w jesiennej sesji poprawkowej – 18 IX
22 maja – zerówka godzina 16.00-16.30 ustny
poprawka - 18 wrzesień, aula, 10.00
4 VI 2009 – nie ma wykładu!!!!
Egzamin pisemny - 8 VI 2009 – 15.00
I część 30 pytań testowych, jednokrotny wybór, max 30 punktów
II część 5 pytań do opisania, max 30 punktów
Zerówka ok. połowa maja (uzyskanie zaliczenia ćwiczeń na minimum 4+), egzamin ustny
1. Prof. Jan Zimmerman, Prawo administracyjne – Wolters Kluwers – 69zł
2. pod redakcją prof. Jan Boć(?) ok. 20 autorów (uniwersytet wrocławski) - 59zł
3. Prawo Administracyjne pod red. prof. Marek Wierzbowski – Lexis nexis
wydany zostanie zimą – Leksykon prawa administracyjnego w 100 hasłach
Wykład będzie dotyczył Administracyjnego prawa materialnego.
3 grupy norm prawnych:
a) normy prawne dotyczące administracji publicznej w Polsce (prawo ustrojowe administracji publicznej)
b) Administracyjne prawo materialne (te normy prawne które kształtują sytuację człowieka i osób prawnych [Polacy + obcokrajowcy] na terytorium RP oczywiście w zakresie prawa administracyjnego)
c) - Normy kształtujące postępowanie administracyjne – normy które określają tok czynności, prawa i obowiązki związane z tym tokiem czynności – Kodeks postępowania administracyjnego;
- do spraw podatkowych służy odrębna ustawa;
- ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (przymusowe wykonywanie obowiązków w zakresie prawa administracyjnego)
Geneza i rozwój prawa administracyjnego oraz administracji publicznej
Ø „najstarsze” gałęzie prawa to prawo karne oraz prawo cywilne
Ø zmiana statusu człowieka w państwie z „poddanego” w „obywatela”, wpływ na to miał:
- rozwój przemysłu
- doktryny Kościoła katolickiego o prawach przyrodzonych człowiekowi
Dzisiejsze prawo (w tym prawo administracyjne materialne) jest zbiorem norm prawnych DWUSTRONNIE WIĄŻĄCYCH
Prawo jest produktem władzy państwowej, państwo może w różny sposób tworzyć prawo. W modelu kontynentalnym następuje w procesie uchwalania spisanych reguł.
- ustanowienie prawa w formie spisanej (projekt + ustawa)
- system prawa precedensowego (orzeczenia sądów tworzą prawo, sądy moją rolę pierwotną, ustawodawca ma rolę wtórną
Te dwa systemy mogą się uzupełniać (np. w Polsce dominuje system prawa w formie spisanej, ale orzeczenia niektórych sądów mają wpływ na system prawa)
Przy normach dwustronnie wiążących jedną stroną (adresatem) jest państwo (jego przedstawiciele), a drugą stroną (również adresatem) jest obywatel lub organizacje obywateli.
à
Państwo (jego organy) obywatel (organizacje obywateli)
ß
Ø w Anglii w XVII i XVIII w. Parlament uzyskał przewagę nad królem
- podporządkowanie władzy wykonawczej prawu stanowionemu przez Parlament
- podporządkowanie władzy wykonawczej temu samemu prawu co i obywateli
- władza wykonawcza znalazła się pod rządami prawa powszechnego
- w rezultacie powyższego nie wyodrębniło się, jako osobna gałąź prawa prawo
administracyjne (wyodrębniło się dopiero w XX w.)
Ø W Francji doktryna Montesquieu (1689 - 1755) o podziale władz w Państwie (w pracy o „Duchu praw” – 1748; De l’esprit des lois)
- doktryna ta była jednym z ideologicznych czynników stanowiących podwalinę
Wielkiej Rewolucji Francuskiej – 14.07.1789 (zburzenie Bastylii)
- podział władz na:
o władzę ustawodawczą,
o władzę wykonawczą (administrację – od łacińskiego ministrare – usługiwać, służyć i dodaniu przedrostka – ad, co miało podkreślić trwałość tej funkcji).
o Władza sądownicza – będzie stała na straży przestrzegania prawa
Ø w ramach władzy sądowniczej doszło we Francji do wydzielenia sądownictwa administracyjnego przez powierzenie Conseil d' Etat (Rada Państwa, Rada Stanu) funkcji rozpatrywania skarg na administrację, co w dalszej przyszłości dało początek pierwszemu sądowi administracyjnemu
- orzecznictwo Conseil d' Etat wywierało duży wpływ na funkcjonowanie ówczesnej
administracji publicznej
- orzecznictwo to wreszcie znajdowało wyraz w stanowionym przez Parlament prawie
- wykształcenie się prawa administracyjnego jako prawa pochodnego od orzecznictwa
sądów administracyjnych
- prawo administracyjne jako odrębna gałąź prawa w systemie prawa
- W. Dawidowicz „Ojczyzną prawa administracyjnego jest Francja, matką
Wielka Rewolucja Francuska, a aktem poczęcia Deklaracja Praw Człowieka i
Obywatela”
5.11.2008
Ø kierunki, które wpłynęły na rozwój nauki prawa administracyjnego
- kameralistyka – Niemcy
- policystyka – Francja 1750 - 1850
- legistyka – Włochy
Idee francuskie zostały rozprzestrzenione na inne państwa dzięki wojnom napoleońskim. Idee te przetrwały pomimo kontrreformacji.
Ø nauka prawa administracyjnego a nauka administracji
Ø sytuacja Polski
- rozbiory
- odzyskanie niepodległości
- uczeni administratywiści tamtego okresu: Jaworski, Panejko, Peretiatkowicz, Bigo,
Kumaniecki, Wasiutyński, Dembiński, Klonowiecki, Kasznica, Langrod
Ø legislacja administracyjna okresu II RP
- liczne ustawy prawa materialnego
- kodyfikacje postępowania administracyjnego /zwłaszcza rok 1928/
- powstanie w Polsce sądownictwa administracyjnego – Najwyższy Trybunał
Administracyjny (ustawa z 3.08.1922 r. zastąpiona rozporządzeniem Prezydenta z
27.10.1932 r.)
Plusy – najlepsi sędziowie, bardzo dobre orzecznictwo
Minusy – ograniczony dostęp do tej instytucji (dużo skarg, mało składów sędziowskich)
- rok 1939 – wybuch II wojny światowej
Ø położenia administracji publicznej w systemie podziału władz
- administracja publiczna a władza ustawodawcza – teoria internów
- administracja publiczna a sądownictwo administracyjne – teoria uznania
administracyjnego
Ø prawo administracyjne a nauka prawa administracyjnego po 1945 r.
- niereaktywowanie NTA – sądowa kontrola administracji została zniesiona (niereaktywowana), pozbawienie się miana pańśtwa demokratycznego
- rozszerzenie obszaru prawa administracyjnego na stosunki wewnętrzne w
administracji (dawne interna) oraz na stosunki w gospodarce państwowej – Nacjonalizacja gospodarki – mniej nadań ziemi, wpływ na prawo administracyjne, zmiana z gospodarki prywatnej na państwową. Nowy właściciel – PAŃSTWO – przejmuje gospodarowanie majątkiem
PRZEDSIĘBIORSTWA PAŃSTWOWE – nimi kierowały organy administracyjne, które na mocy nowego prawa (inkorporowanego do prawa administracyjnego) miały te kompetencje
1980 – zmiany jakościowe w prawie administracyjnym
- reaktywowanie sądownictwa administracyjnego w zmienionej postaci -> Naczelny Sąd Administracyjny. Utworzono 1 sąd z oddziałami zamiejscowymi (delegatury), zwiększyło to jego dostępność do obywateli. Delegatury miały podobne kompetencje w sprawie skarg jak NSA główny
Od 1 stycznia 2004r. w Polsce obowiązuje dwuinstancyjny podział administracji sądowej:
I instancja – wojewódzki sąd administracyjny (w każdym województwie)
II instancja – NSA w siedzibą w Warszawie
Ten sąd (z 1980r.) rozpatruje skargi na administrację publiczną
Czym jest prawo administracyjne?
2 metody definiowania:
a) przez budowę definicji:
Ø przyczyny stałej aktualności pytania o pojęcie prawa administracyjnego
- brak kodyfikacji prawa administracyjnego
- złożony przedmiot regulacji
- istnienie sądownictwa administracyjnego
Ø podejście do budowy od pojęcia administracji – M. Jaroszyński; według tego Autora
administracja państwowa to „działalność organów państwowych polegająca na
bezpośredniej organizacji praktycznej realizacji zadań państwa”, a „prawo
administracyjne to gałąź prawa, która obejmuje ogół norm regulujących stosunki
społeczne, wynikające w procesie administracyjnej działalności organów
państwowych”
Ø podejście do budowy pojęcia prawa administracyjnego od prawnych form działania administracji – J. Starościak, (Prawo administracyjne, Warszawa 1975, s. 13 – 21); według
tego Autora „prawo administracyjne to gałąź prawa, która reguluje działalność
organów państwowych podejmowaną w celu wykonania ustalonych prawem zadań
organizatorskich, wypełnianych w swoistych formach prawnych”, a formy te to:
1) stanowienie ogólnie obowiązujących przepisów
2) wydawanie aktów administracyjnych
3) zawieranie porozumień administracyjnych
4) zawieranie umów
5) prowadzenie działalności społeczno – organizatorskiej
6) wykonywanie czynności materialno – technicznych
Ø podejście do budowy pojęcia prawa administracyjnego od stosunku administracyjno – prawnego J. Starościak; (jak wyżej) „prawo administracyjne to przepisy, które mogą stanowić podstawę nawiązania stosunku administracyjno – prawnego”. W literaturze zwolennikiem takiego pojęcia prawa administracyjnego jest również J. Filipek (Prawo administracyjne. Instytucje ogólne. Część I, Kraków 1995, s. 14 i n., zob. też Prawo administracyjne. Instytucje ogólne, Część II, Zakamycze 2001)
Ø podejście do budowy pojęcia prawa administracyjnego od metody regulacji stosunków społecznych – J. Stelmachowski (Wstęp do teorii prawa cywilnego, Warszawa 1969, s.17 i n.), który rozróżnia:
- metodę cywilistyczną
- metodę karnistyczną
- metodę administracyjną
- metoda cywilistyczna charakteryzuje m. in. równorzędnością stron stosunku prawnego oraz brakiem władztwa w stosunkach między nimi
- metody karnistyczne i administracyjna odznaczają się tym, że w ramach stosunku
prawnego, po jednej stronie, zawsze wystąpi organ Państwa (bądź podmiot upoważniony przez Państwo), któremu wobec drugiej strony stosunku prawnego przysługuje prawem określone władztwo
- celem metody karnistycznej, a w ślad za tym i prawa karnego jest stosowanie sankcji za czyny określone w ustawie
- celem metody administracyjnej, a w ślad za tym i prawa administracyjnego, jest władcze kształtowanie praw i obowiązków adresatów normy prawa administracyjnego.
Ø podejście do budowy pojęcia prawa administracyjnego od strony cech norm prawnych -
W. Dawidowicz (Prawo administracyjne, Warszawa 1987, s. 11 – 15)
- normy prawa administracyjnego są zawsze normami ogólnymi i abstrakcyjnymi o
charakterze materialnym i o powszechnej mocy obowiązującej
- każda norma prawa administracyjnego jest związana funkcjonalnie (w sensie kontroli jej
przestrzegania lub w sensie jej stosowania) z tą samą kategorią organów Państwa,
mianowicie z organami administracji publicznej
- każda norma prawa administracyjnego odnosi się do tego samego rodzaju adresatów,
mianowicie wyznacza (bezpośrednio i /lub pośrednio) sytuację prawną podmiotów nie
podporządkowanych prawnie organom administracji publicznej w danej sprawie.
Ø wg W. Dawidowicza prawo administracyjne to materialne prawo powszechne. Takie ujęcie prawa administracyjnego zmusza tego Autora do wyodrębnienia w osobny dział prawa ustrojowego administracji publicznej (zob. w tej kwestii m. in. tego Autora: Wstęp do nauk prawno – administracyjnych, Warszawa 1974).
Ø wyodrębnienie prawa ustrojowego administracji publicznej
- historycznie: interna administracji
- prawo ustrojowe, jako prawo
określające funkcjonowanie administracji publicznej jako organizacji
wyodrębnienie prawa postępowania administracyjnego
- prawo procesowe określające tryb stosowania i egzekwowania administracyjnego prawa materialnego
- kodeks postępowania administracyjnego (ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. – tekst jedn.: Dz. U. 00.98.1071 z późn. zm. ), Ordynacja podatkowa (ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – tekst jedn.: Dz. U. 05.8.60 z późn. zm.)
- ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. – tekst jedn.: Dz. U. 02.110.968 z późn. zm.)
Ø uwagi końcowe odnośnie pojęcia prawa administracyjnego w polskiej literaturze
- żadne z wyżej wymienionych „podejść” do budowy pojęcia prawa administracyjnego nie jest – z istoty rzeczy - złe lub niewłaściwe
- każde z wyżej wymienionych ujęć zwraca natomiast uwagę na inne aspekty zjawiska jakim jest prawo administracyjne
- biorąc powyższe pod uwagę można wskazać następujące cechy prawa administracyjnego
b) Przez wskazanie zespołu cech:
27.11.2008
Ø cechy prawa administracyjnego jako całości (łącznie prawa materialnego i ustrojowego)
a) ochrona interesu publicznego (dobra wspólnego) –
Ulpian – pierwsze rozróżnienie na interes prywatny i publiczny
Normy prawa administracyjnego są tworzone w imię obrony interesu publicznego (wartości publicznych) np. ustawa o wychowaniu w trzeźwości, ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym (jak ułatwić można życie, racjonalna organizacja)
b) prawo ius...
gosicka