SOCJOLOGIA
/wykład 13.10.2005/
Model chroby / niepełnosprawności:
"
patologia, diagnoza chroby, pogarszające się warunki
uszkodzenia, dysfunkcja, niepełnosprawność jakichś układów
ograniczenia funkcjonalne, restrykcje w podstawowej fizyczne i umysłowej aktywności (poruszanie się czy wchodzenie na schody)
inwalidztwo, trudności w wykonywaniu czynności zycia codziennego
Czynniki zewnętrzne warunkujące przebieg procesu niepełnosprawności:
opieka medyczna i rehabilitacyjna
chirurgia, fizjoterapia, logopedia, edukacja zdrowotna, rehabilitacja zawodowa
leczenie farmakologiczne i inne formy terapeutyczne
leki, leczenie sanatoryjne, balneologia, gimnastyka, medytacja
wsparcie środowiskowe
pomoc innych osób, sprzęt rehabilitacyjny, wózki, inne udogodnienia minimalizujące niepełno-sprawność
Czynniki wewnętrzne warunkujące przebieg procesu niepełnosprawności:
architektoniczne i społeczne udogodnienia
modyfikacja budynków, transportu publicznego, udogodnienia w domu, w pracy, ubezpieczenia społeczne, prawa i regulacje prawne ułatwiające tym osobom funkcjonowanie w społeczeństwie, zatrudnienie, postawa społeczna wobec niepełnosprawnego
styl życia
gotowość w podejmowaniu zmian i dostosowywania się do konsekwencji choroby
zasoby psychospołeczne i inne umiejętności skutecznej strategii
pozytywne emocje, umiejętność adaptacji do niepełnosprawności, akceptacja sytuacji życiowej
aktywność zwiazana z akomodacją
zmiany w aktywności życiowej, forma zmiany, długość czasu potrzebna do zaadaptowania się do nowej sytuacji
Ocena fizycznego stanu zdrowia:
ilość dni spędzonych w łóżku
ograniczenia w codziennej aktywności
długość i częstość hospitalizacji
wizyty lekarskie
występowanie bólu i dyskomfortu
objawy chorobowe
wyniki badań biochemicznych, RTG, pirometrii, EKG
badania fizykalne
trwałe zmiany (słuch, wzrok, mowa, niedowład, ubytki w uzębieniu)
występowanie współistniejących schorzeń
samoocena stanu zdrowia
ocena zdrowia przez lekarza
przeciętne dalsze trwanie życia
Czynniki wewnętrzne (adaptacja do niepełnosprawności) i zewnętrzne (interakcje społeczne).
Styl życia i zmiany w zachowaniu:
" Psychospołeczne determinanty i strategie pokonywania niepełnosprawności, wsparcie społeczne, wsparcie od grup rówieśniczych.
" Aktywne przystosowanie – zmiany w środowisku.
Prewencja pierwotna
Ujemny wpływ na jakość życia mają (Siergist, Junge):
stwardnienie rozsiane
padaczka
konsekwencje udaru
reumatologiczne zapalenie stawów
astma
choroby nowotworowe
choroby układu krążenia
Powiązane ze sobą elementy ludzkiego życia:
warunki fizyczne (niepełnosprawność)
warunki psychologiczne (depresja, niepokój)
warunki społeczne (zdolność do normalnego życia)
Jakość życia osób starszych lub niepełnosprawnych (zdolność do normalnego życia)
' (
wskaźniki obiektywne
$
wskaźniki subiektywne
- rola i pozycja w rodzinie
- pozycja w innych grupach społecznych
- sposoby spędzania czasu
- prawa i przywileje
- pozycja społeczna
- postrzeganie siebie w wymienionych obok
sytuacjach
- pozytywne emocje
Wpływ chorób i niepełnosprawności na inne wymiary jakości życia (możliwość realizacji zamierzeń)
Jakość życia:
funkcjonalne możliwości
zdolność do aktywności związanej z zaspokajaniem potrzeb dnia codziennego, udział w życiu społecznym, pozycja ekonomiczna
percepcja
postrzeganie własnej sytuacji życiowej, subiektywizm oceny
kondycja fizykalna i psychiczna, zmiany wynikające z wieku
traktowanie osób niepełnosprawnych jako grupy zależnej, podejmowanie za nich decyzji
postawy społeczne wobec określonych chorób, ludzi starszych, wszelkiej niepełnosprawności
rola masmediów w kształtowaniu wizerunku osób chorych i niepełnosprawnych, ich miejsce w społeczeństwie
samoocena choroby (niepełnosprawność w indywidualnej percepcji)
Jakość życia a zmiany:
w statusie wyznaczonym stanem zdrowia, wynikającym z kontrolowanego procesu starzenia, występowanie niepełnosprawności, obciążenia sprawności, chorób przewlekłych, ogranicza funkcje
w statusie ekonomicznym
wycofywanie się z uprzednich form aktywności, np. z pracy zawodowej
pomniejszanie się znaczących stosunków międzyludzkich w wyniku procesu wycofywania się z uprzedniej aktywności
utrata niezależności i zajecie pozycji zależności od innych (wielowymiarowe)
Jakość życia – wyznacznik dla medycyny:
choroba "
interwencja medyczna "
skutki $
ETAP I
przedłużenie życia bez względu na ograniczenie
(np. w chorobie nowotworowej, na 5 lat)
ETAP II
przedłużenie życia z minimalizacja konsekwencji
bio-psycho-społecznych
wynikających z choroby
Aspekty jakości życia uwarunkowanej stanem zdrowia:
uwarunkowania fizyczne (zmiany w sprawności somatycznej i psychicznej)
kondycja psychospołeczna
aspekt czysto społeczny
aspekt strukturalny (pozycja w społeczności)
czynnik:
utrata:
zależność:
wiek
choroby
przewlekłe
niepełnosprawność
uprzedniej aktywności zawodowej
żony lub męża
pozycji społecznej, rodzinnej, ekonomicznej, zdrowotnej
niezależności funkcjonalnej
finansowa
od leków
od instytucji medycznej
od innych form leczenia
od innych osób
Jakość życia to poziom satysfakcji życiowej, subiektywna ocena własnej sytuacji w porównaniu z sytuacją innych osób w tym samym wieku lub osiągniecie wysoko ocenionych wartości.
Jakość życia wg gerontologów obejmuje:
" kontynuowanie pracy
" warunki finansowe
" zakres kontaktów międzyludzkich
" ruchliwość
" ...
gosicka