Dwa spojrzenia na koncert Jankiela.pdf

scenariusze

DwaspojrzenianakoncertJankiela

Marzena Marczyk

Przemysław Olek

Cele:

kształcenie umiejętności analizy utworów li-

terackich (analizowanie budowy utworu, ele-

mentów jego kompozycji, wskazywanie i nazy-

wanie środków artystycznego wyrazu)

odczytywanie odczuć i stanów emocjonal-

nych bohaterów utworów literackich oraz emo-

cji zawartych w muzyce

poznanie historii Polski w muzycznej inter-

pretacji „koncertu nad koncertami”, rozbudza-

nie patriotyzmu

poznanie roli Mazurka Dąbrowskiego wcza-

sach Mickiewicza i obecnych

nazywanie gatunków muzycznych pojawiają-

cych się w koncercie Jankiela

poznanie pojęć: hymn, imitacja, muzyka pro-

gramowa

Metody:

praca ze słownikiem i encyklopedią

rozwiązywanie krzyżówek

pogadanka

dyskusja

słuchanie muzyki

oglądanie obrazów

Formy pracy: indywidualna, grupowa, zespo-

łowa

Materiały:

słowniki

krzyżówki

odtwarzacz płyt kompaktowych i płyta z na-

graniemtekstukoncertuJankiela

telewizor, odtwarzacz DVD i płyty DVD

z przykładami różnych gatunków koncertów

muzycznych

ilustracje M. Andriollego i T. Gronowskiego

do tekstu Pana Tadeusza

Tok 2-godzinnych zajęć:

1. Zapis tematu lekcji: Muzyka w literaturze –

historia w muzyce. Dwa spojrzenia na koncert

Jankiela.

2. Uczniowie otrzymują do rozwiązania krzy-

żówkę ( załącznik 5 ). Jej rozwiązanie stano-

wi sprawdzenie pracy domowej i wprowadze-

nie do lekcji. Odpowiedzi powinny brzmieć:

1. RZEŹ PRAGI; 2. TARGOWICA; 3. CYMBAŁY;

4. JANKIEL; 5. MESJASZ; 6. POLONEZ; 7. SEJM;

hasło: EPOPEJA.

3. Co to jest epopeja ? Jaki utwór literacki

można tak nazwać? Uczniowie odszukują deﬁ-

nicję tego pojęcia w Słowniku Języka Polskie-

go iprzepisująjądozeszytów.Najejpodsta-

wie określają, dlaczego utwór Adama Mickiewi-

cza nazywamy epopeją. Powinni wskazać m.in.

na takie cechy Pana Tadeusza , jak długość

utworu, epickość, formę wierszowaną, opiewa-

nie czynów bohaterów narodowych, obecność

przełomowych wydarzeń historycznych.

4. Nauczyciel wyjaśnia, że jednym z najbar-

dziej znanych fragmentów Pana Tadeusza jest

koncert Jankiela, zwany także „koncertem nad

koncertami”. Pyta uczniów o deﬁnicję słowa

„ koncert ”; w razie kłopotów uczniowie korzy-

stają ze słowników i przepisują z nich do ze-

szytów, np.:

a) publiczne wykonanie utworów muzycznych,

impreza artystyczna wypełniona programem

muzycznym;

b) instrumentalny utwór muzyczny przeznaczo-

ny do wykonania przez jednego lub kilku soli-

stów i orkiestrę symfoniczną.

5. Nauczyciel dzieli uczniów na 4grupy ,któ-

rym rozdaje tabelki do uzupełniania ( za-

łącznik 6 ). Demonstruje z płyt DVD fragmenty

Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl

Scenariusz lekcji języka polskiego

i muzyki dla klasy I gimnazjum

(czas realizacji – 2 lekcje)

scenariusze

koncertów: plenerowego, klubowego, muzyki

poważnej i rockowego. Każda grupa wypisuje

w tabeli różnice i podobieństwa między tymi

formami koncertów.

