stosunki polsko-krzyżackie.doc

Stosunki polsko-krzyżackie w XIII i XVI wieku

              Historia stosunków polsko – krzyżackich zaczęła się w 1308 roku, kiedy Władysław Łokietek wezwał Krzyżaków na pomoc w obronie przed najeźdźcami z Brandenburgii. Po wypełnieniu zadania Krzyżacy siłą opanowali północną cześć Pomorza. Krzyżacy zajęli Malbork – ostatni pozostający w rękach Łokietka gród i wyprowadzili na terenie całego Pomorza Gdańskiego własną administrację. Z Wenecji przeniesiono do Malborka siedzibę wielkiego mistrza zakonu, a władze zakonu stały sie władzami państwa. Władysław Łokietek rozpoczął starania o odzyskanie Pomorza i w latach 1320 – 1321 toczył się pierwszy proces polsko - krzyżacki. Krzyżacy nie uznali wyroku sądu kościelnego, a Łokietek nie zgodził się na sprzedaż Pomorza i zrzeczenie się do niego praw.

Wybuchła wojna. Walki toczyły się w latach 1326 - 1332. Polska straciła w nich ziemię dobrzyńską i Kujawy. Jedyną większą bitwę, w której zwyciężyła strona polska stoczono w 1331roku pod Płowcami.

Syn Łokietka, Kazimierz Wielki, nie podjął wojny z Krzyżakami. Zdał się w 1335 roku na sąd polubowny władców Czech i Węgier, a następnie na kolejny proces z Krzyżakami. W roku 1343 podpisał kompromisowy pokój w Kaliszu, w którym Polska odzyskała Kujawy i ziemię dobrzyńską, a Krzyżacy zatrzymali Pomorze.

Po pokoju kaliskim Krzyżacy wystąpili przeciwko Litwie, która nie była w stanie się przed nimi bronić. W 1382 roku wielki książę litewski Jagiełło zawarł z zakonem układ, w którym obiecano mu Żmudź za chrystianizację swojego kraju. Jednak Jagiełło nie dotrzymał tej umowy, gdyż rozpoczął rokowania z Polską. W roku 1385 w Krewie została zawarta pierwsza unia polsko - litewska. Jagiełło za rękę królowej polskiej Jadwigi i tron polski zobowiązał się do przyjęcia chrztu w obrządku łacińskim, chrystianizacji swojego państwa i odzyskania utraconych ziem polskich.

Unia calkowicie zmienia uklad sil w tej czesci Europy: chrzest Litwy podwazyl sens istnienia panstwa krzyzackiego, a sojusz polsko - litewski dal Jagielle sile pozwalajaca przeciwstawic sie zakonowi.
Krzyzacy nie uznali faktu chrystianizacji Litwy. Wielki mistrz, zaproszony do Krakowa na ojca chrzestnego Jagielly, odmówil przyjazdu. Przez kilkadziesiat nastepnych lat dyplomacja i propaganda krzyzacka oskarzaly Polaków o sojusz z poganami (Litwinami) przeciw chrzescijanom (Krzyzakom), a samego Jagielle o poganstwo i wspieranie schizmatyków (prawoslawnych mieszkanców Wielkiego Ksiestwa Litewskiego). Krzyzacy mieszali sie tez w wewnatrzdynastyczne spory miedzy Jagiella a jego kuzynami, zwlaszcza ambitnym bratem stryjecznym Witoldem. Na przelomie stuleci wszyscy uwazali, ze sytuacja dojrzewa do wojny. Krzyzacy chcieli rozegrac sojusz polsko - litewski, dla Jagielly i rycerstwa polskiego nowym powodem zatargu byla ponowna utrata ziemi dobrzynskiej (1392). Pretekstu dostarczylo powstanie zmudzkie (1409). Polacy oswiadczyli, ze udziela Witoldowi pomocy, jesli zakon zaatakuje Litwe. Krzyzacy wypowiedzieli wojne i zaatakowali Kujawy oraz Wielkopolske. Polacy odzyskali Bydgoszcz, po czym zawarto rozejm. Obie strony jednak przygotowywaly sie do nieuniknionej wojny. 
30 czerwca 1410 roku wojska polskie pod wodza Jagielly przeprawily sie przez Wisle, nastepnie polaczyly sie z wojskami ksiecia Witolda oraz ksiazat mazowieckich i przekroczyly granice panstwa zakonnego. Spotkanie z armia zakonna nastapilo na polach wsi Grunwald. 15 lipca 1410 roku, we wtorek, stoczono tam jedna z najwiekszych bitew swiata sredniowiecza. Wspólczesni badacze okreslaja liczebnosc armii Jagielly na mniej wiecej 30 tysiecy walczacych (bez sluzby taborowej). Zdecydowana przewage liczebna mieli w niej Polacy (ponad 20 tysiecy). Obok nich walczyli Rusini, Litwini, Zmudzinie, Tatarzy, zaciezni Czesi i Morawianie. Wodzem naczelnym byl Jagiello, jego zastepcami Zbigniew z Brzescia i ksiaze Witold. Armia krzyzacka dowodzil wielki mistrz Ulrich von Jungingen. Liczyla ona ponad 20 tysiecy osób (bez sluzby taborowej, w tym 250 - 500 braci - rycerzy). W sumie obie armie liczyly okolo 50 tysiecy ludzi, w tym ponad 40 tysiecy konnych. Decydujacy bój stoczyly oddzialy konnicy w bezposrednim starciu. Po stronie krzyzackiej poleglo okolo 8 tysiecy ludzi, a okolo 14 tysiecy dostalo sie do niewoli. Bitwa zalamala potege polityczna i militarna zakonu, byla triumfem Jagielly, który na jej pamiatke nakazal odprawiac 15 lipca we wszystkich kosciolach polskich do konca stulecia msze dziekczynna. Po zwyciestwie wojska polsko - litewskie ruszyly pod Malbork. Po drodze nie napotykaly oporu - poddawali sie rycerze i biskupi, miasta i zamki. Oblezenie Malborka okazalo sie strata czasu - twierdzy nie mozna bylo zdobyc, a sytuacja zmieniala sie na korzysc zakonu. We wrzesniu wojska litewskie, mazowieckie i polskie spokojnie wycofaly sie z Prus, pozostawiajac w zdobytych zamkach i miastach polskie zalogi. Zakon rozpoczal odzyskiwac zamki i miasta. Wojsko polskie przebywalo na Kujawach, niszczac pogranicze krzyzackie, podejmujac potyczki i bitwy (np. pod Koronowem). Zima 1411 roku podpisano w Toruniu uklad pokojowy, który przyznal Litwie Zmudz (do smierci Witolda i Jagielly), a Polsce ziemie dobrzynska oraz odszkodowanie. Uzyskano to, co bylo celem wojny.
Jagiello jeszcze kilkakrotnie walczyl z zakonem. Wznowil proces polsko - krzyzacki, a w 1422 roku podpisal nad jeziorem Melno kolo Raciaza pokój, który oddawal Polsce Kujawy, Litwie zas - na zawsze - Zmudz i ziemie pojacwieskie. Juz po jego smierci zawarto w Brzesciu Kujawskim kolejny wieczysty pokój. Trzystuletnie sasiedztwo polsko - krzyzackie przechodzilo znamienna ewolucje. Od przyjaznych czy neutralnych stosunków w XIII stuleciu do wzrastajacych od poczatków XIV wieku zadraznien i sporów, konfliktów i walk. Dlugo Królestwo Polskie bylo w tych konfliktach strona slabsza, zmuszana do ustepstw. Sytuacja ta zmienila sie dopiero za panowania Wladyslawa Jagielly. Dopiero jednak za czasów syna Jagielly, Kazimierza Jagiellonczyka, Polska potrafila uporac sie z problemem krzyzackim. Odzyskala Pomorze Gdanskie i ziemie chelminska, a krzyzackie panstwo w Prusach stalo sie lennem Królestwa Polskiego. Wnuk Jagielly, Zygmunt I Stary, doprowadzil do rozwiazania zakonu krzyzackiego w Prusach. 

Od zawarcia w roku 1343 pokoju wieczystego pomiedzy Królestwem Polskim a Zakonem, przez dluzszy czas nie dochodzilo do otwartych konfliktów polsko-krzyzackich. Jednakze z jednej strony Polacy, szczególnie Wielkopolanie, dostrzegali w jego istnieniu fragment zagrozenia ze strony panstw niemieckich (Zakon byl ksiestwem Rzeszy, czyli Swietego Cesarstwa Rzymskiego narodu niemieckiego) oraz nie mogli pogodzic sie z utrata Pomorza, z drugiej strony Zakon odkupil od Brandenburczyków Nowa Marchie i staral sie odciac Polske równiez od Pomorza Zachodniego. Panowal wiec stan "zimnej wojny". 
Byla to dla Polaków jedna z przeslanek zawarcia unii z Litwa czego efektem bedzie panowanie wielkich ksiazat litewskich - Jagielly i jego potomków - na tronie polskim. Zawarcie unii spowodowalo tez, ze konflikty pomiedzy bratnia Litwa a Zakonem nie mogly Polski nie interesowac. Tymczasem Zakon, nie zwazajac na chrystianizacje poganskiej Litwy przez Jagielle, kontynuowal ekspansje na jego ziemie. Staral sie szczególnie o opanowanie, a pózniej utrzymanie w swych rekach, Zmudzi - terytorium zamieszkalego przez rdzenna ludnosc litewska, oddzielajacego Zakon Pruski od, panujacego w Inflantach, polaczonego z nim, Zakonu Kawalerów Mieczowych. 
W pierwszym okresie po zawarciu unii polsko-litewskiej Polacy ograniczali sie do wysylania Litwinom posilków wojskowych podczas walk z Krzyzakami. Obydwie strony szykowaly sie do wojny. Gdy sprawujacy w imieniu Jagielly rzady na Litwie Witold poparl powstanie na Zmudzi, Zakon postanowil wypowiedziec wojne Litwie. Jednak, gdy Polacy uprzedzili, ze nie pozostawia Litwy samej, Zakon uderzyl w 1409 roku na Polske. Poniewaz zadna ze stron nie byla gotowa do wojny, zawarto rozejm na rok. 
Teraz kazda strona intensywnie przygotowywala sie do decydujacego starcia. Zakon zwerbowal wielu zachodnioeuropejskich rycerzy do walki z "poganska" Litwa i wynajal oddzialy zacieznej piechoty (grozni lucznicy i kusznicy, a nawet artyleria). Polacy i Litwini sciagneli rycerstwo z calej monarchii. Po polskiej stronie opowiedzialo sie Mazowsze i lenna Moldawia , z Litwinami przyszly oddzialy tatarskie, przebywajacego wówczas na wygnaniu chana Zlotej Ordy Dzemala ed-Dina. Po przeprawieniu wojsk polskich przez Wisle pod Czerwinskiem po przygotowanym wczesniej i przywiezionym moscie pontonowym (sukces inzynieryjny) nastapilo polaczenie sil polsko-litewskich, które wkroczyly na terytorium Prus. Pod Grunwaldem (wg historyków niemieckich pod Tannenbergiem, czyli Stebarkiem) doszlo do rozstrzygajacej bitwy. Pomimo czesciowego sukcesu Krzyzaków w pierwszej fazie (Litwini nie wytrzymali uderzenia ciezkozbrojnej jazdy i uciekli, lub upozorowali ucieczke, z pola walki), rycerstwo polskie wytrzymalo natarcie sil krzyzackich, a gdy Krzyzacy rzucili do walki odwody dowodzone osobiscie przez wielkiego mistrza Ulrika von Jungingena, uderzenie polskiej piechoty zmiotlo je i bitwa zakonczyla sie calkowita kleska Zakonu, tym bardziej, ze oddzialy litewskie powrócily do walki. Polegli niemal wszyscy dostojnicy Zakonu, w rece polskie wpadli jency, sztandary i tabory krzyzackie. Niestety Krzyzacy zdazyli wzmocnic obrone Malborka i wojskom polskim (Litwini wycofali sie z wojny) nie udalo sie, pomimo kilkutygodniowego oblezenia, zdobyc tej poteznej twierdzy. 
Wojna zakonczyla sie (pierwszym) pokojem w Toruniu w 1411 r. Zakon oddal tylko Zmudz Witoldowi i zajeta w 1409 Ziemie Dobrzynska Polsce. Ale po tej klesce juz nigdy nie odzyskal dawnej swietnosci. Jagiello jeszcze kilkakrotnie prowadzil dzialania wojenne przeciwko Krzyzakom, korzystajac m.in. z poparcia czeskich husytów, których wódz, Jan ika z Trocnova, walczyl juz pod Grunwaldem na czele czeskiej piechoty po polskiej stronie. Jednak wojny te, poza zniszczeniami, nic nie zmienily. Zakon bronil sie w swych poteznych twierdzach, nie próbujac szukac rozstrzygniec w bitwach. 
Upadek potegi Zakonu, zniszczenia w kolejnych wojnach, które toczyly sie na terytorium krzyzackim, wzrost podatków i klopoty w waznym dla interesów miast handlu z Polska spowodowaly powstanie opozycji miast i szlachty, które utworzyly w 1440 r. jawny Zwiazek Pruski. Gdy Krzyzacy chcieli stlumic opozycje i uzyskali w 1453 r. wyrok cesarza, likwidujacy Zwiazek i przewidujacy kary wobec jego przywódców, w lutym nastepnego roku wybuchlo powstanie. Powstancy opanowali wiekszosc krzyzackich zamków i zwrócili sie do króla Kazimierza Jagiellonczyka o wcielenie ziem pruskich do Korony. 
Król oglosil inkorporacje Prus i wypowiedzial wojne Zakonowi. Rozpoczela sie wojna trzynastoletnia. Jednak po pierwszych sukcesach Zwiazku, pospolite ruszenie szlachty wielkopolskiej ponioslo kleske pod Chojnicami. Okazalo sie, ze w 40 lat po Grunwaldzie etos rycerski juz wygasl, i aby skutecznie prowadzic wojne, nie tylko miasta "pruskie" (Gdansk, Torun, Elblag), ale i Zakon Krzyzacki oraz Polska musialy opierac sie o wojska zaciezne. Wojna toczyla sie ze zmiennym szczesciem, do 1460 przewage zyskiwal Zakon, pózniej Piotr Dunin pokonal wojska krzyzackie nad Jeziorem Zarnowieckim (1462), a flota Zwiazku pokonala krzyzacka na Zalewie Swiezym (1463). Wobec obustronnego wyczerpania finansowego II pokój torunski (1466) byl kompromisem. Panstwo zakonne podzielono na Prusy Królewskie (Pomorze, Ziemia Chelminska i Warmia, oraz Elblag i dotychczasowa stolica Zakonu - Malbork) wcielone do Królestwa Polskiego i pozostajace w zaleznosci lennej od Polski Prusy Zakonne, ze stolica w Królewcu. 
Panstwo krzyzackie, w którym sam Zakon ulegal rozkladowi, kilkukrotnie próbowalo w porozumieniu z wrogami Polski odwrócic skutki II pokoju torunskiego, a wielcy mistrzowie odmawiali skladania holdu królowi. W roku 1519 doszlo do wybuchu kolejnej wojny, w której wielki mistrz Albrecht Hohenzollern korzystal z pomocy m.in. cesarstwa. Wojska Zygmunta Starego wkroczyly do Prus. Wobec przewagi sil polskich w 1521 r. zawarto rozejm. Wówczas Albrecht zdecydowal sie na radykalne rozwiazania. Przyjal protestantyzm, zlikwidowal Zakon i przeksztalcil panstwo w swieckie ksiestwo (sekularyzacja Prus). Zgodzil sie zlozyc hold królowi. Katolicka Polska zaakceptowala to rozwiazanie, gdyz gwarantowalo ono, ze potezny wówczas cesarz Karol V (równoczesnie król podbijajacej wlasnie Ameryke bogatej Hiszpanii), gorliwy katolik, nie bedzie popieral protestanckiego ksiecia. W roku 1525 na rynku w Krakowie Albrecht (zreszta siostrzeniec króla) zlozyl Zygmuntowi hold lenny z dziedzicznego ksiestwa pruskiego. Jako senator Królestwa Polskiego byl lojalnym lennikiem i aktywnie uczestniczyl w polskim zyciu politycznym. 
Historia zmagan polsko-krzyzackich dobiegla konca. Sam Zakon przetrwal w Niemczech (istnieje do dzis), ale nigdy nie odgrywal juz wiekszej roli politycznej. Dopiero ponad sto lat pózniej rozpoczna sie klopoty Polski z ksiestwem pruskim. 
Wojny polsko-krzyzackie 1308-1521
Wojna 1308-1309
Poczatek konfliktowi polsko-krzyzackiemu dalo podstepne zajecie przez Krzy¿aków w 1308-1309 Gdañska i Pomorza Gdañskiego. W³adys³aw I £okietek usilowal odzyskac utracone terytoria na drodze sadowej (przed sadem papieskim, 1320). Mimo korzystnego dla Polski wyroku Krzyzacy nie zwrócili Pomorza. Przygotowujac sie do wojny, Lokietek zawarl sojusz z ksieciem litewskim Giedyminem . Krzyzacy sprzymierzyli sie z królem czeskim Waclawem II.
