Na początku jest rozgrzewka,
Językowa wprzód wywieszka.
Cały język wyskakuje,
Wszystkim nam się pokazuje.
W dół i w górę,
W lewo, w prawo.
Pięknie ćwiczy!
Brawo! Brawo!
Język wargi oblizuje,
Piękne kółka wykonuje.
Popatrzymy do lusterka,
Jak się język bawi w berka.
Kto spróbuje z miną śmiałą
Zwinąć język w rurkę małą?
Może uda się ta sztuczka.
Trzeba uczyć samouczka.
Autor: M. Rocławska
ĆWICZENIA ODDECHOWE
Ćwiczenia oddechowe mają na celu usprawnić aparat oddechowy, zwiększyć pojemność płuc, nauczyć się ekonomicznego zużywania powietrza podczas mowy. Ćwiczyć należy w przewietrzonym pomieszczeniu, przy otwartym oknie. Ćwiczenia oddechowe są bardzo męczące, dlatego należy je prowadzić krótko, jednorazowo przez okres 2-3 minut Należy zwracać szczególną uwagę, by wdech następował nosem, przy zamkniętych ustach, a wydech ustami.
Przykłady ćwiczeń:
- chłodzenie gorącej zupy na talerzu (ręce ułożone na kształt talerza)- dmuchanie ciągłym strumieniem
- zdmuchiwanie mlecza
- odtajanie zamarzniętej szyby- dmuchanie, chuchanie
- chuchanie na zamarznięte ręce
- wypuszczanie powietrza z balonika, piłki, dętki (długie ssssss)
- parskanie wargami: prrrr, brrrr
- nadmuchiwanie baloników
- wyśpiewywanie samogłosek na jednym wydechu: eo, ao, aoe
- liczenie na jednym wydechu, powtarzanie zdań 2-3 wyrazowych, potem coraz dłuższych (nie należy dzielić zdań na wyrazy)
- powtarzanie zdań szeptem (zwracamy uwagę, aby szept był wyraźny)
- naśladowanie śmiechu różnych osób
staruszki:he –he –he
kobiety- jasny:ha- ha- ha
mężczyzny- tubalny:ho- ho- ho
dziewczynki- piskliwy:hi- hi- hi
chłopca- wesoły: ha- ha- ha
- pociąg stoi na stacji gotowy do odjazdu, lokomotywa sapie- dzieci naśladują sapanie lokomotywy- pach, pach lub pf, pf, pf. Pociąg powoli rusza i jedzie coraz szybciej- dzieci naśladują: cz,cz, cz (na jednym wydechu).
LITERATURA:
E. Chmielewska, Zabawy logopedyczne i nie tylko. Kielecka Oficyna Wydawnicza, 1996.
G. Demel, Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola. Warszawa 1978.
Opracowała: logopeda Katarzyna Zielińska
karolkalap22