Praca Magisterska -Bezrobocie(1).doc

Sytuacja na rynku pracy pogarsza się od dawna. Dramatycznie rośnie bezrobocie. Społeczne i ekonomiczne skutki tego nowego dla Polski zjawiska są groźne zarówno dla gospodarki narodowej jak też dla społeczeństwa. Ogólnopolska sytuacja w tym względzie znalazła także swój wyraz w powiecie iławskim.

Niniejsze opracowanie miało na celu określenie postaw i zachowań młodych bezrobotnych mężczyzn z powiatu iławskiego wobec bezrobocia.

Całość składa się z niniejszego wstępu i pięciu rozdziałów. Rozdział I omawia pojęcie, typy i uwarunkowania oraz sposoby zapobiegania bezrobociu. W rozdziale II przedstawiono charakterystykę przeprowadzonych badań empirycznych, zaś w rozdziale III ich wyniki. Analizę oraz wnioski z przeprowadzonych badań własnych oraz innych autorów odnośnie omawianej problematyki stanowią treść rozdziału IV.

ROZDZIAŁ I

POJĘCIE, TYPY I UWARUNKOWANIA BEZROBOCIA W ŚWIETLE TEORII ZARZĄDZANIA

1. Zarządzanie bezrobociem jako zarządzanie zmianami.

Zmiana jest zjawiskiem spotykanym w życiu zarówno w organizacjach, jak i poza nimi. Można śmiało stwierdzić, że tempo zmian zwiększyło się w ostatnich latach. Jesteśmy świadkami zmian w krajobrazie politycznym świata. Tempo rozwoju technicznego odzwierciedlają zmiany na wielu płaszczyznach. Na przykład, notuje się imponujące postępy w wykorzystaniu nowej techniki w biurach i fabrykach. Techniczne innowacje znajdują swoje zastosowanie również w opracowaniu nowych produktów. Zmiany wpływają także na sposób, w jaki ludzie postrzegają swoją pracę zawodową.

Utrata pracy jest dramatyczną zmianą w życiu człowieka powodującą kryzys psychologiczny. Jeżeli strata pracy była spodziewana, bo zapowiadano zwolnienia, wówczas często następuje przejściowe wzmocnienie stanu psychicznego – uczucie ulgi, ponieważ pracownik nareszcie dowiedział się najgorszego. Jednakże ulga ma charakter przejściowy. Konfrontacja z rzeczywistością natychmiast przywraca stan ducha do poprzedniego poziomu. Przerażenie i przygnębienie ogarniające osobę tracącą zatrudnienie dramatycznie i negatywnie wpływa na jej stan psychiczny. Frustracja, obojętność, zahamowanie rozwoju osobowości, obniżenie aspiracji edukacyjnych, lęk o przyszłość to charakterystyczne objawy samopoczucia osoby, która straciła pracę. Następuje obniżenie poczucia bezpieczeństwa. Dotychczasowy tryb życia z podziałem na pracę i czas wolny zostaje zachwiany, pojawia się stres i niepokój związany z utratą wykonywanej pracy. W tym okresie następuje całkowite załamanie. Pierwsze oznaki poprawy stanu psychicznego pojawiają się wówczas, gdy bezrobotny godzi się z sytuacją i przyjmuje, że życie musi płynąć dalej. Oznaki załamania stopniowo słabną, jednostka stara się pokonać trudności. Rozpoczyna poszukiwanie pracy, często zatrudnia się „na czarno”. Stara się korzystać z różnych form aktywnej polityki na rynku pracy , np. szkolenia, pożyczki, prace interwencyjne, roboty publiczne.

Jednakże wiele osób pozostaje długotrwale bezrobotnymi, a to wpływa destrukcyjnie na jednostkę. Długotrwałe bezrobocie rodzi neurotyczny lęk, poczucie beznadziejności, niepewności i ból istnienia. Pogłębia proces izolacji społecznej, wpływa negatywnie na relacje psychospołeczne między bezrobotnym, a jego otoczeniem. Prowadzi do niezaspokojenia potrzeby bycia użytecznym, a to w rezultacie może prowadzić do alkoholizmu, przestępczości, prób samobójstwa. Bardzo ważną rolę do spełnienia mają wówczas osoby z najbliższego otoczenia bezrobotnego oraz różnorodne siły społeczne, których zadaniem jest wspieranie osób, które utraciły pracę.

2. Pojęcie bezrobocia.

Rynek pracy jest kategorią ekonomiczną. Jest to miejsce zetknięcia się podaży i popytu na pracę, a jego podstawowa funkcja polega na dążeniu do równoważenia obu tych elementów. Na rynku pracy może występować stan równowagi między podażą a popytem, określany jako stan pełnego zatrudnienia. Może się on również charakteryzować brakiem równowagi między podażą a popytem na pracę określanym jako bezrobocie.

Bezrobocie - to sytuacja, w której większa lub mniejsza liczba osób zdolnych do pracy i jej poszukujących nie znajduje zatrudnienia. Bezrobocie jako kwestia społeczna dotyczy dużych grup społecznych i polega na kumulowaniu negatywnych cech położenia materialnego, społecznego, politycznego; stan ten jest odbierany przez tę grupę jako nieprawidłowy, zakłóca jej prawidłowy rozwój, wywołuje społeczny niepokój i jest źródłem napięć społecznych, a nawet konfliktów. Problem bezrobocia nie może być w pełni rozwiązany w ramach grupy, którą dotknęło zagrożenie, przy wykorzystaniu dostępnych jej metod i możliwości. Może być rozwiązany tylko poprzez podjęcie szerokich działań przez państwo.[1]

W najczęściej przyjmowanej przez ekonomistów definicji do "bezrobotnych" zalicza się osoby w wieku produkcyjnym (jako granica wieku produkcyjnego przyjmuje się w Polsce 18-59 lat dla kobiet i 18-64 lat dla mężczyzn), zdolne i gotowe do podjęcia pracy na typowych warunkach występujących w gospodarce oraz pozostają bez pracy, pomimo podjęcia jej poszukiwań.[2]

Z definicji tej wynika, że bezrobotni są częścią ludności będącej w wieku produkcyjnym. Ogólnie biorąc, osoby w wieku produkcyjnym można podzielić na aktywne zawodowo i bierne zawodowo. Do aktywnych zawodowo (określanych również mianem zasobów siły roboczej) zaliczamy te osoby w wieku produkcyjnym, które są zdolne do pracy i gotowe do jej podjęcia na typowych warunkach (zwłaszcza płacowych) dla danej gospodarki. Stosunek liczby aktywnych zawodowo do liczby ludności w wieku produkcyjnym nazywamy współczynnikiem aktywności zawodowej. Im wyższy jest ten współczynnik, tym większa część ludności w wieku produkcyjnym chce pracować zawodowo. Wysokość tego współczynnika zależy od poziomu i zmiany stawek płac, preferencji jednostek w zakresie kształcenia, modelu rodziny, liczby dzieci w rodzinie i sposobu ich wychowania, a także możliwości znalezienia pracy.

W dynamicznej gospodarce rzadko się zdarza, aby pracowały wszystkie osoby należące do zasobów siły roboczej. Ci, którzy pracują, tzn. wykonują pracę najemną lub pracują na własny rachunek, tworzą grupę zatrudnionych. Natomiast ci, którym nie udało się znaleźć miejsca pracy, tworzą grupę bezrobotnych.

Rozmiary bezrobocia zależą od trzech czynników: współczynnika aktywności zawodowej, liczby ludności w wieku produkcyjnym i rozmiarów zatrudnienia. Bezrobocie można wyrazić albo w wielkościach absolutnych, określających liczbę osób bezrobotnych albo w wielkościach relatywnych (procentowych). Taką miarą jest wskaźnik stopy bezrobocia, który wyraża stosunek liczby bezrobotnych do zasobów siły roboczej.[3]

Zadanie państwa w zakresie łagodzenia skutków bezrobocia określa ustawa z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobocia (Dz.U. RP nr 1 z dn. 6. 01. 1995 r.). Ustawa w szczególności określa, kogo uważa się w świetle prawa za bezrobotnego, zakres i zasady świadczeń łagodzących skutki bezrobocia, zasady pośrednictwa pracy i poradnictwa zawodowego oraz formy aktywnego przeciwdziałania bezrobociu. Całokształt zadań określonych w ustawie realizuje Minister Pracy i Polityki Socjalnej przy pomocy Krajowego Urzędu Pracy oraz Wojewódzkich i Rejonowych Urzędów Pracy. Te organy administracji współpracują z organizacjami i instytucjami zajmującymi się problematyką zatrudnienia i bezrobocia, a w szczególności z organami samorządu terytorialnego (m. in. Ośrodkami Pomocy Społecznej), organizacjami związków zawodowych, pracodawców i bezrobotnych.

Pojęcie „bezrobocia”, jego skutków, jak i pojęcie „osoby bezrobotnej” nie są jednoznaczne dla podjęcia jakiejkolwiek dyskusji na ten temat. Niezbędne jest ich zdefiniowanie lub przynajmniej wyjaśnienie różnorodnych interpretacji występujących w literaturze.

Na inne elementy bezrobocia zwracają uwagę prawnicy, na inne ekonomiści i demografowie, choć nie bez znaczenia - dla całościowego podejścia do problemu - są też cechy wskazywane przez grono humanistów, socjologów, pedagogów, filozofów, aksjologów i psychologów.

W świetle opracowań ekonomicznych, bezrobocie jest „kategorią analityczną rynku pracy, czyli oznacza niepełne wykorzystanie jednego z czynników wytwórczych”.[4] Traktowane jest zatem przedmiotowo, w kategoriach wymiernego parametru rynku pracy. W przeciwieństwie do ekonomistów, socjologowie podkreślają podmiotowość bezrobocia, koncentrując uwagę nie tyle na jego ekonomicznych aspektach co na destrukcyjnym, ze społecznego punktu widzenia, „stanie bezczynności” zawodowej jednostek zdolnych do pracy, zgłaszających gotowość do jej podjęcia, dla których podstawą egzystencji są dochody z pracy.[5] Socjologia traktuje zatem bezrobocie jako kwestię społeczną, a przedstawiciele nauk ścisłych jako problem ekonomiczno - gospodarczy.

W świetle ustawy (Art. 2) bezrobotnym jest osoba która:

- nie jest zatrudniona i nie wykonuje pracy zarobkowej

- jest zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy, nie uczy się w szkole w systemie dziennym

- jest zarejestrowana w rejonowym urzędzie pracy

- ukończyła 18 lat, ale nie ukończyła 60 (kobiety) lub 65 lat (mężczyźni)

- nie nabyła prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej

- nie jest właścicielem gospodarstwa rolnego o powierzchni użytków rolnych powyżej 2 ha przeliczeniowych

- jest osobą niepełnosprawną, której stan zdrowia pozwala na odjęcie zatrudnienia co najmniej w połowie wymiaru czasu pracy

- nie jest osobą tymczasowo aresztowaną lub nie odbywa kary pozbawienia wolności.[6]

Współczesne pojmowanie bezrobocia obejmuje także szerokie spektrum interpretacji humanistycznych, w których punkt ciężkości rozważań przesuwa się bardziej w kierunku upośledzenia społecznego i psychicznego osób dotkniętych bezrobociem, niż ekonomicznych i prawnych aspektów zjawiska. Za najbardziej poprawną definicję bezrobotnych I. Reszke uważa stwierdzenie D. Graniewskiej, według której są to osoby, które „wbrew własnej woli pozbawione są płatnego zatrudnienia lub zarobkowego zajęcia”.[7]

Natomiast J. Mariański, bezrobocie traktuje w kategoriach problemu zarówno społecznego, jak i moralnego. Na podstawie przeprowadzonych badań ocenia je jako: „problem moralny o wielorakich konsekwencjach rodzących wiele zbiorowego niepokoju, naruszających zasadę minimum socjalnego, które zapewniłoby ludziom godziwą egzystencję i umożliwiło im udział w życiu społecznym”. Wyjaśnia przy tym, że „moralne aspekty bezrobocia - to coś więcej niż tylko łamanie zasad i norm współżycia społecznego, to zakwestionowanie godności człowieka mającego prawo do pracy”.[8]

To ważne spostrzeżenia, których nie można pomijać w dyskusji nad bezrobociem, jako że dotyczą istotnej kwestii - godności ludzkiej. Bezrobocie jest wszak problemem nie tylko ekonomicznym i społecznym, ale przede wszystkim wyjątkowo bolesnym problemem jednostek.

3. Główne typy bezrobocia.

W literaturze można spotkać różne klasyfikacje bezrobocia. Jedna z nich od niedawna staje się coraz bardziej powszechna. Zgodnie z tą klasyfikacją można wyodrębnić bezrobocie związane z niedopasowaniem strukturalnym oraz bezrobocie związane z nadwyżką całkowitej podaży siły roboczej nad całkowitym popytem na siłę roboczą.

Bezrobocie związane z niedopasowaniami strukturalnymi może występować zarówno w sytuacji równowagi na rynku pracy, a więc gdy całkowita podaż siły roboczej jest równa całkowitemu popytowi na siłę roboczą jak i w sytuacji nierównowagi na rynku pracy. Ten rodzaj bezrobocia obejmuje bezrobocie frykcyjne i bezrobocie strukturalne.

Bezrobocie frykcyjne jest nieredukowalnym minimum bezrobocia w dynamicznej gospodarce. Powstaje ono w związku z powolnością przystosowań struktury podaży siły roboczej i struktury popytu na siłę roboczą na niedoskonale funkcjonującym rynku pracy. W dynamicznej gospodarce ustawicznie pojawiają się niedopasowania między wolnymi miejscami pracy, a wolną siłą roboczą, gdyż ciągle zachodzą procesy tworzenia i likwidacji miejsc pracy, napływu i odpływu siły roboczej z rynku pracy oraz zmiany miejsc pracy przez pracowników. W rezultacie tych procesów zawsze występuje pewna liczba wolnych miejsc pracy i osób bezrobotnych, gdyż informacje posiadane przez pracodawców i pracowników są niedoskonałe i musi upłynąć jakiś czas, zanim bezrobotni znajdą czekające na nich miejsca pracy.

Bezrobocie strukturalne powstaje w rezultacie niedopasowań struktury podaży i popytu na siłę roboczą, przede wszystkim w aspekcie kwalifikacyjnym, zawodowym i regionalnym. U podstaw tych niedopasowań leżą procesy upadku lub rozwoju pewnych branż i gałęzi, związane z tendencjami postępu technicznego i kierunkami międzynarodowego podziału pracy. Pojawiające się w wyniku tych niedopasowań bezrobocie strukturalne może mieć charakter dosyć trwały, gdyż jego likwidacja wymaga zazwyczaj zmiany zawodu, kwalifikacji czy miejsca zamieszkania.

Bezrobocie związane z nadwyżką całkowitej podaży siły roboczej nad całkowitym popytem na siłę roboczą jest często określane mianem bezrobocia globalnego. Wśród ekonomistów istnieją zasadnicze rozbieżności poglądów w kwestii przyczyn tego bezrobocia. Keynesiści upatrują ich w niedostatecznym popycie na dobra i dlatego ten typ bezrobocia określany jest często mianem bezrobocia związanego z niedostatecznym popytem, natomiast neoklasycy tłumaczą to bezrobocie przede wszystkim zbyt wysokimi płacami.[9]

4. Przyczyny bezrobocia.

Wiele jest bezpośrednich przyczyn bezrobocia w Polsce, które przez 45 lat po wojnie było w naszym kraju nieznane.Zmiana ustroju spowodowała nie tylko zmiany polityczne, ale przede wszystkim gospodarcze.

Wśród najczęściej wymienianych przyczyn bezrobocia w Polsce dopatruje się:

- rozpad RWPG, co doprowadziło do uniezależnienia się państw z nim związanych.

- w handlu z krajami sąsiednimi przeszliśmy szybko na rozliczenie dolarowe. Równie szybko okazało się, że dotychczasowi kontrahenci tych dolarów nie mają, co spowodowało minimalizację wymiany towarowej, a co za tym idzie - spadek produkcji wielu branż przemysłowych,

...

Praca Magisterska -Bezrobocie(1).doc

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: