Przemoc w rodzinie.doc

Akty prawne dotyczące przemocy w rodzinie

Krajowe

·         Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie

·         Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny

·         Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego

·         Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej

·         Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi

·         Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy

Międzynarodowe

Europejska konwencja Praw Człowieka

Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych

Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych

Deklaracja o Eliminacji Przemocy wobec Kobiet

Rekomendacja Rady Europy Nr R(85)4: „Przemoc w rodzinie”

Czynniki ryzyka przemocy w rodzinie

Ekologiczny Model Przemocy Bronfenbrennera

Model ten, składający się z czterech grup czynników wchodzących ze sobą w interakcje, tłumaczy ich wpływ na zachowanie jednostki oraz zwiększenie prawdopodobieństwa zostania sprawcą przemocy.

·         Czynniki indywidualne (JA)

Czynniki te związane są z jednostką, z jej indywidualnym doświadczeniem. Należą do nich czynniki biologiczne, osobowościowe (wszelkie nieprawidłowości w funkcjonowaniu aparatu psychicznego osoby), epizody doświadczania przemocy jak i stosowania jej wobec innych. Zaliczyć tutaj możemy także czynniki demograficzne jak wiek, edukacja, dochody.

W skład wymienionej grupy bez wątpienia można umieścić problem dotyczący uzależnienia od alkoholu. Pod wpływem alkoholu ludzie mogą ulegać impulsom i zachowywać się wrogo wobec otoczenia.

Inną kwestią wartą zaznaczenia jest rola społecznego uczenia się. W momencie, kiedy obserwowany model, w tym przypadku rodzic, ucieka się do nadużyć oraz przynoszą one postrzeganą korzyść, postępowanie to może być włączone w repertuar reakcji dziecka-obserwatora.

·         Czynniki relacyjne (mikrosystem)

Dotyczą one związków i relacji między członkami rodziny, przyjaciółmi, partnerami intymnymi.

Weźmy dla przykładu relacje w rodzinie, a ściślej aspekt pełnienia ról przez jej członków. Jest mniej przemocy w rodzinach partnerskich, gdzie kobieta i mężczyzna posiadają taką samą władzę. W rodzinach, w których żona ma większy wpływ na podejmowanie decyzji przemoc osiąga większe nasilenie. Okazuje się, iż zaburzone struktury autorytetów, w połączeniu z niską samooceną małżonka i nieprzychylną percepcją jego własnej osoby prowadzi często do agresywnych zachowań.

Skupiając się na relacyjnych czynnikach wyzwalających przemoc w rodzinie nie sposób nie wspomnieć o relacji „rodzice-dziecko”. Tym co często determinuje rodziców do krzywdzenia własnych dzieci są ich nierealistyczne i nieracjonalne oczekiwania co do możliwości dzieci oraz ich brak wiedzy na temat wychowania. Przykładowo, niektórzy rodzice stosują kary wobec swoich pociech, gdyż są przekonani, iż dziecko jest w stanie odróżnić złe i dobre postępki już w 52 tygodniu życia.

·         Czynniki społeczne (ekosystem)

W skład tej grupy wchodzą czynniki, które pozwalają na pojawienie się relacji społecznych, np.: szkoła, miejsce pracy, sąsiedztwo; na tym poziomie poszukuje się takich cech warunków i relacji społecznych, które zwiększają ryzyko wystąpienia przemocy, tj.: mobilność społeczna, gęstość zaludnienia, poziom bezrobocia, istnienie lokalnego handlu narkotykami.

Godnym podkreślenia w tym miejscu może być efekt wpajania, dostarczania wzorca tak zwanej „typowej męskiej tożsamości” na gruncie społecznych relacji.

·         Czynniki kulturowe (makrosystem)

Czynniki kulturowe to te, które tworzą klimat do powstawania lub powstrzymywania przemocy, np. dostępność broni, normy kulturowe i społeczne (m.in. przekonanie o prawie rodziców do dominacji nad dziećmi, o dominacji mężczyzn nad kobietami, popieranie używania siły przez policję wobec obywateli, przekonania wzmacniające konflikty polityczne); należą tu również czynniki związane ze zdrowiem, polityką ekonomiczną, społeczną i edukacyjną państwa.

Według niektórych badaczy zjawiska przemocy, jest to najistotniejszy czynnik leżący u podstaw stosowania agresji w domu rodzinnym. Sugerują oni, że „normy społeczne promujące dominację mężczyzn nad kobietami i dorosłych nad dziećmi tworzą etos, w którym przymus jest akceptowanym środkiem osiągnięcia przewagi”.

Czynniki kształtujące przemoc

·         Czynniki stresujące                                                        Wpływ środowiska (modele kulturowe)

·         Doświadczanie przemocy w dzieciństwie              Stres sytuacyjny

·         Negatywne relacje w rodzinie.

Czynniki ryzyka przemocy w rodzinie:

·         funkcjonowanie rodziny w warunkach długotrwałego stresu społeczno-ekonomicznego, tzw. „stresu życiowego" (nieodpowiednie warunki mieszkaniowe, niski lub nieregularny dochód, niski status materialny, bezrobocie, bezosobowy i męczący charakter pracy zawodowej, praca o niskim prestiżu społecznym itp.)

·         doświadczanie przez rodziców przemocy w dzieciństwie

·         zaburzone relacje małżeńskie i rodzinne (występowanie ubogich, powierzchownych relacji między małżonkami, liczne konflikty małżeńskie, występowanie w rodzinie znacznej nierównowagi sił, np. silnie kontrolujący mężczyzna i żona o osobowości dziecka)

·         niedojrzałość emocjonalna, młody wiek rodziców

·         znacząca lub całkowita zmiana stylu funkcjonowania rodziny (np. śmierć współmałżonka, rozwód, utrata pracy lub źródeł dochodu, ciężka choroba lub wypadek w rodzinie itp.)

·         niewłaściwe interakcje z dzieckiem (np. dziecko odbierane jest negatywnie, jako niegrzeczne, niedobre, złośliwe, celowo denerwujące, czynienie z dziecka kozła ofiarnego i obwinianie go za różne negatywne stany, brak takich zachowań jak przytulanie, pieszczoty, brak oznak uczuciowości wobec dziecka, nieumiejętność i niechęć rodziców do zabaw z dzieckiem lub przesadne kontrolowanie dziecka, przeszkadzanie mu i narzucanie mu swojej woli)

·         niska akceptacja roli rodzicielskiej oraz niski poziom kompetencji rodzicielskich (niska wiedza i negatywne postawami wobec wychowania lub postrzeganie wychowanie jako zadania łatwego i nieskomplikowanego, brak wiedzy o możliwościach i potrzebach dziecka )

·         nierealne postrzeganie dziecka i nierealne oczekiwania wobec dziecka i jego umiejętności (oczekiwania przekraczają jego wiek, dziecko traktowane jest jako starsze i stawiane mu są nieadekwatne do wieku wymagania)

·         cechy dziecka i historia jego rozwoju (dziecko „niechciane", trudności w okresie ciąży, przedwczesne urodzenie się dziecka, jego niska waga urodzeniowa, dziecko „któreś z kolei", „nie tej płci", upośledzone fizycznie lub umysłowo, przewlekle chore, opóźnione w rozwoju, o specjalnych wymaganiach, np. dziecko tzw. nadwrażliwe, z problemami związanymi ze snem, jedzeniem, sprawiające trudności wychowawcze, dziecko wyjątkowo bystre)

Pomoc ofiarom przemocy

Kto pomaga:

·         Policja i Prokuratura

·         Rzecznik Praw Obywatelskich, Rzecznik Praw Dziecka

·         Ośrodki Interwencji Kryzysowej - pomoc psychologiczna, prawna, medyczna, psychoterapia, grupy wsparcia, hostele

·         Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy „Niebieska Linia” – Dzwonić mogą: ofiary, sprawcy oraz świadkowie przemocy w rodzinie

·         Schroniska dla ofiar przemocy

·         Ośrodki pomocy społecznej i placówki służby zdrowia

·         Gminne Komisje Rozwiązywania Problemów Alkoholowych

·         Centrum Praw Kobiet

·         Komitet Ochrony Praw Dziecka

·         Telefony zaufania

·         Fundacje, stowarzyszenia, towarzystwa (Fundacja Dzieci Niczyje; Kraków – Towarzystwo Kobiety Przeciw Przemocy, Fundacja Kobieca eFKa, Stowarzyszenie Przeciw Przemocy w Rodzinie "Promyk"; Oświęcim – Stowarzyszenie „SZANSA”; Gnojnik – Stowarzyszenie na rzecz Pomocy Potrzebującym i Zapobiegania Patologiom Społecznym „POMOCNA DŁOŃ”).

Profilaktyka przemocy

(co, kto, na jakiej podstawie)

Krajowy Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie (25 wrzesień 2006 r.)

Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie zobowiązała Radę Ministrów do przyjęcia Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie, natomiast na ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego nałożyła zadania związane z monitorowaniem realizacji Programu.

Zadaniem Programu jest wprowadzenie w życie szerokiego spektrum działań mających na celu zarówno zwrócenie uwagi opinii publicznej na zjawisko przemocy w rodzinie jak i przeciwdziałanie przemocy w rodzinie oraz zwiększenie profesjonalizmu służb społecznych w udzielaniu pomocy ofiarom przemocy rodzinnej, a także w podejmowaniu odpowiednich działań wobec sprawców.

