Rola_łożyska_i_wód_płodowych_u_człowieka_-_praca_z_biomedyki.docx

5

Wyższa Szkoła Humanistyczna

w Lesznie

Temat: „Rola łożyska i błon płodowych u człowieka”

Elżbieta Kominowska

Pedagogika

Rok I

Semester I

Grupa 3

Leszno 2009 r.

BŁONY PŁODOWE

Zarodek człowieka jest otoczony kilkoma błonami płodowymi, których zadanie polega na ochronie, podtrzymywaniu i odżywianiu rozwijającego się embrionu. Błony te – owodnia, kosmówka i omocznia – są warstwami żywej tkanki wytwarzanymi przez sam zarodek. Owodnia i kosmówka wyrastają ze ściany ciała i otaczają zarodek, omocznia zaś – z przewodu pokarmowego, jej funkcją jest wchłanianie pokarmu.

              Tworzenie się owodni jest procesem dość złożonym. Powstaje ona z dwóch fałdów ściany ciała zarodka; ściany te obrastając zarodek spotykają się ponad nim i zrastają. Przestrzeń pomiędzy zarodkiem i owodnią, nazwane jamą owodniową, wypełnia się stopniowo przejrzystym płynem wydzielanym przez ciało zarodka i owodnię. Dzięki temu zarodki rozwijają się niejako w małych „sadzawkach”, zamkniętych w ścianach macicy. Płyn owodniowy łagodzi wstrząsy i zapobiega stykaniu się zarodka z owodnią pozwalając mu równocześnie na wykonywanie swobodnych ruchów. W czasie porodu ciśnienie płynu owodniowego pomaga w otwarciu się szyjki macicy; następnie owodnia pęka i na krótko przed urodzeniem zarodka płyn owodniowy wypływa w ilości około 1 litra. Proces ten nazywamy „odchodzeniem wód”. Czasami owodnia nie pęka całkowicie i noworodek rodzi się z głową owiniętą owodnią. W takich wypadkach mówi się często, iż dziecko urodziło się w „czepku”, z czym wiąże się wiele przesądów.

                 Owodnia rozwija się z wewnętrznej części pierwotnego fałdu ściany ciała, przy czym z części zewnętrznej tego fałdu tworzy się druga błona płodowa – kosmówka. Błona ta styka się z komórkami ściany macicy.

                  Omocznia, podobnie jak woreczek żółtkowy, jest uwypukleniem ścian przewodu pokarmowego. Rozwija się ona pomiędzy owodnią a kosmówką.

U człowieka omocznia jest niewielka, przy czym jej funkcja polega jedynie na doprowadzeniu naczyń krwionośnych do łożyska, woreczek zaś żółtkowy nie spełnia żadnej roli. W czasie rodzenia się dziecka omocznia i pozostałe błony ulegają zniszczeniu. Sama podstawa omoczni pozostaje wewnątrz ciała i bierze udział w budowie pęcherza moczowego.

                   W miarę wzrostu zarodka ludzkiego następuje zmniejszanie się od strony brzusznej tej jego części, z której wyrastają fałdy owodni, woreczka żółtkowego i omoczni. Krawędzie fałdów owodni schodzą się, obejmują fałdy dwóch pozostałych błon, tworząc rurę zwaną „pępowiną”; oprócz tych błon zawiera ona duże naczynia krwionośne, którymi zarodek pobiera pokarm ze ścian macicy. Pępowina jest zbudowana głównie ze specjalnej galaretowatej substancji nigdzie indziej nie występującej. Grubość sznura pępkowego wynosi około 1 cm a długość blisko 70cm. Pępowina jest skręcona spiralnie, a jej zwoje mogą czasem przed narodzeniem się płodu zapętlić się i zawiązać w węzeł. Błony płodowe funkcjonują tylko w okresie rozwoju zarodkowego i w okresie porodu są odrzucane.

