W – 3
TKANKA ŁĄCZNA
- komórki najczęściej zanurzone w dużej ilości substancji pozakomórkwoejà najogólniejsza definicja tkanki łącznej
- łączą różne narządy i tkanki
- zapewnia strukturalną i metaboliczną bazę dla wszystkich narządów organizmu
- łączy i spaja inne tkanki, narządy, układy
- jeśli do definicji tkanki łącznej dodamy stwierdzenie, że substancja pozakomórkowa, w której zanurzone są komorki jest ich wytworem – wtedy krew i limfa nie pasują do niej
- Wg. Czubaja krew to tkanka łączna o właściwościach swoistychà w substancji międzykomórkowej nie ma włókien i sama ona (osocze) nie jest jej produktem
Tkanki łączne dzielimy na:
WŁAŚCIWE:
- zarodkowa > mezenchyma > galaretowata (tworzy masę sznura pępowinowego)
- siateczkowata(zrąb szpiku kostnego)àsieć, w oczkach elementy morfotyczne krwi
- tłuszczowa> biała=żółta , brunatna
- włóknista > luźna > zbita (o układzie nieregularnym lub regularnym)
OPOROWE;
- chrząstka > szklista > sprężysta > włóknista
- kość
- zębina
Szpik kostny jest narządem !!!! – to tkanka łączna z elementami morfologicznymi krwi
· tkanki właściwe
- tkanka tłuszczowa biała – występuje głównie w utkaniu podskórnym , ale też czasem dookoła mięśni szkieletowych, jelita lub nerwów; jak się raz pojawiła to liczba komórek tłuszczowych zostaje taka sama do końca życia’trach! Mitozy jedna po drugiej i idzie w pupę i pierchy’:) komóry z granulą tłuszczową, cytoplazma zepchnięta na obwód, małe jądro
- tkanka tłuszczowa brunatna – zapas tłuszczu występujący dookoła jam z krwiąà występuje u zwierząt hibernujących i niemowlątà pozwala na szybkie i efektywne ogrzanie organizmu (śródpiersie, wątroba, nerki itp.) dużo granul tłuszczowych; w 2-gim roku życia zamienia się na białą, wydziela ciepło, w okolicach tętnic szyjnych , serca, wątroby, nerek
- tkanka włóknista – luźna występuje dookoła narządów à zbita – regularna, w ścięgnach,- nieregularna – skóra właściwa, utkanie podskórneà składa się z włókien kolagenowych, ich odmiany – siatecznkowatych i elastynowychàwystępują w substancji międzykomórkowej
· tkanki oporowe (=szkieletowe)à zawierają ogromną ilość włókien- wypełniają one prawie całą substancję pozakomórkową
- zębina – występuje pod szkliwem zębów (=dentyna) tworzy ich zrąbà w budowie jest podobna do kościà substancja międzykomórkowa jest zmineralizowanaà szkliwo zęba jest wydzieliną komórek nabłonkowych
- chrząstka szklista – tworzy powierzchnie stawowe kości, chrząstki tchawicy i zrąb nosaà pod mikroskopem nie widać włókien
- chrząstka sprężysta – zawiera dużo włókien elastynowychà pojawia się tam gdzie występują napięcia , występuje np. w małżowinie usznej
- chrząstka włóknista – krążki międzykręgowe, pełnią funkcję amortyzacyjnąà jest bardzo dobrze uwodniona
- kość – podobnie jak w zębinie jej substancja pozakomórkowa i włókna kolagenowe jest zmineralizowana węglanami i fosforanami wapnia i zawiera włókna kolagenowe; osseina nie istnieje- to kolagen który buduje kość
àczęść trzonu ma dość luźną strukturę – istota gąbczasta w kościach długich reszta jest istotą zbitą à ściana istoty zbitej zbudowana jest z osteonów – walcowatych strukturà mają one w środku kanał z naczyniami krwionośnymi i nerwamià dookoła tych kanałów występują pierścieniowate blaszki kości z substancji międzykomórkowej tworzonej przez osteocytyà komórki te są zamurowane między kolejnymi blaszkami i łączą się poprzez wypustki cytoplazmatyczne (umożliwiają przekazywanie substancji odżywczych do komórek najbardziej oddalonych od naczyń krwionośnych)
à w kanale osteonu są fagocyty – osteoklasty (komórki kościogubne) odżywiające się martwymi osteocytami i substancją międzykomórkową
à poprzeczne kanały odżywcze pojawiają się gdy osteocytom brakuje pożywieniaàosteoklasty drążą wtedy do nich tunel, za nimi tworzy się odpączkowujące naczynie krwionośne otoczone osteoblastami odkładającymi substancję międzykomórkową na nowe osteony
SZKIELET
Podział kości ze względu na kształt:
· k. Długie ( jeden wymiar znacznie większy niż dwa pozostałe; służą głównie jako dźwignie dla mięśni: obojczyk, łokciowa, promieniowa, k. Palców ręki, udowa, piszczelowa, strzałka, k. Palców stopy)
· k. Płaskie (dwa wymiary przewyższają trzeci; głównie funkcja ochronna ale i krwiotwórcza: kości sklepienia czaszki , łopatka, mostek, biodroweà zewnątrz istota zbita wewnątrz gąbczasta)
· k. Krótkie ( trzy wymiary mniej więcej jednakowe; tworzą mocne, ruchome struktury: kości nadgarstka i stopy tam gdzie mocna budowa łączy się z ograniczoną ruchomością)
· k. Różnokształtne (po prostu inne; kości trzewioczaszki i kręgi)
· k. Pneumatyczne (maja jamy wysłane błoną śluzową; występują w obrębie czaszki; ma to na celu zmniejszenie ich masy; kość klinowa, czołowa z istoty zbitej)
KRĘGOSŁUP
- 7 12 5 5 1-3
- L K L K
- 7 kręgów szyjnychà 12 – piersiowychà 5- lędźwiowychà 5- kość krzyżowaà 1-3 kość guziczna
- kręgi to kolumny z rdzeniem kręgowymàegzamin rysunek który krąg jest który!!
- wygięcia szyjne i lędźwiowe skierowane są wypukłością do przodu- lordozy
- kifozy – to wygięcia w tył w odcinkach piersiowym i krzyżowym
- budowa kręguà trzon, łuk kręgu obejmujący rdzeń kręgowy, wyrostek kolczysty (skierowany do tyłu), 2 wyrostki poprzeczne, 4 wyrostki stawowe (górne i dolne)
- krąg szyjny- łuk z wyrostkiem kolczystym, rozdwojony, wyrostki poprzeczne z otworami tych wyrostków ( naczynie tętnica) są otwory, trzon mały
- w odcinku piersiowym wyrostki poprzeczne maja dołki żebrowe, a cały kręg ma trzon w kształcie podkowy
- kręg lędźwiowy ma nerkowaty trzon; wyrostek kolczysty jakby zaznaczony szwem oraz ostro zakończone wyrostki poprzeczne, nie ma otworów, małe rozdwojenie, wyrostek żebrowyà trzon jak przekrój przez nerkę
- Atlas – pierwszy krąg szyjny- pozbawiony jest trzonu (który srósł się z kręgiem drugim – obrotnikiem)
- Kość krzyżowa – wyrostki poprzeczne szerokie, wachlarzowate; trzon owalny; w częściach bocznych otwory krzyżowe
KLATKA PIERSIOWA
- skłąda się z kręgów piersiowych, mostka i 12 par żeber
- w mostku możemy wyróżnić: rzon, rękojeść, oraz wyrostek mieczykowaty
- pierwsze żebra łączą się z mostkiem (1-7) żebra prawdziweà żebra łączące się z żebrem 7 to żebra rzekomeà 2 pary żeber niepołączonych z mostkiem to żebra wolne
- mostek u kobiet szerszy bo oddychają przy udziale mięśni międzyżebrowych a mężczyźni mają wiekszą przeponę
- żebra I pary łączą się chrząstką żebrową z rękojeścią mostka, II pary z połączeniem rękojeści i trzonemà żebra III – VII pary z samym trzonemà pary VIII-X zrastają się chrząstkami z chrząstkami par VI i VII- są to żebra rzekome.à 2 ostatnie pary nie zrastają się ani z mostkiem ani z innymi żebrami- żebra wolne
- żebra połączone są głową żebra z kręgami kręgosłupa, torebki stawowe przylegają do powierzchni
- żebra łączą się z kręgami w dwóch miejscachà do tego służą wyrostki poprzeczneà tymi miejscami są guzek na końcu żebra i wyrostek poprzeczny w jego pobliżu
KOŃCZYNA GÓRNA
- obojczyk, łopatka, kość ramienna, kość łokciowa, kość promieniowa, kość nadgarstka, śródręcza i palców
łopatka – przykrywa żebra od II do VIIà na powierzchni grzbietowej jest grzebień łopatki, kończący się wyrostkiem barkowym, który łączy ją z obojczykiemà w bocznej części na górze znajduje się wydrążenie stawowe,a nad nim wyrostek kruczy
kość ramienna – głowa łączy się z wydrążeniem stawowym łopatkià szyjka anatomiczna jest między głową a guzkiem większym; chirurgiczna zaś między nim a trzonem kościà na końcu dalszym można wyróżnić nadkłykcie: przyśrodkowy i boczny, a pomiędzy nimi bloczek i s tyłu dół wyrostka łokciowego
kość promieniowa- przebiega po stronie kciuka, ma wyraźnie zaznaczoną głowę i szyjkę, poniżej której znajduje się guzkowatość promieniowaà na dalszym końcu można wyróżnić wyrostek rylcowaty
kość łokciowa – przebiega po stronie palca piątegoà od tyłu ma duży wyrostek łokciowy, z przodu mniejszy wyrostek dziobastyà koniec dalszy nosi nazwę głowy i również ma wąski wyrostek rylcowaty
kości nadgarsta – układają się w dwóch rzędach.Patrząc od strony promieniowej
I szereg: k. Łódeczkowata, księżycowata, trójgraniasta i grochowata
II szereg: czworoboczna większa, czworoboczna mniejsza, główkowata oraz haczykowata
Kości śródręcza i palców ręki – kości śródręcza jest 5, każda ma podstawę i trzonà palec pierwszy ma 2 paliczki- bliższy i dalszy; pozostałe cztery- bliższy, środkowy i dalszy
KOŃCZYNA DOLNA
- kość miedniczna, kość udowa, rzepka, k. Piszczelowa, k. Strzałkowa, kości stępu, śródstopia i palców stopy
miednica – powstaje ze zrośnięcia się kości biodrowej, kulszowej i łonowejà kość biodrowa składa się z talerza i trzonuà kość kulszowa dzieli się na trzon i gałąź a kość łonowa na trzon, gałąź dolną i gałąź górną
kość udowa – głowa osadzona pod kątem w stosunku do trzonu, szyjka anatomiczna między głową a krętarzem większym, szyjka chirurgiczna międzi nim i trzonemà na końcu dalszym wyróżniamy kłykieć przyśrodkowy i kłykieć boczny i pośrodku z przodu powierzchnia rzepkowa
rzepka- jest jedna z największych trzeszczekà u góry ma płaską podstawę i skierowany w dół wierzchołek
kość piszczelowa- na końcu bliższym wyróżniamy kłykcie:przyśrodkowy i boczny oraz wyniosłość międzykłykciowąà na dalszym końcu są : powierzchnia stawowa dolna i kostka przyśrodkowa
kość strzałkowa- ma charakterystyczną głowę i małą średnicę-> na końcu dalszym znajduje się kostka boczna
KOŚCI CZASZKI
- część mózgowa: kość potyliczna, klinowa, kości skroniowe, kości ciemieniowe, kość czołowa, kość sitowa
- część twarzowa (trzewioczaszka): małżowiny nosowe dolne, kości łzowe, kości nosowe, jarzmowe, podniebienne, szczęka, lemiesz, żuchwaà 3 ostatnie połączenie dwóch elementów
- kości pochozenia skórnegoàna podłożu łącznotkankowym i błoniastymà lub na podłożu chrzęstnymà kręgosłup (kości zastępcze) – chrząstka zastępowana przez kość
- kości trzewioczaszko to pochodne ektomezenchymy
- wyrostek sutkowaty to element kości skroniowejà dowód na zmiany kościà pierwotnie to płaska powierzchniaà trening mięśniowy spowodował przemodelowanie i osoby ćwiczące mają przemodelowane kości
**** różnice w budowie miednicy mężczyzny i kobiety:
- u kobiet talerze kości biodrowych są ustawione bardziej płasko, płaszczyzna wchodu ma kształt owalnyà miednica jest płytsza, kości delikatniejsze, słabiej zaznaczone są odbicia mięśnià kąt jaki tworzą gałęzie górne kości łonowych jest rozwartyà większe jest pochylenie miednicy
KOSTNIENIE
- kościec rozwija się z mezodermy otaczającej strunę grzbietową
- kości kończyn powstają z mezenchymatycznych zgrubień na bocznych ścianach zarodka
- czaszka rozwija się z chrząstek, które pojawiają się obok struny grzbietowej
Kostnienie:
- na podłożu łącznotkankowym- w tkance łącznej w następstwie jej zwapnienia pojawiają się blaszki kostneà w ten sposób powstają kości sklepienia czaszki i kości twarzy
- na podłoży chrzęstnymà tak powstają wszystkie kości długie, krótkie i część płaskichà nastpuje jednocześnie w dwóch miejscach:
à wewnątrz chrząski powstaje punkt kostnienia, gdzie odkładają się sole wapnia
à na powierzchni chrząstki- blaszka wewnętrzna ochrzęstnej tworzy warstwę kościotwórczą przekształcając się w kość>>> na granicy chrząski i ochrzęstnej powstaje cienka warstwa kości w kształcie mankietu>> wzrost kości na grubość następuję przez apozycję (nakładanie się)
à później wgłąb chrząstki, do punktu kostnienia wrasta pasmo tkanki łącznej wraz z naczyniami
biologia