Moja pierwsza bitwa - Adam Mickiewicz.pdf - Adam Mickiewicz - niunia102

The Project Gutenberg EBook of Moja Pierwsza Bitwa, by Adam Mickiewicz

This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with

almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or

re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included

with this eBook or online at www.gutenberg.org

Title: Moja Pierwsza Bitwa

Opowiadanie Sierzanta

Author: Adam Mickiewicz

Release Date: January 6, 2009 [EBook #27723]

Language: Polish

Character set encoding: ISO-8859-1

*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK MOJA PIERWSZA BITWA ***

Produced by Jimmy O'Regan (Produced from images generously

made available by CBN Polona http://www.polona.pl)

Adam Mickiewicz

MOJA PIERWSZA BITWA

TOWARZYSTWO WYDAWNICZE „IGNIS”.—E. WENDE i S-ka,

WARSZAWA.—M. NIEMIERKIEWICZ, POZNAŃ—H. ALTENBERG,

LWÓW.—TOW. KSIĘGARŃ KRESOWYCH, TORUŃ

1921

[2]

Moja pierwsza bitwa.

OPOWIADANIE SIERśANTA.

Zazdroszczą Atylli, który stoczył tysiąc bitew, a w tysiącznej jeszcze czuł w sobie to, co

nazywał gaudia certaminum, czyli rozkosz rzezi. Oj, był to krwawy rozpustnik ten stary

hetman! Co się mnie tyczy, piastującego stopień sierŜanta lekkiej artylerji, wyznaję, Ŝe

zaprawdę zakochany byłem w wojence, ale tylko przez pierwszy tydzień mojego wojennego

zawodu, i Ŝe w Atyllowej rozkoszy raz tylko jeden jedyny zasmakowałem. Z tej to przyczyny

nigdy mi nie wyjdzie z pamięci mój miodowy tydzień i pierwsza bitwa.

Pierwsza bitwa ma szczególniejsze podobieństwo z pierwszą miłością. IleŜ nadziei! ile

złudzeń! przed tą uroczystą akcją, która rozstrzyga o losie narodów, lada rekrut czuje się

powołanym do odegrania co najmniej roli… jakiego bohatera historji lub romansu.

Przychodzi wreszcie do rozprawy i stajesz do niej z niecierpliwością i pewnym niepokojem,

doznając [3] raz trwogi śmiertelnej, to znowu szalonej wesołości; juŜ cię strach przeszywa,

juŜ cię podnosi pycha tryumfatora. W jednej godzinie przechodzisz przez tłumy wzruszeń, i

zbierasz wspomnienia na całe Ŝycie! lecz aby to czuć z całą mocą, trzeba mieć serce

dziewicze, serce rekruckie.

Powiedział ktoś, Ŝe kaŜdy człowiek moŜe skomponować dobry romans, opowiadając tylko po

prostu historję swej pierwszej miłości. To postrzeŜenie zachęciło mię do opisania pierwszej

bitwy, w której byłem. Trzeba wiedzieć, Ŝe ta bitwa jest tylko epizodem sławnej wojny, Ŝe z

niej odnieśliśmy świetne zwycięstwo, i Ŝe w swoim czasie zjednała nam podziw ludów

europejskich. Wprawdzie dawne to czasy, bo ludy dobrze juŜ zapomniały i o naszych

klęskach i o naszych tryumfach. Mimo tego Ŝołnierz polski nigdy nie zapomni o bitwie pod

Stoczkiem.

