EUROPEJSKIE KONCEPCJE INTEGRACYJNE POD PATRONATEM LIGI NARODÓW
TOMASZ TOMASZEWSKI
I ROK, POLITOLOGIA
GRUPA – WTOREK 9.45
WSTĘP
Niedoskonałość podziału europy po I wojnie światowej oraz porządku wersalskiego spędzała sen z powiek w równej mierze niemieckim nacjonalistom, dążącym do obalenia „krzywdzącego dla nich traktatu”, jak i największym europejskim mocarstwom, które wiedziały, że hamowanie niemieckiej potęgi gospodarczej nie może trwać w nieskończoność. Problemy te stanowiły pożywkę dla wszelkiego rodzaju organizacji państwowych i prywatnych, które z poparciem swych rządów próbowały nakreślić korzystny dla siebie kierunek polityki i integracji Starego Kontynentu w ramach tworzonych przez siebie struktur międzynarodowych. Liga Narodów była zbyt słaba, żeby móc realnie nakreślić jeden kierunek integracji powojennej Europy, dlatego rozwiązań na pogodzenie zwaśnionych stron szukała wśród wcześniej i aktualnie tworzonych organizacji, mogących udźwignąć ciężar negocjacji i scalenia rodziny Europejskiej w Stany Zjednoczone Europy – zgodnie z koncepcja MSZ Francji – Brand’a. Jak się później okazało, pod flagą i płaszczykiem integracji najlepiej czuli się Niemcy, którzy skutecznie realizowali swą politykę obalenia dyktatu wersalskiego, właśnie poprzez stopniowe i pokojowe negocjacje zjednoczeniowe, czego wynikiem jest układ w Locarno z roku 1925 i przyjęcie Republiki Weimarskiej do Ligi Narodów w roku 1926.
„Błogosławieństwo” bezradnej Ligi Narodów i mocarstw w niej uczestniczących, miały następujące koncepcje integracji kontynentu europejskiego:
1. Koncepcje Unii Parlamentarnej
2. Koncepcje Sekcji Narodowych Unii Stowarzyszeń Ligi Narodów
3. Ruch Porozumienia i Współpracy z państwami zachodnio -- europejskimi wg koncepcji A. Nossig’a
4. Niemieckie Stowarzyszenie ds. Porozumienia Europejskiego wg koncepcji Heile’a
5. Komitet ds. Współpracy Europejskiej wg koncepcji Borel’a
I. UNIA MIĘDZYPARLAMENTARNA
Narodowe nacjonalizmy, stawiające interes własnego narodu i państwa ponad poczucie i interes wspólnoty, nie pozwoliły na rozwinięcie działalności największej organizacji międzynarodowej – Ligi Narodów. Tym należy tłumaczyć, iż pierwszymi stowarzyszeniami, które podjęły trud zachowania istniejącego ładu gospodarczego, były stowarzyszenia działające poza nią.
W roku 1889 – podczas obchodów setnej rocznicy rewolucji francuskiej w Paryżu – padła decyzja o utworzeniu przez Anglię, Francję, Belgię, Danię, Hiszpanię, Węgry, USA oraz Liberię - Unii Międzyparlamentarnej, celem „porozumienia się co do środków poprawy stosunków międzynarodowych, a w szczególności rozwijania praktyki arbitrażu i innych pokojowych metod postępowania dla rozwiązywania sporów, jakie mogą wyniknąć między narodami”. Unia działalność swoją musiała zawiesić na okres I wojny światowej, ponieważ parlamenty poszczególnych krajów nie przestrzegały jej postanowień, uchwalając coraz wyższe budżety wojenne. Integracyjna działalność Unii, została przywrócona podczas konferencji w Sztokholmie w roku 1920 (Belgia i Francja opuściła obrady, ponieważ Niemcy nie przeprosili za napaści na ich państwa podczas I wojny światowej). Owocne jednak okazały się kolejne spotkania dyplomacji we Wiedniu, Kopenhadze (1923) i Bernie (1924), na których poruszano tematykę rozbrojenia, zagwarantowania pokoju, oraz współpracy z LN. Na zakończenie konferencji w Bernie zobowiązano parlamenty do kontroli polityki zagranicznej w celu wykluczenia „tajnej polityki”, którą w specjalnej rezolucji uznano za zbrodnie międzynarodową. Jednak działalność Unii nie przynosiła wymiernych efektów i korzyści jakiemukolwiek z państw, chyląc się ku wymarciu.