6. Dyskusja na temat pojęcia „ gwiazda ”:

co charakteryzuje osoby, które uważamy za

gwiazdy

jakie zagrożenia niesie życie gwiazdy

co trzeba poświęcić, żeby być gwiazdą

jak można pozytywnie wykorzystać fakt by-

cia gwiazdą (działalność charytatywna, promo-

wanie postaw społecznych, kreowanie mody)

czy Jankiela możemy nazwać gwiazdą

8. Kim jest Jankiel ? Co o nim wiemy? Ucznio-

wie wyszukują w tekście informacje i zapisują

je w formie notatki. Powinny się w niej zna-

leźć następujące określenia: polski Żyd, właści-

ciel karczmy, starzec z siwą brodą, mistrz gry

na cymbałach, patriota polski (przygotował po-

wstanie na Litwie), propagator kultury polskiej

(sprowadził Mazurka Dąbrowskiego na Litwę).

9. Rozmowa na temat instrumentu, na któ-

rym gra Jankiel – cymbałów . Uczniowie otrzy-

mują kartkę z szeregiem określeń ( załącz-

nik 8 ), spośród których mają wybrać te do-

tyczące cymbałów. Powinni podkreślić: instru-

ment strunowy, często mylony z dzwonkami,

potocznie nazywanymi cymbałkami, ma stru-

ny naciągnięte na pudło rezonansowe, dźwięk

wydobywa się, uderzając pałeczkami w struny.

. „Koncert Jankiela” jest utworem literac-

kim. Jakie elementy budowy potraﬁcie wskazać

w tym tekście? Nauczyciel omawia budowę wer-

syﬁkacyjną poematu, układy rymów, a następ-

nie rozdaje grupom kartki z ćwiczeniem pole-

gającym na wypisaniu z tekstu cytatów zawie-

rających określony środek stylistyczny ( za-

łącznik 9 ). Uczniowie w grupach szukają cyta-

tów w tekście i notują je. Rezultat ich pracy

może przedstawiać się następująco:

Grupa I: Podajcie 5 przykładów epitetów za-

stosowanych w wierszu.

1. taktem tryumfalnym

2. zdradziecką stronę

3. nutę żałosną

4. akord skonfederowany

5. kręgi dziwnego rumieńca

Grupa II: Podajcie 5 przykładów porównań za-

stosowanych w wierszu.

1. kilka cienkich strónek jęczy, jak kilka much

2. jak gdyby zadzwoniło w strunę skrzydło mu-

chy

3. fałszywy akord jak syk węża

4. jak zgrzyt żelaza po szkle

5. zagrzmiał i głosy zdusił, jakby wbił do ziemi

Grupa III: Podajcie 5 przykładów metafor za-

stosowanych w wierszu.

1. muzyk bieży do prymów, urywa takt, zmąca

2. mistrz coraz takty nagli i tony natęża

3. melodyję zmąca

4. mistrz tony wznosi, natęża, takty zmienia,

coś innego głosi

5. Ów czas okropny, kiedy na Ojczyzny grobie

zanucili tę piosnkę

Grupa IV: Podajcie 5 przykładów personiﬁkacji

zastosowanych w wierszu.

1. zdradziecka strona

2. dźwięki radością oddychają, radością słuch

poją

3. rozpierzchłe tony łączą się i akordów wiążą

legiony

4. w takt postępują zgodzonymi dźwięki

5. akord rozdąsany

10. Któryśrodekstylistycznywpływanamelo-

dyjność, muzyczność koncertu Jankiela? Ono-

matopeja , czyli naśladowanie dźwięków za po-

mocą słów. W tym utworze poeta słowami opi-

suje dźwięki muzyki, maluje słowami koncert

grany przez Jankiela. Uczniowie wspólnie z na-

uczycielem wyszukują i zapisują w zeszytach

przykłady dźwiękonaśladownictwa w tekście:

gęściej siekł struny jak deszczem nawalnym,

jak gdyby zadzwoniło w struny skrzydło mu-

chy

ciche, ledwie słyszalne brzęczenia,

buchnął dźwięk

puścił fałszywy akord jak syk węża

jak zgrzyt żelaza po szkle

Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl

scenariusze

rozpierzchłe tony łączą się i akordów wiążą

legiony

pękła ze świstem struna złowróżąca

Należy uświadomić uczniom, że celem zasto-

sowania onomatopei jest jak najdokładniejsze

naśladowanie muzyki Jankiela.

