RELIGIOLOGIA
Jak nazwa wskazuje, przedmiotem religiologii jest religiaJ
Początkowo religią zajmowała się filozofia, która interesowała się:
· istnieniem Boga
· życiem religijnym człowieka
· kultami i wspólnotami religijnymi
Dziedziny religiologii:
à historia religii
à fenomenologia religii
à geografia religii
à socjologia religii Nauki humanistyczne
à etnologia religii
à psychologia religii
à teologia religii
à filozofia religii
Nauki humanistyczne + teologia i filozofia religii = RELIGIOLOGIA
Religioznawstwo to pojęcie, które zawiera tylko nauki humanistyczne !
Funkcjonowała od starożytności jako opis wierzeń, zjawisk religijnych, w XIXw. następuje jej rozwój, zajmuje się analizowaniem i opisywaniem wszystkich zjawisk religijnych w czasie i przestrzeni i każdą religią czyli zwyczajami, obrzędami, wspólnotami, liniami rozwojowymi (początek, ryt, obumieranie, zanikanie)
Historyk religii musi być obiektywny, niezależny, posiadać dar językoznawstwa i znajomość środowiska religijnego (bowiem religia przenika się z kulturą) i potrafić porównać różne religie, by móc uchwycić specyfikę każdej z nich.
Albo religiologia porównawcza, korzystając z materiałów historycznych próbuje dotrzeć do istoty zjawiska religijnego czyli odrzucić co drugorzędne, a wydobyć to, co najistotniejsze (porównać i odczytać)
Bada zależności między zjawiskami religijnymi a przestrzenią, charakteryzuje geograficznie świat (trasy pielgrzymek, miejsca święte) ® Wschód – przeżycia religijne, mistycyzm, Północ – surowość, purytańskość, Południe – spontaniczność, widoczna radość
Bada zależności między zjawiskiem religijnym a wspólnotą, jaki wymiar religia nadaje wspólnocie.
Są wspólnoty plemienne i religijne.
Wspólnota małżeńska ® wsp. rodzinna ® ród ® plemię ® naród
H. von Glasenapp – wyróżnia 3 zasadnicze wspólnoty religijne:
a) wsp. plemienna Þ np. w Afryce, Australii
b) wsp. narodowa Þ judaizm, hinduizm
c) wsp. światowe Þ chrześcijaństwo, islam, buddyzm
J. Wach – wyróżnia 2 rodzaje wspólnot
a) naturalne – u podstaw leżą więzy krwi, a później biorą się z nich więzy religijne
b) specyficznie religijne – wielkie systemy religijne świata, które zrywają z więzami krwi i tworzą wspólnotę z ludźmi różniącymi się pochodzeniem, kulturą, itd.
Przedmiotem badań są religie plemienne/prymitywne, jednakże jest to trudne, bowiem ciężko dotrzeć do źródeł
Przedmiotem badań są religijne przeżycia człowieka, przeżycia codziennej religijności (modlitwa, liturgia) jak i dość niezwykłe (ekstazy)
Są dwa sposoby badania psychologii religii:
1) psychologia religii w oparciu o źródło/o samą religię
2) immamentyzm – badania opierają się tylko na przeżyciach religijnych, ale odrywając od źródła
Naturalne odniesienie pewnej wizji filozoficznej do zjawiska religijnego; można powiedzieć, że istnieje od zawsze, ponieważ od zawsze próbuje odpowiedzieć na pytania dotyczące powstania świata, ma prawo dawać odpowiedzi na sprawy najbardziej fundamentalne; jaka jest natura religii, czy mamy do czynienia z autentycznym przeżyciem religijnym czy istnieje absolut?
Zajmuje się przedmiotem materialnym religii czyli religiami świata, ocenia je w kontekście danego sobie Objawienia
KATOLICKA TEOLOGIA RELIGII
Co było przyczyną, że Kościół Kat. Dystansował się od religii niechrześcijańskich?
Są 3 przesłanki:
É przekonanie chrześcijan o swoim absolutnym charakterze – w początki chrześcijaństwa zaangażował się przecież sam Bóg, od Niego wyszła inicjatywa do człowieka
É przekonanie chrześcijan, że w K-le Bóg złożył cały depozyt prawdy, pełnię prawdy o sobie (Ewangelia). Z tego też wynikają 2 obowiązki K-ła: nie można pozwolić, by ta prawda została zniekształcona i obowiązek niesienia prawdy całemu światu
É ocena religii niechrześcijańskich jako owoc ludzkiego poszukiwania Boga – poznanie ludzkie jest na tyle niedoskonałe, że to, co odnajdujemy w tych religiach jest zniekształcone prze niedoskonałe ludzkie poznanie, nie służą duchowemu rozwojowi człowieka, nie prowadzą do zbawienia
Te przesłanki doprowadziły chrześcijan do poczucia wyższości i do samowystarczalności w zakresie religii i skutecznie na wiele wieków zablokowały dialog, bo o ekumenizmie to nie było jeszcze co gadać.
Czasy nowożytne i rozwój religioznawstwa zakwestionowały ocenę negatywną religii niechrześcijańskich. Odkryto wartości tych religii, są one bowiem wkomponowane w doświadczenie religijne świata i są cząstką tego świata.
Jan XXIII – wprowadził atmosferę, klimat pewnego dialogu, wprowadził nową relację między Kł a religie niechrześcijańskie
Paweł VI – encykliką „Ecclesiam suam” określił zasady dialogu międzyreligijnego. Powołał Watykański Sekretariat Ds. Religii Niechrześciajńskich.
Jan Paweł II – w 1976r. w Casablance spotkał się z przedstawicielami muzułmańskimi
Pierwotny Kościół czuł pewną tożsamość i jedność z judaizmem, bowiem na jego gruncie przecież wyrósł. Jednak to właśnie judaizm zdystansował się wobec chrześcijan jako pewną kolizję prawa Mojżeszowego. Na przestrzeni wieków niechęć zamieniła się w pewną wrogość – chrześcijaństwo wyszło ze swego kręgu i zaczęło się rozprzestrzeniać, a judaizm zamknął się na świat.
W chrześcijaństwie zrodziło się poczucie, że za śmierć Jezusa odpowiada cały naród wybrany, co doprowadziło do wniosku, że Żydzi zostali odrzuceni przez Boga.
Jan XXIII zwołał Sobór Watykański II i wprowadził sprawę relacji K-ła do judaizmu.
Jednakże na wskutek wybuchu konfliktu arabsko-żydowskiego wstrzymano wydanie deklaracji o judaizmie. Wydano więc inną ogólną deklarację.
28.4.1965r. deklaracja „ O stosunku Kościoła do religii niechrześcijańskich”
Dokument ten podzielony jest na 5 punktów:
W punkcie 1 ukazana jest zmiana postawy Kościoła do religii niechrześcijańskich. Kościół przyjmuje postawę dialogu i na ten dialog jest gotowy.
Uzasadnienie: wszyscy ludzie mają wspólny początek, są rodziną, która ma wspólne cele: zmierzanie do Boga i osiągnięcie zbawienia Wszystkie systemy religijne próbują odkryć sens ludzkiej egzystencji, poznać cel świata, problem ludzkiego cierpienia.
Punkt 2 odnosi się do systemów religijnych, w których nie ma wyraźnego pojęcia Boga osobowego:
- religie plemienne – godne szacunku, niezwykle rozwinięty zmysł religijny, odczuwanie Boga w każdym aspekcie życia, nie ma sfery profanum, jest tylko sacrum, całe życie jest oparte na fundamencie wiary
- hinduizm – szacunek ze względu na próby zgłębienia tajemnicy życia ludzkiego i szukania dróg do zjednoczenia z absolutem
- buddyzm – system religijny, który koncentruje się na tajemnicy cierpienia i na drogach do jego pokonania
„Kościół Katolicki nic nie odrzuca z tego, co w religiach owych prawdziwe jest i święte, ze szczerym szacunkiem odnosi się do owych sposobów działania i życia, (...), które odbijają promień owej prawdy, która oświeca wszystkich ludzi.”