Po rewolucji 29 listopada [*] postanowiłem wstąpić w szeregi, i rozmyślałem, czy do

piechoty, czy do jazdy? AŜeby zrobić stanowczy wybór, przebiegałem ulice Warszawy,

przypatrując się bacznie mundurom róŜnych pułków. Naprzód zatrzymałem się przed

bataljonem grenadjerów, którzy maszerowali w ściśniętych szeregach, milcząco, w porządku i

powaŜnie. Wszystko wąsacze, z szewronami na ramionach. Były to resztki legjonów

napoleońskich. Kiedy przechodzili, ustępowano im [4] z uszanowaniem, i szeptano w tłumie:

„To mi Ŝołnierze! to nasi obrońcy!” Zazdroszczę im, pomyślałem, piękna to rzecz być

grenadjerem! I zbliŜyłem się do oddziału, a zająwszy miejsce obok dobosza, maszerowałem

krokiem grenadjerskim, upatrując komendanta, któremu chciałem natychmiast ofiarować

moje słuŜby.

[*] 1830 r.

Wtem, na drugim końcu ulicy, ukazał mi się nowy meteor wojskowy. Był to krakus na białym

koniu, w białej sukmance, w czerwonej czapeczce z białem piórkiem, który jak łabędź

przerzynał czarne fale tłoczących się mieszczuchów. Ślicznie wywijał on koniem; pieszych

witał skinieniem głowy, z kawalerzystami ściskał się za ręce, a pięknym damom, stojącym w

oknach, posyłał wdzięczne pocałunki. Wszystkie oczy zwróciły się ku niemu; męŜczyźni

klaskali, kobiety uśmiechały się w milczeniu; a piękny krakus stał się boŜyszczem chwili.

Przyszło mi zaraz na myśl, Ŝe w mundurze krakowskim na mój wiek i wzrost będzie mi

bardziej do twarzy, A tak objawiło mi się moje właściwe powołanie: Bóg mię stworzył

krakusem!

Zwróciłem się więc w stronę koszar jazdy; ale w połowie drogi wpadłem w niezmierny tłum,

który mię porwał ze sobą i uniósł ku rogatkom. Lud się cisnął na spotkanie nowo

nadciągających szeregów. Osobliwsza figura jechała na przodzie; był to stary kapucyn w

habicie i na koniu, w jednej ręce z lancą a drugą błogosławiący krzyŜem [5] lud, który mu

nogi całował. Za kapucynem postępowało tysiąc strzelców z lasów augustowskich. Mieli

przewieszone dubeltówki i wielkie torby borsucze z pazurami i wyszczerzonemi zębami,

bielejęcemi na zielonych kurtkach. Drugi tysiąc wieśniaków, uzbrojonych w krzywe kosy i

siekiery zamykał pochód. Nigdy wejście najpiękniejszych pułków, nawet wejście księcia

Józefa na czele zwycięskich legjonów nie wzbudziło takiego zapału, jak ten, z którym

Warszawianie witali torby borsucze i łyczane łapcie. Nie były to juŜ oklaski, ani uśmiechy,

ale krzyki, grzmiące hura! i błogosławieństwa, pomieszane z głośnym płaczem. Lud bowiem

dziwnym swoim instynktem umiał schwycić wzniosłą i piękną stronę obrazu. Na widok tych

kapłanów, tych rolników, którzy porzucili cele klasztorne i swoje bory, aŜeby bić

nieprzyjaciół ojczyzny, lud zrozumiał całą grozę niebezpieczeństwa, a oraz pojął z całą

ufnością, Ŝe to jedyny środek obrony.

Wzięła mię nagła pokusa porwać natychmiast za kosę lub dubeltówkę i stanąć do szeregu z

chłopami, aby z nimi podzielić tryumfalne wejście do stolicy. Ale jakŜe to zrobić? jak nadać

sobie ruchy zuchowate i wyzywające mazowieckiego kosyniera, lub wyraz ponury i dziki

strzelca z nad Niemna? Jak wyrównać mu wzrostem i szerokością pleców? wśród tych

olbrzymów wyglądałbym, jak królik między wilkami. CóŜ więc pocznę ze [6] sobą? Czy

mam być krakusem, czy grenadjerem! Niepewność ta duŜo mię kosztowała.

