TYPY PODATKU DOCHODOWEGO
(SYNTETYCZNY)
CEDULARNY
(ANALITYCZNY)
TEORIA ŹRÓDEŁ
TEORIA PRZYROSTU CZYSTEGO MAJĄTKU
DOCHÓD RYNKOWY
MODEL BRYTYJSKI
MODEL PRUSKI
MODEL ROMAŃSKI
MODEL MIESZANY
(POLSKA)
PODATEK LINIOWY
CECHY PODATKU DOCHODOWEGO
1. ZASADA POWSZECHNOŚCI PODMIOTOWEJ
2. ZASADA POWSZECHNOŚCI PRZEDMIOTOWEJ
3. ZASADA OPODATKOWANIA CZYSTEGODOCHODU W UJĘCIU PODMIOTOWYM
4. ZASADA OPODATKOWANIA CZYSTEGO DOCHODOU W UJĘCIU PRZEDMIOTOWYM
MODELE OPODATKOWANIA DOCHODU
Model cedularny – polega na tym, że dochody z poszczególnych źródeł podlegają odrębnemu opodatkowaniu zwykle według skali proporcjonalnej. W drugiej fazie opodatkowania sumę dochodów opodatkowuje się według skali progresywnej.
Model globalny – polega na tym, że sumę dochodów, bez względu na źródło ich pochodzenia opodatkowuje się jednokrotnie przy zastosowaniu skali progresywnej.
Teoria źródeł – dochodem podatkowym są jedynie wpływy o stałym charakterze, cechujące się osobistym charakterem i odpowiednią wydajnością. Według teorii źródeł spadki, darowizny, straty dotyczące majątku nie są przy ustalaniu dochodu brane pod uwagę.
Teoria przyrostu czystego majątku – dochodem są wszelkie przyrosty wartości majątku osiągnięte w określonym czasie. Według tej teorii spadki, darowizny, legaty, sumy ubezpieczeniowe są elementem dochodu podatkowego.
Teoria dochodu rynkowego – nawiązuje do teorii czystego przyrostu majątkowego. Za dochód uznaje się jedynie dodatni efekt pracy własnej i zainwestowanego kapitału. Zgodnie z tą teorią nie stanowią dochodu podatkowego dochody w postaci: stypendiów, spadki, darowizny czy też dochody ze sprzedaży majątku.
MODEL BRYTYJSKI – model podatku cedularnego, w którym miała ponadto zastosowanie teoria źródeł (1973).
MODEL ROMAŃSKI – cechuje go opodatkowanie cedularne, proporcjonalne bądź progresywne, uzupełnione opodatkowaniem sumy dochodów według skali progresywnej. Model te występował w Włoszech (1962), Francji (1963) i Belgii (1974). Współcześnie stosowany w krajach Ameryki Łacińskiej.
MODEL PRUSKI – występowała początkowa w Prusach, Szwajcarii, Holandii i Austrii i krajach skandynawskich. Podatek progresywny obciąża sumę dochodów podatnika. Model dominujący współcześnie.
WSPÓŁCZESNE KONCEPCJE OPODATKOWANIA DOCHODU
Koncepcja podatku od wydatków – zakłada obciążenie indywidualnej konsumpcji podatkiem progresywnym o osobistym charakterze. Z opodatkowania są wyłączone oszczędności i wydatki inwestycyjne, w przeciwieństwie do zaciągniętych pożyczek i wydatkowanych oszczędności, które opodatkowaniu podlegają. Za dochód podatkowy uznaje się zarówno dochody zwyczajne jak i nadzwyczajne.
Podatek o maksymalnie rozszerzonej podstawie opodatkowania – CIT (Comprehensive Income Tax) – koncepcja ta zakłada obniżenie stawki podatku przy jednoczesnej likwidacji niemających systemowego uzasadnienia zwolnień i ulg podatkowych, oraz przy założeniu włączenia do podstawy opodatkowania wartości dóbr trwałego użytku, dóbr wyprodukowanych w gospodarstwie domowym i świadczeń socjalnych.