ŁOŻYSKO

                 Prawie cała zewnętrzna powierzchnia kosmówki człowieka jest cienka, przy czym na przeciwległej w stosunku do sznura pępkowego, grubszej powierzchni rozwijają się liczne palczaste wyrostki – kosmki, które wrastają do śluzówki macicy. Kosmki kosmówki wraz  z tkanką ściany macicy tworzą narząd zwany łożyskiem; za jego pomocą zarodek pobiera pokarm i tlen oraz wydala dwutlenek węgla i inne zbędne produkty przemiany materii. Taka wymiana substancji może przebiegać dzięki gęstej sieci naczyń włosowatych znajdujących się w kosmkach, które otrzymują krew z zarodka poprzez jedną z dwóch tętnic pępkowych i odprowadzają ją z powrotem żyłą pępkową. Matczyna część łożyska jest zbudowana z gąbczastej tkanki bogato zaopatrywanej w krew z krwiobiegu matki. Krew płodowa krążąca w kapilarach wchodzi w bardzo ścisły kontakt z krwią matki krążącą w tkance matczynej części łożyska, lecz zawsze oddzielona jest błoną, przez którą muszą dyfundować substancje. W miarę wzrostu zarodka musi się powiększać również łożysko. W czasie porodu stanowi ono krążek o grubości 2-3cm i średnicy 15-20cm, ważący około 500g. Łożysko jest także narządem, który wpływa na matkę. Obecność rozwijającego się zarodka w macicy wymaga od niej zwiększonego „wysiłku”, zwiększonej przemiany materii. Oprócz spełniania opisanych wcześniej funkcji, łożysko jest również ważnym gruczołem dokrewnym. Łożysko wytwarza hormony, które wydzielane są do krwi matki i oddziałują na jej organizm. Wiemy o Kiku takich hormonach, są nimi: hormony gonadotropowe, progesteron i estrogeny, hormon somato – mammotropowy( inaczej zwany hormonem wzrostowym łożyska) , hormon adrenokortykotropowy. Hormony te są produkowane przez część płodową łożyska, przez trofoblast pokrywający kosmówkę.

               Hormony gonadotropowe łożyska są wytwarzane bardzo wcześnie, na samym początku ciąży. Już bowiem w czasie implantacji są one wydzielane przez trofoblast blastocysty. Działają one na ciałko żółte, powodując jego rozrost i zwiększone wydzielanie progesteronu, przez co ułatwiają zagnieżdżanie się zarodka w macicy, a następnie tworzenie się łożyska. Hormony gonadotropowe wydzielane są w dużej ilości do krwi matki, skąd przez nerki dostają się do moczu. Obecność tych hormonów w moczu stanowi podstawę  tzw. testów ciążowych, pozwalających na wczesne stwierdzenie ciąży u kobiet. Hormony gonadotropowe są wydzielane przez łożysko w ciągu określonego, i to stosunkowo niedługiego, czasu w ciąży. Przestają być potrzebne, kiedy łożysko samo zaczyna produkować w wystarczającej ilości progesteron i estrogeny, wpływające bezpośrednio na macicę i zapewniające utrzymanie ciąży.

                    Hormon wzrostowy łożyska działa na organizm matki, powodując zwiększenie przemiany materii, dzięki czemu więcej substancji odżywczych krąży w krwi matki i mogą one być wykorzystywane przez rozwijający się płód. Hormon ten działa też pobudzająco na wzrost gruczołów mlekowych i przygotowuje je do wydzielania mleka po porodzie.

PORÓD

Poród można podzielić na trzy okresy.

Pierwszy okres trwa około 12 godzin; skurcze macicy przesuwają płód w dół

w kierunku szyjki macicy i powodują jej rozszerzenie, umożliwiając przez to przejście płodu przez szyjkę. Pod koniec tego okresu pęka zwykle owodnia uwalniając „wody płodowe”, które wylewają się przez pochwę.

Drugi okres trwa od 20min. do 1godz; w tym czasie płód przechodzi przez szyjkę macicy i pochwę oraz „wychodzi na świat”. W okresie tym do czasu przecięcia pępowiny skurcze macicy przetłaczają znaczną część krwi płodu z łożyska z powrotem do noworodka. Po kilku minutach tętno w sznurze pępkowym ustaje i jest on gotowy do przewiązania i przecięcia; w ten sposób dziecko zostaje oddzielone od matki. Kikut  sznura pępkowego stopniowo usycha, aż w końcu pozostaje po nim tylko wgłębiona blizna zwana pępkiem. Trzeci okres porodu trwa od 10 -15min. po narodzinach dziecka; w tym ostatnim okresie seria skurczów wyrzuca łożysko i pozostałe błony płodowe. Wszystkie te składniki nazywa się wówczas „łożyskiem”.

Literatura:

  - CLAUDE A. WILLEE„Biologia”, PWR i L, Warszawa 1973

- Zofia Bielańska – Osuchowska „Jak zaczyna się życie człowieka”, PWN Warszawa 1994