Znajomy mi pułkownik spotkał się ze mną w przechodzie i klepiąc mię po ramieniu, rzekł:

„Dowodzę oddziałem partyzantów; część moich ludzi wyszła juŜ w pole, ja sam dziś

wyruszam z Warszawy, potrzebuję kanonierów; moŜe wiesz, gdzie ich znaleźć?

—Wiem o jednym, rzekłem, przybierając postawę wojskową; potrzebujesz kanoniera, oto go

masz!

—Zgoda! rzekł pułkownik, naciągaj mundur i staw się u mnie dziś wieczór punkt o dziesiątej,

czy rozumiesz?

W taki sposób werbowano Ŝołnierzy w czasie naszego powstania. TegoŜ dnia o jedenastej w

nocy maszerowałem umundurowany przy armatach. W ciągu marszu ćwiczyliśmy się w

uŜyciu broni, a ja tyle dokładałem pilności, Ŝe po trzech dniach mianowano mię sierŜantem i

pod moje rozkazy oddano armatę. Zawistni utrzymywali, Ŝe stopień mój zawdzięczałem

osobliwym względom pułkownika.

Bądź co bądź sam się ździwiłem, zmieszałem i niemal zawstydziłem na tak nagły awans.

Zawróciło mi się w głowie i dopiero po kilku godzinach osłupienia zacząłem uczuwać wpływ

nowej mojej godności. Mimowolnie przybrałem minę marsową i powaŜniejszą;

wyciągnąwszy uroczyście prawą rękę, połoŜyłem ją na mojej własności, na wylocie [7]

armaty. Kawał ten bronzu, myślałem sobie, będzie filarem w świątyni mojej sławy; będzie

pierwszym stopniem w rycerskim zawodzie, a moŜe i na tron mię zawiedzie! Dobrze

wycelowane działo rozstrzyga nieraz los wojny. A Napoleon od czegóŜ zaczął, jeŜeli nie od

kanoniera? Pełen tych marzeń zakochałem się w mojej spiŜowej armacie jak w pannie i odtąd

zawsze byłem przy niej. Badałem jej wady i przymioty, roztrząsałem charakter i poznałem

najdokładniej cały jej skład i naturę tak fizyczną jak moralną. Tak dobrze wbiła mi się w

pamięć, Ŝe zrobiłbym z pamięci jej portret. Dźwięk jej głosu znałem tak dobrze, Ŝebym go

mógł był rozróŜnić wśród huku najŜywszej kanonady, choćby pod Lipskiem, lub Ostrołęką.

Kochana moja armatko! cóŜ stało się z tobą? w czyjeś ręce popadła? Zapewne nikt cię tak nie

popieści, jak ja cię pieściłem. Ta myśl mię jedynie pociesza. Była to wprawdzie niewielka

ośmiofuntówka, ale dla mnie była ogromną, bo cięŜarna całą moją przyszłością. Zresztą

dobrze osadzona, łatwa do manewrowania i dziwnie celnego strzału. Cały dzień ledwo mi

wystarczał na spełnienie obowiązków przy kochanej armatce, a i przez noc nie przestawałem

myśleć o tym przedmiocie mojej miłości. I tak, jednej nocy śni mi się bitwa, a naprzeciw mię

kogoŜ widzę? feldmarszałka Dybicza! Zaraz biorę na cel—paf! i moja kula przecina go na

dwie połowy. Puszczam się, aby oderwać mu głowę i jeszcze ciepłą zanieść do naczelnego [8]

wodza, księcia Radziwiłła; ale trup Dybicza tak ostro się bronił, Ŝe aŜ wybiłem się ze snu i w

rzeczywistości, zamiast głowy moskiewskiego wodza, trzymałem głowę śpiącego obok mnie

kanoniera. Innej nocy gorsza rzecz mi się zdarzyła: śniłem, Ŝe jazda moskiewska wpadła na

nas niespodziewanie; mnie naprzód zabito, potem wycięto moich kanonierów, a nareszcie

kirasjer moskiewski siadł na mojej armacie jak na koniu i zaczął ją zagwoŜdŜać, spoglądając

na mnie okiem pogardy. Wtedy uczułem wszystkie męczarnie męŜa Lukrecji i męczarnie ojca

Wirginji. ChociaŜ byłem juŜ trupem zimnym i skostniałym, niemniej dobywałem wszystkich

sił, aby dać znak Ŝycia i pasując się ze sobą, udało mi się nareszcie tak tęgo wrzasnąć, Ŝem się

i sam przebudził i zaalarmowałem cały obóz. Zerwawszy się na nogi, a właśnie dnieć

poczynało, szukam oczyma mojej armaty i widzę z niemałą radością, Ŝe jest, Ŝe spoczywa

wolna i spokojna na swej lawecie.

Otwarta jej paszcza zdawała się wciągać chłodek poranka, a lśniąca powierzchnia odbijała

pierwsze promienie słońca. PołoŜyłem się znowu na mokrej ziemi, ale tym razem przez

ostroŜność trzymałem ręką za sprychę, aŜeby bronić mego skarbu przeciw rzeczywistej lub

sennej napaści.

Tak przeszedł cały tydzień, mój pierwszy tydzień po zaślubieniu pięknej ośmiofuntówki:

tydzień miodowy sierŜanta artylerji, najszczęśliwszy tydzień w mojem Ŝyciu! KaŜdą chwilę

miałem zajętą, [9] w przekonaniu, Ŝe juŜ osiągnąłem cel mego bytu na świecie; dusza moja

przeszła całkiem w ukochaną armatkę.

Tymczasem zbliŜaliśmy się coraz do brzegów Wisły; lody puściły juŜ w wielu miejscach i

widać było tu i owdzie występującą wodę. Pułkownik nasz, z tyką w ręku, pierwszy się puścił

na lód, brodząc w wodzie po kolana, potem rozkazał nam iść za sobą. Iść za nim i to z

naszemi armatami po tak słabym lodzie? Na ten rozkaz zbladłem jak śmierć, cała bowiem

nasza przyszłość wojenna mogła utonąć. Nakoniec przeszliśmy szczęśliwie i na drugim

brzegu stanęliśmy z okrzykiem: Niech Ŝyje Polska!

Tego samego wieczora nastąpiło połączenie się z korpusikiem, przodem wysłanym z

Warszawy. Oczekiwał on nas niecierpliwie; młodzi bowiem Ŝołnierze wysokie mają

wyobraŜenie o potędze artylerji, a bardzo ich niepokoiło, Ŝe w przededniu spodziewanej

bitwy nie mieli dział. Posłyszawszy turkot kół armatnich, cały obóz nieposiadał się z radości:

„nasza artylerja nadciąga! Niech Ŝyje artylerja!” wołano ze wszystkich stron i bieŜono na

naszę spotkanie i postawiono nas w środku obozu.

My takŜe z zapałem powitaliśmy naszych towarzyszy. Dotąd odbywając marsze w

osamotnieniu, teraz znaleźliśmy się w tłumie dzielnych Ŝołnierzy, których liczba wydawała

się znaczną na oko. To podniosło naszą ufność. Wszystkiego jednak [10] nie było więcej, jak

dwanaście szwadronów, zajmujących szeroką przestrzeń. Dumnie spoglądaliśmy na las

zatkniętych lanc, których nowe chorągiewki iskrzyły się barwami, nieznającemi jeszcze krwi i

kurzu. Po wesołej i hucznej wieczerzy pokładliśmy się spać, kołysani dźwiękiem muzyki

wojskowej i śpiewem mazurka.

O świcie, kiedy korpusik nasz wchodził do wsi, doleciały nas pomieszane krzyki.

