KOMUNIKACJA INTERPERSONALNA to psychologiczny proces, dzięki któremu jednostka przekazuje i otrzymuje informacje w bezpośrednim kontakcie z inną osobą. Jest to proces, który zachodzi nieustannie, bowiem przez cały czas swoją postawą ciała, mimiką, gestykulacją, no i wreszcie słowami przekazujemy określone informacje.
MODEL KOMUNIKACJI DWUSTRONNEJ -Aby można było mówić o istnieniu komunikacji muszą istnieć 3 ogniwa:
- nadawca, czyli osoba, która przesyła określoną informację;
- odbiorca, czyli osoba, do której daną informację kierujemy;
- kod, czyli sposób przekazu tej informacji -obraz, gest, słowo
MODEL KOMUNIKACJI DWUSTRONNEJ
1. Myśl -na wstępie w umyśle nadawcy pojawia się określona myśl.
2. Kodowanie -następuje w momencie przekształcenia treści pisanej na wiele gestów i symboli. Proces ten jest konieczny, gdyż komunikat przekazuje często jedna osoba, która stara się być zrozumiana dobrze przez swoich słuchaczy.
3. Dekodowanie - następuje w momencie przekształcenia komunikatu przez słuchacza, który stara się go zrozumieć. Odbywa się ono w dwu etapach: w pierwszym odbiorca otrzymuje komunikat w drugim zaczyna go przetwarzać. Wpływ na to ma własna ocena użytych symboli oraz doświadczenie (ludzie słyszą to, co chcą usłyszeć). W procesie dekodowania przekazu doniosła rolę odgrywa zarówno sama jej treść jak również jej kontekst. Na treść wypowiedzi składają się poszczególne słowa. Przy wykorzystaniu określonych reguł gramatycznych łączy się je w semantyczne frazy. Poszczególne osoby w sobie właściwy sposób posługują się językiem, budują wypowiedzi oraz dokonują ich interpretacji. Na kontekst wypowiedzi składają się: ton głosu, kontakt wzrokowy, mowa ciała. Wszystkie te elementy określa się mianem ekspresji niewerbalnej.
4. Sprzężenie zwrotne -jest to odwrócenie komunikacji, w którym to wyrażamy reakcję na komunikat nadawcy. Możemy wyróżnić dwa typy sprzężeń zwrotnych: pierwszy to bezpośrednie wyrażenie np: potakiwanie głową lub drugie pośrednie owocujące np: wzrostem efektywności pracy. W momencie, gdy sprzężenie zwrotne jest silniejsze to proces komunikowania się jest lepszy.
KOMUNIKACJA EFEKTYWNA
Do aktu komunikacji dojdzie jedynie wtedy, gdy spełnione zostaną następujące warunki:
• informacja zostanie przekazana w języku zrozumiałym dla obu komunikujących się stron,
• zaistnieje skuteczny nośnik tej informacji,
• przekaz pozostanie czysty od zniekształceń przez czynniki zewnętrzne (tzw. szum),
• przekaz spotka się z odbiorem,
• informacja w założeniu będzie przeznaczona dla danego odbiorcy.
KOMUNIKACJA INTERPERSONALNA
Komunikacja interpersonalna polega na wykorzystaniu trzech elementów:
-Słów (treści)
-Sposobu mówienia
-Mowy ciała
KOMUNIKACJA WERBALNA
Komunikacja werbalna to komunikacja oparta na słowie. Sprowadza się ona do tego, iż przekazując komunikaty używamy słów. Rozmawiając z drugą osobą – używamy słów. Czytając książkę – odbieramy komunikaty autora przekazane nam za pomocą słów. Pisząc list lub wypracowanie przekazujemy komunikaty za pomocą słów.
Biorąc pod uwagę kierunek przesyłanych komunikatów rozróżniamy komunikację:
1. pionową -dotyczy najczęściej komunikatów formalnych przepływających pomiędzy pracownikami i ich przełożonymi w celu osiągania założonych celów, przekazania informacji i poleceń, a także zasygnalizowania spraw wymagających szczególnej uwagi lub rozwiązania problemu. Mówimy wówczas o komunikacji skierowanej ku dołowi.
Możemy mieć również z odwrotnym kierunkiem komunikacji pionowej – skierowanej ku górze. Ma to miejsce, gdy podwładni informują przełożonych o swoich osiągnięciach, stopniu wykonanych zadań, występujących w pracy problemach itp.
Przełożeni są zainteresowani tym kierunkiem komunikacji, ponieważ
ułatwia im kierowanie i czuwanie na d rozwojem prowadzonej działalności. W warunkach szkolnych mamy do czynienia z tym rodzajem komunikacji pionowej, kiedy uczeń zwraca się do nauczyciela, dyrekcji lub innych pracowników szkoły.
2. poziomą – mamy z nią do czynienia wówczas, gdy przebiega ona między członkami tej samej grupy lub pracownikami pełniącymi funkcje na tym samym poziomie. Komunikacja ta może mieć charakter formalny jak i nieformalny.
KOMUNIKACJA NIEWERBALNA
Język ciała to:
- kontakt wzrokowy, - miny, - gesty, - postawa, - odległość pomiędzy rozmówcami (proksemika), - uścisk dłoni, - uśmiech.
Mimika twarzy stanowi źródło informacji na temat
stanów emocjonalnych i postaw, takich jak sympatia czy wrogość. Naukowcy stwierdzili, że
istnieje sześć głównych rodzajów mimiki odpowiadających następującym emocjom :szczęście, zdziwienie, strach, smutek, gniew pogarda.
Kinezjetyka analizuje postawy ciała, gesty i inne ruchy ciała. Intencjonalnie lub
Nie intencjonalnie ciało stale wysyła sygnały poprzez postawę, pochylenie,
rozluźnienie, napięcie, gesty.
Kontakt wzrokowy - oczy stanowią najważniejszy obszar wizualnej uwagi -w czasie rozmowy uwaga koncentruje się na oczach przez ok. 43% czasu. Zasadnicza funkcja kontaktu wzrokowego jest przekazywanie komunikatów relacyjnych. Ogólnie można powiedzieć, że patrzenie na inna osobę jest wyrazem zainteresowania jednocześnie przejawem pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na to zainteresowanie. Na przykład podczas rozmowy kwalifikacyjnej kandydat usiłuje nawiązać dobry kontakt wzrokowy z rozmówca, by poprzez ten kanał wyrazić swoja wiarygodność, kompetencję, zainteresowanie firma. Jeżeli rozmówca jest zainteresowany kandydatem, będzie skłonny pozytywnie odpowiadać na jego próby nawiązania kontaktu wzrokowego.
Inna ważna funkcja kontaktu wzrokowego jest redukowanie rozproszenia. W celu zwiększenia koncentracji uwagi, ograniczamy ilość odbieranych bodźców. Kanał wzrokowy jest jedną z dróg dostarczania bodźców, a zatem koncentrując myśli na pewnym zdarzeniu, przypominając sobie jakieś szczegóły, zastanawiając się nad odpowiedzią ograniczamy kontakt wzrokowy.
Gesty -kiedy mówimy nieustannie poruszamy rękami, głową, ale też całym ciałem. Ruchy te są skoordynowane z mową i stanowią część całościowego procesu komunikowania się. Kiwanie głowa jest dość specyficznym rodzajem gestu i odgrywa dwie zasadnicze funkcje: działa jako wzmocnienie, nagroda i zachęta dla rozmówcy do kontynuowania wypowiedzi i służy synchronizacji interakcji - kilkakrotne kiwnięcie głowa(seria) oznacza brak zgody i chęć zabrania głosu.
Mowa ciała jest pierwszym językiem, jakim się posługujemy, zanim jeszcze zaczniemy mówić. Jak każdy język, składa się ze słów i zdań mniej lub bardziej czytelnych. Uważny obserwator może wiele wywnioskować z mowy ciała. Wieloznaczność odczytów z kanałów przekazu niewerbalnego może przyczynić się do nieprawidłowego odczytania komunikatu nadawanego przez nadawcę, ale przy poparciu werbalnym komunikatu jesteśmy podwójnie pewni o treści nadawanego komunikatu.
Podstawowe emocje, jak np.: radość, złość, strach, smutek, wstręt są wspólne dla wszystkich ludzi. Ich ekspresja jest rozpoznawana na całym świecie. Każda z tych emocji ma swój własny, ekspresji mimicznej. O ile w drodze kontaktów społecznych uczymy się mówić o emocjach, o tyle ich ekspresja jest wrodzona.
Mowa ciała jest:
-Wielokanałowa (informacje mogą być przekazywane przez gesty, wyraz twarzy, kontakt wzrokowy, modulację głosu)
-Spontaniczna (mowa ciała jest mniej refleksyjna i mniej kontrolowana niż treść wypowiedzi, dlatego też można uznać ją za bardziej prawdziwą)
-Niejednoznaczna (komunikaty niewerbalne są mniej jednoznaczne niż słowa)
-Zdeterminowana kulturowo (te same gesty mogą oznaczać inne treści w zależności od narodowości )
-Niezgodna z tym o czym się czasem mówi (występują sprzeczności pomiędzy wypowiedzią a mową ciała, wówczas kierujemy się właśnie mową ciała ze względu na pewniejszy przekaż np.: gdy mówimy do kogoś „jesteś okropny” z uśmiechem na twarzy nie odczytujemy tego za negatywny komunikat.
Do czego możemy wykorzystać mowę ciała?
¦ zastępuje wypowiedzi np.: kiwnięcie głową
¦ uzupełnia wypowiedzi
¦ podkreśla przekazy słowne np.: poklepanie po ramieniu
¦ reguluję rozmowę – dajemy do zrozumienia że jesteśmy zainteresowania rozmową lub znudzeni konwersacją
¦ wyraża stan emocjonalny jaki aktualnie nam towarzyszy np.: niezadowolenie, radość, obojętność
Przeciętny człowiek jest w stanie utworzyć 7000 min za pośrednictwem wykorzystania osiemdziesięciu mięśni twarzy
Zwrotne połączenia nerwowe -Nasza fizyczna postawa ma wpływ na nasze uczucia i emocje. Dzieję się tak ponieważ istnieją zwrotne połączenia nerwowe między mięśniami twarzy a ośrodkami mózgowymi odpowiedzialnymi za emocje. Według tej zasady uśmiech na naszych ustach wywoła pewne zadowolenie i nasi rozmówcy tak też nas będą odbierać.
Dwukierunkowa zależność -ODZWIERCIEDLENIE
Występuje ona pomiędzy naszymi postawami i emocjami i ma ona społeczny charakter. Jeśli przyjmiemy postawę wrogą nasz współrozmówca najprawdopodobniej przyjmie taką samą postawę. Spowoduje to również niechęć przebywania w naszym towarzystwie i utrudni porozumiewanie się.
Sygnalizuje nam również informację typu; „rozumiem cię, wiem co do mnie mówisz”. Chcąc dotrzeć do naszego rozmówcy i sprawić aby poczuł z nami lepszy kontakt należy się dostosować do jego nastawienia i nastroju, do jego tempa mówienia, ale również ulubionych słów i zwrotów.
Mowa ciała jest wspólna dla wszystkich ludzi i dobrze odczytywana bez względu na ich pochodzenie. Udowodniono, że 7% znaczenia danej wiadomości zawarte jest w ….słowach........., 38% w ….... brzmieniu głosu i aż 55% w …. gestach ciała. Istnieje dwukierunkowa zależność między naszymi …emocjami.. a przyjmowaną postawą ciała. Gdy przyjmiemy postawę wrogą, możemy się spodziewać, że nasz rozmówca nie będzie się czuł z nią dobrze i odpowiednio zareaguje .Jeśli chcesz zwiększyć zaufanie twojego rozmówcy i uzyskać z nim lepszy …... kontakt.........., powinieneś spróbować się dostroić do jego tempa mówienia, postawy ciała, nastroju, ulubionych zwrotów.
TERYTORIA PSYCHOLOGICZNE -PROKSEMIKA
Proksemika -nauka zajmująca się badaniem wzajemnego wpływu relacji przestrzennych między osobami oraz między osobami a środowiskiem.
Zajmuje się także badaniem różnic pomiędzy tymi relacjami w różnych kulturach (wpływ sposobu budowania miast, mieszkań, osiedli, parków, oświetlenia ulic itp. na zachowania).
TERYTORIA PSYCHOLOGICZNE - PROKSEMIKA
Człowiek, podobnie jak inne organizmy, potrzebuje przestrzeni, którą będzie uważał za swoją. Nieustannie przekazujemy i odbieramy informację, używając nie tylko słów, gestów, mimiki, kontaktu wzrokowego, ale również organizując przestrzeń. Terytorium psychologiczne daje nam poczucie bezpieczeństwa. Nie lubimy gdy nasza przestrzeń jest naruszana przez osoby, których nie chcemy gościć w granicach w naszego terytorium psychologicznego. Reagujemy W takich sytuacjach zazwyczaj obronnie ucieczką lub agresją. Ta regulacja prywatności dokonuje się na dwa sposoby:
-werbalny
-niewerbalny
RODZAJE STREF PSYCHOLOGICZNYCH
Przestrzeń intymna (0 -45 cm)
Przestrzeń osobista (45 -120 cm)
Przestrzeń społeczna (120 – 360 cm)
Przestrzeń publiczna (ponad 360 cm)
Przestrzeń intymna
Obszar przestrzeni bardzo bliski naszego ciała, w którym prawie zawsze dochodzi do kontaktu fizycznego z rozmówcą. Dlatego jest to odległość zarezerwowana jedynie dla bardzo bliskich osób (małżonek, partner, dziecko).Naruszenie tej strefy przez inną osobę odbierane jest jako agresja terytorialna, co jest przeżywane jako nieprzyjemne zarówno przez osobę, której strefa jest naruszana jak i przez intruza.
• W strefie intymnej zmienia się sposób używania języka. Mówimy nieco cichszym głosem. Zdania są krótkie i są bardzo często niepoprawne gramatycznie, a człowiek niestara się budować eleganckich i gramatycznych wypowiedzi.
• W dystansie intymnym spada rola wzroku w komunikacji, bowiem druga osoba jest bardzo blisko i jej obraz na siatkówce jest mocno zniekształcony. Rośnie natomiast rola węchu słuchu i dotyku. Ludzie są w stanie wyczuć poprzez skórę, które części ciała drugiej osoby są gorące, a które zimne, wyczuwamy także napięcia mięśniowe rozmówcy, co jest ważną (choć często odbieraną nieświadomie) informacją na temat przeżywanych przez interlokutora stanów wewnętrznych.
• W relacjach społecznych mężczyźni częściej naruszają strefę intymną kobiet niż kobiety mężczyzn.
Przestrzeń osobista/indywidualna -Przestrzeń tę traktuje się jako prywatną
i wpuszczane są tu osoby, które dobrze znamy i z którymi czujemy się bezpiecznie. Rozmowa z obcym w takiej odległości nie zdarza się lub jest niekomfortowa. Jeśli dwie osoby rozmawiają ze sobą spontanicznie w dystansie indywidualnym, możemy wnioskować że dobrze czują się ze sobą, są sobie bliskie. Naruszenie dystansu indywidualnego jest traktowane jako agresja terytorialna i wywołuje reakcje agresywne.
• W stosunku do dystansu intymnego w tej odległości rośnie rola wzroku (ze względu na mało zdeformowany bodziec proksymalny na siatkówce oka) i słuchu. Zmniejsza się natomiast rola innych kanałów przekazywania informacji: węchu, dotyku, zdolności odczuwania ciepła ciała drugiej osoby (które pełnią ważne funkcje w dystansie intymnym).
• W trakcie rozmowy w tym dystansie popełniamy o wiele mniej omyłek językowych niż w dystansie intymnym, mowa jest poprawna, ale swobodna, raczej nie zastanawiamy się nad konstrukcją gramatyczną zdań.
Przestrzeń społeczna
W tej odległości kontaktujemy się z osoba miobcymi i tymi, które znamy lecz nie lubimy specjalnie i traktujemy jako obce. Jeśli dwie osoby, które się rzekomo znają rozmawiają ze sobą spontanicznie w tej odległości, możemy wnioskować, że ich kontakty są raczej oficjalne (czyli społeczne, a nie intymne czy indywidualne). W takiej przestrzeni załatwiane są także wszelkie oficjalne sprawy (urząd, kupno/sprzedaż itp.).
• Stojąc w tej odległości ludzie używają przede wszystkim wzroku i słuchu jako kanału dostarczającego informacje o drugiej osobie. Mowa jest gramatyczna i sformalizowana, zwykle poprawna, a temat rozmowy "bezpieczny", oficjalny lub obojętny.
• Niekiedy pewne formalne sprawy i rozmowy prowadzone są w dystansie krótszym niż120cm, lecz różnego rodzaju przegrody (np szyba przy okienku kasowym lub blat biurka w banku) zwiększają psychologicznie ten dystans właśnie do dystansu społecznego.
Przestrzeń publiczna
Odległość pomiędzy osobami wynosi powyżej 30 metrów, ludzie nie mają poczucia kontaktu ze sobą – np gdy widzę znajomego na deptaku w odległości 30m to zwykle nie krzyczę do niego „cześć”.
• W dystansie publicznym takiej odległości kontaktujemy się z osobami publicznymi (np. .ministrem podczas spotkania, rektorem uczelni podczas inauguracji roku akademickiego ,księdzem podczas mszy), stąd nazwa.
W dystansie publicznym głównym kanałem odbierania informacji na temat drugiej osoby jest wzrok. Ludzie rozmawiając w tej odległości budują bardzo gramatyczne zdania i zastanawiają się nad konstrukcją zdań. W specjalny sposób dobierają słowa, pojawia się stosunkowo niewiele pomyłek językowych. Dystans ten jest zarezerwowany dla osób publicznych.
BARIERY KOMUNIKACYJNE
Czynniki, które utrudniają zrozumienie przekazu zawartego w wypowiedzi (o charakterze fizycznym i psychologicznym):
• utrudnienia percepcyjne
• wybiórczość uwagi
• brak umiejętności decentracji (przyjęcie perspektywy rozmówcy)
• różnice kulturowe
• stereotypy (chętniej słuchamy osób o wysokim statusie społecznym)
• samopoczucie
BARIERY UTRUDNIAJĄCE SŁUCHANIE
Nie słuchamy, gdy stosujemy:
1. filtrowanie – słuchamy wybiórczo, filtrujemy informacje
2. porównywanie – oceniamy czy porównujemy siebie z rozmówcą
3. skojarzenia – treść wypowiedzi rozmówcy wywołuje skojarzenie, w które się zagłębiamy
4. przygotowywanie odpowiedzi – myślimy, co za chwilę odpowiedzieć, choć staramy się wyglądać na zainteresowanych
5. domyślanie się – usiłujemy zgadnąć, co rozmówca ma" naprawdę" na myśli
6. osądzanie – w trakcie rozmowy osądzamy i reagujemy schematycznie
7. utożsamienie się – cokolwiek mówi rozmówca, odnosimy do własnego życia i osądzamy w kontekście własnych doświadczeń
8. udzielanie rad – słuchamy tylko początku, szukając rady dla rozmówcy
9. sprzeciwianie się
• gaszenie – wygłaszamy sarkastyczne uwagi, które zniechęcają rozmówcę do kontynuowania rozmowy
• dyskontowanie – słyszymy komplement i wyliczamy wszystko, co może obniżyć jego wartość
10. przekonanie o swojej racji – podnosimy głos, atakujemy, by obronić własne stanowisko; przejawia się w tym niezdolność do przyjmowania krytyki i brak zgody na inny punkt widzenia
11. zmiana toru – obracamy wypowiedź rozmówcy w żart lub zmieniamy temat
12. zjednywanie – słuchamy na tyle by nie zgubić wątku, ale t...
twojtrener