II. SEKCJE NARODOWE UNII STOWARZYSZEŃ LIGI NARODÓW
Unia Stowarzyszeń Ligi Narodów rozpoczęła swą działalność w roku 1919, gromadząc od razu swoich zwolenników i entuzjastów, wierzących w pojednanie zwaśnionych społeczności europejskich pod sztandarem Ligi Narodów. W roku 1924 liczyła już 45 sekcji narodowych, w tym anielską „The League of Nation Union”, francuską „Federację Stowarzyszeń Zrzeszonych w UIA”, czy „Polskie Stowarzyszenie Przyjaciół Ligi Narodów”. Na corocznych kongresach podejmowano tematykę popularyzacji idei Ligi Narodów, rozbrojenia, zachowania pokoju europejskiego, czy wychowania młodzieży szkolnej i uniwersyteckiej w duchu poszanowania założeń Ligi Narodów. W gronie sekcji narodowych dużą rolę odgrywała sekcja niemiecka - DLfV, napotykająca jednak w swoim kraju na anty-ligowe warstwy społeczeństwa, nie uznające dyktatu wersalskiego. Zarząd DLfV od początku wiedział, że niezależnie od atrakcyjności musi przyjąć postanowienia traktatu wersalskiego, zdając sobie sprawę, że tylko poprzez pokojową pracę i systematyczne wyjaśnianie narodom europejskim prawdziwych intencji rządu niemieckiego, może traktat ten dogodnie interpretować i podważać. DLfV była organizacją prawicowo – pacyfistyczną (jednak w miarę upływu czasu popierały ją wszystkie ugrupowania polityczne w Niemczech), finansowo jednak uzależnioną od utworzonego w roku 1923 Auswartiges Amt (MSZ). Początkowo sceptycznie do niej nastawieni byli także przedstawiciele mocarstw europejskich, którzy na konferencji w Mediolanie w 1920 roku, opowiedzieli się przeciwko przyjęciu DLfV w szeregi UIA (od 1921) i samych Niemiec do Ligi Narodów. Finansowanie uzależniło DLfV od Austwartiges Amt i koncepcji Von Bulowa, zmierzających do „rozluźnienia traktatu”, czyli de facto DLfV stała się rządowym, nieoficjalnym narzędziem realizowania polityki zagranicznej MSZ – Stressemann’a – wytrawnego niemieckiego dyplomaty, którego celem było utworzenie nowego ładu europejskiego, w którym czołową rolę w życiu gospodarczym i politycznym mieli odgrywać Niemcy.
Program organizacji przyciągał inteligencję, pracowników naukowych, duchownych, przemysłowców, finansistów i dyplomatów. Sukcesami DLfV było: propagowanie niemieckiego punktu widzenia na sprawy Europy, wydawanie broszur, łączność między organizacjami niemieckich mniejszości narodowych, żyjących poza granicami Rzeszy, a krajem macierzystym.
Polityka małych kroków doprowadziła (z poparciem takich działaczy jak lordowie R. Cecil, G. Murray i W. Dickson) pod bramy Ligi Narodów, które otworzyły się 6 września 1926r. Ten sukces polityki Stressemann’a w połączeniu w traktatem w Locarno stanowił o demontażu systemu wersalskiego, czyli o zmianie upokarzającej pozycji Niemiec z gracza na krupiera. Tym samym Auswartiges Amt w liście do kanclerza Rzeszy zachęcało DLfV do dalszej działalności jako organizacji proligowej, lecz już nie o ogólnoświatowym kręgu zainteresowań, a skupiającą się na sprawach wyłącznie niemieckich. Pomóc miała kwota 120tys rocznie, którą Auswartiges Amt zobligował się przesyłać DLfV na potrzeby związane z jej działalnością. W skład zrekonstruowanego zarządu w roku 1927 weszli przedstawiciele zarówno frakcji parlamentarnych, oraz osoby spoza Reichstagu.
Od roku 1929 działalność DLfV ograniczała się do działalności organizacyjno-administracyjnej i polityczno propagandowej, czyli wyjaśniania społeczeństwu jaka jest rola Ligi Narodów we współczesnym świecie i jakie miejsce w tej organizacji zajmuje delegacja niemiecka, ciągle zmagając się ze stereotypem dyktatu wersalskiego. Poprzez Komisję Wychowania utrzymywała także ścisłe kontakty z zagranicznymi ministerstwami oświaty, oraz organizacjami odpowiedzialnym za wychowanie młodzieży w duchu wartości LN.
Po objęciu władzy przez Hitlera DLfV przeszła na jego stronę, służąc polityce zagranicznej Rzeszy. Występując w 1937 roku z UIA, przystąpiła do Deutsche Gesellschaft fur Volkerrecht- und Weltpolitik.
Angielscy, pacyfistyczni działacze Unii Kontroli Demokratycznej założyli organizację zbliżona do UIA – Międzynarodową Unię (powiązana z polityka Lloyda Georga, antyfrancuski charakter), głosząc hasła:
Þ Poddania pod nadzór parlamentów działalności dyplomatycznej rządów
Þ Przeprowadzenie powszechnego rozbrojenia,
Þ Nie skrępowanego przepisami celnymi rozwoju gospodarczego partnerów Unii
Þ Regulowania sporych problemów politycznych na forum LN
Þ Rewizji niektórych postanowień traktatu wersalskiego (odszkodowania wojenne)
III. RUCH POROZUMIENIA I WSPÓŁPRACY Z PAŃSTWAMI ZACHODNIOEUROPEJSKIMI W KONCEPCJI A. NOSSIG’A
Ruch ten powstał w roku 1923, a jego inspiratorem był urodzony we Lwowie w roku 1864 – polski Żyd – A. Nossing. Nossing w Poslce zajmował się krzewieniem kultury polskiej wśród mniejszości żydowskiej. W roku 1899 wyjechał na stałe do Niemiec, gdzie po 1918 stał się wielkim orędownikiem sprawy integracji europejskiej, zachowując polskie obywatelstwo. Początkowo, mając poparcie Auswartiges Amt, Nossing – jako mało znany obywatel świata – posługiwał się niejednokrotnie intrygą (nie był ścisły w relacji poglądów partnerów, z którymi rozmawiał), aby zjednać sobie francuskie, angielskie, niemieckie i polskie kręgi rządowe do wcielania w życie idei „ruchu porozumienia i współpracy”. De facto Nossing stał się jednak wielkim orędownikiem spraw niemieckich na arenie międzynarodowej. Głosząc szczytne hasła integracji – próbował wymóc na Polsce zaakceptowanie niemieckich warunków renegocjacji traktatu wersalskiego. Ostra reakcja polskiej dyplomacji z premierem Grabskim i MSZ Skrzyńskim na czele - w czasie debaty nad bezpieczeństwem państwa 22 i 23 października 1924r. - zmusiła Nossing’a w 1924 roku do zmiany koncepcji Europejskiego Związku Pokoju i przestawienie jego priorytetów z politycznych na gospodarcze, atakując przy okazji koncepcję paneuropejskie R. Coudenhove-Kaleriego, jako oderwane od rzeczywistości, sztucznie dzielące Europę na państwa uprzywilejowane i pozostające poza zasięgiem europejskiej wspólnoty. Tworzenie jednak nowego tworu w postaci Komitetu ds. Współpracy Europejskiej – spotkało się zarówno we Francji, jak i Niemieckich kręgach gospodarczych z chłodnym i sceptycznym nastawianiem, jako listy pobożnych życzeń Nossing’a. W końcu po długich negocjacjach, z poparciem niemieckich partii rządzących na przełomie lat 24/25 powstał w Paryżu francuski Komitet ds. Współpracy Europejskiej, na czele z Painleve – przewodniczącym parlamentu francuskiego, uzyskując poparcie największych organizacji gospodarczych. Podstawowe cele, jakimi miał zająć się Komitet to:
Þ Rozwój życia gospodarczego
Þ Zapobieganie anarchii gospodarczej między poszczególnymi krajami europejskimi
Ze względu na działalność Międzynarodowej Izby Handlowej – próba otworzenia angielskiej sekcji K ds. WE początkowo nie powiodła się. W styczniu roku 1925 Auswertiges Amt wydało zgodę na utworzenie Niemieckiego Komitetu ds. Współpracy Międzynarodowej.
Członek niemieckiej sekcji Komitetu - Hr. Kessler - w roku 1925 przedstawił w ramach zbliżenia Berlina i Paryża dyplomacji francuskiej następujące propozycje poprawy stosunków polsko-niemieckich:
Þ Odstąpienie polskiego Pomorza Niemcom
Þ Przekazanie Niemcom „korytarza” pomorskiego, z utworzeniem wolnej strefy i linii kolejowej dla przewozu polskich towarów – pod patronatem LN
Þ Zagwarantowanie Polsce wieczystego korzystanie ze spławu Wisły
Þ Stworzenie na koszt Niemców portu nad Bałtykiem dla Polski
Strona niemiecka przypuszczała, że głosząc pokojowe nastawienie wobec Polski, będzie mogła dążyć do uzyskania od niej ustępstw w sprawie zmiany granic na terenie Wielkopolski, Pomorza i Śląska, dodając, że odrzucając ten projekt, strona polska da dowód na niczym niewytłumaczony upór, który może być katastrofalny w skutkach, i to nie tylko dla Polski, lecz i dla całej Europy. Nossing stał się mimo woli propagatorem i nieświadomym agentem akcji opracowanej i prowadzonej przez niemieckie MSZ.
Polskie MSZ jednak swe poparcie dla Komitetu wiązał ze złożeniem przez Niemców oświadczenia, iż nie będą dążyć do rewizji traktatu wersalskiego, które to otrzymali od Nossing’a na łamach „Kuriera Poznańskiego” 4 kwietnia 1925r. – co jak można odczytać z w/w propozycją Hr. Kessler’a było zagraniem taktycznym polityki zagranicznej Niemców – sterowanej wg. koncepcji Sressemanna.
Po otwarciu francuskich i niemieckich, w marcu 1925 powstała wreszcie Angielska Sekcja do Współpracy Międzynarodowej, zrzeszając w swych szeregach takie osobistości angielskiego świata kultury, nauki i polityki, jak przewodniczącego Latour Party - MacDonalda, lorda Cecila, Grey’a, czy prof.Murray’a.
Inicjatywa, rozpoczęta przez Nossing’a cieszyła się większym uznaniem w Auswertiges Amt niż chociażby ruch paneuropejski Kaleri’ego, czego wyraz dał Bulow w liście z 25maja 1925r. do dyrektora departamentu MSZ K. Richter’a. W tym samym liście - oprócz pochwał dla Komitetu ds. Współpracy Europejskiej - Bulow ubolewał nad faktycznym i największym minusem powstałej inicjatywy – braku poparcia ze strony czołowej organizacji przemysłowców niemieckich, jaką była Reichsverband der Deutschen Industrie.
Przez lata, niemieckie MSZ chciało pogodzić ze sobą dwóch wielkich przywódców ruchów integracyjnych w Europie – dogmatyka Kalgieri’ego i niezwykle sprawnego dyplomatycznie Nossing’a, starając się uzależnić ich finansowo od rządu, co było zadaniem niemożliwym do zrealizowania.
Niedocenianym przeciwnikiem personalnym, lecz nie ideowym Nossing’a był Wilhelm Heile. Początkowo jeden z czołowych działaczy i teoretyków ruchu paneuropejskiego, który swą karierę rozpoczął w Unii Międzyparlamentarnej powiązaniami z francuskimi radykałami domagającymi się rewizji dyktatu wersalskiego. Po konflikcie z Kalergi’m Heile przeniósł się do obozu Nossing’a, chcąc niejako dokonać rewanżu na ruchu paneuropejskim, dokonując w nim rozłamu. Świetna umiejętność poruszania się Heile’ego w sieci intryg i pomówień zaowocowała objęciem kierownictwa Komitetu ds. Współpracy Międzynarodowej, w czasach konfliktu Nossing’a z kołami przemysłowymi.
IV. HEILE I JEGO NIEMIECKIE STOWARZYSZENIE DS. POROZUMIENIA EUROPEJSKIEGO
22 lutego 1926 r. Heile w porozumieniu z Auswartiges Amt tworzy w miejsce Komitetu Współpracy Międzynarodowej – Niemieckie Stowarzyszenie ds. Porozumienia Europejskiego, popierane zarówno przez polityków Republiki Weimarskiej, jak i koła przemysłowe, finansjerę i zarządy większych miast, pod patronatem kanclerza H. Luthera i przewodniczącego parlamentu Rzeszy P. Lobego, oraz MSZ Rzeszy ministra Stressemanna. Główne zadania nowej organizacji, to przede wszystkim:
Þ Utworzenie w Europie pokojowego ładu, mając na uwadze przede wszystkim interesy narodu niemieckiego
Þ Wcielanie w życie Układów Lokerańskich
Þ Propagowanie niemieckiej kultury, oraz niemieckiej myśli politycznej
Zdaniem Hailego należało, więc stworzyć takie gwarancje, które pozwoliłyby wszystkim partnerom zwrócić uwagę na sprawy pokojowego rozwoju gospodarczego, niż na wyścig zbrojeń. Deklaracje te jednak zaniepokoiły Paryż, którzy pod znakiem zapytania stawiali szczerość starań o doprowadzenie do francusko-niemieckiego zbliżenia. Nie przeszkodziło to jednak w utworzeniu francuskiej Federacji ds. porozumienia Europejskiego na czele, którego ponownie stanął Peinleve. Niemieckie MSZ poinformowało także sekretarza Nossing’a, by nie traktował sekcji polskiej jako równorzędnego partnera państw zachodnioeuropejskich, gdyż nie leży to w interesie Republiki weimarskiej. Prężnie rozwijający się ruch werbował w swe szeregi, co raz to nowych zwolenników, w tym przede wszystkim dotychczasowych rzeczników idei Unii Paneuropejskiej, jak Prezydent Czech E.Benesz. Wśród przeciwników wprzęgania Stowarzyszenia w politykę polokeranską Niemiec najgłośniejsza była delegacja Polska na czele z Thugutte’em wg, której wciąganie ruchu integracyjnego Europy w politykę lokerańską doprowadzi nas i Europę do zguby. Pierwsza i największa narada sekcji narodowych Stowarzyszenia ds. Porozumienia Europejskiego w Genewie 2 września 1926 roku. Na Genewską konferencję przyjechali przedstawiciele 24 sekcji europejskich, w tym m.in.: Anglii, Niemiec, Francji, Danii, Holandii, Czechosłowacji, Polski, Węgier. Życzenia owocnych obrad, oraz depesze gratulacyjne przysłali m.in. Kanclerz Rzeszy Marx, MSZ Stressemann, MSW Kultz z Niemiec, A. Brand i P. Painleve z Francji, R. MacDonald i G. R. Murray z Anglii, I. J. Paderewski i A. Zaleski z Polski, oraz E. Benesz z Czechosłowacji. Spotkaniu przewodniczył członek francuskiej sekcji – Borel. Finalnym produktem tej konferencji, oprócz podejmowanych tematów współpracy z Rosją Radziecką, oraz LN była ODEZWA DO NARODÓW EUROPEJSKICH, wzywająca do zachowania pokoju i aktywnej współpracy międzynarodowej. 2 listopada 1926 r. sekcja niemiecka zmieniła swoją nazwę ze Stowarzyszenia na Związek ds. Porozumienia Europejskiego. Wraz z „Odezwą do narodów europejskich” nastąpiło wyraźne dystansowanie i koniec ery Nossing’a na rzecz Haile’go. Inicjatywy Nossing’a, jak utworzenie Komitetu Politycznego, czy Komitetu Prasowego Porozumienia Europejskiego nie spotykały się już z pozytywnym oddźwiękiem w niemieckim MSZ, czego przyczyny Nossing dopatrywał się w intrygach Haile’go. Ostatnią inicjatywą Nossing’a było utworzenie w Paryżu Centralnego Komitetu Związku ds. Porozumienia Europejskiego, którego przewodniczącym został Borel. Jednak zaniepokojone rosnącą rolą Francji i Borela Niemieckie MSZ odmówiło finansowania kongresu członków i sympatyków Związku. Także nowy program działania całego Związku, który zakładał m.in. intensyfikację prac stowarzyszenia, współpracę z ZSRR, powołanie Europejskiej Rady Gospodarczej i europejskiej Unii Celnej, nie znalazł zwolenników wśród polityków z Auswertiges Amt, m.in. przez pominięcie realizacji polityki lokerańskiej i obawy o realizację komunistycznych haseł przez ZSRR poprzez Związek. Nossing w lipcu 1929 r. przeniósł się do Szwajcarii, a w 1934 r. powrócił do swej ojczyzny – Polski. 22 lutego 1943 roku został posądzony przez Żydowską Organizację Bojową o współpracę z gestapo i skazany na karę śmierci.
V. BOREL I JEGO KOMITET DO WSPÓŁPRACY EUROPEJSKIEJ
Dystansowanie Nossing’a Francuzi potraktowali jako policzek wymierzony nie tylko w samego sekretarza, ale i całą organizację, wskutek intryg Heile’go w związku, z czym postanowili przekształcić się w Francuski Komitet ds. Współpracy Europejskiej, na którego czele stanął Borel. W skład nowego stowarzyszenia weszli dotychczasowi członkowie Związku, oraz reprezentanci prawie wszystkich partii. Honorowe członkowstwo przyjęli premier Francji Poincare, oraz MSZ Brand, a patronat prezydent Domergue. Wobec izolacji Niemiec przez Komitet Francuski, odwieczni przeciwnicy – Haile i Kalergi spotkali się w berlińskim hotelu Kaiserhof, aby zjednoczyć w siłę największe ruchy niemieckiej koncepcji integracji. Ustalili, iż zaprzestaną waśni i podejmą współpracę, przy zachowaniu daleko idącej samodzielności, oraz wzajemnym zrozumieniu. 10 października 1928 roku, Haile przekształcił swój Związek na styl Francuzki, tworząc Niemiecki Komitet ds. Współpracy Europejskiej i jej młodzieżową organizację – Legion Młodzieży Europejskiej. Dążył on także do podporządkowania nowemu komitetowi wszystkich działających w Niemczech organizacji popierających integrację europejską, które miały docelowo tworzyć: Federację Komitetów ds. Współpracy Europejskiej. Kolejnym pomysłem na koordynację polityki integracji Niemiec były plany utworzenia Niemieckiego Kartelu ds. Zbliżenia Europejskiego, na wniosek dotychczasowych zwolenników i protektorów koncepcji integracyjnych, z Haile’m i Kalergi’m. Miała być to instytucja nadrzędna nad wszystkimi, prowadzącą kontakty z poszczególnymi związkami zagranicznymi, uczestnicząca z łagodzeniu sporów, oraz wspierająca stowarzyszenia materialnie i ideologicznie. Organem wykonawczym Kartelu miał być Komitet Naczelny. Plany te jednak nie doszły do skutku, ponieważ po raz kolejny antagonizmy pomiędzy ruchem paneuropejskim, oraz ruchem Haile’go.
3 marca 1928 roku, na paryskiej Sorbonie odbył się wielki wiec, na którym Francuski Komitet przedstawił plany integracji europejskiej, wg polityki odpowiadającej Republice, wobec zagrożenia ze strony komunistycznej Rosji, oraz Włoch Mussoliniego. Jednak inny pogląd na taką politykę prezentował MSZ Francji, Brand, który postulował utworzenie nowego, ponadnarodowego organizmu polityczno-gospodarczego: SATNÓW ZJEDNOCZONYCH EUROPY. Uważał on bowiem, że zagrożeniem dużo większym dla Europy od Rosji, czy Włoch, jest uzależnienie Europy od coraz bardziej naciskającego kapitału USA. Zwolennikiem takiej polityki, oraz podporządkowania wszystkich wysiłków integracji Europy, był także minister Stressemann, który poparcie tej koncepcji chciał de facto wykorzystać taktycznie, do zrealizowania wielkoniemieckich planów podporządkowania środkowowschodniej Europy niemieckiej gospodarce i polityce. 24 listopada 1928 roku na nadzwyczajnym posiedzeniu francuskich i niemieckich przywódców współpracy europejskiej, obradujących w Pałacu Luksemburskim, powołano do życia Międzynarodowe Stowarzyszenie ds. Współpracy Europejskiej, na czele z Borelem, którego zastępcami zostali prof. Schucking i minister Thugutt, oraz sekretarzem generalnym w osobie Haile’a. Łączył on te wszystkie związki, które przeciwne były ruchowi paneuropejskiemu, amerykańskim wpływom na gospodarkę europejską, oraz opowiadały się za kontaktami gospodarczymi z Wielką Brytanią. Nowe stowarzyszenie, miało współpracować także z sekcjami krajowymi Międzynarodowej Unii Stowarzyszeń Ligi Narodów. Chciano w ten sposób przyspieszyć pracę nad m.in. ujednoliceniem polityki celnej, usprawnianiem procesu wydawania wiz i zmodyfikowaniem przepisów o komunikacji lotniczej. W ten sposób na dalszy plan zepchnięty został ruch paneuropejski. W maju 1929 roku odbył się I Kongres Międzynarodowego Stowarzyszenia ds. Współpracy Europejskiej w Madrycie z udziałem delegatów Międzynarodowej Unii Stowarzyszeń Ligi Narodów.
3 października ostatecznie upadły także plany Haile’go, który chciał odzyskać dominująca pozycję w ruchu – śmierć ministra Stressemanna. Niemiecki Komitet od tej pory wystawiony został na ostrą krytykę braku konstruktywnej działalności, ciągłych waśni z konkurencyjnymi ruchami, co w oficjalnym stanowisku rządu niemieckiego z 17 grudnia, uznane zostało jako działalność nie leżącą w interesie narodu niemieckiego. Od tego momentu rząd za jedyną i prawidłową drogę uznał działanie integracyjne w ramach Ligi Narodów. Działania jednak te całkowicie podporządkowane były koncepcji francuskiej - to Briand i Francuski MSZ 17 maja 1930 roku przygotowali memoriał dotyczący urządzenia przyszłych Stanów Zjednoczonych Europy. Po raz kolejny doszło do oziębienia stosunków francusko-niemieckich. Zaczęły się podejrzenia wobec Niemiec o sympatyzowanie i intensyfikację stosunków na linii Berlin-Rzym-Moskwa o antyfrancuskim obliczu, oraz zarzuty o reaktywację grup domagających się rewanżu na Europie za porażkę w pierwszej wojnie światowej, takich jak Związek Żołnierzy Frontowych „Stalowy Chełm”. Także wyraźnie rozwijająca się akcja rewizjonistyczna na wschodnich rubieżach Niemiec, wymierzona przeciw Polsce, wzbudziła niepokój nad Sekwaną.
Z wielkiej polityki także Haile został przestawiony na boczne tory. Zdegradowany do zwykłego urzędnika pod dojściu Hitlera do władzy tylko na czas wojny usypia swe ambicję i pasję, angażując po wojnie, jako jeden z aktywniejszych działaczy w tworzenie Unii Europejskiej.
Ruchami o znacznie mniejszym zasięgu i mało liczącymi się na arenie międzynarodowej, było założone na przełomie lat 1930/31 na Wyspach Brytyjskich Stowarzyszenie Wszystkich Narodów (APA – All Peoples Association) sir’a E. Wrench’a, oraz Stowarzyszenie Nowej Wspólnoty Brytyjskiej lord’a Davis’a.
martita6070