Zatrzymujemy się; wysłano na zwiady i okazało się, Ŝe to okrzyki zwycięstwa! Pierwszy to

tryumf! Trzeba było widzieć, jak cieszyliśmy się nimi. Kozacy ci, brodacze, rozbrojeni, szli

piechotą ze spuszczonemi głowami i kwaśną miną. W Miarę, jak przechodzili koło nas, nasi

młodzi Ŝołnierze przedrwiwali z nich, klęli lub grozili. I mnie chętka brała robić to samo, ale

obowiązek, przywiązany do stopnia, nie pozwalał na to, więc surowo ich gromiąc, rzekłem:

„Polacy! szanujcie nieszczęście! Wątpliwy bywa los wojny! Śmierć naszym wrogom! litość

nad zwycięŜonymi! Niech Ŝyje Polska!”

śołnierze uspokoili się, spierunowani wspaniałością mych uczuć i sentencjonalną wymową.

Od niejakiego czasu zwrócił moją uwagę jeden stary kanonier, jadący obok mnie, który ciągle

się wspinał na strzemionach, zadzierał głowę, szyję wyciągał ponad ramiona swoich

towarzyszy.

—Za czem tak patrzysz, Mateuszu?

—To te bestje, panie sierŜancie, niech ich tam kaci porwą… I wskazał palcem na wzgórza,

[11] będące przed nami. Ujrzałem wtenczas, jak się coś czerniło na szczycie wzgórza. ByłyŜ

to krzaki, czy kaszkiety moskiewskiej piechoty? Nie miałem czasu przypatrywać się dłuŜej,

albowiem nadbiegli adjutanci, wołając z całej siły: „Artylerja naprzód! stawać na pozycji!”

Ruszyliśmy, co koń wyskoczył. Padł strzał armatni i kula, zabiwszy nam konia, osypała nas

ziemią i poleciała dalej, rykoszując. Zajęliśmy pagórek, wprost naprzeciw nieprzyjaciela,

który podwoił ogień.

Szeroka płaszczyzna, obwiedziona krzakami i borem, roztaczała się przed nami. W środku

niej, na wzgórzu, zatoczyli Moskale baterje dwunastu dział cięŜkiego wagomiaru, które nas

osypywały kulami i granatami. Za baterją widać było gęste szeregi jazdy, stojącej

nieruchomie. Nasza jazda podobnieŜ stała spokojnie, zostawiając czas działaniu artylerji.

ZauwaŜyłem, iŜ Ŝołnierze róŜnej broni zachowują podczas bitwy postawę i wyraz twarzy

właciwy sobie. I tak artylerzystą nie ma ani kawaleryjskiej rzutności, ani niecierpliwości

piechura, lecz baczny na komendę, szybki i dokładny w kaŜdem poruszeniu, zdaje się

zachowywać zimną krew, chociaŜ oczy jego dymem gryzione, krwią zaszłe, brwi

zmarszczone, twarz blada, usta ściśnięte, mowa krótka i twarda wyraŜają zaŜartą wściekłość,

tłumioną i koncentrowaną.

Śród tego ognia, mimo, Ŝe śmierć zmiatały głowy, nie przestano robić Ŝarcików; kaŜdym

razem [12] co kula rykoszowała, młodzi Ŝołnierze nie omieszkali rozmawiać z nią i dawać jej

rady. Rykoszująca kula moŜe być widzianą z daleka, jak skacze po polu, więc jeŜeli szła na

bok, na lewo, wołano na nią: „Gdzie lecisz, ślepa! bierz się na prawo!” a jeŜeli szła prosto,

zachęcano ją: „dobrze, dobrze!” i tak rozmawiano z nią dopóki nie wpadła w sam środek linji

nieprzyjacielskiej i dopiero dawano jej brawo.

JuŜ nie wiem, ile godzin trwała ta kanonada. ChociaŜ gorączkowo mijaliśmy się przy

działach, jednakowoŜ zabawka ta trwała za długo, aby nie pragnąć nadejścia nocy. Artylerja

rosyjska miała nad nami widocznie przewagę, tak co do liczby, jak i wagomiaru dział. Ubito

Moja pierwsza bitwa - Adam Mickiewicz.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: