Międzynarodowe prawo publiczne
Wykład 22.12.2007.
Nieskuteczność umów międzynarodowych polega na nieważności umowy międzynarodowej lub jej wygaśnięciu.
Przesłanki nieważności umowy międzynarodowej:
I. art.46 Konwencji o prawie traktatów – jeżeli zostały naruszone przepisy prawa wewnętrznego dotyczące kompetencji do zawierania traktatów.
Artykuł 46 Postanowienia prawa wewnętrznego dotyczące kompetencji do zawierania traktatów 1. Państwo nie może powoływać się na to, że jego zgoda na związanie się traktatem jest nieważna, ponieważ została wyrażona z pogwałceniem postanowienia jego prawa wewnętrznego dotyczącego kompetencji do zawierania traktatów, chyba że to pogwałcenie było oczywiste i dotyczyło normy jego prawa wewnętrznego o zasadniczym znaczeniu.
2. Pogwałcenie jest oczywiste, jeżeli jest obiektywnie widoczne dla każdego państwa postępującego w danej sprawie zgodnie z normalną praktyką i w dobrej wierze.
II. Przesłanki względne
1. art.47 konwencji... – przekroczenie kompetencji przedstawiciela państwa, ale umowa może być konwalidowana (jest to więc przesłanka względna),
2. art. 48 - błąd – mylne wyobrażenie o stanie prawnym, często ma to miejsce przy umowach granicznych,
3. art.49 konwencji – oszustwo, świadome wprowadzenie w błąd,
4. art. 50 - przekupstwo przedstawiciela państwa ( w prawie międzynarodowym nie jest unormowana definicja przekupstwa)
Artykuł 47 Szczególne ograniczenia upoważnienia do wyrażenia zgody państwa
Jeżeli upoważnienie przedstawiciela do wyrażenia zgody państwa na związanie się określonym traktatem zostało poddane szczególnemu ograniczeniu, to zaniechanie przez przedstawiciela przestrzegania tego ograniczenia nie może być powołane jako unieważniające zgodę przez niego wyrażoną, chyba że ograniczenie to zostało notyfikowane pozostałym państwom negocjującym przed wyrażeniem przez niego takiej zgody.
Artykuł 48 Błąd
1. Państwo może powoływać się na błąd w traktacie dla unieważnienia swojej zgody na związanie się traktatem, jeżeli błąd ten dotyczy faktu lub sytuacji, które państwo to przyjęło za istniejące w czasie, gdy traktat był zawierany, i które stanowiły zarazem istotną podstawę jego zgody na związanie się traktatem.
2. Ustęp 1 nie ma zastosowania, jeżeli dane państwo swoim własnym zachowaniem przyczyniło się do powstania błędu lub jeżeli okoliczności były tego rodzaju, że zwracały uwagę tego państwa na możliwość błędu.
3. Błąd dotyczący tylko sformułowań tekstu traktatu nie wpływa na jego ważność; wówczas stosuje się artykuł 79.
Artykuł 49 Oszustwo
Jeżeli państwo zostało nakłonione do zawarcia traktatu drogą oszukańczego postępowania innego państwa negocjującego, państwo to może powołać się na oszustwo jako unieważniające jego zgodę na związanie się traktatem.
Artykuł 50 Przekupstwo przedstawiciela państwa
Jeżeli wyrażenie zgody państwa na związanie się traktatem zostało spowodowane w drodze przekupienia jego przedstawiciela - bezpośrednio lub pośrednio - przez inne państwo negocjujące, państwo to może powołać się na takie przekupstwo jako na czynnik unieważniający jego zgodę na związanie się traktatem.
III. Przesłanki o charakterze bezwzględnym.
1. Przymus wobec przedstawiciela państwa.
Artykuł 51 Przymus wobec przedstawiciela państwa
Wyrażenie zgody państwa na związanie się traktatem, które zostało spowodowane w drodze przymusu wobec jego przedstawiciela przez czyny lub groźby skierowane przeciwko niemu, nie ma żadnego skutku prawnego.
2. Przymus wobec państwa.
Artykuł 52 Przymus wobec państwa w postaci groźby lub użycia siły
Traktat jest nieważny, jeżeli jego zawarcie zostało spowodowane przez groźbę lub użycie siły z pogwałceniem zasad prawa międzynarodowego, wyrażonych w Karcie Narodów Zjednoczonych.
Możemy wyróżnić dwa rodzaje przymusów wobec państwa: zgodny z Kartą Narodów Zjednoczonych i niezgodny z Kartą Narodów Zjednoczonych ( wtedy jest bezwzględna nieważność).
2. Niezgodność z normą ius cogens.
Wygaśnięcie umów międzynarodowych
1. Przesłanki przewidziane w samej umowie
- wypowiedzenie umowy zgodnie z jej postanowieniami,
- wygaśnięcie umowy z powodu upływu czasu,
- ziszczenie się warunku rozwiązującego ( cechy warunku rozwiązującego : przyszły ale niekonieczny)
- wykonanie umowy
2. Przesłanki nie przewidziane w umowie:
- zmiana umowy zgodnie z wolą stron,
- zawarcie umowy nowej na ten sam temat,
jeśli jedna ze stron umowy wycofa się z powodu uporczywego poważnego naruszania umowy przez drugą stronę,
- zagrożenie lub zaginięcie przedmiotu umowy,
- clausula rebus sic stantibus – nieoczekiwana zmiana okoliczności faktycznych,
- utrata podmiotowości przez jedną ze stron( przy umowach dwustronnych, jeżeli nie ma państwa sukcesora, które przejęłoby wszystkie zobowiązania),
- powstanie nowej normy ius cogens
na egzamin:warunek rozwiązujący, wygasanie umów, clausula rebus sic stantibus, nieważność umów, podpisywanie umów, miejsce umów w prawie krajowym>
art.89 Konstytucji na pamięć tzw.wielka ratyfikacja oraz art.91
Art. 89.
1. Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy:
1) pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,
2) wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,
3) członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,
4) znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,
5) spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.
2. O zamiarze przedłożenia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji umów międzynarodowych, których ratyfikacja nie wymaga zgody wyrażonej w ustawie, Prezes Rady Ministrów zawiadamia Sejm.
3. Zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania i wypowiadania umów międzynarodowych określa ustawa.
Art. 91.
1. Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.
2. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.
3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.
Hierarchia źródeł prawa w Polsce:
Konstytucja
Umowy międzynarodowe z wielką ratyfikacją
Ustawy
Umowy międzynarodowe z małą ratyfikacją
Rozporządzenia
Warunki bezpośredniego stosowania umowy międzynarodowej – ratyfikowana, samowykonalna i ogłoszona
Art. 9. Konstytucji RP stanowi, iż Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego
Terytorium państwowe
Granica państwa – to jest płaszczyzna odgraniczająca zwierzchność jednego państwa od zwierzchności drugiego państwa; jest to płaszczyzna prostopadła do powierzchni ziemi ( zwierzchność terytorialna sięga do środka ziemi).
Perygeum (perygeum) – orbita po której najniżej mogą krążyć pojazdy kosmiczne.
Przestrzeń kosmiczna zaczyna się od perygeum i jest wspólnym dziedzictwem ludzkości.
Przestrzeń powietrzna – to jak najwyżej potrafią się poruszać samoloty.
I.Podział granic:
1. Naturalne – wytyczone np.. z powodów historycznych, geograficznych
granice orograficzne – wytyczane na rzekach, łańcuchach górskich
Wytyczanie granic na rzekach: - za pomocą mediany zgodnie z geometrycznym przebiegiem rzeki lub tzw .Thalweg, czyli wytyczanie granicy na rzekach żeglownych głównym nurtem rzeki.
2. Granice sztuczne za pomocą równoleżników i południków tzw. granice astronomiczne.
II. Etapy wytyczania granic:
1. Decyzja polityczna, negocjacje.
2. Zawarcie umowy, opisanie w niej granic i dołączenie mapy o małej skali – delimitacja (to co jest na papierze)
3. Demarkacja – ustalenie granic w terenie
4. Redemarkacja – korekta granicy.
Ograniczenia zwierzchności terytorialnej państwa
1. Immunitety dyplomatyczne i konsularne
2. Tranzyty międzynarodowe, korytarze tranzytowe
3. Korytarze powietrzne
4. Rzeki międzynarodowe (Dunaj,Ren,Kongo, Indus itd.) i kanały międzynarodowe. Status rzeki jest zawsze określony w umowie międzynarodowej a status kanału może być unormowany prawem wewnętrzny. (sueski, koryncki, kiloński)
5. Bazy wojskowe
6. Dzierżawy międzynarodowe – gdy jedno państwo udostępnia drugiemu państwu na określony czas swoje terytorium (państwo się wprowadza ze swoim stanem prawnym)
7. Służebność międzynarodowa – oddanie części terytorium w ściśle określonym celu, po I wojnie światowej Grecja i Turcja przekazały swoje terytorium, żeby Francja i Anglia postawiła tam latarnie morskie i administrowała nimi ( państwo nie wprowadza się ze swoim porządkiem prawnym).
8. Demilitaryzacja i neutralizacja – państwo może samo złożyć oświadczenie lub zawrzeć umowę. Np. wyspy Alianckie – nie są prowadzone tam zbrojenia i nie można produkować broni).
9. Państwo może się ogłosić wieczyści neutralnym, Szwajcaria od 1815r., Austria od 1995r.
PRAWO MORZA
Trzy poziomy regulacji: prawo zwyczajowe, konwencja genewska obszarów obszarów konwencja obszarów prawie morza.
Konwencja Genewska o morzu terytorialnym obszarów strefie przyległej, obszarów rybołówstwie, o morzu pełnym, o szelfie kontynentalnym.
1982r. – nowa konwencja obszarów prawie morza podpisana w Montego Bay.
Wytyczanie obszarów morskich
Obszary morskie wytyczamy za pomocą lini podstawowych (zasadniczych) – łączą miejsca największego odpływu morza albo najbardziej wychodzące w morze punkty lądu.
Klasyfikację obszarów morskich można przeprowadzić według zmniejszających się kompetencji państwa nadbrzeżnego.
W kierunku od lądu do morza pełnego występują najpierw wody wewnętrzne . Należą do nich np. porty i większość zatok. Stanowią one część terytorium państwa nadbrzeżnego, które sprawuje na nich pełną władzę suwerenną.
Dalej mamy morze terytorialne. Jest to pas wód rozciągających się od lądu, względnie – granicy zewnętrznej wód wewnętrznych lub archipelagowych. Morze terytorialne stanowi także część terytorium państwa nadbrzeżnego, lecz jego władza na tym obszarze jest ograniczona przez prawo nieszkodliwego przepływu, przysługujące statkom wszystkich państw.
Niektóre państwa ustanawiają poza granicą morza terytorialnego tzw.strefę przyległą( do 24 mil od lini podstawowej), która nie stanowi terytorium państwa nadbrzeżnego, lecz jest częścią morza pełnego, na której państwo nadbrzeżne zastrzega sobie pewne uprawnienia.
Pas morski leżący poza morzem terytorialnym , na którym państwo nadbrzeżne zastrzega sobie wyłączność rybołówstwa, nazywamy strefą wyłącznego rybołówstwa.
Dalej rozciągają się obszary morza pełnego, które nie podlegają władzy żadnego państwa i z których wszyscy mogą korzystać na zasadach pełnej równości.Jest wspólnym dziedzictwem ludzkości.
Prawo nieszkodliwego przepływu. Suwerenność państwa nadbrzeżnego na morzu terytorialnym ograniczona jest zwyczajowym prawem nieszkodliwego przepływu obcych statków.
Przepływ przez obce morze terytorialne musi być nieszkodliwy, tzn. ten kto z niego korzysta nie może zagrażać pokojowi, porządkowi lub bezpieczeństwu państwa nadbrzeżnego.
Trzy sytuacje kiedy państwo może zatrzymać statek korzystający z prawa swobodnego przepływu:
- kiedy kapitan statku poprosi o wykonanie jurysdykcji wobec osoby, która popełniła przestępstwo,
- jurysdykcja cywilna polega na zatrzymaniu statku, gdy armator ma długi, gdy nie zapłacił ubezpieczenia albo gdy jest zły stan techniczny statku.
Na morzu pełnym mamy 6 wolności.
1. Prawo przepływu przez morze pełne
2. Prawo do odławiania zasobów morskich
3. Prawo przelotu nad morzem pełnym
4. Prawo kładzenia kabli i budowania rurociągów podmorskich.
5. Prawo do budowania sztucznych wysp i urządzeń morskich.
6. Prawo do prowadzenia badań naukowych.
Prawo pościgu.
Każde państwo ma prawo pościgu, jeśli jego interesy zostały naruszone. Ten pościg musi być gorący i nieprzerwany.
1
gosicka