Powtórka przed egzaminem część I. Zagadnienia Ogólne[word97-2003].doc

Część Pierwsza. Zagadnienia Ogólne

Rozdział 1.Administracja i prawo administracyjne

Pojęcie administracji

2 znaczenia:

→   Administracja jest pewną organizacją skła­dającą się z różnorodnych jednostek organizacyjnych skupionych wokół organów, tj. jednostek organizacyjnych wyposażonych w kompetencje określone w ustawach i tworzących pewien zamknięty układ organizacyjny, mający realizować zadania państwowe (publiczne).

→   Administracja jest pewną działalnością.

*       Administracja państwowa w znaczeniu ścisłym – gdy działalność tę prowadzi państwo jako określona organizacja

*       Administracja państwowa w znaczeniu szerszym – gdy działalność taką prowadzą także inne organy i instytucje,

§        administracja publiczna – obejmująca administrację państwową w znaczeniu ścisłym i admini­strację wykonywaną przez owe inne organy i instytucje nienależące do aparatu państwowego

*       Administracja tylko publiczna – gdy działalność prowadzą wyłącznie organy i instytucje niepaństwowe

→   Administracja prywatna – gdy działalność podejmowaną przez instytucje lub podmioty niepubliczne (nie mają na celu realizacji zadań publicznych).

Aby określić administracje w danym państwie, należy uwzględnić niektóre zasady ustroju politycznego oraz podstawowe zadania (cele) i funkcje państwa.

–         W okresie międzywojennym i do lat 50’tych określano administracje definicją negatywną, np. S. Kasznica „Administracja to ta działalność państwa, która pozostaje po wyeliminowaniu działalności ustawodawczej i sądowej” (podobnie T. Bigo → planowa działalność państwa zmierzająca do pewnych celów, niebędąca ustawodawstwem ani sądownictwem). Do definicji negatywnych dodawano nieraz pewne cechy, ale były one podawane przykładowo, pomocniczo. Formułowano definicje negatywne, gdyż panował pogląd, że administracji państwowej nie da się określić w sposób uogólniający i wyczerpujący.

*   administracja ma na celu dobro ogólne, interes publiczny

*   podobne definicje w innych krajach

–         Na początku lat 50’tych w PRL zdefiniowano administrację → „administracja PRL to jedna z form działalności państwo­wej prowadzonej pod kierownictwem PZPR na podstawie ustaw wyrażających wolę i interesy ludu pracującego miast i wsi, polegająca na organizowaniu bezpo­średniej, praktycznej realizacji zadań państwa ludowego, w szczególności budowy podstaw socjalizmu, ograniczania i ostatecznej likwidacji obalonych klas wyzys­kiwaczy, obrony i ochrony narastających zdobyczy ludu pracującego oraz obrony państwa przed agresją światowego imperializmu i zabezpieczenia światowego po­koju”.

–         Lata 70’te – nowe określenie administracji poprzez podmiot i wykonywane funkcje → „A.P. to system pod­miotów utworzonych i wyposażonych przez ustawę w kompetencje do prowadzenia organizatorskiej i kierowniczej działalności na podstawie ustaw w kierunku we­wnętrznym i zewnętrznym — w stosunku do podporządkowanych podmiotów gospodarki państwowej oraz w stosunku do społeczeństwa, przy czym zarówno przebieg, jak i skutki tej ostatniej działalności przypisywane są zawsze państwu jako takiemu” → czyli A.P. to nierozłączny splot organizacyjnych i normatywnych elementów, wielka i złożona instytucja (organy administracji państwo­wej i zakłady państwowe, działające poprzez jednostki organizacyjne, zwane ogólnie urzędami admini­stracyjnymi) reali­zująca na podstawie ustaw pewne cele za pomocą działań o charakterze kierow­niczym i organizującym.

Ä     administracja jest złożonym zjawiskiem nale­żącym do sfery organizacji, prawa i kultury.

–         Współcześnie administracja to → albo:

*   część aparatu państwowego, powołana do realizacji zadań ustalonych (lub za­akceptowanych) przez parlament,

*   rodzaj działalności prowadzonej przez różne podmioty (państwowe, samorządowe, prywatne) celem realizacji zadań uznanych za publiczne i określonych w ustawach i innych aktach. Działania administracji zdeterminowane są przez prawo (podstawa działań, ich zasięg, moc wiążącą, forma i tryb itd. → ważność i skuteczność)

Związanie Administracji Prawem

–         wynika z konstytucji – zasada praworządności (legalizmu) – element państwa prawnego – organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa, a jego przestrzeganie jest podstawowym obowiązkiem każdego organu państwa i każdego obywatela

–         określenie czynności administracji przez prawo nie jest jednakowe → zależy od sfery, rodzaju i form działania administracji.

*   Sfera działania – zewnętrzna – to tam gdzie administracja styka się z obywatelem (osobą fizyczną lub prawną), natomiast sfera wewnętrzna to działania podejmowane wewnątrz-organizacyjne (organizacja pracy).

→     w sferze wewnętrznej – więcej swobody. Samodzielnie organizuje wykonanie zadań społecz­nych i gospodarczych ustalonych przez inne organy, a jej działania w tym zakresie mają charakter kierowniczy/kontrolny/ustalający. Podstawą tych aktów jest władz­two organizacyjne (wynikające z regulaminów i statutów i in.)

→     w sferze zewnętrznej – administracja może zrobić tylko to na co prawo jej zezwala.

*   Rodzaj działań podejmowa­nych przez organy administracji państwowej i inne podmioty:

→     działania o charakterze faktycznym – luźne związanie → ważne by miały jakąś podstawę prawną (np. ogólna norma kompetencyjna wyprowadzona z przepisów administracyjnych)

→     działania o charakterze prawnym – ściśle zdeterminowane przez prawo, ale też nie jednakowo → działania zmieniające sytuację prawną indywidualnie określonych podmiotów znajdujących się na ze­wnątrz administracji muszą mieć podstawę w przepisach prawa materialnego i formalnego. Są one dokładniej opisane ze względu na ich dopuszczalność, moc prawną i wywoływane skutki.

*   Forma działań:

→     akty admini­stracyjne (indywidualne), akty normatywne (ogólne), a także działania wykonawcze w stosunku do w/w form → bardziej zdeterminowane przez prawo;

→     działania materialno-techniczne (np. gromadzenie informacji, analizowanie, zarządzanie) lub społeczno-organizatorskich (np. porozu­miewanie się, apelowanie) → mniej zdeterminowane przez prawo.

!          Związanie administracji prawem nie jest absolutne.

*   Administracja to nie tylko wykonywanie ustaw, ale także działalność pozaustawowa, która choć nie jest zupełnie oderwana od ustawy, to czasem służy innemu celowi (realizacji zadań nakreślonych w innych aktach – polecenia, decyzje, uchwały.

*   Jedynie tam gdzie jej działania zmieniają sytuacje (na korzyść i niekorzyść) indywidualnych podmiotów musi mieć prawne podstawy (przepis ustawy i przepis aktu wykonawczego).

*   Administracja nie może podjąć działania sprzecznego z prawem, gdyż ma obowiązek przestrzegania prawa.

Pojęcie Prawa Administracyjnego

Szerokie znaczenie prawa administracyjnego – normy prawne regulujące organizację i zachowanie się administracji państwowej jako części aparatu państwowego, a także zachowanie się osób fizycznych i innych podmiotów w zakresie nieunormowanym przez przepisy należące do innych gałęzi prawa → I. prawo o ustroju administracji państwowej, II. prawo materialne i III. prawo proceduralne.

I.        Prawo o ustroju administracji państwowej reguluje organizację i zasady funkcjonowania aparatu państwowego powołanego do wykonywania zadań pań­stwowych w formach uznanych za właściwe dla administracji państwowej. W szczególności:

→    tworzy podmioty administracji państwowej  i określa ich strukturę organizacyjną oraz zakres działania,

→    określa strukturę systemu podmiotów administracji państwowej oraz zachodzące w nim procesy (kierowania, nadzoru, kontroli, koordynacji, informacji itp.),

→    stanowi podstawę określania zadań poszczególnych organów administracji państwowej i ich systemu, a także form i metod ich wykonywania,

→    tworzy podział terytorialny kraju dla potrzeb administracji państwowej.

II.      Prawo materialne – normy ustanawiające wzajemne uprawnienia i obowiązki organów administracji państwowej i innych podmiotów państwowych.

III.   Prawo proceduralne – normy wyznaczające postępowanie w kierunku wykonania norm prawa ustrojowego i materialnego. Normy te spełniają różne funkcje, będące podstawa podziału prawa proceduralnego:

→    przez konkretyzację norm i powiązanie z indywidualnie oznaczonymi podmiotami → prawo o ogólnym postępowaniu administracyjnym i postępowaniach szczególnych;

→    przez doprowadzenie do wykonania obowiąz­ków wynikających bezpośrednio z przepisów prawa albo z decyzji lub postanowień administracyjnych → prawo o postępowaniu egzekucyjnym w administracji i innych postępowaniach wykonawczych;

→    przez kontrolę przestrzegania przepisów prawnych i nadzór nad aktami stanowienia i stosowania prawa → prawo o trybie kontroli przestrzegania przepisów prawnych przez podmioty administracji państwowej oraz obywateli i organizacje społeczne;

→    przez orzekanie o sankcjach za naruszenie zakazów lub nakazów zawartych w przepisach → prawo o postępowaniu porządkowym i dyscyplinarnym oraz prawo o postępowaniu w sprawach skarg i wniosków.

Wąskie znaczenie prawa administracyjnego – normy dwustronnie wiążące, ustanawiające (bezpośrednio lub poprzez inne akty prawne) określone uprawnienia i obowiązki organów administracji państwowej oraz podmiotów niepodporządkowanych im organizacyjnie. Są to przepisy.:

→   ustanawiające uprawnienia lub obowiązki podmiotów zewnętrznych w określonych warunkach;

→   ustanawiające kompetencje do nałożenia na podmioty zewnętrzne określonych obowiązków, a ich wymagalność zależy od trybu i formy;

→   przyznające podmiotom zewnętrznym prawo domagania się od organów administracji państwowej spełnienia określonych w przepisach prawnych obowiązków.

Nauka prawa administracyjnego...