WYKŁAD IV – ZNACZENIE WYCHOWANIA RÓWNOLEGŁEGO W ŻYCIU JEDNOSTKI LUDZKIEJ
1. Pojęcie wychowania równoległego
WYCHOWANIE RÓWNOLEGŁE – to wychowanie, które równolegle przebiega do procesu dydaktyczno-wychowawczego, który jest realizowany w szkole. Przebieg wychowania równoległego ma miejsce we wszystkich instytucjach i środowiskach wychowawczych, które funkcjonują poza szkołą. (Ryszard Wroczyński)
WYCHOWANIE RÓWNOLEGŁE – jest to szeroki strumień różnorodnych bodźców edukacyjnych płynących z różnych podmiotów środowiska wychowawczego – intencjonalnego i nieintencjonalnego, z którymi spotyka się jednostka ludzka i ma on wpływ na zachowanie człowieka, na jego działalność a także rozwój różnych sfer osobowości jednostki ludzkiej. Edukacja równoległa zawsze przebiega równolegle do edukacji realizowanej w sposób celowy i świadomy w procesie dydaktyczno-wychowawczym szkoły. (Edmund Trempała)
2. Klasyfikacja ośrodków wychowania równoległego
OŚRODKI WYCHOWANIA RÓWNOLEGŁEGO wg Edmunda Trępały:
1. OŚRODKI WYCHOWANIA NATURALNEGO (rodzina, grupa rówieśnicza, grupy lokalne)
2. OŚRODKI OPIEKI CAŁKOWITEJ NAD DZIECKIEM (dom dziecka, pogotowie opiekuńcze, ośrodki szkolno-wychowawcze)
3. OŚRODKI CZĘŚCIOWEJ OPIEKI NAD DZIEĆMI (internat, bursa, dom akademicki)
4. OŚRODKI WSPOMAGAJĄCE ROZWÓJ DZIECI I MŁODZIEŻY (dom kultury, kluby sportowe, pałace młodzieży, kluby)
5. OŚRODKI KULTURY I SZTUKI (biblioteka, kino, teatr, opera)
6. ŚRODKI MASOWEGO PRZEKAZU (czasopisma, gazety, radio, TV, Internet)
7. ORGANIZACJE SPOŁECZNE, POLITYCZNE, STOWARZYSZENIA, KSIĄŻKA ORAZ KOŚCIÓŁ
8. ZAKŁADY PRACY, które na tle swej podstawowej działalności produkcyjnej, usługowej, realizują również zagadnienie edukacji i wychowania dla swoich pracowników
3. Znaczenie wychowania równoległego w rozwoju ontogenetycznym człowieka
Rozwój człowieka dzieli się na okresy: FILOGENETYCZNY i ONTOGENETYCZNY.
ROZWÓJ ONTOGENETYCZNY jednostki ludzkiej to rozwój począwszy od urodzenia dziecka aż do zakończenia życia jednostki ludzkiej
ROZWÓJ FILOGENETYCZNY to rozwój człowieka na przestrzeni dziejów ludzkich (w układzie historycznym gatunku ludzkiego)
1. OKRES NIEMOWLĘCY jedynym ośrodkiem wychowawczym równoległym, który w sposób znaczący wpływa na rozwój różnych sfer życia niemowlęcia to ośrodek w postaci rodziny. W tym okresie występuje kontakt uczuciowy, społeczny, rodziców i dziecka (nie dotyczy to dzieci do lat 3, które znajdują się w domach dziecka na nie mają wpływ wychowawcy i opiekunowie)
2. OKRES PONIEMOWLĘCY 1-3 r.ż. w dalszym ciągu na rozwój dziecka mają rodzice, ale również ma na nie wpływ grupa rówieśnicza, dziecko ogląda już pewne obrazy w tv, mama czyta mu pierwsze książeczki – to tylko wspierające ośrodki, w niewielkim stopniu pomagają w rozwoju dziecka; rodzice uczą w tym okresie pierwszych słów, podstawowych norm, zasad higieny
3. OKRES PRZEDSZKOLNY 3-6 r.ż. w tym okresie rozszerza się zakres oddziaływań różnych ośrodków wychowania równoległego, w dalszym ciągu rodzice mają znaczenie w rozwoju, edukacji i wychowaniu dziecka. Obok rodziny działają tu też: środki masowego przekazu, przedszkole, grupa rówieśnicza i książka
4. OKRES WCZESNOSZKOLNY 7-9 r.ż w tym okresie oddziaływają na dziecko: rodzina, nauczyciele kościół, TV, czasopisma, komputer, świetlica, kino
5. OKRES DOJRZEWANIA do IV kl. liceum wzrastają w swym znaczeniu inne ośrodki wychowania równoległego, zaczyna maleć znaczenie rodziny, to okres buntu i naporu, tworzą się przyjaźnie, kościół też ma duże znaczenie, książka, czasopisma, Internet, ośrodki kultury i sztuki
6. OKRES DORASTANIA 18-24/25 r.ż. rodzina ma coraz mniejsze znaczenie. Wszystkie inne ośrodki wychowania równoległego funkcjonujące w środowisku lokalnym i ponad lokalnym mają w mniejszym lub większym stopniu oddziaływać na dalszy rozwój różnych sfer psychicznych.
7. OKRES PEŁNEJ DOROSŁOŚCI DO STAROŚCI rodzina, pochodzenie mają mały wpływ. Tu wpływ ma własna rodzina tzw. Rodzina prokreacji, w której człowiek musisię dostosować do swoistych norm społecznych, zachowań we wspólnocie. Wszystkie inne ośrodki wychowania równoległego mogą oddziaływać na aktywność intelektualną człowieka, podtrzymywać sprawność intelektualną, kształtować pewne cechy osobowości, modyfikować zachowania.
4. Proces dydaktyczno-wychowawczy w szkole a wychowanie równoległe; znaczenie (rola) szkoły w wychowaniu równoległym
Zbigniew Kwieciński stwierdził, że szkoła, która w procesie dydaktyczno – wychowawczym nie wykorzystuje różnorodnych bodźców edukacyjnych funkcjonujących w środowisku lokalnym, poza szkolnym wychowuje dzieci w sposób pozorny nie przygotowujący do życia do współczesnych i przyszłych czasów.
Tadeusz Lenowicki analizując funkcjonowanie szkoły i jej procesy dydaktyczno wychowawcze wśród 7 mankamentów szkoły jako jeden z największych wymienia izolację współczesnej szkoły od ośrodków wychowania równoległego. Stąd też E. Trempała wymienia 3 ważne zadania szkoły w wychowaniu równoległym:
1. Szkoła i nauczyciel powinni w procesie dydaktyczno – wychowawczym nauczyć dzieci wykorzystywania różnych ośrodków wychowania równoległego. Nauczyciel powinien przygotowywać uczniów do racjonalnego i wszechstronnego korzystania z różnych źródeł wiedzy tkwiących poza szkołą.
2. Nauczyciel i szkoła w procesie dydaktyczno – wychowawczym muszą wykorzystywać różne elementy edukacyjne i wychowawcze tkwiące w wielostronnych ośrodkach wychowania równoległego (TV, kino, teatr, praca).
3. Szkoła i nauczyciele w procesie pracy dydaktyczno – wychowawczej muszą współdziałać z różnymi ośrodkami wychowania równoległego w celu optymalizowania rozwoju socjalizacji i wychowania, współdziałać z rodziną organizacjami, klubami. Szkoła nie może się izolować!
5. Funkcje wychowania równoległego
Najszerzej przedstawił je Mikołaj Winiarski, są to:
1. f. intelektualna
2. f. socjalizacyjna (uspołeczniająca) – wpływa na kształtowanie norm zachowań
3. f. wychowawcza
4. f. emocjonalna – powoduje przeżycia negatywne i pozytywne
5. f. integracyjna – wpływa na integracje między pokoleniami
6. f. rekreacyjna – powoduje wypoczynek sił umysłowych
7. f. opiekuńcza
8. f. towarzyska
9. f. w zakresie podtrzymywania zdrowia fizycznego
10. f. biologiczna.
pedagogika.koszalin