1
1. Odwołalność decyzji
Odwołalność decyzji – jest to prawna możliwość kasacji reformacji decyzji z urzędu przez organ, który wydał decyzję. Cechą charakterystyczną instytucji odwołalności jest jej oparcie na zasadzie oficjalności oraz cel, któremu służy – wyeliminowanie decyzji z obrotu prawnego.
System weryfikacji rozstrzygnięć w drodze administracyjnej nie został zbudowany z instytucji procesowych jednolitego charakteru. Można w nim wyróżnić:
1) jednorodną konstrukcję środków zaskarżenia rozstrzygnięć – mają w kpa następujące instytucje procesowe: odwołanie, wniosek o ponowne rozpoznanie sprawy, zażalenie, sprzeciw, a w postępowaniu podatkowym: odwołanie i zażalenie; gdy chodzi o zaskarżenie na drodze sądowej- skarga do NSA.
2) mieszany charakter mają: instytucja wznowienia postępowania i instytucja stwierdzenia nieważności decyzji. Zawierają one bowiem w swej konstrukcji prawnej zarówno elementy charakterystyczne dla środków zaskarżenia, jak również elementy typowe dla środków nadzoru i odwołalności decyzji. Charakter mieszany ma instytucja uchylenia (zmiany) decyzji w trybie uregulowanym w art.154,155 i art.161, a w postępowaniu podatkowym – w trybie uregulowanym w art.253,254 o.p. W tych trybach występują elementy właściwe dla środków nadzoru i odwołalności decyzji.
Wspólną cechą instytucji procesowych składających się na system weryfikacji decyzji jest ich cel, którym jest wyeliminowanie z obrotu prawnego wadliwych decyzji przez ich kasację lub reformację. Różnica pomiędzy nimi sprowadza się natomiast do oparcia poszczególnych instytucji procesowych na zasadzie skargowości lub na zasadzie oficjalności, z tym że część z nich ma w tym zakresie charakter mieszany. System weryfikacji decyzji w drodze administracyjnej opiera się na weryfikacji decyzji w toku instancji oraz na weryfikacji decyzji poza tokiem instancji, tzn. w nadzwyczajnych trybach postępowania.
Skarga powszechna – nie można jej zaliczyć do odrębnego środka zaskarżenia ze względu na zharmonizowanie trybu rozpoznawania takiej skargi z instancjami procesowymi postępowania administracyjnego.
2. Status prawny organizacji społecznej
Organizacja społeczna – rozumie się przez to organizacje zawodowe, samorządowe, spółdzielcze i inne organizacje społeczne. Przyznanie praw procesowych strony organizacji społecznej jest uzależnione od spełnienia łącznie dwóch przesłanek:
- jest to uzasadnione celami statutowymi organizacji – co ma miejsce wtedy, gdy sprawa będąca przedmiotem danego postępowania mieści się w zadaniach organizacji określonych w statucie,
- zachodzi potrzeba ochrony interesu społecznego – z czym będziemy mieli do czynienia wtedy, gdy skutki decyzji wpływać będą na sytuację prawną nie tylko strony, ale również innych podmiotów, na otoczenie.
Organizacja społeczna ma następujące prawa procesowe:
- żądania wszczęcia postępowania w indywidualnej sprawie – regułą jest, że gdy chodzi o przyznanie uprawnienia, to postępowanie jest wyznaczane na wniosek strony, gdy zaś chodzi o nałożenie na stronę obowiązku, o pozbawienie lub ograniczenie uprawnień, to następuje to z urzędu. Prawo procesowe stanowi, że gdy organ wszczyna postępowanie z urzędu w sprawie, w której prawo materialne wymaga wniosku strony, a robi to mając na uwadze ważny jej interes, to musi w toku postępowania uzyskać zgodę strony na jego prowadzenie, jeżeli zgody takiej nie uzyska, musi postępowanie umorzyć. Organizacja społeczna może żądać wszczęcia postępowania wtedy, gdy przepisy prawa materialnego dopuszczają wszczęcie postępowania z urzędu. Organ administrujący, uznając żądanie organizacji społecznej za uzasadnione, wydaje postanowienie o wszczęciu postępowania z urzędu. Na postanowienie odmowne organizacja społeczna może wnieść zażalenie, a następnie skargę do NSA.
- dopuszczenia jej do już toczącego się postępowania – niezależnie od tego, czy zostało ono wszczęte na wniosek strony, czy z urzędu. Dopuszczenie organizacji społecznej do postępowania następuje w drodze postanowienia. Na postanowienie odmowne służy organizacji zażalenie, a następnie skarga do NSA. Organ musi postanowienie odmowne uzasadnić pod względem faktycznym i prawnym. Zasadność odmowy będzie poddana kontroli organu wyższego stopnia oraz kontroli NSA. Do kpa wprowadzono przepisy o udziale organizacji społecznej na prawach strony w celu poddania kontroli społecznej działania organów administrujących. Poza tym wprowadzono rozwiązanie, w myśl którego skarga pochodząca od osób trzecich stanowi materiał rozpoznawany z urzędu przez organ, a wnoszą ten materiał też podmioty nie mające interesu prawnego w sprawie. Organizacja społeczna dopuszczona już do postępowania ma prawa strony zgodnie z art.31 § 3. Organ administrujący ma obowiązek powiadomienia organizacji społecznej o wszczęciu postępowania w sprawie innej osoby, jeżeli organ ten uzna, że organizacja może być zainteresowana udziałem w tym postępowaniu ze względu na swoje cele statutowe i gdy leży to w interesie społecznym.
Ordynacja podatkowa nie reguluje udziału w postępowaniu podatkowym organizacji społecznej. Zastosowanie w tym zakresie mają przepisy kpa.
3. Co to jest postępowanie egzekucyjne, pojęcie i cel
Pojęcie postępowania egzekucyjnego – przez pojęcie to rozumiemy uregulowany prawem procesowym egzekucyjnym ciąg czynności podejmowanych przez organy egzekucyjne i inne podmioty postępowania egzekucyjnego w celu wykonanie, przez zastosowanie środków przymusu państwowego, obowiązków wynikających z aktów poddanych egzekucji administracyjnej.
Wykonanie obowiązków – rozumiemy wprowadzenie takiego stanu w rzeczywistości społecznej, który jest zgodny z treścią aktu administracyjnego lub innego aktu poddanego tej egzekucji.
Akty administracyjne, jeśli mają być rzeczywiście skuteczne, muszą posiadać sankcję. Jeśli ten, kogo zakaz czy nakaz dotyczy, nie chce się do niego zastosować, organ administracji musi mieć środki do przeprowadzenia swojej woli. Wyróżniamy 2 rodzaje środków przymusu państwowego:
- środki egzekucyjne – są formą przymusu prowadzącą bezpośrednio do realizacji aktu administracyjnego (wyjątkiem jest grzywna w celu przymuszenia),
- sankcje karne – działają pośrednio, bo prawna możliwość ich zastosowania wpływa prewencyjnie na zobowiązanego, skłaniając go do wykonania aktu.
Celem postępowania egzekucyjnego jest doprowadzenie do realizacji normy prawa materialnego.
4. Zakaz reformatoris in peius – na niekorzyść strony
Zakaz reformationis in peius – (nie jest wprowadzony, ale postuluje się za jego wprowadzeniem do prawa administracyjnego, cywilnego i karnego) – istota tego zakazu polega na tym, że organ odwoławczy nie może zmienić rozstrzygnięcia zawartego w decyzji administracyjnej organu I instancji na niekorzyść strony. Wprowadzenie zakazu reformationis in peius wywodzi się z istoty środków zaskarżenia. W związku z tym organ odwoławczy powinien konwalidować tylko te czynności i rozstrzygnięcia, które przez uchybienia organu I instancji krzywdzą stronę odwołującą się.
- argumenty przemawiające za odrzuceniem tej instytucji, to: konstrukcja odwołania (wniesienie odwołania przenosi na organ odwoławczy kompetencje do ponownego rozpatrzenia sprawy indywidualnej. Wynika z tego, że zakres postępowania odwoławczego powinien co najmniej odpowiadać zakresowi postępowania prowadzonego w I instancji, a decyzja podjęta – powinna być bardziej doskonalsza, oparta na wszechstronnie ustalonym stanie faktycznym i zgodna z prawe. Organ odwoławczy powinien mieć więc możliwość zajęcia w danej sprawie stanowiska zgodnego z warunkami niezależnie od rozstrzygnięcia przyjętego w decyzji organu I instancji).
- Argumenty przemawiające za wprowadzeniem tej instytucji – przemawia potrzeba stworzenia stronie możliwości podjęcia obrony jej interesów. Brak zakazu ogranicza bowiem swobodę strony w podjęciu dalszej obrony swoich interesów w obawie przed pogorszeniem tej sytuacji, którą ukształtowała decyzja I instancji. Zakaz reformationis in peius wchodzi ponadto w skład systemu gwarancji prewencyjnych prawidłowości działania organów administrujących.
Według art..139 kpa organ odwoławczy nie może rozstrzygnąć sprawy indywidualnej na niekorzyść strony, chyba że zaskarżona decyzja rażąco narusza prawo lub rażąco na rusza interes społeczny. Zakaz reformationis in peius został więc oparty w kpa na 2 rozłącznych kryteriach:
1) kryterium dopuszczalności zmiany decyzji zaskarżonej na niekorzyść strony odwołującej się w wyniku rażącego naruszenia prawa w decyzji organu I instancji – przez rażące naruszenie prawa należy rozumieć tylko kwalifikowane przypadki naruszenia prawa (fałszywe dowody, decyzja wydana w wyniku przestępstwa, decyzja wydana przez organ wyłączony, strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu, wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności, brak uzgodnienia kwestii wstępnej itd.) – dopuszczalność zatem odstąpienia od tego zakazu należy ocenić pozytywnie. Wyznaczenie granic zakazu reformationis in peius w ten sposób oznacza, że naruszenie prawa, które nie ma charakteru rażącego, ulega sankcji w przypadku, gdy strona odwołująca się nabyła prawo na podstawie decyzji organu I instancji. Dopuszczalność reformacji decyzji organu I instancji zostaje wobec tego uzależniona od przesłanki, której treścią jest ochrona praw nabytych strony odwołującej się od decyzji. Naruszenie w decyzji odwoławczej tej przesłanki przez organ odwoławczy należy zakwalifikować jako rażące naruszenie prawa. Zgodnie z art.139 kpa – organ odwoławczy nie może wydać decyzji na niekorzyść strony odwołującej się – niedopuszczalne jest zastosowanie wykładni rozszerzającej do przesłanek odstąpienia od zakazu reformationis in peius.
2) kryterium dopuszczalności zmiany decyzji zaskarżonej na niekorzyść strony odwołującej się w wyniku rażącego naruszenia interesu społecznego decyzją I instancji – dopuszczalność reformationis in oeius możliwość reformacji decyzji I instancji w przypadku naruszenia prawa, którego nie kwalifikuje się jako rażącego oraz z powodu wadliwych decyzji pod względem celowości, jeżeli oba te elementy mieszczą się w przesłance rażącego naruszenia interesu społecznego. Pojęcie rażącego naruszenia interesu społecznego należy do pojęć nieostrych i z tego względu organ ma szeroką swobodę interpretacji przepisu i będzie mógł dokonać reformacji decyzji organu I instancji na niekorzyść strony odwołującej się z uwagi na każdy rodzaj wadliwości tej decyzji.
W postępowaniu podatkowym Ordynacja Podatkowa nie wprowadza jednolitej konstrukcji zakazu reformationis in peius. Wg art.234 op organ odwoławczy nie może wydać decyzji na niekorzyść strony odwołującej się, chyba że zaskarżona decyzja rażąco narusza prawo lub interes społeczny. Wprowadzony w art.234 op zakaz uchyla art.230 op stanowiąc: „W przypadku, gdy w toku postępowania odwoławczego organ rozpatrujący odwołanie stwierdzi, że zobowiązanie podatkowe lub podstawa opodatkowania zostały ustalone lub określone w kwocie niższej, niż to wynika z przepisów prawa podatkowego, zwraca sprawę organowi podatkowemu I instancji w celu zmiany wydanej decyzji”.
5. (Tryb) Weryfikacja decyzji
System weryfikacji decyzji dokonywany w drodze administracyjnej nie jest zbudowany z instytucji procesowych o jednolitym charakterze. Elementami składowymi tego systemu są bowiem: środki zaskarżenia, środki nadzoru, odwołalność decyzji.
1) środki zaskarżenia – są to instytucje procesowe, za pomocą których uprawnione podmioty mogą żądać weryfikacji rozstrzygnięć administracyjnych w celu ich kasacji lub reformacji. Do cech charakterystycznych środków zaskarżenia należy:
- oparcie ich konstrukcji prawnej na zasadzie skargowości, tzn. że służą one podmiotom uprawnionym do żądania uruchomienia określonego postępowania weryfikacyjnego, a w żadnym wypadku nie dają podstawy do uruchomienia postępowania z urzędu.
- ich celem bezpośrednim jest doprowadzenie do kasacji lub do reformacji rozstrzygnięcia administracyjnego.
Klasyfikacja środków zaskarżenia:
- wg kryterium przesunięcia kompetencji do weryfikacji zaskarżonego rozstrzygnięcia na wyższą instancję:
a) środki zaskarżenia bezwzględnie dewolutywne – takie, które zawsze przesuwają sprawę do wyższej instancji
b) środki zaskarżenia względnie dewolutywne – które powodują przesunięcie sprawy do wyższej instancji tylko w razie nieuwzględnienia ich przez I instancję
c) środki zaskarżenia niedewolutywne – które rozpatrywane są przez organ wydający zaskarżone rozstrzygnięcie
- wg kryterium rodzaju zaskarżonego rozstrzygnięcia:
a) środki zaskarżenia zwyczajne – służące od rozstrzygnięć nieostatecznych (ich podstawy prawne wnoszenia nie są w kpa), ściśle zdeterminowane, tzn, że można je wnosić w przypadku, gdy np. strona jest niezadowolona z rozstrzygnięcia
b) środki zaskarżenia nadzwyczajne – wnoszone od rozstrzygnięć ostatecznych; podstawy prawne ich wnoszenia są szczegółowo wymienione w kpa i op.
- wg kryterium mocy prawnej wniesionego środka zaskarżenia:
a) środki zaskarżenia bezwzględnie suspensywne – takie, które z mocy prawa wstrzymują wykonanie zaskarżonego rozstrzygnięcia
b) środki zaskarżenia względnie suspensywne – takie, które wstrzymanie wykonania zaskarżonego rozstrzygnięcia pozostawiają ocenie organu rozpatrującego środek zaskarżenia
- wg kryterium możliwości wnoszenia danego środka zaskarżenia samodzielnie:
a) środki zaskarżenia samoistne
b) środki zaskarżenia niesamoistne – takie które można wnieść tylko wraz z innymi środkami prawnymi.
2) środki nadzoru – są to instytucje procesowe, za pomocą których organy powołane do sprawowania nadzoru uruchamiają z urzędu postępowanie weryfikacyjne, służące wyeliminowaniu z obrotu prawnego decyzji przez ich kasację lub reformację. Cechą charakterystyczną jest oparcie ich konstrukcji prawnej na zasadzie oficjalności oraz ich cel, który stanowi wyeliminowanie decyzji z obrotu prawnego.
3) odwołalność decyzji – jest to prawna możliwość kasacji lub reformacji decyzji z urzędu przez organ, który decyzję wydał. Cechą charakterystyczną instytucji odwołalności jest jej oparcie na zasadzie oficjalności oraz cel, któremu służy – wyeliminowanie decyzji z obrotu prawnego.
- jednorodną konstrukcję środków zaskarżenia rozstrzygnięć – mają w kpa następujące instytucje procesowe: odwołanie, wniosek o ponowne rozpoznanie sprawy, zażalenie, sprzeciw, a w postępowaniu podatkowym: odwołanie i zażalenie; gdy chodzi o zaskarżenie na drodze sądowej- skarga do NSA.
- mieszany charakter mają: instytucja wznowienia postępowania i instytucja stwierdzenia nieważności decyzji. Zawierają one bowiem w swej konstrukcji prawnej zarówno elementy charakterystyczne dla środków zaskarżenia, jak również elementy typowe dla środków nadzoru i odwołalności decyzji. Charakter mieszany ma instytucja uchylenia (zmiany) decyzji w trybie uregulowanym w art.154,155 i art.161, a w postępowaniu podatkowym – w trybie uregulowanym w art.253,254 o.p. W tych trybach występują elementy właściwe dla środków nadzoru i odwołalności decyzji.
Skarga powszechna – nie można jej zaliczyć do odrębnego środka zaskarżenia ze względu na zha...
gosicka