jaielonowie 2.doc

Jagiellonowie - gałąź dynastii Giedyminowiczów, wywodząca się od wielkiego księcia litewskiego i króla Polski Władysława II Jagiełły. Panowała w Polsce (1386-1572), na Litwie (1377-1572), w Czechach (1471-1526) i na Węgrzech (1440-1444 i 1490-1526). W szczytowym okresie skupiali pod swoim panowaniem obszar ponad 2 000 000 km², co czyniło ją jedną z najpotężniejszych dynastii w Europie. Przez cały czas swojego panowania rywalizowała o wpływy z monarchią Habsburgów. Za kontynuację Jagiellonów można uznać dynastię Wazów poprzez syna króla Szwecji Jana III Wazy i Katarzyny Jagiellonki, córki Zygmunta I Starego - Zygmunta III Wazę. Linia męska dynastii wymarła w 1572 r. (Zygmunt II August), linia żeńska w 1596 r. (Anna Jagiellonka)

Spójnym elementem polityki zagranicznej Jagiellonów był problem osadzenia Polski i Litwy nad Bałtykiem i kwestia Zakonu Krzyżackiego, a następnie Prus, kwestia wschodnia - problem nacierania na zachód Wielkiego Księstwa Moskiewskiego, także polityka dynastyczna i rywalizacja z rodem Habsburgów.

Trzy zasadnicze kierunki polityki zagranicznej Jagiellonów dały o sobie poznać już u zarania wstąpienia tej dynastii na tron Polski. Powodem zawarcia w 1386 roku Unii w Krewie i małżeństwa pomiędzy Władysławem Jagiełłą i Jadwigą był sojusz zawarty przeciwko Zakonowi Krzyżackiemu, chęć wzmocnienia obrony wschodnich granic przed naporem ze strony Rusi i Tatarów a także zawarcie bardziej korzystnego układu dynastycznego - Jadwiga była bowiem początkowo zaręczona z przedstawicielem dynastii Habsburgów

Za czasów panowania ostatnich Jagiellonów, zakończony został problem krzyżacki. Jak wiadomo Jagiellonowie prowadzili z zakonem zaciekłe walki już w XV wieku, gdzie trwała wielka wojna z zakonem krzyżackim, konflikty po I pokoju toruńskim i w końcu wojna trzynastoletnia, która przyczyniła się do utraty suwerenności przez zakon. Za panowania Zygmunta Starego, przedostatniego przedstawiciela Jagiellońskiego rodu w latach 1519 – 1521 również miały miejsce walki z Zakonem jednak nie odniosły one wymiernych korzyści politycznych. W wyniku Traktatu Krakowskiego, zawartego w 1525 roku, postanowiono o sekularyzacji zakonu i powstaniu luterańskiego księstwa pruskiego, będącego lennem Polski, czyli ziemiami uznającymi zwierzchność polskiego władcy. Tak powstały Prusy Książęce, które miały udzielać Rzeczpospolitej pomocy wojskowej i finansowej, a jego poddani mogli odwoływać się do sądownictwa królewskiego. W 1525 roku, miało miejsce niezwykle ważne w historii Polski wydarzenie, uwiecznione na obrazie wybitnego malarza Jana Matejki. Hołd Pruski został złożony królowi Zygmuntowi Staremu przez księcia pruskiego Albrechta Hohenzollera, na krakowskim rynku, co miało znaczenie dosyć duże, ponieważ przez następne lata, nowo powstałe Księstwo Pruskie było mocno związane z Polską. Z początku wydawało się, że traktat krakowski stanowił istotny krok, ku umocnieniu polskich wpływów nad Bałtykiem, jednak w przeciągu stu następnych lat okazało się, że w sąsiedztwie Rzeczypospolitej powstało państwo równie niebezpieczne, jak niegdyś państwo krzyżackie. Już za panowania Zygmunta Augusta, który w wyniku elekcji vivente rege objął panowanie po swoim ojcu miała miejsce rywalizacja o inflanty. Na podstawie traktatu w Wilnie w 1561 roku, sekularyzowano państwo zakonu Kawalerów Mieczowych i uznano zwierzchnictwo państwa polsko – litewskiego nad Kurlandią, dziedzicznym państwem wielkiego mistrza Gotarda Kettlera. Lennem oprócz Kurlandii, stały się również Inflanty, które stały się swego rodzaju prowincją państwa polsko – litewskiego. W wyniku ogromnego zainteresowania podziałem państwa Kettlera wybuchła wojna północna o Inflanty, między stronami rosyjską, duńską i szwedzką a państwem polsko – litewskim. W wyniku owej wojny Rosjanie zajęli Połock nad Dźwiną w roku 1563. W walkach tych działała również flota kaperska, która występowała przeciwko organizowanej przez Rosjan żegludze narewskiej, do portu Narew. W zamian za udzieloną Polsce pomoc w wojnie północnej, w Prusach dopuszczono do tronu Hohenzollerów, którzy wywodzili się z Brandenburgii. W wyniku prowadzonych walk, zawarty został pokój w Szczecinie, w którym podzielono dawno państwo inflanckie. W wyniku tych podziałów Szwecja otrzymała Estonię, Dania wyspy Dago i Ozylię, natomiast Rosja wschodnią część Inflant z Dorpatem. Państwo polsko – litewskie uzyskało Kurlandię i znaczną część Inflant. Omawiając politykę zagraniczną Jagiellonów, zacząłem od hołdu pruskiego i wojny północnej, ponieważ stwierdziłem iż te wydarzenia miały największe znaczenie dla historii. Uważam jednak, że warto wrócić jeszcze do Zygmunta starego i wspomnieć o jego stosunkach z Habsburgami i Turcją. W 1515 roku miał miejsce zjazd monarchów w Wiedniu, w którym udział wzięli Zygmunt Stary, władca Czech i Węgier Władysław Jagiellończyk oraz Maksymilinan I Habsburg. Podczas tego spotkania Habsburgowie obiecali zerwanie stosunków moskiewsko – austriackich, w zamian za sukcesję na tronie Czech i Węgier, gdzie po wygaśnięciu dynastii Jagiellonów, władzę mieli objąć właśnie Habsburgowie. Już jedenaście lat po tym zjeździe ziściły się postanowienia zawarte w traktacie, ponieważ w bitwie pod Mohaczem w 1526 roku nie pozostawiwszy po sobie potomka, zmarł Ludwik Węgierski, w związku z czym tron Węgierski i Czeski objęli Habsburgowie. Warto również wspomnieć o wieczystym pokoju z Turcją wroku 1533, gdzie unikanie portów z Turcją stało się jednym z podstawowych zasad polskiej polityki zagranicznej XVI wieku. W 1568 roku, miał miejsce zatarg króla Zygmunta Augusta z Gdańskiem, gdzie po powołaniu Komisji Morskiej, gdańszczanie dopuścili się mordu na królewskich marynarzach, za co Zygmunt August odpowiedział twardą postawą w stosunku do niepokornego miasta. Dwa lata później nałożono na Gdańsk tzw. Konstytucje karnkowskie, które regulowały zwierzchnictwo Polski nad Gdańskiem. Konstytucja ta zniesiona została siedem lat później zniesiona w wyniku uznania przez Gdańsk elekcji Stefana Batorego. W 1572 roku zmarł Zygmunt August, a śmierć tego władcy zakończyła panowanie dynastii Jagiellonów w Polsce i Europie.