Zagadnienie ogólne finansów:
Finanse jest to ogól zjawisk ekonomicznych związanych z ruchem pieniądza w procesie podziału i wymiany wartości.
Na ruch pieniądza składa się:
1) Gromadzenie.
2) Podział
3) wydatkowanie środków pieniężnych.
Przedmiotem zainteresowania finansów jest
· pieniądz będący w mchu (np. jego emisja przez system bankowy),
· cyrkulacja miedzy różnymi podmiotami gospodarczymi
· oraz gromadzenie w nim oszczędności i rezerw.
Finanse zajmują się analiza zjawisk pieniężnych na tle ich związku z przebiegiem pewnych zjawisk w gospodarce, w takich dziedzinach jak:
· produkcja
· podział
· spożycie indywidualne i zbiorowe
· inwestycje
· oraz wymiana za granicą.
Zasób pieniężny = jest to ogół środków pieniężnych będących w do dyspozycji podmiotu gospodarczego którymi podmiot gospodarczy może swobodnie dysponować lub gospodarować.
Fundusz pieniężny => to zasób pieniężny przeznaczony na realizację określonego celu np. budżet centralny, budżety gmin fundusz socjalny
Zjawiska finansowe według kryterium podmiotowego i przedmiotowego:
1. Wg kryterium Przedmiotowego— zjawiska finansowe dotyczą różnego rodzaju przepływów strumieni pieniężnych
a. PRZYCHODY I WYDATKI MATERIALNE I OSOBOWE
· ruchowi środków pienię towarzyszy równoczesny ruch wartości materialnej (usługi dobra):
· Są one regulowane głownie przez mechanizm rynkowy zgodnie z relacjami podaży i popytu;
b. PRZYCHODY I WYDATKI REDYSTRYBUCYJNE
· inaczej transfery lub płatności transferowe
· występują wtedy. gdy mchowi pieniądza nie towarzyszy ruch wartości materialnej
· nie podlegają regułom rynkowym lecz są regulowane jedynie przez prawo finansowe;
· charakteryzuje je brak wzajemnego świadczenia ze strony podmiotu gospodarczego, który otrzymał te wartości pieniężne
· są to np. podatki, opłaty, zasiłki emerytury, dotacje i subwencje. darowizny;
c. PZYCHODY I WYDATKI KREDYTOWE
· związane są z działalnością gospodarcza banków;
· dla banku wydatek w postaci udzielenia kredytu nie jest wydatkiem pieniężnym (nie pomniejsza własnych zasobów pieniężnych) natomiast kreuje nowy zasób pieniądza kredytowego:
· spłata kredytu przez pożyczkobiorców nie jest przychodem pieniężnym dla banku (nie powiększa zasobów pieniężnych banku):
d. PRZYCHODY I WYDATKI UBEZPIECZENIOWE
· dwa rodzaje ubezpieczeń: społeczne i gospodarcze;
· cechy specyficzne ubezpieczeń społecznych:
a) Są najczęściej obowiązkowe i powszechne;
b) mają chronić przed niedostatkiem, zapewnić niezbędne minimum,
c) najczęściej są to ubezpieczenia na koszt pracodawcy i państwa
d) cechy specyficznie ubezpieczeń gospodarczych:
e) mają charakter ubezpieczeń osobo i majątkowych:
f) zawierane są dobrowolnie j im koszt praco
g) suma ubezpieczeń oraz inne elementy ustalane są na wniosek ubezpieczającego:
2. Wg kryterium Podmiotowego:
a) Finanse gospodarstw domowych:
b) Finanse publiczne
c) Finanse banków i instytucji kredytowych;
d) Finanse towarzystw ubezpieczeniowych:
e) Finanse przedsiębiorstw zarobkowych
Różnice między finansami publicznymi a finansami prywatnymi
· Finanse publiczne opierają się na władztwie finansowym podmiotu publicznego; finanse prywatne tworzone są na podstawie czynności cywilno-prawnych.
· Finanse publiczne są narzędziem realizacji interesu ogółu społeczeństwa; finanse prywatne zorientowane są korzyści indywidualne/osiąganie zysków.
· Finanse publiczne funkcjonują na podstawie sporządzanych planów na przyszłość; finanse prywatne funkcjonują w oparciu o stale zmieniające się warunki rynkowe.
· Rozmiary publicznych zasobów i operacje za ich pośrednictwem przeprowadzane dokonują się w znacznie większej skali niż zasoby podmiotów prywatnych.
Definicja finansów publicznych:
Finanse publiczne są wyrazem stosunków społecznych i ekonomicznych powstających w trakcie nieustannie, dynamicznie ujętych procesów gromadzenia dochodów i przychodów oraz dokonywania wydatków i rozchodów na cele publiczne.
Jaki jest optymalny system finansów publicznych? (cele, pytania):
1. Dlaczego władze publiczne zgłaszają popyt na pieniądz takiej a nie innej wysokości?
2. Jakie czynniki kształtują wielkość tego popytu?
3. W jaki sposób popyt na pieniądz powinien być zaspokojony i jakie są granice ciężarów fiskalnych?
4. Jakie skutki dla gospodarki i społeczeństwa powoduje kreowanie popytu na pieniądz przez władze publiczne?
5. Jakie skutki dla społeczeństwa i gospodarki przynoszą wydatki dokonywane przez władze publiczne?
6. Jaką formę organizacyjną preferować w stosunku do gromadzonych i wydatkowanych pieniężnych środków publicznych (fundusze celowe, fundacje)?