11. Jakim utworem rozpoczyna Jankiel swój

koncert? Jest to polonez. Jakie znacie inne pol-

skie tańce narodowe ? Uczniowie wymienią za-

pewne: mazura, kujawiaka, oberka, krakowiaka.

Nauczyciel rozdaje uczniom kartki z taktami

trzech polskich tańców ( załącznik )ipro-

si, aby dobrali w pary nazwy tańców do po-

danych rytmów. Prawidłowe połączenie: krako-

wiak z 3. rytmem, polonez z 1. i mazur z 2. ryt-

mem.

12. Nauczyciel odtwarza z płyty nagranie tek-

stu koncertu Jankiela. Po wysłuchaniu tekstu

uczniowie mają za zadanie narysować schemat

kompozycji tego utworu, biorąc pod uwagę

przede wszystkim emocje zawarte w jego tre-

ści.

Propozycje graﬁczne uczniów mogą mieć różną

formę. Istotne jest, aby uczniowie uchwycili

narastanie napięcia wśród słuchaczy w trakcie

koncertu.

13. Przedstawienie muzyki programowej

wromantyzmie.

Według Franciszka Liszta i Hektora Berlioza

muzyka powinna być wyrazicielką treści poza-

muzycznych, na przykład literackich. Tak naro-

dził się poemat symfoniczny. Była to forma bar-

dzo rozbudowana opowiadająca o jakimś wyda-

rzeniu, lub wprowadzająca słuchacza w klimat

jakiegoś miejsca lub zjawiska. Tytuły poema-

tów symfonicznych sugerowały odbiorcy pew-

ne skojarzenia i odczucia. Poemat symfoniczny

jest więc najlepszym przykładem korelacji lite-

ratury z muzyką. Tekst stanowiący inspirację dla

kompozytora staje się nierozerwalnie związany

z wyrosłą z niego muzyką, która samodzielnie

prawdopodobnie nigdy by nie powstała.

Czy koncert Jankiela zawiera treści programo-

we? Jeśli tak, to jakie? (dyskusja).

14. Utwory grane przez Jankiela stają się pre-

tekstem do przypomnienia ważnych wydarzeń

z historii naszego kraju. Nauczyciel rozdaje

uczniom załącznik 10 iprosiouzupe -

nienie tabelki.

15. Wiecie już, że w literaturze naśladowa-

nie słowami dźwięków nazywamy onomatope-

ją. A jak nazywa się zabieg polegający na przed-

stawieniu wydarzeń za pomocą muzyki? Od-

powiedź na to pytanie poznacie po rozwiąza-

niu krzyżówki –nauczycielrozdajewszystkim

uczniom krzyżówki ( załącznik 11 ).

Prawidłowe odpowiedzi to: 1. TELIMENA;

2. ROMANTYZM; 3. ZOSIA; 4. GITARA; 5. PO-

EMAT; 6. CHOPIN; 7. JANKIEL; 8. MAZUR; ha-

sło: IMITACJA. Uczniowie odnajdują w słow-

niku muzycznym pojęcie „imitacja” i zapisują

w zeszytach jego deﬁnicję.

16. Jankiel zakończył swój koncert utworem

„Mazurek Dąbrowskiego” .Cosymbolizowała

ta pieśń w romantyzmie? Dyskusja – uczniowie

powinni powiedzieć, że wtedy pieśń ta była wy-

razem wiary w zwycięstwo, niosła nadzieję na

odzyskanie niepodległości, optymizm, wyraża-

ła patriotyzm Polaków. Polecamy uczniom, aby

odszukali słowa, którymi Jankiel zwraca się do

gen. Dąbrowskiego:

Punkt kulminacyjny

obraz konfederacji targowickiej

wmuzyceJankiela

wzrost napięcia

pierwsze takty muzyki

ireakcja,jakąwywo-

łują wśród słuchaczy

przedstawienie

przygotowań

do koncertu

spadek napięcia, muzyk

kończy kończy swój koncert

utworem, który wraz z nim

śpiewają wszyscy słuchacze

Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl

scenariusze

Wydarzenia z historii Polski

Reakcja słuchaczy

I – uchwalenie Konstytucji 3 Maja

(3 maja 1791 r.)

radość młodych, chęć tańca, zabawy, zaduma starszych,

wspominanie dawnej świetności kraju

II – zawiązanie konfederacji targo-

wickiej (1792 r.)

smutek, strwożenie, zmieszanie, zwątpienie

III – Rzeź Pragi (1794 r.)

strach, płacz kobiet, wspomnienie okrucieństw wojen-

nych

IV – losy Legionów (1797 r.)

zaduma, reﬂeksja nad skutkami walk Legionów

V – wyprawa Napoleona na Rosję

(1812 r.)

ożywienie, radość, nadzieja na odzyskanie niepodległo-

ści, wzruszenie

„Jenerale! – rzekł – ciebie długo Litwa nasza

Czekała. . . długo, jak my Żydzi Mesyjasza.

Ciebie prorokowali dawno między ludem

Śpiewaki, ciebie niebo obwieściło cudem.

Żyj i wojuj, o, ty nasz!. . .”

Mówiąc, ciągle szlochał.

Żyd poczciwy Ojczyznę jako Polak kochał!

W podanym fragmencie nazywamy dominują-

ce uczucie – patriotyzm. Uczniowie w grupach

wyszukują i zapisują inne przykłady uczucia mi-

łości do ojczyzny pokazane w utworze. Mogą

to być np.:

starców myśli z dźwiękiem w przeszłość się

uniosły, / w owe lata szczęśliwe, gdy senat i po-

sły / po dniu Trzeciego Maja w ratuszowej sali

/ zgodzonego z narodem króla fetowali

Piosenka stara wojsku polskiemu tak miła

I wszyscy „Marsz Dąbrowski” chórem okrzyk-

nęli

Czy dzisiaj odczuwamy podobne emocje pod-

czas słuchania hymnu narodowego do tych,

które czuli Polacy w wieku XIX? (dyskusja).

18. Mazurek Dąbrowskiego stał się hymnem

narodowym przed drugą wojną światową. Na

lekcjach muzyki uczymy się, że jest to pierwszy

oﬁcjalny hymn naszego kraju. Nauczyciel prosi

uczniów o wyjaśnienie pojęcia „hymn”. W ra-

zie trudności – uczniowie korzystają z pomo-

cy słownika terminów muzycznych. Następnie

nauczyciel prosi o podanie przykłady znanych

pieśni hymnicznych świeckich lub religijnych.

Pyta, czy uczniowie pamiętają, jakie pieśni peł-

niły w naszej historii rolę nieformalnych hym-

nów narodowych. W razie trudności naprowa-

dza na właściwą odpowiedź – oprócz Mazur-

ka Dąbrowskiego, powinny zostać wymienio-

ne: Bogurodzica , Rota i Gaude Mater Polo-

niae . Ostatnim zadaniem uczniów jest usta-

lenie chronologicznej kolejności tych pieśni.

Właściwa odpowiedź to: (1) Gaude Mater Polo-

niae ,(2) Bogurodzica ,(3) Rota i(4) Mazurek

Dąbrowskiego .

Marzena Marczyk jest nauczycielką języka polskiego i histo-

rii, Przemysław Olek uczy muzyki i historii muzyki.

Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl

załączniki do scenariuszy

Materiały do kopiowania

Dwa spojrzenia na koncert Jankiela (do s. 15)

Załącznik 5

1. Jedno z wydarzeń historycznych w „Koncercie Jankiela”.

2. Miasteczko, w którym zawiązano konfederację przeciwko uchwaleniu Konstytucji

3 Maja.

3. Na czym grał Jankiel?

4. Wykonawca koncertu.

5. Ten, do którego Jankiel porównał generała Dąbrowskiego.

6. Utwór grany przez Jankiela na początku koncertu.

7. Organ władzy ustawodawczej wymieniony w utworze.

Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: