T: Stres
- pomiar
- efekty długotrwałego obciążenia stresem
- proces radzenia sobie ze stresem
JZŻ jednostka zmian życiowych
150 – 199 niewielkie prawdopodobieństwo choroby
200 – 299 umiarkowane prawdopodobieństwo choroby
pow. 200 wysokie prawdopodobieństwo choroby
KŁOPOTY
Kłopoty dnia codziennego doświadczenia i warunki codziennego życia oceniane jako ważne oraz szkodliwe lub zagrażające dobrostanowi osoby.
Kłopoty dnia codziennego banalne dla obserwatora Þ a ważne dla doświadczającego ich osobnika np.: zgubienie czegoś, położenie w inne miejsce; myśli o śmierci itp.
Kwestia priorytetów
S
T
R
E
O
Y
Opisuje trzy kategorie:
I. zdarzenia środowiskowe np. nieliczący się z innymi palacze, niespodziewani goście
II. stale utrzymujące się warunki środowiska np. dokuczliwi sąsiedzi
III. aktualne zmartwienia i troski - któż z nas ich nie ma?
IV. strapienia emocjonalne.
Im bardziej inwestujemy w siebie i w otoczenie, tym mamy mniejsze obciążenie stresem.
Mamy większą skuteczność w radzeniu sobie ze stresem.
EFEKTY DŁÓGOTRWAŁEGO OBCIĄZENIA STRESEM
1. Nadmierne wydzielanie adrenaliny
- powoduje zmiany hemodynamiczne
2. Przedłużone wydzielanie kortyzonu (kortyzolu?)
- hamuje odporność
- niszczy neurony hipohempa (?) (obniża pamięć)
3. Chroniczna aktywacja osi P – P – N
- obserwowane w depresji
- prowadzi do magazynowania tłuszczu w kom. Tłuszczowych
OBCIĄŻENIE ALLOSTATYCZNE chroniczne obciążenie stresem; Próba przystosowania się do obciążenia allostaza
PROCES RADZENIA SOBIE ZE STRESEM
ZASOBY LUB UTRUDNIENIA ZEWNĘTRZNE
Zasoby naturalne wsparcie społeczne inne stresujące
(czas, pieniądze) zdarzenia
reakcja
Zasoby zewnętrzne
- czas, pieniądze, wiedza
Zasób społeczny
- wsparcie społeczne
Jak radzenie sobie zależy od osobowości i jak jest związane z zachowaniem?
Właściwości osobowości czynią sytuację trudniejszą lub łatwiejszą
Obniżają radzenie sobie L
è emocje negatywne (lęk, depresja, wrogość)
sprzyjają chorobom somatycznym (zwiększenie wydzielania kortyzolu); utrudniają przystosowanie się (osoby łękowe, depresyjne gorzej znoszą operację bypass)
è pesymistyczny styl wyjaśniania wydarzeń (zdarzeń), wiązanie ich z własnymi, stałymi negatywnymi właściwościami; obniża sprawność immunologiczną
Zwiększają radzenie sobie J
è twardość (hardness) odporność (doświadczenia na dyrektorach; 1979)
Styl osobowościowy złożony z :
1. poczucie zaangażowania
2. poczucie kontroli (sprawstwa) przekonanie, że ma się wpływ na zdarzenia
3. poczucie wyzwania – chęć stawiania czoła zdarzeniom; zmierzenie się z nimi (stres jako sposobność rozwoju)
Wszystko to pozwala bardziej pozytywnie ocenić zdarzenia; wyzwala aktywne, pozytywne działanie.
è OPTYMIZM
Test Orientacji Życiowej
1) w pewnej sytuacji spodziewam się najlepszego
2) łatwo się relaksuję
3) zawsze patrzę na jasna stronę życia
4) zawsze spodziewam się, że rzeczy ułożą się tak jak chcę
Optymistyczna koncentracja na problemie jest lepsza niż pesymistyczna koncentracja na emocjach, zaprzeczenie czy dystansowanie się. Wiąże się to z naszą wysoką samooceną (wiem, że mam wady, ale umiem je wskazać!); samoakceptacja.
è zasoby zewnętrzne; czas, pieniądze, wykształcenie, praca, dzieci, rodzina, przyjaciele a także standard życiowy, obecność pozytywnych zdarzeń a brak stresujących i in.
Jeżeli dobrze zorganizujemy sobie nasze zasoby zewnętrzne (czas pracy, czas wolny itp.) to
da nam to poczucie spełnienia i bezpieczeństwa. Pomoże nam również łatwiej rozwiązywać
ewentualne sytuacje stresowe.
WSPARCIE SPOŁECZNE – informacje od innych ludzi, ż jest się kochanym, godnym troski, cenionym, wartościowym oraz, że jest się częścią sieci wzajemnych zobowiązań w relacjach z rodzicami, małżonkiem (partnerem), dziećmi, innymi krewnymi, przyjaciółmi a także w kontaktach ze społecznością, kościołem, klubem a nawet ulubionym zwierzęciem
MODELE WSPARCIA TEORETYCZNEGO
1) strukturalny (efektu głównego)
dotyczy dużych sieci wsparcia społecznego, które maja pozytywny wpływ na dobrostan
niezwiązany ze stresem; (dobrostan – stan zdrowia fizycznego i psychicznego)
2) funkcjonalny (buforowy)
koncentruje się na tych aspektach wsparcia, które pełnią rolę bufora chroniącego przed
skutkami stresu
Wsparcie strukturalne może być źródłem wsparcia funkcjonalnego np. można być osamotnionym
RODZAJE WSPARCIA
a) rzeczowe (instrumentalne) np. pożyczka, domu usług
b) informacyjne – informacje, rady, informacje zwrotne
c) emocjonalne
FUNKCJA WSPARCIA
a) redukuje dystres – depresja, lęk; zmniejsza negatywne emocje
b) zmniejsza prawdopodobieństwo chorób
c) przyśpiesza powrót do zdrowia
d) opóźnia śmierć – społeczna izolacja jest głównym czynnikiem przedwczesnej śmierci
e) wsparcie od rodziców dzieciństwie – długoterminowy pozytywny wpływ na radzenie sobie i zdrowie
Wsparcie działa bezpośrednio jako efekt buforowy; Efekt buforowy działa, gdy jest duży poziom stresu; wsparcie wsparciu nie równe, efekty nie zawsze się dodają.
STYLE ZARADCZE
1) skoncentrowany na zadaniu podejmowanie wysiłków zmierzających do rozwiązania problemu poprzez poznawcze przekształcanie lub próby zmiany sytuacji, nacisk na zadanie lub planowanie rozwiązania problemu; jest to styl oparty na poczuciu kontroli
2) skoncentrowany na emocjach tendencja do koncentracji na sobie, na własnych przeżyciach emocjonalnych (złość, poczucie winy, napięcie); tendencja do myślenia życzeniowego fantazjowania (cel – zmniejsza napięcie emocjonalne; efekt – czasem wzrost napięcia)
3) skoncentrowany na unikaniu tendencja do wystrzegania się doświadczenia, ucieczka od myślenia o sytuacji. Istnieją 2 formy ucieczki:
— angażowanie się w czynności zastępcze – oglądanie TV, objadanie się, sen;
— poszukiwanie kontaktów towarzyskich.
STRATEGIE RADZENIA SOBIE ZE STRESEM
a) racjonalność – trafna i obiektywna ocena sytuacji i stresowa;
b) elastyczność – gotowość do brania pod uwagę wielu różnych strategii radzenia sobie;
c) dalekowzroczność – zdolność przewidywania konsekwencji różnych strategii radzenia sobie.
Strategie radzenia sobie ze stresem
Ø Przyznaj, co czujesz; Twoje odczucia są prawdziwe nawet, jeśli myślisz, że nie powinny się pojawić;
Ø Skup swoją uwagę na stresującym wydarzeniu, sytuacji;
Ø Jakie kryje się w nim znaczenie?
Co jeszcze innego może ono znaczyć?
Co chciałbym, aby znaczyło?
Ø Czy masz jakiś wpływ na to wydarzenie? Jeśli tak, to, jakie masz zasoby, aby sobie z tym poradzić? Jeśli nie, to zgódź się z tym.
Ø Czego możesz się nauczyć z tego wydarzenia, tak, aby następnym razem go uniknąć?
T: Stres a kryzys
Stres – negatywne doświadczenie emocjonalne
Kryzys – czasowe destabilizacja jednostki albo systemu społecznego
Typy kryzysu:
a) przejściowy (rozwojowy) związany ze standardami rozwoju - rodzicielstwo, rozpoczęcie
studiów
b) sytuacyjny (nieoczekiwany) – bezrobocie, choroba
!!! Cechą charakterystyczną kryzysu jest wysokie prawdopodobieństwo, że normalne środki radzenia sobie stają się nieefektywne. !!!
Kryzys a stres: podobieństwa
à silne doświadczenie emocjonalne
à powoduje czasową dezorganizację funkcjonowania
Kryzys a stres: różnice
à kryzys jest pojęciem węższym niż stres, ponieważ odnosi się do zmiany; wskazuje na okres przejściowy między tym, co było a tym, co będzie (nie ma powrotu do funkcjonowania przedkryzysowego!)
à kryzys dotyczy teraźniejszości (sytuacji, w której jakieś wydarzenie zmienia na stałe mniej lub bardziej życie jednostki)
T: Zespół stresu pourazowego, trauma, powrót do zdrowia
ZESPÓŁ STRESU POURAZOWEGO (PTSD)
Stres pourazowy – długo utrzymujące się (miesiącami lub latami) uporczywe symptomy ekstremalnego zdarzenia stresującego takiego jak wojna, przemoc (gwałt), katastrofy naturalne (skażenie radioaktywne). Zdarzenie to wykracza poza zwykłe ludzkie doświadczenia; przekracza zwykłe zdolności adaptacyjne, powoduje uraz psychiczny, czyli traumę.
Trauma – zdarzenie traumatyczne wiąże się z zagrożeniem zdrowia lub życia bądź też polega na bliskim osobistym zetknięciu się z przemocą i śmiercią, konfrontuje się z swoistym poczuciem bezradności i przerażenia.
Urazowi towarzyszy zawsze uczucie intensywnego strachu, bezradności, utraty kontroli i zagrożenia unicestwieniem.
Reakcje pourazowe pojawiają się, gdy podjęcie działania nie jest możliwe; Jeżeli nie są możliwe opór ani ucieczka wówczas system obrony ulega przeciążeniu i dezorganizacji.
Kategorie objawów:
a) Nadmierne pobudzenie rezultatem nadmiernego pobudzenia ośrodkowego układu nerwowego; przejawia się to w zaburzeniach snu, koszmarach sennych, wybuchach złości, gniewu, agresji
b) Wtargnięcia; niezależnie od natrętnie powracające wspomnienia; opisywane jako „fiksacja na urazie”; wspomnienia te są:
· bardzo obrazowe, nierealne, pozbawione kontekstu („nadrealistyczne”)
· „zamrożone”, nie przepracowanie i nie zintegrowane
· odtwarzane w traumatycznych snach; sny te są realistyczne w niewielkim stopniu przetworzone
...
Vallstedt