Podatek od dochodów przedsiębiorców – koncepcja ta zakłada, że dochody przedsiębiorców, bez względu na formę prawną prowadzonej działalności, będą opodatkowane jednym proporcjonalnym podatkiem. Podatek od dochodów osobistych płacony przez osoby inne niż przedsiębiorcy powinien obciążać jedynie dochody przeznaczone na konsumpcję.
Koncepcja podatku liniowego (flat tax) – dochód przedsiębiorców i pozostałych osób fizycznych ma podlegać odrębnemu opodatkowaniu, jednakże w obydwu przypadkach wydatki inwestycyjne mają być wyłączone z opodatkowania i obciążone relatywnie niską 19% stawką. Podatnikom w zależności od ich statusu ma przysługiwać wysoka kwota wolna od podatku, co powoduje, że w tej wersji podatek liniowy cechuje się łagodną ukrytą progresją. W zakresie opodatkowania dochodów osobistych koncepcja ta zakłada likwidację większości odliczeń podatkowych.
Różnice w opodatkowaniu dochodów przedsiębiorców w stosunku do klasycznych rozwiązań polegają na:
· wliczeniu w koszty uzyskania przychodów wydatków na zakup środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (obecnie stają się one kosztem poprzez odpisy amortyzacyjne),
· opodatkowaniu dochodu przedsiębiorstwa tylko raz; dywidendy dla udziałowców i odsetki od udzielonych pożyczek nie będą opodatkowane,
· przenoszeniu w czasie podatku od straty, aż do pełnego jego odliczenia, bez ograniczeń,
· rezygnacji z jakiejkolwiek kwoty wolnej od podatku, co ma zagwarantować jego pełną liniowość.
Źródło: R. Mastalski, Prawo podatkowe, CH Beck, Warszawa 2000, s. 294 i nast..; A. Gomułowicz, J. Małecki, Podatki i prawo podatkowe, Wyd. Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2002/2004, s. 474 i nast..
HARMONIZACJA PODATKU OD DOCHODÓW OSOBISTYCH
Podatek od dochodów osobistych nie jest formalnie przedmiotem całościowej harmonizacji podatkowej w UE. Tylko niektóre jego elementy mogące stanowić przeszkodę w zapewnieniu swobody przepływu osób, towarów usług i kapitału mogą być ujednolicane (opodatkowanie dochodów z oszczędności). Podstawą do takich działań mogą być przepisy traktatowe mówiące w sposób ogólny o zakazie dyskryminacji ze względu miejsce zamieszkania czy też obywatelstwo.
Zakaz ten wyrażony w art. 48 TR (traktat rzymski) może być podstawą do zaskarżania przez obywateli UE konkretnych decyzji podatkowych krajowych organów podatkowych do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, z powodu dyskryminacji podatkowej podatników wykonujących pracę w jednym państwie członkowskim i mających miejsce zamieszkania w drugim.
Problem podwójnego opodatkowania ma terytorium UE regulują w pewnym zakresie dwustronne i wielostronne umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, nie są one jednak traktowane jako przejaw harmonizacji prawa podatkowego w ścisłym znaczeniu, ponieważ nie prowadzą do wyeliminowania różnic pomiędzy budową poszczególnych systemów podatkowych.
Pewne znaczenie w rozwiązywaniu problemów takich jak podwójne opodatkowanie dochodów, czy też unikanie i uchylanie się od opodatkowania mają regulacje zaproponowane przez OECD, organizację, której członkami są kraje UE. Regulacje te to: Konwencja modelowa o unikaniu opodatkowania dochodu i majątku.
Wspólne cechy konstrukcji podatku dochodowego od osób fizycznych w krajach UE polegają na tym, że:
· podatek ten jest odnoszony do całości dochodów podatnika a nie do jego poszczególnych części (model globalny);
· podatek jest progresywny, zaś rozwiązania szczegółowe znajdują wyraz w różnej liczbie progów oraz w wysokości początkowej i najwyższej stawki;
· w większości krajów UE istnieje pewna kwota dochodów wolna od podatku uwzględniająca minimum egzystencji;
· obciążenia podatkowe często są dostosowywane do zmiany kosztów przez stworzenie automatycznej lub półautomatycznej indeksacji bądź też, sporadycznie, przez zmianę progów podatkowych;
· obciążenia podatkowe uwzględniają zdolność płatniczą i stan rodziny za pomocą systemu ulg i zwolnień podatkowych;
· systemy podatkowe zawierają preferencje dotyczące sposobu uzyskiwania dochodu (przez zasady określania kosztów uzyskiwania przychodów) oraz sposobu jego wydatkowania (ulgi inwestycyjne, mieszkaniowe, zdrowotne, darowizny itp.);
· istnieją różne zasady opodatkowania rezydentów i nierezydentów.
Wśród przychodów podlegających opodatkowaniu należy wymienić zwłaszcza przychody pochodzące z następujących źródeł:
1) praca najemna;
2) emerytury i renty;
3) praca wykonywana samodzielnie;
4) prowadzenie przedsiębiorstwa;
5) gospodarstwo rolne i leśne;
6) majątek (głównie przychody z najmu i dzierżawy).
Przedmiotem opodatkowania jest dochód, czyli przychód, czyli przychód pomniejszony o koszty jego uzyskania. Jeśli podatnik uzyskuje dochody z więcej niż jednego źródła, przedmiotem opodatkowania jest suma dochodów ze wszystkich źródeł. Dochody z lokat bankowych i obligacji rządowych, dywidendy i dochody z inwestycji kapitałowych są w większości krajów opodatkowane według odrębnych zasad. Zazwyczaj jest to podatek liniowy, niekiedy z kwotą dochodów wolną od podatku.
Źródło: Anna Krajewska, Podatki. Unia Europejska. Polska. Kraje nadbałtyckie, PWE, Warszawa 2004, str. 74 i 76.
PODMIOT PODATKU - PDOF
Podatnikiem jest osoba fizyczna (definiuje ją KC), która uzyskuje dochody podlegające podatkowi dochodowemu od osób fizycznych (por. art. 1 ustawy o PDOF), co oznacza, że podatnikiem tego podatku jest również osoba uzyskująca jedynie dochody zwolnione.
Wynika z tego, że w szczególności nie są podatnikami tego podatku:
· małżeństwa,
· spółki osobowe (cywilna, jawna, komandytowa, partnerska).
są nimi natomiast poszczególni małżonkowie oraz wspólnicy spółek będący osobami fizycznymi.
NIEOGRANICZONY I OGRANICZONY OBOWIĄZEK PODATKOWY
Art.3 PDOF
Nieograniczony obowiązek podatkowy
Osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania (ośrodek interesów życiowych, okres pobytu powyżej 183 dni) na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów.
Ograniczony obowiązek podatkowy
Osoby fizyczne, jeżeli nie mają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej miejsca zamieszkania, podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów z pracy wykonywanej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie stosunku służbowego lub stosunku pracy, bez względu na miejsce wypłaty wynagrodzenia, oraz od innych dochodów osiąganych na terytorium Rzeczypospolitej.
METODY UNIKANIA PODWÓJNEGO OPODATKOWANIA DOCHODÓW
art. 27st. 8-9a PDOF
ODLICZENIA
(kredyt podatkowy)
Opodatkowaniu w Polsce podlega suma dochodów ze źródeł przychodów położonych na terenie RP oraz w innych krajach. Podatnik ma prawo odliczyć podatek zapłacony za granicą, od dochodów zagranicznych, w ramach limitu, który stanowi wysokość podatku od dochodów zagranicznych obliczona wg zasad polskich. Podatek zapłacony zagranicą odlicza się od podatku obliczonego od dochodów krajowych i zagranicznych.
WYŁĄCZENIA
Polega na tym, że opodatkowaniu w Polsce podlegają jedynie dochody ze źródeł przychodów położonych na terenie RP, zaś dochody zagraniczne są wyłączone z opodatkowania w Polsce. Jednakże, aby obliczyć podatek do zapłaty w Polsce trzeba wziąć pod uwagę dochody zagraniczne w następujący sposób:
1. Sumujemy dochody krajowe i zagraniczne.
2. Obliczamy od tej sumy polski podatek.
3. Dzielimy wartość (2)/(1) x 100 = stopa proc.
4. Polski podatek = (stopa proc) x dochody krajowe.
...
gosicka