Punkt 3 zawiera elementy, które dają szanse na dialog z islamem:
- wiara w Jedynego i tego samego Boga
- szacuneczek do Abrahama, ojca wiary
- eschatologia (życie ludzkie, początek, koniec, sąd, kara)
- osoba Jezusa Chrystusa, który przyniósł Ewangelię (dla chrześcijan Bóg, dla islamu wybitny
prorok)
- szacuneczek dla Maryi i Matki Jezusa (islam uznaje niepokalane poczęcie)
- praktyki rytualne (modlitwa, post, jałmużna)
- liczne powiązania religijne (od samego początku, bo chrześcijaństwo wywodzi się
z judaizmu), historyczne i doktrynalne powiązania
- problem odpowiedzialności za śmierć Jezusa – odpowiedzialni są tylko ci, którzy brali bezpośredni udział w procesie i skazaniu Jezusa, ale i tak ich wina jest umniejszona, bo był to akt dobrowolny
- Kościół odcina się od wszelkiego antysemityzmu i potępia je
Punkt 5 to zakończenie, podkreślona jest jeszcze raz gotowość do dialogu i potępienie
wszelkich form prześladowań
Czy wyznawcy religii niechrześcijańskich mogą osiągnąć zbawienie?
Od IIIw. panowała zasada św. Cypriana „Poza Kościołem nie ma zbawienia” i była ona traktowana dosłownie. Uważano, że Kościół Katolicki jest w posiadaniu wszystkich środków prowadzących do zbawienia. Pojawił się jednak problem widzialnych granic K-ła i domagano się ich ustalenia. 3 kryteria
· wspólna wiara
· wspólny kult
· łączność z prawowitym biskupem
Pius XII – „Mistici corporis”, do Kościoła przynależą ci, którzy spełniają te kryteria i ci, którzy przynależą do K-ła wg kryteriów duchowości wewnętrznej
Sobór Watykański II – wrócił do problemu określenia granic K-ła i kto do niego należy
„Lumen Gentium” – Światło narodów, zawiera dwa obrazy Kościoła:
1) Mistyczne Ciało Chrystusa – obraz, który wskazuje na wewnętrzną i nadprzyrodzoną naturę K-ła, wszyscy stanowimy jeden Kościół, decydujemy o tym jaka jest kondycja Kościoła, czyniąc dobro, czynimy to wspólnotowo
2) Lud Boży – pokazuje kto jest powołany do Kościoła jako wspólnoty na zasadzie kręgów
Ci, którzy nie z własnej winy nie znają Ewangelii, lecz żyją zgodnie z przykazaniami sumienia
muzułmanie
wyznawcy judaizmu
wyznania poza katolickie
katechumeni
katolicy
O przynależności do Kościoła nie decyduje metryka chrztu, nie jest ona gwarancją zbawienia.
Po Soborze Watykańskim II rozwinęła się katolicka teologia religii
Nurt, który dystansuje się wobec religii niechrześcijańskich, dokonuje bardzo krytycznej oceny ich. Wg reprezentantów tego nurtu nie można traktować religii niechrześcijańskich jako przygotowania do chrześcijaństwa. Patrząc na misyjną działalność Kościoła twierdzą, iż religie niechrześcijańskie nie tylko nie są przygotowaniem do chrześcijaństwa, ale są nawet przeszkodą. Owszem, istnieje możliwość dialogu międzyreligijnego, ale musi się to odbywać w małych grupach specjalistów (dysputa o charakterze doktrynalnym) i powinien się charakteryzować:
-wzajemny szacunek dla przekonań religijnych drugiej strony
-winien to być dialog pokorny, ale w prawdzie tzn. domagający się jednoznacznej, uczciwej konfrontacji stanowiska czyli mówienia szczerze o swych przekonaniach
-wspólnym fundamentem w postaci wspólnie przyjętych pojęć i zrozumienia terminologii
-otwarciem się na życzliwą krytykę
Jednak nie wierzą w taki dialog, gdyż:
-istnieją zbyt duże różnice w mentalności i myśleniu
-nawet jeśli znajdą się jakieś punkty styczne np. hinduizmu i chrześcijaństwa, to nie można religii traktować wybiórczo, każdy system religijny stanowi integralną całość i tylko tak można go traktować. Próba pogodzenia np. sutr buddyjskich z Ewangelią nie przynoszą żadnych efektów, adaptacja zresztą też nic nie daje.
Reprezentanci: K.Rahner, R.Panikkon, B.Griffiths, H.Kung, H.Wandenfels
* K.Rahner stworzył teorię anonimowego chrześcijaństwa. Religie niechrześcijańskie należą do zwyczajnych dróg zbawienia, są one posiadaczami objawienia Bożego. Zbawienie jest możliwe bez Ewangelii. W religiach tych, w ich doktrynach, symbolach i rytuałach obecny jest anonimowy Chrystus (ukryty), który sprawia, że mamy do czynienia z wiarą ukrytą. Religie te i ich doktryny są kanałami anonimowej łaski Bożej i dzięki temu mogą osiągnąć zbawienie nie znając a nawet nie przyjmować Ewangelii. Chrześcijaństwo nie stoi na równi z innymi systemami religijnymi świata, bowiem dysponuje bogatszymi środkami zbawienia.
* R.Panikkon ® skrajny relatywizm
Religie niechrześcijańskie są naturalnymi drogami zbawienia na zasadzie obecności w nich Chrystusa. Różnica między nimi a chrześcijaństwem jest taka, że chrześcijaństwo to bardziej doskonały sposób obecności Boga w świecie. Wg niego Bóg nie powiedział jeszcze ostatniego Słowa – Jezus objawi się jeszcze raz w buddyzmie albo w hiduizmie
* B.Griffiths ® skrajny relatytwizm
Przeniesienie elementów duchowości chrześcijańskiej na hinduizm. Był francuskim benedyktynem, który odszedł, by przekazać hinduizmowi kontemplację chrześcijańską. Wszystkie religie wywodzą się od jednego źródła – jedynej prawdy transcendentalnej, która jest niewyrażalna. Człowiek próbuje ją poznać i wyrazić. Biblia, Koran, Wedy, Sutry to próby wypowiedzenia tej samej prawdy. One zostały tylko zniekształcone. By prawdę poznać, trzeba być w tym samym stopniu chrześcijaninem, buddystą, hinduistą, itp.
Relatywizm religijny nie jest wytworem XXw. Pojawił się on w epoce oświecenia, kiedy próbuje się stworzyć jedną naturalną religię.
Relatywizm religijny – sfera praktyki, próba łączenia elementów różnych religii
Relatywizm religioznawczy – próby zrównania wszystkich religii do jednego poziomu
Reprezentanci: Y.Congar, J.Ratzinger, H. de Rubac, J.Danielou
Podstawą jest doktryna Kościoła Katolickiego wyrażona w „Nostra Etate”, nauczaniem papieża i Kongregacji Nauki i Wiary; odnosi się do tendencji relatywistycznej.
*Y.Congar – twierdził, że teoria Rahnera zaciera istotne różnice między chrześcijaństwem a religiami niechrześcijańskimi. Jeżeli zgodzilibyśmy się z tą teorią, to jedyna różnica leżałaby w świadomości (chrześcijanin wie, że żyje w Chrystusie, muzułmanin nie). Ta różnica wg Congara to nie różnica nie świadomości, lecz natury(głoszenie Ewangelii). Bo gdyby przyjąć te teorie, to głoszenie Ewangelii byłoby tylko pewnego rodzaju przebudzeniem. A głoszenie Ewangelii i jej przyjęcie wiąże się z całą przemianą wewnętrzną, duchową. Zostaje się wtedy dzieckiem Bożym. Teoria anonimowego chrześcijaństwa całkowicie zamazuje obraz Chrystusa chrześcijańskiego. Chrystus Rahnera to idea, symbol, który rozmywa się pośród religii świata. Gdy się to przyjmuje, to traci się osobowe relacje między Bogiem a człowiekiem
*J.Ratzinger – teoria anonimowego chrześcijaństwa zahamowała misyjną działalność Kościoła, co przyczyniło się z kolei do spadku powołań misyjnych.
Czy religie niechrześcijańskie posiadają objawieni Boże?
Samo pojęcie objawienia Bożego jest pojęciem specyficznym dla kręgu religii biblijnych. Pojęcie objawienia Bożego w chrześcijaństwie nabrało szczególnego znaczenia – wkroczenie Boga w świat i przekazanie człowiekowi prawdy o Sobie, pojęcie objawienia więc powinno być zachowane tylko dla chrześcijaństwa. W religiach niechrześcijańskich jest (nie objawienie, ale):
-manifestacja Boga (za pośrednictwem świata natury)
-oświecenie (wewnętrzne działanie Boga w człowieku
Czy religie niechrześcijańskie są drogami prowadzącymi do zbawienia?
Teologia zwraca uwagę na wymiar religijny człowieka i elementy dobra w innych religiach. Człowiek ma możliwość odnajdywania Boga w otaczającym go świecie. Prawda o wymiarze religijnym natury ludzkiej – każdy człowiek jest obdarzony pewnym zmysłem religijnym i niezależnie od systemów religijnych każdy człowiek w pewnym momencie życia zadaje sobie pytanie dotyczące życia ludzkiego, co się dzieje po śmierci, gdzie są granice dobra i zła.
Podsumowanie i uprawianie teologii religii jest o tyle trudne, bo domaga się dużej wiedzy religioznawczej, ale też gorliwej wiary. Najbardziej wartościowy był nurt soborowy. Chrześcijaństwo to najpierw wiara, a dopiero później system religijny. Religie niechrześcijańskie są przykładem oświeconego działania łaski Bożej. Objawienie chrześcijańskie to pełnia prawdy o Bogu. Chrześcijaństwo założył Bóg.
Wszystkie systemy religijne świata są wynikiem ludzkich poszukiwań i owocem ludzkiej intuicji religijnej. Dlatego w religiach niechrześcijańskich są elementy dobra i elementy objawienia. Chrześcijaństwo ogarnia wszystkie systemy religijne, ale nie utożsamia się z nimi, tylko je przekracza, wychodzi poza.
Deklaracja „Dominus Jesus” (2000) – przyczyny jej wydania:
-szerzący się relatywizm religijny i stawianie chrześcijaństwa na równi z religiami niechrześcijańskimi, a Jezusa na równi z innymi założycielami religii
-indeferentyzm religijny – obojętność religijna wyrażająca się przekonaniem, że każdy system religijny jest dobry
-przedstawienie swojego stanowiska i racji
Zasadnicze tematy deklaracji:
1. Osoba Jezusa Chrystusa, w której objawiona została pełnia prawdy o Bogu. Nastąpiło to na wskutek tendencji teologów wschodnich, którzy stawiali Chrystusa na równi z założycielami innych religii, którzy próbowali odnaleźć prawdę o Bogu (Budda, Mahomet) i ukazać drogę do Niego. Zaś Chrystus z jednej strony pokazuje prawdę o Bogu, wskazując drogę, wskazuje na siebie, Chrystus znajduje się w centrum prawdy objawionej - decyduje o tym godność boska Jezusa Chrystusa. Budda i Mahomet nie każą wierzyć w siebie, stawiają w centrum wiarę.
2. Związek między Chrystusem, Kościołem a Królestwem Bożym – istnieje głęboka tożsamość między tymi pojęciami, nie można ich rozdzielać. Pojawił się pomysł, aby wiązać Kościół tylko z Kościołem Katolickim, ale Królestwo Boże zapewni dzieło zbawcze wszystkim systemom religijnym
3. Zbawienie dokonuje się dzięki Chrystusowi w Chrystusie przez działanie Ducha Świętego. Działanie zbawcze Jezusa i Ducha Św. jest tożsame.
Islam to nie tylko religia, ale zjawisko, które łączy religię, państwo, kulturę, politykę.
MAHOMET(570?-8.VI.632) – Ur. w Mekce (Arabia), wywodził się z arystokracji mekkańskiej. Jedna z najbardziej historycznych postaci. Informacje na temat Mahometa zawiera Koran i Sunna (tradycja muzułmańska). Był absolutnie przekonany o swoim posłannictwie religijnym. Do 610r. (40 lat) nic nie zapowiadało, że Mahomet ma pełnić rolę proroka. Bardzo szybko zmarli mu rodzice a jego wychowaniem zajął się wujek.
Hadidża (40 letnia wdowa) zatrudniła 20 letniego Mahometa do pracy. Potem się pobrali. Było to bardzo szczęśliwe małżeństwo. Prowadząc interesy handlowe Mahomet zetknął się z gminami Judaistycznymi i chrześcijańskimi na terenie Arabii. Mahomet nie potrafił ani pisać ani czytać. Był przesiąknięty religiami plemiennymi Arabii, znał wartości plemienne ale znał też doktrynę judaizmu i chrześć. Mahomet dość często udawał się na ubocze i wiele czasu spędzał w grotach góry Hira.
...
sjordana