8. OCENA STANU BHP W OŚRODKACH JEŹDZIECKICH Z WYKORZYSTANIEM OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO.
Rozdział 8 dotyczy oceny stanu BHP w ośrodkach jeździeckich z wykorzystaniem oceny ryzyka zawodowego. Obejmuje podstawowe pojęcia i definicje, wymagania prawne, zasady oceny ryzyka, przegląd metod oceny ryzyka, przykłady oceny ryzyka na wybranych stanowiskach pracy, środki ochrony, plan działań profilaktycznych. Rozdział ten został opracowany na podstawie następujących materiałów źródłowych:
[3] Florek L., Zieliński T.,[9] Kodeks, [12] Krauze M., [13] Krzemień S.,
[14] Lewandowski J., [16] Markowski A. S., [17] Markowski A. S., [18] Materiały źródłowe, [23] Polska Norma, [24] Polska Norma. [37] Praca Własna.
8.1. PODSTAWOWE POJĘCIA I DEFINICJE.
Pojęcie ryzyka zawodowego zostało ustalone w dyrektywie z dnia 12 czerwca 1989 r. o wprowadzeniu środków w celu zwiększenia bezpieczeństwa i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy nr 89/391/EWG, zwanej dyrektywą ramową.
Zgodnie z treścią dyrektywy, niezbędne środki, jakie pracodawca powinien podjąć w celu zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników, to:
– zapobieganie ryzyku zawodowemu;
– informowanie;
– szkolenie;
– zapewnienie odpowiednich środków i organizacji.
Środki te muszą być każdorazowo dostosowywane przez pracodawcę do zmieniających się okoliczności tak, aby w każdym przypadku były najbardziej skuteczne, a także w celu doskonalenia istniejącego stanu rzeczy. Przy stosowaniu tych środków pracodawca powinien stosować zasady wymienione w art. 6, ust. 2 dyrektywy, zwane ogólnymi zasadami zapobiegania. Są to:
– unikanie ryzyka;
– ocena ryzyka, którego nie można uniknąć;
– zapobieganie ryzyku u źródła;
– dostosowanie pracy do pojedynczego człowieka, szczególnie odnośnie do projektowania stanowisk pracy, wyboru wyposażenia roboczego oraz metod produkcyjnych i metod pracy, a zwłaszcza uwzględnianie łagodzenia monotonii pracy, zmniejszanie natężenia pracy w wymuszonym tempie, a także zmniejszanie negatywnego wpływu tego typu pracy na zdrowie pracownika;
– stosowanie nowych rozwiązań technicznych;
– zastępowanie środków niebezpiecznych bezpiecznymi lub mniej niebezpiecznymi;
– prowadzenie spójnej i całościowej polityki zapobiegawczej, obejmującej technikę, organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne i wpływ czynników związanych ze środowiskiem pracy;
– nadawanie priorytetu środkom ochrony zbiorowej przed środkami ochrony indywidualnej;
– właściwe instruowanie pracowników.
Ocena wielkości ryzyka zawodowego stanowi podstawę doboru przez pracodawcę wyposażenia roboczego, stosowania substancji chemicznych i preparatów, wyposażenia stanowisk pracy. Ocena ryzyka jest podstawą podjęcia środków prewencyjnych, wyboru metod produkcji i organizacji pracy tak, aby zapewniały zwiększenie poziomu ochrony bezpieczeństwa i zdrowia pracowników oraz były zintegrowane z całością działalności zakładu na wszystkich szczeblach zarządzania. Zgodnie z dyrektywą, pracodawca jest również zobowiązany również do opracowania dokumentacji przeprowadzonej oceny ryzyka zagrażającego bezpieczeństwu i zdrowiu podczas wykonywania pracy, z uwzględnieniem szczególnych zagrożeń. Zobowiązanie do opracowania tej dokumentacji powinno być określone przez państwa członkowskie Unii Europejskiej i może być uzależnione od charakteru działalności i rozmiarów zakładu. O dokonanej ocenie ryzyka i środkach podjętych w celu jego uniknięcia lub ograniczenia, pracodawca powinien informować pracowników i ich przedstawicieli.
RYZYKO ZAWODOWE - rozumie się przez to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń, związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.
Ryzyko wypadkowe – określa rodzaj i potencjalną możliwość wystąpienia zagrożenia bezpieczeństwa pracownika, spowodowanego przez nagłe i gwałtowne oddziaływanie na niego czynników niebezpiecznych środowiska pracy.
Ryzyko to określa potencjalne następstwa tych niebezpiecznych zdarzeń (skutki) z uwzględnieniem ciężkości tych następstw, częstości i prawdopodobnego zasięgu oddziaływania.
Ryzyko zdrowotne – określa rodzaj i potencjał narażenia zdrowia pracownika spowodowany przez długotrwałe oddziaływanie na niego czynników szkodliwych środowiska pracy.
Ryzyko to określa potencjalne następstwa zdrowotne narażeń, ciężkości tych następstw, prawdopodobieństwo ich wystąpienia.
Do przepisów polskich pojęcie ryzyka zawodowego zostało wprowadzone nowelą art. 215 Kodeksu pracy z dnia 23 maja 1991 r. (Dz.U. nr 55, poz. 237), który otrzymał brzmienie: „zakład pracy obowiązany jest do informowania pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą”.
W noweli Kodeksu pracy, przeprowadzonej w 1996 r. (Dz.U. nr nr 24, poz. 110), w dziale dziesiątym, w rozdziale dotyczącym profilaktycznej ochrony zdrowia pracowników, utrzymano w art. 226 zapis art. 215, zgodnie z którym pracodawca jest zobowiązany informować pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami.
Obowiązek wdrożenia zapisów dyrektywy do prawa krajowego, wynikający ze zobowiązań, jakie strona polska podjęła w Układzie Europejskim ustanawiającym stowarzyszenie Polski ze Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi, spowodował, że zapisy te zostały znacznie rozszerzone w prawie polskim. Podstawowym aktem prawnym określającym zasady postępowania, a przede wszystkim definicje ryzyka, jest Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 129, poz. 844). Zgodnie z §1, ust. 2, pkt. 7 cytowanego rozporządzenia przez „ryzyko zawodowe rozumie się prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą,
powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników
niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy”.
W dziale IV tego rozporządzenia, dotyczącym procesów pracy (§ 39, ust. 1) pracodawca został zobowiązany do:
– oceny ryzyka zawodowego występującego przy określonych pracach;
– stosowania niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszających ryzyko;
– dokumentowania przeprowadzonej oceny ryzyka.
Ocena ryzyka powinna stanowić podstawę do zastosowania przez pracodawcę organizacji pracy i stworzenia stanowisk pracy zabezpieczających pracowników przed zagrożeniami wypadkowymi oraz oddziaływaniem czynników szkodliwych i uciążliwych dla zdrowia. Przeprowadzenie oceny ryzyka jest również podstawą do identyfikacji i likwidacji przez pracodawcę zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników, przez stosowanie odpowiednich technologii, urządzeń, materiałów i substancji nie powodujących takich zagrożeń. Jeżeli nie jest możliwe ograniczenie ryzyka tą drogą, pracodawca ma obowiązek zastosować odpowiednie środki ochrony zbiorowej, a w ostateczności – środki ochrony indywidualnej (§ 39, ust. 2 i 3 rozporządzenia).
Jak wynika z powyższego zapisu, podstawowym elementem oceny ryzyka jest zidentyfikowanie i ocena zagrożeń występujących w procesie pracy oraz ich eliminacja lub ograniczenie.
Pracodawca ma obowiązek ustalać wielkość zagrożeń, będących źródłem ryzyka, przez identyfikację czynników niebezpiecznych oraz wykonywanie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia. Obowiązek dokonywania przez pracodawcę, na własny koszt, takich badań wynika z art. 227 § 1, pkt. 2 Kodeksu pracy. Sposób przeprowadzania badań, ich rejestracji oraz jednostki upoważnione do przeprowadzania badań zostały określone w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 9 lipca 1996 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. nr 86, poz. 394). W celu dokonania oceny ryzyka, a szczególnie ustalenia, czy dane ryzyko można zaakceptować, dokonane pomiary należy porównać z dopuszczalnymi wartościami najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Wartości te są opublikowane w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.
Czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe środowiska pracy oraz ich podział.
Czynniki niebezpieczne (urazowe) -środowiska pracy to wszystkie czynniki, które działają na człowieka w sposób nagły i gwałtowny i mogą spowodować wypadki i inne zdarzenia niebezpieczne.
Czynniki szkodliwe -dla zdrowia i środowiska pracy to wszystkie czynniki fizyczne, chemiczne i biologiczne, których natężenie lub stężenie przekroczyło wartość NDS, NDN w polskich lub innych normach higienicznych a długotrwałe oddziaływanie na organizm ludzki ma zdolność powodowania negatywnych zmian do chorób zawodowych lub parazawodowych włącznie.
Czynniki uciążliwe -środowiska pracy to wszystkie czynniki które mogą utrudniać pracę lub okresowo obniżać możliwości psychofizyczne człowieka, ale nie powodują chorób zawodowych i parazawodowych.
Podział :
A) czynniki (urazowe) niebezpieczne:
- zagrożenie elementami ruchomymi lub różnymi,
- zagrożenie elementami ostrymi i wystającymi,
- zagrożenie związane z przemieszczaniem się ludzi,
- zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym,
- zagrożenie poparzeniem lub oparzeniem,
- zagrożenie pożarem lub wybuchem.
B) czynniki szkodliwe i uciążliwe:
- czynniki fizyczne:
- czynniki chemiczne (oddziaływujące na człowieka):
- czynniki chemiczne (przez drogi):
- czynniki biologiczne:
pierwotniaki),
Jeżeli wyniki dokonanych pomiarów mieszczą się w granicach ustalonych wartości NDS i NDN, wówczas możemy stwierdzić, że prawdopodobieństwo wystąpienia chorób zawodowych jest małe, a ryzyko zawodowe jest akceptowalne. W przypadku przekroczenia tych wartości, pracodawca powinien podjąć natychmiast wszelkie środki zmierzające do ograniczenia ryzyka, stosując zasady określone w rozporządzeniu w sprawie ogólnych przepisów bhp (likwidacja źródeł ryzyka przez zmianę organizacji pracy, technologii, zastąpienie substancji lub materiałów szkodliwych nieszkodliwymi lub mniej szkodliwymi, zastosowanie środków ochrony zbiorowej, i dopiero w ostateczności, wyposażenie pracowników w środki ochrony indywidualnej).
W ogólnym przypadku ocena ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy może przebiegać w sposób następujący:
Rys. 20. Przebieg oceny ryzyka na stanowisku pracy.
8.2. PODSTAWOWE WYMAGANIA PRAWNE.
Ocena ryzyka zawodowego jest wymogiem wielu przepisów prawnych polskiego i europejskiego ustawodawstwa dotyczącego problematyki ochrony pracy:
rokssi