Ruta zwyczajna
139a] Ruta zwyczajna – Ruta graveolens Ostrożnie
Skład chemiczny: olejek eteryczny z furanokumarynami [przyczyna alergii], alkaloidy, flawonoidy, gorycz.
Działanie: moczopędny, przeciw skurczom mięśni gładkich, uspokajający, łagodzący
kurcze macicy, pobudzający tworzenie soków żołądkowych, żółciopędny, regulujący miesiączkowanie.
Już w starożytności używano ruty jako leku i przyprawy.
W lecznictwie ludowym zalecana przeciw zawrotom głowy, trudnościami w oddychaniu, przy histerii i tzw „kołataniu” serca.
Ruta wpływa na przekrwienie macicy, dlatego jest nieodpowiednia dla kobiet ciężarnych i przy
miesiączkach.
Odwar: 1 łyżeczka ziół na 1 szkl wody – zażywać 3-5 razy dziennie po 1-2 łyżeczki.
Wodne wyciągi są jednak mniej skuteczne niż alkoholowe, ponieważ do wody przenikają tylko niektóre substancje czynne.
Ruta jest częstym składnikiem mieszanek o podanym wyżej działaniu.
Uwaga: Zażywać ściśle w konsultacji z lekarzem.
Nie wolno stosować ruty w czasie ciąży. Może wywołać nadmierne krwawienie miesięczne.
Stosowana w dużych dawkach może działać toksycznie.
Ruta może również powodować przebarwienia na skórze, zwłaszcza w połączeniu z działaniem
promieni słonecznych.
139b] Ruta zwyczajna
Inne nazwy: ruta ogrodowa, ruta zielona, ostrowonka, rutka.
W celach leczniczych używane są liście.
Na świeżą rutę szczególnie podatne są kobiety.
Objawy uczulenia przypominają oparzenia, występuje bowiem zaczerwienienie i pęcherzyk.
Liście ruty zawierają olejek eteryczny, pochodne furanokumaryny, alkaloidy, flawonoidy [z których
najwięcej można znaleźć rutyny], oprócz tego garbniki i żywice.
Działanie: rozkurczowe, wzmacniające macicę, wzmacniające naczynia, uspokajające.
Związki czynne zawarte w liściach ruty znoszą skurcze mięśni gładkich jelit, dróg
żółciowych, dróg moczowych i mięśniówki naczyń, dzięki temu przepływ żółci do
przewodu pokarmowego jest łatwiejszy, a zatem lepsze jest przyswajanie pokarmu.
Rozkurczowe działanie na mięśniówkę naczyń może objawić się obniżeniem ciśnienia
tętniczego oraz poprawą ukrwienia narządów umieszczonych obwodowo.
Substancje zawarte w rucie uszczelniają ściany naczyń włosowatych, stają się one bardziej elastyczne,
mniej podatne na pękania.
Ruta powoduje u kobiet bardziej obfite krwawienie miesięczne i dlatego należy stosować ją
ostrożnie – szczególnie kobiety ze skłonnością do przedłużających się krwawień.
Kobiety w ciąży powinny w ogóle unikać wyciągów z ruty, gdyż mogą one sprzyjać wystąpieniu
poronień.
Medycyna ludowa poleca rutę jako lek na apetyt i dolegliwości żołądkowe.
Wyciągi z ruty mają właściwości uspokajające.
Wodne maceraty są polecane w przypadkach zapaleń powiek i spojówek.
Stosowane zewnętrznie wyciągi z ruty na okłady i do przemywania ran, przyspieszają oczyszczanie i
gojenie się ran.
Dzięki zawartości furanokumaryn, które mają właściwości uwrażliwiania na działanie promieniowania nadfioletowego, ruta może być wykorzystana do leczenia bielactwa i łuszczycy.
Trzeba jednocześnie pamiętać, że ludzie leczeni wyciągami z ruty nie powinni zbyt szybko i długo się
opalać, bowiem grozi to łatwym oparzeniom.
Ruta jest przeciwwskazana osobom z czynną chorobą wrzodową i niskim ciśnieniem krwi.
Wodne wyciągi z ruty są nietrwałe i raczej rzadko stosowane: bardziej aktywne i stabilne są wyciągi
alkoholowe.
Napar: 1 łyżeczkę ziela na 1 szkl wrzątku, odstawić na 10-15min. Pić 2 razy dziennie po 1 szkl
naparu.
W aptekach można kupić alkoholowy wyciąg ze świeżego ziela ruty Intractum Rutae, który pije się po
20-40 kropli 2-3 razy dziennie [ na kieliszek wody.
Ziele ruty wchodzi w skład mieszanek nasercowych i uspokajających.
Wyciągi alkoholowe wchodzą w skład płynu Cholesol.
Rutę czasami stosuje się jako lek pomocniczy w leczeniu padaczki.
Ruta to ziele bardzo silnie działające.
139c] Ruta zwyczajna - Ruta graveolens
Surowcem jest ziele i liść ruty
Surowce zawierają olejek eteryczny - ok. 0,3%, rzadko 0,7% (składniki: metylo-n-heptylowy keton,
metylo-n-nonylowy keton, keton metylooltylowy, keton metylo-n-amylowy, metylo-n-heksylowy
keton, pinen, cymen, limonen, aldehydy, kwasy, estry i karbinole), rutaretynę (glukozyd rutaryny),
rutamarynę, kw. graveolenowy, psoralen, bergapten, ksantotoksynę, alkaloidy - 0,2%, flawonoidy
(rutozyd - 1-2%, ramnotyna).
Alkaloidy znajdujące się w rucie można podzielić na 3 grupy:
1. Alkaloidy chinolinowe - graveolina, graveolinina,
2. Alkaloidy furochinolinowe - fagaryna, skimianina kokusaginina.
3. Alkaloidy pochodne akrydonu - arborynina, rutakrydon.
Ruta działa żółciopędnie, moczopędnie, przeciwalergicznie, przeciwprzesiękowo, rozkurczowo, przeciwobrzękowo, stymulująco, odkażająco, hipotensyjnie, wykrztuśnie, fotouczulająco,
przeciwzapalnie, uspokajająco, lekko nasennie, przeciwbólowo; przeciwdziała powstawaniu
wybroczyn krwawych przez uszczelnienie i wzmocnienie naczyń krwionośnych; z solami miedzi
tworzy połączenia, neutralizuje więc działanie jonów miedzi w tkankach; hamuje utlenianie kwasu
askorbinowego i adrenaliny, a zarazem wzmaga i przedłuża ich działanie; rozszerza naczynia
wieńcowe i krwionośne; zwiększa wydzielanie soku trzustkowego i żołądkowego.
Uwaga: W dużych dawkach jest niebezpieczna, gdyż kurczy mięśnie macicy;
zażyta w dużych ilościach wywołuje efekt neurodepresyjno-narkotyczny,
ślinotok, podrażnienie śluzówek, zwolnienie tętna, nadmierne obniżenie
ciśnienia krwi, biegunkę, wysypkę, świąd, bóle i zawroty głowy, obrzęk
języka, zapaść i śmierć.
Wskazania: choroby wątroby, pęcherzyka żółciowego, dróg żółciowych, trzustki, śledziony, nerek i dróg moczowych; łamliwość i przepuszczalność naczyń
krwionośnych, obrzęki, stłuczenia, opuchlizny, wysięki okołostawowe, pokrzywka, łuszczyca, trądzik młodzieńczy i różowaty, dermatoza okołoustna, opryszczka, teleangiektazje, żylaki, bielactwo, nadciśnienie, choroba wieńcowa, dusznica bolesna, osłabienie serca, wybroczyny na siatkówce, zapalenie spojówek i gałki ocznej (naczyniówki, rogówki itd.), krwiomocz, zażywanie i niedobór wit. C, miażdżyca, choroba Wilsona, wszelkie choroby zakaźne, zmęczenie, zatrucia, wadliwa przemiana materii, stres, wyczerpanie nerwowe, lęk, bezsenność, drżenie, wewnętrzny niepokój, nerwice mięśniowe, nerwica serca, jelit i żołądka, zapalenie przydatków, choroby alergiczne i układu oddechowego, zapalenie korzonków nerwowych, reumatyzm, dna, zaburzenia hormonalne, zaburzenia miesiączkowania, zapalenie żył, stany zapalne uszu, węzłów chłonnych i przewodu pokarmowego, zawroty głowy, szum w uszach, zaburzenia koncentracji, osłabienie pamięci, stany ozdrowieńcze, osłabienie wzroku, złamanie kości, zapalenie okostnej, naderwanie i zapalenie ścięgien.
Przeciwwskazania: ciąża, uczulenie na roślinę (olejek zawarty w rucie u niektórych osób może
spowodować świąd skóry, jej zaczerwienienie i zapalenie oraz pojawienie się pęcherzyków).
Uwaga! W czasie zażywania przetworów z ruty nie opalać się. Z tego względu, że większość
substancji czynnych zawartych w rucie nie rozpuszcza się w wodzie wyciągi alkoholowe są
bardziej wartościowe od wyciągów wodnych.
Napar: 2 łyżki ziela zalać 1 szkl. wrzącej wody; odstawić na 60 min.; przecedzić. Pić 2-4 razy dz. po 100 ml; dzieci ważące 10-15 kg - 14-20 ml, 20-25 kg - 25-30 ml, 30-35 kg - 40-50 ml, 2-3 razy dz.
Alkoholatura „zimna": pół szkl. świeżego zmielonego ziela zalać 300 ml wódki; wytrawiać 10
dni; przefiltrować. Zażywać 3 razy dz. po 1 łyżeczce; dzieci ważące 10-15 kg - 0,7-1 ml, 20-25 kg -
1,4-1,7 ml, 30-35 kg - 2,1-2,5 ml, 40-45 kg - 2,8-3,2 ml, 3 razy dz.
Nalewka rutowa - Tinctura Rutae: pół szkl. suchego ziela zalać 300 ml wódki lub wina; wytrawiać
14 dni; przefiltrować. Zażywać jak alkoholaturę.
Intrakt rutowy - Intractum Rutae: pół szkl. świeżego ziela zalać 300 ml wina lub wódki o temp.
wrzenia; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać jak alkoholaturę.
Alkoholmel Rutae: do 100 ml wyciągu alkoholowego z ruty wlać 100 ml miodu i 50 ml soku z
cytryny, wymieszać. Zażywać 3 razy dz. po 1 łyżce; dzieci - 1-2 łyżeczki.
Mel Rutae: suche ziele ruty zmielić na proszek. Na każdą łyżeczkę proszku rutowego dać 1 łyżkę
miodu i pół łyżeczki gliceryny lub wódki, wymieszać. Zażywać 3 razy dz. po 1 łyżce; dzieci 1
łyżeczka miodku rutowego 3 razy dz.
W przypadku schorzeń skórnych (żylaków, teleangiektazji, plamic, pryszczy,
ropni, siniaków, ran itd.) rutę stosować wewnętrznie i zewnętrznie (wcieranie
wyciągów alkoholowych, oleju rutowego lub maści rutowej).
Olej rutowy - Oleum Rutae: pół szkl. świeżego lub suchego ziela zalać 200 ml
oleju o temp. 60 stopni C; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać 3-2 razy dz.
po 1 łyżeczce po jedzeniu lub stosować do wcierań w skórę przy pękających naczyniach
krwionośnych, żylakach, plamach, trądziku, owrzodzeniach, dermatozach, liszajach, ropniach,
ranach, opryszczce, siniakach i in.
Olej rutowy wcierać też w szyję, plecy, brzuch, klatkę piersiową, stopy przy chorobach zakaźnych,
goryczce, przeziębieniu i zapaleniu korzonków nerwowych, mięśni i stawów.
Takie wcieranie stosować też przy osłabieniu, zmęczeniu i nieżytach układu oddechowego. Jest
bardzo pomocne, a przy tym nigdy nie zawodzi.
Rp. Maść rutowa - Unguentum Rutae.
Składniki:- 1 łyżka nalewki rutowej, - 1 łyżka oleju rutowego, - 2 łyżki gliceryny, - 60 g kremu lub
maści Linomag (lub lanoliny, maści z wit. A, euceryny), - 1 łyżka smalcu wieprzowego
Sposób przyrządzeni a s do moździerza umieszczonego na gorącej maszynce elektrycznej włożyć
smalec i Linomag oraz olej rutowy; gdy podłoża maściowe ulegną rozpuszczeniu i gdy
wymieszamy je z olejem rutowym poprzez energiczne ucieranie i lekkie podgrzewanie (składniki
utworzą jednolitą masę) wlać do moździerza nalewkę rutowa wymieszaną z gliceryną; wszystko
razem ucierać i podgrzewać aż do połączenia. Ciepłą maść przelać do pojemnika i przenieść w
zimne miejsce.
Stosować do natłuszczania skóry i warg spękanych, suchych, ze stanem zapalnymi, wrażliwych
oraz przy pękaniu naczyń krwionośnych (plamicach).
Maść wybiela też skórę likwidując plamy. W razie uczulenia maść odstawić.
Rp. ziele ruty - 1 łyżka, ziele dziurawca - 1 łyżka, ziele glistnika - 1 łyżka, kora lub liść kaliny - 1
łyżka, liść pokrzywy - 1 łyżka, owoc bzu czarnego - 1 łyżka, ziele mniszka - 1 łyżka, owoc głogu -
1 łyżka, kwiat (liść) głogu - 1 łyżka, owoc (kwiat lub liść), jarzębiny - 1 łyżka, liść kasztanowca - 1
łyżka, korzeń arcydzięgla - 1 łyżka, ziele nawłoci - 1 łyżka, ziele nostrzyka - 1 łyżka
Wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 1 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić
2-4 razy dz. po 100 ml. Dzieci ważące 10-15 kg - 15 ml, 20-25 kg - 25-30 ml, 30-35 kg - 40-50 ml,
40-45 kg - 50-60 ml, 3 razy dz.
Wskazania: pękanie naczyń krwionośnych, żylaki, wybroczyny na siatkówce, nadciśnienie,
nadmierne i bolesne oraz nieregularne krwawienia miesiączkowe, stan przedmiesiączkowy,
osłabienie pomiesiączkowe, bladość, częste zesłabnięcia, uderzenia krwi do głowy, nagłe uczucie
gorąca, szum w uszach, zawroty głowy, częste zapadanie na choroby zakaźne, nieżyty układu
oddechowego, choroby alergiczne, stany zapalne nerek i dróg moczowych, krwiomocz, kamica
moczowa, skąpomocz, bóle nerek, obrzęki, reumatyzm, dna, schorzenia skórne, zatrucia, zaburzenia
metaboliczne i trawienne, choroby trzustki, wątroby, pęcherzyka i dróg żółciowych, zaburzenia
hormonalne, cukrzyca, wyczerpanie nerwowe, stres, bezsenność ,lęki, wewnętrzny niepokój, okres
po- i przekwitania, zaburzenia sercowe, nerwice wegetatywne, np. żołądka, serca, jelit, nieżyt jelit i
żołądka, zaparcia, brak apetytu, wypadanie włosów, sine i zimne ręce, upławy, zapalenie jąder, stan
zapalny przydatków, rak, choroby dziąseł (krwawienia, stany zapalne), choroby śledziony.
139d] RUTA ZWYCZAJNA (Ruta graveolens)
Surowcem leczniczym jest liść - Folium Rutae.
Liść ruty zawiera furanokumaryny (rutamaryna, rutaretyna, psoralen, bergapten), olejki eteryczne
(limonen, pinen), flawonoidy (rutyna), alkaloidy (rutamina, grawaolina, arboryna).
Surowiec wykazuje działanie przeciwskurczowe, a zatem działa żółciopędnie i moczopędnie
ułatwiając przepływ żółci do pęcherza żółciowego, nieznacznie zwiększając
ilość wydalanego moczu.
Obniża w małym stopniu ciśnienie krwi, poprawia krążenie, wpływa na
pobudzenie krwawień miesięcznych u kobiet.
Ponadto surowiec uszczelnia ściany naczyń krwionośnych i powoduje wzrost
ich elastyczności.
Wyciągi alkoholowe z ruty wywołują nadwrażliwość na promienie słoneczne
i zwiększają pigmentację skóry.
Mogą spowodować nadmierne krwawienia maciczne, a w dużych dawkach - nawet poronienie.
U niektórych osób dotknięcie świeżego liścia ruty wywołuje uczulenie (nawet pęcherzowe
zapalenie skóry).
Przeciwwskazania dla zwiększonych dawek: zaawansowana ciąża, obfite i bolesne krwawienia
maciczne, nadkwaśność, niskie ciśnienie krwi.
139e] Ruta zwyczajna
Działanie: rozkurczowe na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, dróg żółciowych oraz układu
moczowego (działanie wiatropędne, żółciopędne, nieznacznie moczopędne), obniża w niewielkim
stopniu ciśnienie krwi.
Dzięki zmniejszeniu oporów w drobnych naczyniach usprawnia się nieco krążenie obwodowe.
Hamuje też wydalanie jodu, podwyższa poziom wapnia we krwi i ma także własności odtruwające.
Surowiec zielarski: liść (Folium Rutae), ziele (Herba Rutae)
Skład chemiczny: + olejek eteryczny do 0,36% (metylo-n-nonyloketon do 90% i metylo-n-
heptyloketon do 10%, nieznaczne ilości α-pinen, limonenu i cymenu). + furanokumaryny do 0,1%
(m.in. psoralen, bergapten, ksantotoksyna, izoimperatoryna i rutamaryna) + flawonoidy do 2,2%
(m.in. rutyna i kwercetyna) + alkaloidy (skimianina, graweolina, arboryna i rutamina) + kumaryna
+ umbeliferon+ kwasy organiczne + witamina C + sole mineralne
139f] R...
sudij