Wojna 1327-1332
Walki wybuchly w 1326, gdy Krzyzacy zlupili Kujawy i zawarli przymierze przeciwko Polsce z ksieciem plockim Waclawem. 1327 Wladyslaw Lokietek poprowadzil wyprawe odwetowa i zmusil Waclawa do uznania zwierzchnictwa polskiego. Posilkowany przez Giedymina i króla wegierskiego Karola Roberta , Lokietek spustoszyl 1328 ziemie krzyzackie az po rzeke Osê . Takze Krzyzacy jeszcze dwukrotnie najezdzali ziemie polskie, zajmujac badz palac liczne miasta na ziemi kujawskiej, w 1329 zajmujac ziemiê dobrzyñsk¹. Wspólne wystapienie Giedymina i Lokietka w 1330 doprowadzilo do zawarcia pokoju i czesciowego zwrotu zagrabionych ziem polskich. Pokój okazal sie nietrwaly i juz w roku nastepnym walki wybuchly na nowo. Mimo zwyciestwa pod P³owcami w 1331, wojna dowiodla slabosci militarnej strony polskiej.
W rok pózniej Krzyzacy zajeli Kujawy i utrzymali je do 1343, kiedy zostaly zwrócone wraz z ziemia dobrzynska Kazimierzowi III Wielkiemu na mocy postanowien pokoju kaliskiego 
Wojna 1409-1411
Wojna polsko-krzyzacka rozpoczela sie z nowa sila za panowania Wladyslawa II Jagielly . Strona wypowiadajaca wojne i dokonujaca najazdu na ziemie polskie byl Zakon Krzyzacki, który zajal ziemie dobrzynska. Walki rozpoczely sie w 1409, w roku nastepnym doszlo do rozstrzygajacej bitwy pod Grunwaldem , zakonczonej zwyciestwem polsko-litewskim. Drugie wielkie zwyciestwo w tej wojnie odniesli Polacy pod Koronowem.
W wyniku "wielkiej wojny 1409-1411" Polska odzyskala (pokój toruñski 1411) ziemie dobrzynska, a Litwa ¯mudŸ do której praw Krzyzacy zrzekli sie w Melnie (1422).
Kolejne wojny prowadzone przez Wladyslawa II Jagielle (1414 tzw. glodowa, 1422 tzw. golubska) przyniosly Polsce niewielkie korzysci terytorialne.
Wojna 1431-1435
W wyniku tajnego porozumienia pomiedzy wielkim ksieciem litewskim, bratem Jagielly Œwidrygiella , a Krzyzakami w 1431 doszlo do najazdu krzyzackiego na ziemie polskie oraz do zajecia przez nich Kujaw i ziemi dobrzynskiej. W wojnie tej króla polskiego wspomagali czescy husyci .
Walki zakonczyly sie zawarciem w 1433 dwunastoletniego rozejmu w £êczycy . Wojna na terenach litewskich trwala do 1435, kiedy Krzyzacy zostali pobici przez wojska polsko-litewskie pod Wilkomierzem. Konczacy wojne pokój w Brzeœciu Kujawskim (1435) nie spowodowal zadnych zmian terytorialnych.
Wojna trzynastoletnia 1454-1466
Kolejnym etapem zmagan polsko-krzyzackich byla wojna trzynastoletnia 1454-1466, prowadzona za panowania Kazimierza IV Jagielloñczyka która przyniosla calkowite zlamanie potegi Zakonu. Bezposrednia przyczyna wybuchu konfliktu stala sie skierowana do Kazimierza IV Jagiellonczyka prosba Zwi¹zku Pruskiego o wziecie w opieke ziem pruskich. Król wypowiedzial wojne Zakonowi Krzyzackiemu i w kilkanascie dni pózniej, 6 marca 1454, oglosil akt inkorporacji Prus do Królestwa Polskiego.
Powstanie zorganizowane przez czlonków Zwiazku Pruskiego doprowadzilo w ciagu miesiaca do usuniecia zalóg krzyzackich z wiekszosci miast pruskich. Pod panowaniem Krzyzaków pozostaly jedynie: Malbork Sztum i Chojnice 
Wyprawa wojenna Kazimierza IV Jagiellonczyka do Prus na czele pospolitego ruszenia rozpoczela sie od kleski pod Chojnicami (18 wrzesnia 1454).
1457, po wyplaceniu przez Polaków zaleglego, nie zaplaconego przez Zakon zoldu, wojska zaciezne poddaly twierdze Malbork. Po objeciu dowództwa nad silami królewskimi przez Piotra Dunina i pokonaniu Krzyzaków w bitwie pod arnowcem (1462) strona polska zdobyla zdecydowana przewage.