7. Jakie dziedziny życia publicznego i gospodarczego powinny być finansowane i do jakiego stopnia?
8. Jakie techniki wydatkowania finansów publicznych powinny być zastosowane aby wyznaczone cele społeczne, ekonomiczne czy polityczne były najlepiej zrealizowane?
9. Jak powinien być zbudowany aparat skarbowy, aby możliwe było skuteczne ściąganie danin publicznych i aby społeczeństwo akceptowało zasady ponoszenia ciężarów publicznych?
Polityka finansowa:
POLITYKA Finansowa => jest to świadoma i celowa działalność ludzi i instytucji polegająca na ustalaniu i realizacji określonych celów za pomocą środków finansowych. Podstawowym celem polityki finansowej jest doprowadzenie do stabilności ekonomicznej i niskiej stopy inflacji. Inne ważne cele to:
a. Stały wzrost gospodarczy;
b. Niski poziom bezrobocia;
c. Równowaga bilansu płatniczego;
Jaki charakter mogą mieć cele polityki finansowej?
1. Charakter STRATEGICZNY - DRUGORZĘDNY
2. Charakter DŁUGOOKRESOWY - KRÓTKOOKRESOWY
Uporządkowanie systemu finansowego państwa:
SYSTEM FINANSOWY PAŃSTWA (to nie to samo co finanse publiczne) => zespół instytucji prawnych połączony w całość w sposób logiczny i celowy, służący gromadzeniu środków pieniężnych i ich rozdysponowywaniu.
System finansowy państwa obejmuje dwa typy elementów:
a. Stałe — system budżetowy, system finansowy banku centralnego;
b. Zmienne — systemy finansowe przedsiębiorstw publicznych, systemy finansowe zakładów użyteczności publicznej, system finansowy instytucji o charakterze parafiskalnym np. ZUS
Uporządkowanie systemu finansowego państwa
Może być uporządkowany wg 3 kryteriów:
1. Kryterium podmiotowe => elementami systemu finansowego państwa są:
a. Władze ustawodawcze szczebla centralnego i samorządowego (Sejm, Rada gminy, Rada powiatu itd.);
b. Władze wykonawcze szczebla centralnego i samorządowego (rząd, zarząd województwa, powiatu, burmistrz, wójt, prezydent);
c. Aparat finansowy zajmujący się realizacją dochodów i wydatków publicznych, ich kontrolą, zarządzaniem budżetem, funduszami
d. Jednostki sektora publicznego, które finansowane są z publicznych funduszy;
2. Kryterium prawne => system finansowy państwa zdeterminowany jest przez:
a) Konstytucję;
b) Ustawy
c) Prawo UE;
d) Rozporządzenia Rady Ministrów i Ministra Finansów;
e) Uchwały organów stanowiących j s t;
f) Akty prawa międzynarodowego np. dwustronne umowy międzynarodowe dotyczące unikania podwójnego opodatkowania
3. Kryterium instytucjonalne => system finansowy państwa to system finansów publicznych w określonej formie organizacji prawnej, budżet państwa, budżety j s t, fundusze ubezpieczeń społecznych, fundusze pozabudżetowe, fundacje publiczne.
Zakres finansów publicznych:???
FINANSE PUBLICZNE (definicja, art.3 ustawy o finansach publicznych) > to procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowywaniem. Są to procesy, które polegają na:
a. Gromadzeniu dochodów i przychodów publicznych;
b. Wydatkowaniu środków publicznych;
c. Finansowaniu potrzeb pożyczkowych budżetu państwa i budżetów jst;
d. Zaciąganiu zobowiązań angażujących środki publiczne;
e. Zarządzaniu środkami publicznymi;
f. Zarządzaniu długiem publicznym;
g. Rozliczeniach z budżetem UE;
Środki publiczne:
a. Dochody publiczne.
b. Środki pochodzące z budżetu UE oraz niepodlegające zwrotowi środki pochodzące z pomocy udzielonej przez państwa członkowskie EFTA.
c. Przychody budżetu państwa i budżetów j s t pochodzące w szczególności ze sprzedaży papierów wartościowych i innych operacji finansowych.
d. Środki z prywatyzacji majątku skarbu państwa i majątków jednostek samorządowych.
e. Środki pochodzące ze spłat pożyczek udzielanych z środków publicznych.
f. Z otrzymanych pożyczek i kredytów.
g. Przychody jednostek sektora finansów publicznych, które pochodzą z prowadzonej przez nie działalności.
Dochody publiczne:
1) Daniny publiczne (podatki, opłaty, składki).
2) Wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług świadczonych przez jednostki sektora finansów publicznych.
3) Dochody z mienia jednostek sektora finansów publicznych.
4) Spadki, zapisy, darowizny w postaci pieniężnej na rzecz jednostek sektora finansów publicznych.
5) Odszkodowania należne jednostkom sektora finansów publicznych.
6) Kwoty uzyskane z udzielonych poręczeń i gwarancji.
7) Dochody ze sprzedaży majątku i innych praw.
Środki zagraniczne nie podlegające zwrotowi:
1) Środki pochodzące z programów przedakcesyjnych.
2) Środki pochodzące z funduszy strukturalnych, funduszu spójności i Europejskiego Funduszu Rybołówstwa.
3) Środki, które przysługują państwom UE, związane z szeroko rozumianą polityką rolną:
a. Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej;
b. Europejski Fundusz Rolniczy Gwarancji (art. S ustawy o fin. Publ.)o
c. Europejski Fundusz Rolny Rozwoju Obszarów Wiejskich
4) Środki poza unijne (EFTA):
a. Środki pochodzące z Norweskiego Mechanizmu Finansowego;
b. Środki Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego;
...
gosicka