Konflikt.pdf

Negocjacje i Mediacje - materiały dla słuchaczy Studiów Podyplomowych SWPS

Konflikt

1. Wstęp

Konflikty były, są i będą. Trudność polega nie na tym, że w życiu

społecznym pojawia się coraz więcej konfliktów, a na tym, że nie bardzo wiemy jak

sobie z nimi radzić. Coraz częściej bowiem proponowane przez nas rozwiązanie

problemu nie jest akceptowane przez innych. Ich pomysł rozwiązania jest nie do

przyjęcia dla nas. Co więcej może okazać się, że nie zgadzamy się nawet co do

tego na czym polega problem. Mimo to trzeba go rozwiązać, bo nikt za nas tego

nie zrobi. Na tym niestety polega demokracja, której konflikt jest nieodłącznym

atrybutem. Jeżeli dochodzimy do wniosku, że w polskiej rzeczywistości mamy

coraz więcej konfliktów, to najlepszy wskaźnik, że zachodzą w niej przemiany

demokratyczne.

2. Wzorzec konfliktu

W literaturze naukowej spotkać można wiele teoretycznych ujęć konfliktu,

zależnych od tego, co stanowi punkt wyjścia rozważań badaczy. Nic dziwnego, że

inaczej będzie opisywany konflikt, gdy punktem wyjścia jest długotrwała

uporczywa i krwawa wojna, inaczej gdy będą to pewne zjawiska socjologiczne

określane jako „konflikt kultur” czy „konflikt pokoleń”, inaczej gdy mamy do

czynienia z „konfliktem z prawem”, a jeszcze inaczej gdy mamy do czynienia „z

konfliktem wewnętrznym”. W każdym z tych przypadków używamy pojęcia

„konflikt” dla określenia zjawisk bardzo różniących się od siebie zarówno ilościowo

jak i jakościowo. Najtrafniej ujęli to chyba teoretycy konfliktu - Mack i Snyder

(1972) stwierdzając, że „jest oczywistym, iż w większości przypadków konflikt jest

pojęciem plastycznym, które bywa kształtowane i dopasowywane zgodnie z

zamierzeniami jego twórcy. W najszerszym rozumieniu obejmuje ono wszystko, od

wojny do wyboru między lodami owocowymi a lodami waniliowymi” 1 . W

literaturze naukowej można spotkać próby klasyfikacji sposobów definiowania

konfliktu. Najczęściej wyodrębnia się trzy typy definicji:

Negocjacje i Mediacje - materiały dla słuchaczy Studiów Podyplomowych SWPS

Konflikt

(1) definiowanie konfliktu jako wynikającego ze struktury sytuacji,

niezgodności lub sprzeczności celów,.

(2) definiowanie konfliktu jako wynikającego z antagonizmu między

stronami, wrogich postaw, nienawiści,

(3) definiowanie konfliktu jako wrogiej interakcji (walka, rywalizacja,

negatywne sankcje) , a więc o uznaniu sytuacji jako konfliktowej decyduje typ

działań podejmowanych przez ludzi a nie przyczyny, w wyniku których działania

te są podejmowane.

Warto przy okazji zwrócić uwagę na dwie ważne sprawy.

(1)Dwa pierwsze typy definicji odwołują się do strukturalnego i

psychologicznego poziomu konfliktu. Pozwalają zatem na analizę

przyczyn konfliktu . Natomiast trzeci typ definicji odwołuje się wyłącznie

do poziomu zachowań. Umożliwia analizę typu akcja - reakcja, a więc

analizę dynamiki konfliktu .

(2) Te dwa typy analiz na poziomie teoretycznym można prowadzić

niezależnie. Jednakże, gdy interesują nas sposoby rozwiązywania

konfliktów musimy wziąć pod uwagę zarówno przyczyny jak i

dynamikę konfliktu , jako dwie strony tego samego zjawiska. Dopiero

taka analiza pozwala zrozumieć proces powstawania i przebieg konfliktu,

zidentyfikować czynniki powodujące eskalację konfliktów i pomóc w

znalezieniu konstruktywnego rozwiązania. Tak więc z praktycznego

punktu widzenia, aby zrozumieć sytuację i szukać sposobów jej

rozwiązania należy dokonać diagnozy wszystkich trzech poziomów

konfliktu: strukturalnego, psychologicznego i zachowań .

Możemy przyjąć, że każdy konflikt powstaje i przebiega według następującego

schematu:

1 Cyt. za M. Mlicki. Konflikty społeczne. Pułapki i dylematy działań zbiorowych. IFiS PAN, 1992.

Str.17

Negocjacje i Mediacje - materiały dla słuchaczy Studiów Podyplomowych SWPS

Konflikt

1. Dwie lub więcej osób (stron)

2. Wzajemnej od siebie zależnych

poziom strukturalny

konflikt potencjalny

3. Spostrzega „niemożność”

poziom psychologiczny

• Osiągnięcia lub utrzymania ważnych

konflikt ukryty

zasobów

• Zaspokojenia potrzeb

• Realizacji istotnych wartości

4. i podejmuje działania aby sytuację tę

poziom zachowań

zmienić.

konflikt jawny

5. w wyniku tych działań konflikt ulega

eskalacji,

złagodzeniu

lub

rozwiązaniu

3. Konflikty potencjalne

Źródłem potencjalnych konfliktów są wszelkie decyzje zmieniające strukturę

sytuacji. Zmiany prawne związane z na przykład z reformami społecznymi to

wprowadzenie nowych stron do gry (np. Kasy Chorych) i określenie ich nowych

praw i obowiązków (a więc nowych zasad wzajemnej zależności).

Innym źródłem potencjalnych konfliktów są wzajemne zależności wynikające:

• ze struktury organizacji (na przykład dział produkcji i kontroli jakości w

fabryce),

• ze struktury społecznej (pracodawcy – pracobiorcy),

• zpełnionych ról (dyrektor przedsiębiorstwa – szef związku zawodowego).

Negocjacje i Mediacje - materiały dla słuchaczy Studiów Podyplomowych SWPS

Konflikt

Identyfikacja stron i zrozumienie wzajemnej zależności pomiędzy nimi jest

warunkiem diagnozy potencjalnych konfliktów.

4. Konflikty ukryte

Reagujemy na świat nie taki jaki on jest, a na taki jak go spostrzegamy i

interpretujemy. Ludzie dokonują oceny sytuacji uwzględniając przede wszystkim to

co jest dla nich istotne, co ich bezpośrednio dotyczy. Dlatego też ta sama sytuacja

może być zupełnie inaczej interpretowana przez różne osoby w zależności od tego

w jakim stopniu stanowi dla nich subiektywnie ocenianą szansę lub zagrożenie.

Każda zmiana niesie ze sobą niepewność. Niepewność rodzi lęk. Źródłem tego

lęku jest niepokój przed nieznanym, przed możliwością pogorszenia naszego

status quo. Próbując zredukować ten lęk tworzymy wizje przyszłości, formułując

obawy lub też oczekiwania i nadzieje, które nie zawsze mogą być spełnione.

Zarówno obawom jak i niespełnionym nadziejom towarzyszą negatywne emocje.

Szukamy wówczas winnych, których moglibyśmy obarczyć odpowiedzialnością za

zaistniały stan rzeczy i podejmujemy jawną lub ukrytą walkę z nimi. W ten sposób

konflikty merytoryczne stają się konfliktami personalnymi.

Niepewność ludzi można zmniejszyć przez informowanie, dyskusje, próby

wspólnego definiowania sytuacji .

Ujawnienie oraz wzajemne zrozumienie różnych obaw i nadziei daje szansę na

złagodzenie lub rozwiązanie konfliktu. Pozostawia czas na pogodzenie się z

nowymi rozwiązaniami. Im dłużej konflikty pozostają ukryte tym wywołują większe

negatywne emocje. Im więcej negatywnych emocji stron tym trudniejsza dyskusja

merytoryczna, tym większe prawdopodobieństwo, że spór przyjmie destruktywny,

personalny charakter.

5. Konflikty jawne

W obawie przed ujawnieniem problemu ludzie często udają, że nie dostrzegają

konfliktu tak długo, jak tylko jest to możliwe. Czasami w rozmowach kurtuazyjnie

Negocjacje i Mediacje - materiały dla słuchaczy Studiów Podyplomowych SWPS

Konflikt

dokonują zmiany definicji sytuacji, przekonując siebie i innych, że nic się nie

wydarzyło, że nie ma żadnych sprzeczności (charakterystyczne dla „dobrze

wychowanych”). Czasami zasłaniając się brakiem czasu odraczają zajęcie się

problemem (charakterystyczne dla decydentów). Czasami starają się po prostu

przeczekać z nadzieją, że jakoś to będzie (charakterystyczne dla podwładnych).

Takie ukrywanie konfliktów to konstruowanie bomby z opóźnionym zapłonem.

Możliwe są wówczas dwa scenariusze. Pierwszy prowadzi do niekontrolowanego

wybuchu w najmniej oczekiwanych okolicznościach. Ludzie podejmują wówczas

walkę w celu zniszczenia przeciwnika . Zazwyczaj następuje eskalacja żądań

niemożliwych do spełnienia. Wspólnota wroga stwarza szczególna i bardzo silną

tożsamość grupy, która staje się wartością samą w sobie. Po przekroczeniu

pewnego progu nienawiści przystąpienie do rozmów traktowane jest jako utrata

twarzy. Strony często żądają, aby pojawił się arbiter, który rozstrzygnie spór - ale

są w stanie zaakceptować jedynie rozwiązanie korzystne dla nich i destrukcyjne

dla drugiej strony. Taki scenariusz wydarzeń pojawia się wówczas, gdy (a) konflikt

dotyczy spraw ważnych dla stron, (b) długo pozostaje ukryty, oraz (c)

zablokowany jest dialog (chociażby ze względu na brak umiejętności prowadzenia

go przez strony). Destrukcyjna dynamika konfliktu jest najczęściej gestem

rozpaczy, który mobilizuje do protestu. Gdy taka mobilizacja nie nastąpi wówczas

możliwy jest drugi scenariusz. Ludzie rezygnują z dążeń, poddają się bez walki.

Mają poczucie bezradności. Następuje spadek motywacji, utrata sensu działania.

Zmiana tej sytuacji jest równie trudna jak zakończenie konfliktu przebiegającego

według pierwszego scenariusza.

Gdy odczuwana niemożność: zdobycia/utrzymania pewnych zasobów,

zaspokojenia potrzeb, realizacji istotnych wartości (poziom psychologiczny

konfliktu) staje się przedmiotem dialogu możliwe są również dwa scenariusze.

Pierwszy polega na tym, że ludzie szukają wsparcia poprzez odwołanie się do

autorytetu, budowanie koalicji, tworzenie grup nacisku. Tworzenie koalicji i grup

nacisku spełnia ważne funkcje. Po pierwsze krystalizują się strony i ich interesy.

Wiadomo więc z kim i o czym rozmawiać. Po drugie działa to mobilizująco, a więc

sprzyja zmianom. Po trzecie uświadamia wzajemne zależności stron, a więc

pomaga zdiagnozować strukturalny poziom konfliktu. Należy jednak zadbać, aby

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: