LUDY AZJI
LUDY SYBERII
Chantowie, dawniej Ostiacy i Jugrowie - naród ugrofiński, należący do rasy żółtej, zamieszkujący zachodnią Syberię, na wschód od rzeki Ob (28 tys.). Wyznają szamanizm z popularnym na Syberii kultem niedźwiedzia.
Mansowie, dawniej Wogułowie - naród ugrofiński zamieszkujący zachodnią Syberię pomiędzy Uralem a rzeką Ob (11 tys.). Wyznają szamanizm z popularnym na Syberii kultem niedźwiedzia.
Nieńcy, inaczej Samojedzi lub Juracy – rdzenny lud zamieszkujący północno – wschodnią część Europy oraz zachodnią Syberię w pasie tundry, od półwyspu Tajmyr po dorzecze Obu (41 tys.). Trudnią się hodowlą reniferów oraz rybołówstwem. Wyznają szamanizm i prawosławie. Najbardziej znanym Nieńcem jest malarz Konstantin Pankow.
Ałtajczycy są pochodzenia tureckiego, zamieszkują południową Syberię, rejon gór Ałtaj (67 tys.). Wyznają w większości szamanizm. Sąsiadują z pokrewnymi im Tubalarami (1,5 tys.), Telengitami (2,4 tys.) i Teleutami (2,6 tys.).
Chakasowie (Chakasi) są ludem pochodzenia tureckiego, zamieszkującym południowo-zachodnią część Wschodniej Syberii, wyznającym prawosławie (75 tys.). Trudnią się hodowlą owiec, kóz i bydła.
Jakuci – lud syberyjski obszaru środkowej Leny, pochodzenia tureckiego, liczący ponad 470 tys. ludzi, wyznający oprócz prawosławia szamanizm. Sąsiadują z pokrewnymi im Dołganami (7,2 tys.) zamieszkującymi półwysep Tajmyr i Jakucję.
Szorowie – lud turecki zamieszkujący południową Syberię (16 tys.), wyznający prawosławie.
Tuwińcy (Sojoci) - naród turecki, żyjący w południowej Syberii (240 tys.), w Mongolii (24 tys.) i Chinach. Wyznają lamaizm, czyli buddyzm tybetański. Trudnią się hodowlą reniferów i mieszkają w jurtach. Znany się krtaniowy ich śpiew.
Tofalarzy lub Karagasi - jeden z ludów tureckich zamieszkujący wschodnią część Gór Sajan w obwodzie irkuckim (Syberia). Jeden z najmniejszych narodów Rosji, liczący w 2002 roku 654 osoby, wyznający szamanizm.
Buriaci – naród mongolski liczący ok. 500 tys. osób. Zamieszkują środkową Azję, w pobliżu jeziora Bajkał, głównie w Buriacji, gdzie stanowią ok. 30% populacji, a także na terenach ościennych w Rosji. Poza tym naród ten żyje w Mongolii (ok. 40 tys.) i w zachodnich Chinach (ok. 20 tys.). W większości wyznają buddyzm, ponadto niewielka liczba Buriatów wyznaje prawosławie. Do XIX wieku wiedli koczowniczy tryb życia, następnie przeszli do życia osiadłego.
Czukcze - najstarszy, obok Koriaków (8 tys.), Niwchów (Gilaków) (5,1 tys.), Ketów (1,5 tys.), Jukagirów (1000 osób), paleoazjatycki lud syberyjskich autochtonów zamieszkujący północno-wschodnią Syberię, liczący ok. 16 tys. osób. Przez przybyłych z południa Jakutów i Ewenków zepchnięty na Półwysep Czukocki, w rejon Magadanu oraz Kołymy, częściowo Jakucji. Przodkowie Czukczów zasiedlili Amerykę, przechodząc przez Cieśninę Beringa, wyhodowali psy husky i oswoili renifery.
Idelmeni (Kamczadali) – paleoazjatycki lud (3,8 tys.) zamieszkujący południową część Kamczatki.
Kerekowie to prawie wymarły lud paleoazjatycki (8 osób), żyjący u wybrzeży Morza Beringa we wschodniej Syberii. Tradycyjnie zajmowali się rybołówstwem i myślistwem.
Ajnowie- wymarły lud paleoazjatycki, zamieszkujący południową część Sachalinu, Wyspy Kurylskie i Japońskie. Potomkowie ze związków z Japończykami mieszkają na Hokkaido (28 tys.) i w niewielkiej ilości na Sachalinie. Wśród Ajnów panował matriarchat. Badaczem ich kultury i języka był Bronisław Piłsudski.
Ewenkowie, dawniej Tunguzi – lud syberyjski, pochodzenia tunguskiego, zamieszkujący tereny od Jeniseju po Morze Ochockie i Mandżurię (35 tys.), najwięcej w Jakucji. Mieszkają również w Chinach (30 tys.) i Mongolii (2 tys.). Są formalnie prawosławni, ale wyznają też szamanizm i animizm.
Udehejczycy są ludem tunguskim zamieszkującym wschodnią Syberię w pobliżu prawych dopływów Amuru i Ussuri (1,6 tys.). Trudnią się zbieraniem żeń-szenia.
Nanjowie, dawniej Goldowie - lud tunguski zamieszkujący tereny wschodniej Syberii, nad dolnym Amurem i Ussuri. Około 12 tys. mieszka w Federacji Rosyjskiej, a 4 tys. w Chinach. Od XIX wieku są prawosławni, lecz zachowali też pierwotne wierzenia animistyczne oraz szamanizm. Jedynym sławnym w świecie Goldem jest Dersu Uzała, opisany przez rosyjskiego etnografa Władimira Arsienjewa.
POZOSTAŁE
Aczinowie to mieszkańcy północnej Sumatry w Indonezji. Jest ich ok. 2,5 mln. Mają pochodzenie malajskie. Od XIII wieku wyznają islam sunnicki. Zajmują się rolnictwem, rzemiosłem, wyrobem łodzi oraz handlem między Półwyspem Arabskim i Indyjskim a Wyspami Sundajskimi.
Batakowie to lud zamieszkujący północno-zachodnią część Sumatry w Indonezji. Liczy około 3,1 mln. Do początku XX wieku praktykowali kanibalizm. Ich kultura rozwijała się pod wpływem hinduizmu. W XIX wieku rozpowszechnił się wśród nich islam.
Adżarowie - grupa etniczna w obrębie narodu gruzińskiego, zamieszkująca głównie wchodzącą w skład Gruzji Adżarię – prowincję nad Morzem Czarnym ze stolicą w Batumi. Odrębność Adżarów i Gruzinów powstała w XVII i XVIII wieku, kiedy to, część pozostających pod władzą Imperium Ottomańskiego Gruzinów odeszła od prawosławia i przyjęła islam sunnicki. Dokładna liczba Adżarów nie jest znana, gdyż spisy powszechne zaliczają ich do Gruzinów. Obecnie ok. 30% gruzińskojęzycznych mieszkańców Adżarii wyznaje islam.
Aetowie to rdzenna ludność Filipin, zamieszkująca północne i środkowe wyspy archipelagu (ok. 50 tys.). Prowadzą wędrowny tryb życia. Podstawą utrzymania jest zbieractwo, myślistwo i rybactwo. Od XIX wieku także uprawa ryżu na poletkach uzyskanych techniką żarową. Brak organizacji rodowej. Wspólnota lokalna tworzy luźne zespoły koczownicze. Wyznają animizm.
Ifugao - grupa etniczna, zamieszkująca północną część wyspy Luzon na Filipinach (185 tys.). Do ich tradycyjnych zajęć zalicza się uprawa ryżu, łowiectwo i zbieractwo. Ifugao żyją w odizolowanych górskich wioskach. Są animistami.
Bai, czyli Biali Ludzie, to mniejszość etniczna w południowych Chinach, skupiona przede wszystkim w regionie Dali w prowincji Junnan. Liczy 1,8 mln ludzi. Wyznają buddyzm.
Yao to lud mieszkający w południowo – wschodnich prowincjach Chin i na Półwyspie Indochińskim w Wietnamie oraz Laosie. Reprezentują najwcześniejszą warstwę etniczną ludności w południowych Chinach. Trwająca do dziś migracja Yao spowodowana wypieraniem przez Chińczyków, powoduje osiedlanie się enklawami w górskich trudno dostępnych terenach.
Beludżowie są ludem indoeuropejskim pochodzenia irańskiego, liczącym obecnie ok. 15 mln ludzi. Zamieszkują Pakistan, Iran, południowy Afganistan, Oman, Turkmenistan i Tadżykistan. Są narodem bez własnej państwowości i zamieszkują historyczny region zwany Beludżystanem. W VII w. z pierwotnych siedzib położonych nad Morzem Kaspijskim wyparli Beludżów Arabowie. Wyznają islam sunnicki. Tradycje i obyczaje dzielą ze spokrewnionym ludem Pasztunów zamieszkujących Afganistan.
Buyei to jedna z mniejszości etnicznych na południu Chin. Buyei mieszkają również w Wietnamie. Jej liczebność sięga 2.5 mln. Buyei zamieszkują subtropikalne lasy m.in. na wzgórzach prowincji Junnan i Syczuan. Posługują się językiem tajskim. Są animistami. Niektórzy wyznają chrześcijaństwo.
Chorasańczycy to lud turecki, liczący 403 tys. ludzi, zamieszkujący w północnej części irańskiego ostanu Chorasan. Używają własnego, zbliżonego do azerskiego języka, choć większość jest dwujęzyczna i używa również urzędowego w Iranie języka perskiego. W VII wieku zamieszkane przez nich ziemie podbite zostały przez Arabów i zislamizowane. Obecnie wyznają oni islam sunnicki.
Czamowie są narodem zamieszkującym Czampę, tj. państwo historyczne istniejące od II do XIX wieku na terenie obecnego Wietnamu Środkowego. Obecnie mieszkają w Wietnamie (133 tys.), Kambodży (317 tys.), Malezji (10 tys.) i Tajlandii (4 tys.). Kilka tysięcy Czamów pozostaje na emigracji, głównie w Stanach Zjednoczonych i Francji. Czamowie pochodzą od grup austronezyjskich (oceanicznych) żeglarzy osiedlających się na wybrzeżu indochińskim w drugiej połowie I tysiąclecia p.n.e. i są blisko spokrewnieni z Malajami. Państwo Czamów było mocno zindianizowane, a religią dominującą był hinduizm. W XVI i XVII wieku, po zajęciu większości terytorium Czampy przez Wietnamczyków, Czamowie ulegli islamizacji. Obecnie można wyróżnić dwie odrębne grupy Czamów: Czamowie Bani wyznający specyficzną dla nich odmianę islamu oraz Czamowie Balamon wyznający hinduizm. Istnieją również niewielkie grupy Czamów wyznające buddyzm
Dagurowie lub Daurowie to ludność pochodzenia mongolskiego zamieszkująca północną część Mongolii Wewnętrznej w Chinach (250 tys.). Trudnią się myślistwem, rolnictwem i hodowlą.
Dai to jedna z oficjalnie uznawanych mniejszości etnicznych w Chinach, spokrewnionych z Tajami i zamieszkujących południowe części prowincji Yunnan (1,15 mln). Nazwa Dai jest również używana w odniesieniu do grup etnicznych w Laosie, Wietnamie, Tajlandii i Birmie.
Domowie lub Doma to grupa etniczna pochodzenia indyjskiego zamieszkująca kraje Bliskiego Wschodu. Są blisko spokrewnieni z europejskimi Romami, środkowoazjatyckimi Lomami z Armenii oraz indyjską kastą Domba. Wszystkie te grupy są często traktowane łącznie jako Cyganie. Ich łączną populację szacuje się na około 2,2 mln osób. Jedną z wielu społeczności Domów stanowi grupa mieszkająca w arabskiej części starej Jerozolimy (w tzw. Dzielnicy Cygańskiej, w okolicach Kościoła św. Anny), licząca ok. 1.200 osób, z których zaledwie 200 włada językiem domari. Wyznają islam.
Dongowie lub Kamowie to licząca niespełna 3 mln osób mniejszość etniczna w południowo – wschodnich prowincjach Chin. Jest znana z wysokich umiejętności ciesielskich i wyjątkowej architektury, której przykładem mogą być zadaszone mosty.
Hani zamieszkują prowincję Yunnan, w górach pomiędzy Mekongiem a Rzeką Czerwoną w Chinach (1,5 mln) oraz w północno – zachodnim Wietnamie (12,5 tys.). Uważa się, że Hani ok. III wieku przybyli do Chin z Płaskowyżu Tybetańskiego. Sami Hani uważają się jednak za potomków Yi, największej tybetańsko – birmańskiej mniejszości w Chinach, Wietnamie i Tajlandii. Praktykują animizm oraz kult przodków.
Hazarowie - lud prawdopodobnie pochodzenia mongolskiego zamieszkujący Hazaradżat w środkowym Afganistanie. Liczy ok. 1,5 mln osób, tj. ok. 8% ludności Afganistanu. Wyznają islam szyicki. Osiedlili się w Afganistanie w XIII wieku, zachowując swoją niezależność do 1892 roku.
Ingilojcy to grupa etniczna, zamieszkująca na terenach historycznie należących do południowej Kachetii, obecnie części Azerbejdżanu. Wyznają zarówno islam, jak i chrześcijaństwo i w zależności od tego deklarują się jako Gruzini lub Azerowie. Islam przyjęli dopiero w XVII-XVIII wieku.
Karenowie – naród azjatycki, spokrewniony z Tybetańczykami, zamieszkujący górzyste rejony Birmy oraz Tajlandię (7,4 mln).
Karakałpacy - naród pochodzenia tureckiego, zamieszkujący w zwartej grupie na południe od Morza Aralskiego. Żyją głównie w Uzbekistanie (530 tys.), Turcji, Iranie. Ogółem jest ich około 650 tys. Są muzułmanami sunnitami, język ich jest bliski kazachskiemu i kirgiskiemu.
Kaszkajowie - naród pochodzenia tureckiego (1,5 mln), zamieszkujący pustynne tereny południowego Iranu. Wyznają islam w jego szyickiej formie, ich język jest zbliżony do azerskiego.
Lepczowie - grupa etniczna zamieszkała północno – wschodnie stany Indii, tereny zachodniego Bhutanu i wschodniego Nepalu (70 tys.). Lepczowie wyznają lamaizm oraz wiarę w duchy, oddają także boską cześć górom. Ich tradycyjnym zajęciem jest tarasowa uprawa ryżu oraz chów zwierząt.
Lhop lub Doya to rdzenny lud południowozachodniego Bhutanu (1 tys.). Ich pierwotną religią był animizm, zaś w XVII i XVIII wieku przyjęli buddyzm tybetański. Lhop uznają matrylinearny system pokrewieństwa. Praktykują także kazirodztwo, częste są u nich małżeństwa z kuzynami lub kuzynkami.
Lomowie lub Bosza to grupa etniczna pochodzenia indyjskiego, pokrewna Domom, Romom i innym społecznościom pochodzącym z indyjskiej kasty Domba. Lomowie opuścili Półwysep Indyjski ok. 1000 roku n.e. W odróżnieniu od Romów, którzy odeszli dalej na zachód, Lomowie pozostali jednak w Anatolii. Tradycyjnie trudnili się kowalstwem, grą na instrumentach, wróżeniem i znachorstwem. Na początku XX wieku ich liczebność wynosiła ok. 50 tys. osób. Lomowie już wtedy byli grupą w bardzo dużym stopniu identyfikującą się z kulturą Ormian, toteż nie ominęło ich ludobójstwo dokonane na tym narodzie w Osmańskiej Turcji w latach 1915-1917. Ocalali z pogromu Bosza musieli szukać schronienia na terenach ówczesnego Imperium Rosyjskiego. Dziś przedstawicieli tej społeczności spotkać można głównie w Armenii, Azerbejdżanie, Gruzji, Syrii oraz na emigracji w Rosji. Ich liczebność wynosi 10-12 tys. osób, z których 8-9 tys. mieszka w Armenii. Istnieją jednak dane świadczące, iż również na terytorium Turcji nadal żyje 12 tys. Lomów, którzy po wydarzeniach z lat 1915-1917 przyjęli islam (pozostali Bosza są wiernymi kościoła ormiańskiego).
Lurowie to irańska ludność pasterska, zamieszkująca zachodni i południowo-zachodni Iran, licząca ponad 2 mln osób. W swoim procesie etnogenezy wchłonęli elementy kurdyjskie, tureckie i arabskie. Wśród zdecydowanej większości dominuje szyicka odmiana islamu. Większość Lurów zajmuje się koczowniczym pasterstwem, pozostali są osiadłymi rolnikami. W XII-XVI wieku tworzyli suwerenne księstwa Mały i Wielki Lurestan, również w późniejszym okresie, do początków XX wieku utrzymali sporą niezależność od Persji.
Mad'an – Arabowie zamieszkujący mokradła dolnej niziny mezopotamskiej, w widłach Tygrysu i Eufratu, w dzisiejszym Iraku (150 tys.). Uważają się za potomków Sumerów. Budują domy z trzciny podobne do tych przedstawianych na płaskorzeźbach sumeryjskich. W czasach dyktatury Saddama Husajna prześladowani za stawianie mu oporu. W celu poskromienia Arabów Mad'an Husajn kazał osuszać bagna i niszczyć roślinność napalmem. Zdaniem wielu historyków te bagna były podstawą do stworzenia opisu biblijnego Edenu.
Mazandaranie to indoeuropejska grupa etniczna zamieszkująca północne i północno - zachodnie irańskie prowincje Mazandaran, Gilan, Teheran i Semnan. Ich populacja wynosi 4,5 miliona.
Miao to grupa etniczna rozproszona w Azji Wschodniej, w krajach tj. Birma (3 tys.), południowe Chiny (9 mln), Tajlandia (160 tys.) i Wietnam (575 tys.).
Nahi - grupa etniczna zamieszkująca przedgórze Himalajów na terenie chińskiej prowincji Yunnan i w południowozachodniej części Syczuanu (300 tys.). Uważa się, że Nahi pochodzą z Tybetu i jeszcze do niedawna utrzymywali się ze szlaków wiodących stamtąd do Indii i Chin.
She – licząca 700 tys. mniejszość etniczna zamieszkała w prowincjach południowowschodnich Chin, głównie nad Cieśniną Tajwańską.
Orocy - autochtoniczny naród tunguski zamieszkujący północne Chiny, w tym Mongolię Wewnętrzną (8 tys.). Tradycyjną religią Oroków jest szamanizm.
Tuija – 8 mln mniejszość w Chinach, zamieszkała w górzystych rejonach środkowych prowincji.
Tybetańczycy - mniejszość narodowa w zachodnich Chinach (4,8 mln) pochodzenia mongoloidalnego. Mieszkają głównie w Tybecie, poza tym w prowincjach południowschodnich Chin, Nepalu, Bhutanie oraz w Indiach, w tzw. Tybecie Wschodnim – Ladakh. Wyznają lamaizm, odmianę buddyzmu. W życiu społecznym panuje u nich poliandria braterska i poligynia siostrzana.
Rade - grupa etniczna w Wietnamie i Kambodży (270 tys.). Tradycyjnym zajęciem Rade jest żarowa uprawa ziemi, ponadto tkactwo i plecionkarstwo. Struktura społeczna Rade opiera się na rodach matrylinearnych, na których czele stoją stare, szanowane kobiety. Majątek rodziny dziedziczy zwykle najmłodsza z córek. Rodzina kobiety występuje o kandydata na męża.
Semangowie - lud koczowniczy zamieszkujący północną Malezję i południową Tajlandię. Zajmują się zbieractwem i myślistwem. Z powodu upałów ubierają się tylko w przepaski biodrowe. Dużą rolę w ich religii odgrywają szamani i czarownicy.
Salarowie - naród pochodzenia tureckiego, zamieszkujący od XV w. Chiny (prowincje Qinghai, Gansu i Ujguria), jest ich łącznie 115-120 tys. Są muzułmanami sunnitami.
Ujgurzy są ludem tureckim żyjącym w północno-zachodnich Chinach, głównie w Sinkiang (Wschodni Turkiestan, Ujguristan), gdzie stanowią największą grupą etniczną (7,2 mln). Większość wyznaje islam sunnicki, z wyjątkiem tzw. Żółtych Ujgurów Yugur z prowincji Gansu, którzy są tybetańskimi buddystami. Do grup peryferyjnych zaliczamy: mongolski lud Lop Nur (34 tys.), kaszgarskich Ujgurów Jutian (55 tys.) i żyjących na pustyni, w izolacji Ujgurów Taklamakan (300 osób).
Szerpowie - lud mongolski zamieszkujący Himalaje w Indiach i Nepalu, przybyły na te tereny z Tybetu około XIII-XIV wieku. Populacja wynosi ok. 120 tys. ludzi. Szerpowie w większości są wyznawcami tybetańskiej odmiany buddyzmu - lamaizmu. Zamieszkują oni piętrowe domy z oborą na dole, zbudowane na wysokości 3 do 6 tys. m n.p.m, są bowiem hodowcami jaków. Szerpowie uprawiają także małe poletka, a mężczyźni są przeważnie tragarzami i przewodnikami wypraw w Himalaje.
Tałyszowie - naród irański zamieszkujący głównie na pograniczu Iranu i Azerbejdżanu, liczący ponad 900 tys. osób, w większości zamieszkały w Azerbejdżanie.
Wachowie to grupa etniczna pochodzenia irańskiego, zamieszkująca najwyższe części Pamiru, a więc południowo-wschodnie części Górskiego Badachszanu w Tadżykistanie, afgański korytarz wachański oraz północną, górską część Pakistanu. Liczy 15-20 tys. ludzi. Ich język występuje jedynie w mowie mówionej. Wyznają islam. Zajmują się rolnictwem i pasterstwem (kozy, jaki).
Toradżowie to grupa etniczna, zamieszkująca środkową część indonezyjskiej wyspy Celebes, w liczbie ok. 1,5 miliona. Ich tradycyjną religią były dawniej wierzenia animistyczne, współcześnie Toradżowie wyznają jednak w większości islam sunnicki oraz protestantyzm. Podstawą gospodarki jest uprawa ryżu, rybołówstwo i myślistwo.
Zaza to naród zamieszkujący centralną część wschodniej Anatolii w Turcji. Genetycznie są mieszanką wielu ludów z przewagą komponenty indoeuropejskiej. Liczbę mieszkańców szacuje się na ok. 2-3 milionów. Poza Turcją mieszkają także w Niemczech (prawie 200 000) i Austrii (do 30 000). Wyznają islam sunnicki.
...
socjolozka88