Gdansk i Elblag we wlasnym zakresie i wlasnym kosztem zorganizowaly flote kaperska, która skutecznie blokowala dostawy materialów wojennych dla Zakonu droga morska. Strona krzyzacka poprosila o pokój, który zostal podpisany w 1466 w Toruniu (toruñski pokój 1466 W wyniku wojny Polska odzyskala Pomorze Gdanskie oraz ziemie: chelminska, michalowska i warminska. Najwazniejszymi wydarzeniami wojny byly: przegrana bitwa pod Chojnicami, utrata wschodnich Prus z Królewcem, wykup zamku malborskiego z rak zacieznych krzyzackich, walki kaprów na Baltyku, zdobycie przez zakon miast nad dolna Wisla, odsiecz polskiej zalogi Fromborka, zwyciestwo wojsk polskich pod Swiecinem i statków gdanskich na wodach Zalewu Wislanego, opowiedzenie sie biskupa warminskiego po stronie polskiej. W 1466 roku w Toruniu zawarto traktat pokojowy. Pomorze Gdanskie (zwane odtad Prusami Królewskimi), ziemia chelminska i michalowska oraz Mazury i Warmia, Malbork i Elblag mialy nalezec do Polski. Wielkiemu mistrzowi pozostawiono ziemie nad Zalewem Wislanym z Królewcem, w którym mial przebywac jako lennik króla polskiego. Kazdy nowy mistrz zakonu musial w ciagu pól roku po wyborze zlozyc królowi polskiemu przysiege lenna. 


W 1308 r. margrabiowie brandemburscy postanowili zrealizowac swoje prawa i podeszli pod Gdansk. Lokietek majacy trudnosci w Malopolsce ( klopoty z Muskatem), nie mógl pospieszyc z pomoca polskiej zalodze Gdanska. Poradzono mu wówczas, by zwrócil sie o pomoc do krzyzaków (pomoc odplatna )Brandemburczycy na wiesc o zblizaniu sie Krzyzaków odstapili od oblezenia, ale kiedy weszli do miasta urzadzili rzez. W 1309 r. Krzyzacy zajeli cale Pomorze. Nastepnie zazadali od Lokietka takiej zaplaty, której wielkosc przekraczala nie tylko mozliwosci platnicze ksiecia, ale równiez wartosc zajetych ziem. Jednoczesnie zaproponowano Lokietkowi, ze gdyby chcial sie zrzec praw do Pomorza, to oni sami chetnie mu zaplaca. Lokietek odrzucil propozycje. Natomiast krzyzacy, by umocnic swoja pozycje prawna odkupili od Brandemburczyków ich prawa, oczywiscie za odpowiednio nizsza cene. Lokietek cala sprawe oddal do sadu papieskiego. Odbyl sie proces w Inowroclawiu ( 1320/1321 r.) Lokietek proces wygral, Krzyzacy zostali skazani na zwrot zagarnietych ziem i na zaplacenie odszkodowania, ale wniesli oni apelacje do Rzymu i tam z przyczyn formalnych wykonanie wyroku za- wieszono. Nie mogac wygrac droga prawna, Lokietek postanowil odzyskac Pomorze droga militarna. 
W 1325 r. zawarl przymierze z Litwa potwierdzone slubem jego syna Kazimierza z Aldona córka Giedymina. (Sojusz militarny byl niewiele wart , natomiast dal Krzyzakom bron propagandowa-chrzescijanski wladca w przymierzu z poganinem niszczy chrzescijanskie kraje. W tej sytuacji ani papiez , ani ziec ( Karol Robert Wegierski ) nie mogli przyjsc mu z pomoca , zas na Polske spadlo podwójne uderzenie : krzyzackie i Jana Luksemburskiego) W tym czasie Jan Luksemburski jako dziedzic korony Czeskiej roscil sobie pretensje do tronu Polskiego. Prowadzil on polityke , której celem bylo badz to odzyskanie korony polskiej, badz zabór ziem polskich wspólnie z Krzyzakami. Wstepem polityki bylo zholdowanie ksiestw slaskich(1327-1329).Od tego czasu Slask wchodzil w sklad Królestwa Czeskiego. 
W latach 1327-1332 trwa wojna miedzy Lokietkiem , Janem Luksemburskim i Zakonem Krzyzackim. Na poczatku tej wojny Lokietek popelnia kilka niezrecznosci dyplomatycznych , a mianowicie kiedy Krzyzacy sa na wyprawie przeciw poganskiej Litwie korzystajac z posilków Litewskich uderza na ziemie zakonu (1326). Jest to powazny blad poniewaz w sojuszu z poganami uderzyl na ziemie rycerzy bedacych na wyprawie krzyzowej. Lokietek nic ta wyprawa nie zyskal, co wiecej ludnosc zakonu byla po stronie swojej wladzy (Pomorze, Prusy). Reperkusje tego niezrecznego kroku byly takie , ze papiez chcac nie chcac musial odstapic od sprawy Lokietka , jednoczesnie Jan Luksemburski jak i Krzyzacy uzyskali swietne uzasadnienie ideologiczne dla prowadzenia dzialan przeciw Polsce, dla której wojna byla niezwykle ciezka. Polacy nie mogli sprostac polaczonym silom i tylko brak koordynacji dzialan miedzy sojusznikami sprawil , ze Królestwo Polskie tego okresu nie ponioslo zupelnej kleski. W tym tez roku doszlo do bitwy pod Plowcami (27.IX.1331) , z tym, ze bitwa miala bardziej znaczenie propagandowe niz militarne. Militarnie byla nie rozstrzygnieta. W 1332 r. Krzyzakom udalo sie opanowac cale Kujawy i w tak niekorzystnej sytuacji zawarto rozejm. 2.III.1333 r. Wladyslaw Lokietek zmarl. Nastepca korony zostal syn Lokietka Kazimierz zwany Wielkim. 
Kazimierz zdawal sobie sprawe z tego, ze królestwo nie jest w stanie rozwiazac swoich problemów srodkami militarnymi. Kazimierz nie byl pozbawiony sojuszów. Jego sojusznikiem byl wladca Wegier- Karol Robert, zona którego byla siostra Kazimierza-Elzbieta Lokietkówna Korzystajac z mediacji wladcy Wegier przystal na przedluzenie rozejmu i rozmowy pokojowe. Do rokowan doszlo w Wyszehradzie(Wegry). Stronami rozmów byli: Zakon Krzyzacki, Jan Luksemburski, Karol Robert i Kazimierz. Zjazd mial miejsce w 1335 r.(I zjazd). W trakcie tego zjazdu J. Luksemburski (wladca Czech )zrzekl sie pretensji do korony polskiej w zamian za 20 tys. kop groszy praskich. Jednoczesnie J. Luksemburski chcial uzyskac zrzeczenie sie praw Kazimierza do Slaska. Na tym samym zjezdzie król wegierski Karol Robert i król czeski Jan Luksemburski orzekli wyrok przyznajacy Polsce Kujawy pod warunkiem zrzeczenia sie przez Kazimierza Pomorza Gdanskiego i ziemi chelminskiej na rzecz Krzyzaków. Jesli chodzi o Krzyzaków, Kazimierz nie chcial zrezygnowac ze swych uprawnien do Pomorza Gdanskiego. Ponownie odwolal sie do drogi procesowej. Proces taki mial miejsce w neutralnej Warszawie w 1338 r. i toczyl sie do roku 1339. Trybunal obradujacy w Warszawie pod przewodnictwem legata papieskiego skazal Krzyzaków na zwrot zagrabionych ziem(Pomorza i ziemi Chelminskiej ) i zaplacenie wysokiego odszkodowania. Ale wyrok mial tylko znaczenie moralne, poniewaz Krzyzacy wniesli apelacje do papieza. W 1339 r. mial miejsce II zjazd w Wyszehradzie. 
W trakcie tego zjazdu zapadly nastepujace postanowienia:
- jesli by Kazimierz zszedl z tego swiata bez dziedzica, wówczas królem Polski mial zostac syn Karola Roberta i E. 
Lokietkówny - Ludwik 
- wladca wegierski zobowiazywal sie w zamian poprzec roszczenia Polski w stosunku do Krzyzaków oraz udzielic 
poparcia dla polskich praw na Rusi Halickiej. 
Prawa Kazimierza na Rusi Halickiej wygladaly w nastepujacy sposób:
Ksieciem halickim byl Boleslaw Jerzy Trójdenowicz z mazowieckiej linii Piastów. Wladca ten zmarl bezpotomnie, a wiec Kazimierz uchodzil za jego prawowitego spadkobierce. W trakcie procesów z Krzyzakami zaczyna sie wyksztalcac pojecie Korony Królestwa Polskiego, jako instytucji prawnej niezaleznej od osoby wladcy. Tak wiec w trakcie procesów w Warszawie swiadkowie operuja argumentacja, ze Pomorze jest ziemia przynalezna do Korony Polskiej. W poprzednim procesie w Inowroclawiu, operowano argumentacja, ze Pomorze bylo dziedzictwem rodu piastowskiego. W trakcie ekspansji na Rus Halicka, aczkolwiek uzywano pojec z prywatnego prawa spadkowego, to jednak ziemie te po przylaczeniu nie byly prywatna wlasnoscia wladcy, lecz ziemiami przylaczonymi do Korony K.P. Pojecie Korony odpowiadaly naszym pojeciom panstwa lub najwyzszego urzedu sprawowania wladzy. Korona stanowila konstrukcje prawna - osobe prawna niezalezna od osób fizycznych. Ekspansja na Rus byla zgodna z interesami panstwa(zwiekszenie dochodów panstwa skarbu ), zgodna z interesami moznowladztwa Malopolskiego, które spodziewalo sie nadan i majatków na tamtych terenach, bylo takze zgodne z interesami mieszczanstwa Malopolskiego (Kraków), mozliwosc bezpiecznych i korzystnych kontraktów handlowych. Zaangazowanie sie Kazimierza w sprawy ruskie(1340 - 1351), a takze konflikt o Slask z Luksemburgami(1341-1345) w jakis sposób rozproszyly sily Królestwa. Tak wiec w 1343 r. Kazimierz zostal niejako zmuszony do podpisania z Krzyzakami pokoju wieczystego w Kaliszu. Moca tego pokoju Pomorze Gdanskie mialo byc wieczysta jalmuzna dla Zakonu Krzyzackiego, natomiast Polska odzyskiwala Kujawy .Prawie wszyscy ksiazeta slascy pozostali lennikami Jana Luksemburskiego takze po jego rezygnacji z praw do korony polskiej. Weszli tym samym w sklad królestwa czeskiego. W oporze trwal tylko ksiaze swidnicki Bolko popierany przez Kazimierza Wielkiego. Doprowadzilo to do kilkuletniej wojny polsko- czeskiej, w czasie której wojska Kazimierza operowaly na Slasku, a Czesi atakowali Kraków. W 1348 r. zostal zawarty z Czechami pokój w Namyslowie, moca którego potwierdzono przynaleznosc Slaska do Korony Czeskiej, zas Luksemburgowie ponownie zrzekli sie pretensji do korony polskiej i Mazowsza, które czesciowo zostalo wlaczone do Polski czesciowo stalo sie lennem. Na odcinku pld. - wsch. w 1351 r. ostatecznie udalo sie przylaczyc Rus Halicka do Polski. Obszar Rusi Halickiej byl w tym czasie obszarem konfliktów miedzy Polska a Litwa. I nie toczono wojny z Rusia Halicka, lecz prowadzono wojny o Rus Halicka.(1349-1351) Jednym, ostatnim zapamietania wydarzeniem jest traktat sukcesyjny miedzy Ludwikiem Wegierskim i Kazimierzem z 1355 r. Traktat sukcesyjny zostal poparty przez stany polskie w zamian za gwarancje, jakich udzielil sukcesor szlachcie polskiej (przywilej w Budzie 1355 r.) 
Po roku 1343 sprawa krzyzacka znikla z polityki polskiej. W zasadzie cala aktywnosc polityczna Polaków skupiona byla na Rusi Halickiej , mialy takze miejsce zatargi z Litwa o ziemie sporne na tym obszarze ( Rus Wlodzimierska ).Równiez L. Wegierski nie kontynuowal polityki antykrzyzackiej. Krzyzacy natomiast w tym czasie prowadzili wojny z Litwa ( jeszcze poganska ). Sytuacja na Litwie przedstawiala sie w ten sposób , ze co prawda Litwini ulegali Krzyzakom na pólnocy, ale prowadzili ekspansje na poludniu i wschodzie, narzucajac swoje panowanie ksiestwom ruskim. Krzyzacy równiez czesto wykorzystywali nieporozumienia w litewskiej rodzinie panujacej, popierajac coraz to innych pretendentów do tronu. Przelom nastapil w roku 1385 , kiedy Polska i Litwa zawarla unie w Krewie. 
Warunki unii :
1. W zamian za uzyskanie reki Jadwigi i tronu polskiego Jagiello zobowiazuje sie przyjac chrzest w obrzadku lacinskim wraz ze swoimi bracmi i nawrócic Litwe na chrzescijanstwo. Przylaczyc do Polski ziemie Litwy i Rusi, odzyskac utracone przez Polske terytoria (Pomorze). Wlasciwie byl to program polityczny Wlady...