Program powstał we współpracy Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej z Ministerstwem Spraw Wewnętrznych i Administracji, Ministerstwem Sprawiedliwości, Ministerstwem Zdrowia, Ministerstwem Edukacji Narodowej. Punktem wyjścia do opracowania Programu była analiza dotychczasowego stanu wiedzy teoretycznej i badawczej na temat przemocy w rodzinie zarówno w Polsce, jak i w innych krajach europejskich oraz dotychczasowe doświadczenia krajowe w zapobieganiu przemocy w rodzinie. Pozwoliło to na identyfikację najbardziej istotnych problemów. Z analizy tej wyłoniono hierarchię celów, które należy osiągnąć. Jako cel główny Program wyznacza ograniczenie skali zjawiska przemocy w rodzinie. Do realizacji tego celu zostaną zaangażowane instytucje i organizacje rządowe, samorządowe i pozarządowe w Polsce.

Celem Programu jest:

1) zmniejszenie skali zjawiska przemocy w rodzinie;

2) zwiększenie skuteczności ochrony ofiar przemocy w  rodzinie i zwiększenie dostępności pomocy;

3) zwiększenie skuteczności działań interwencyjnych i korekcyjnych wobec osób stosujących przemoc w rodzinie.

Cele ogólne będą realizowane przez:

- systematyczne diagnozowanie zjawiska przemocy w rodzinie;

- podnoszenie wrażliwości społecznej wobec przemocy w rodzinie;

- podnoszenie kompetencji służb zajmujących się problematyką przemocy w rodzinie;

- udzielanie profesjonalnej pomocy ofiarom przemocy w rodzinie;

- oddziaływania na sprawców przemocy w rodzinie.

Założenia Programu

Przez realizację celów Programu zakłada się:

- zmianę pojmowania przez społeczeństwo zjawiska przemocy w rodzinie;

- promowanie wartości rodzinnych;

- edukację dzieci, młodzieży i dorosłych w zakresie skutków stosowania przemocy w rodzinie;

- promowanie metod wychowawczych bez użycia przemocy.

Program skierowany jest do:

1) ofiar przemocy w rodzinie, w tym:

- dzieci,

- współmałżonków lub partnerów w związkach nieformalnych,

- osób starszych,

- osób niepełnosprawnych;

2) sprawców przemocy w rodzinie;

3) świadków przemocy w rodzinie.

Realizatorami programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie są:

- organy administracji rządowej przy wsparciu państwowych jednostek organizacyjnych realizujących zadania w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie,

- jednostki samorządu terytorialnego przy współpracy organizacji pozarządowych oraz kościołów i związków wyznaniowych.

Program będzie realizowany w oparciu o następujące akty prawne:

·         ustawę z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy

·         ustawę z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi

·         ustawę z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe

·         ustawę z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym

·         ustawę z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji

·         ustawę z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty

·         ustawę z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny

·         ustawę z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego

·         ustawę z dnia 5 czerwca 1998 r. o administracji rządowej w województwie

·         ustawę z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa

·         ustawę z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym

·         ustawę z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego

·         ustawę z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie

·         ustawę z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej

·         ustawę z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii

·         ustawę z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie

Krajowy Program Działań na Rzecz Kobiet

Rządowy Program Poprawy Bezpieczeństwa Obywateli „Bezpieczna Polska”

Najbardziej znane kampanie społeczne przeprowadzone przez organizacje pozarządowe, dzięki którym informacja na temat przemocy w rodzinie i możliwości uzyskania pomocy dotarła do społeczeństwa:

·         Stop przemocy wobec kobiet

·         Powstrzymać przemoc w rodzinie

·         Dzieciństwo bez przemocy

·         Masz prawo marzyć, masz prawo wiedzieć (dotycząca handlu ludźmi)

·         Zły dotyk boli całe życie

·         Razem przeciw przemocy

·         Przeciw przemocy - wyrównać szanse.

Jak rozpoznać ofiary przemocy – zalecenia pedagoga

Dan Olweus, norweski psycholog, zajmujący się problemem przemocy w szkole, podaje wskazówki, które pozwolą rozpoznać ofiarę przemocy:

·         dziecko często płacze lub jest smutne,

·         nieoczekiwanie zmienia nastrój: od smutku do irytacji lub nagłych wybuchów złości,

·         jest izolowane, nie zapraszane, w czasie podziału na grupy zostaje samo lub wybierane jest jako ostatnie,

·         ma problemy z głośnym wypowiadaniem się na lekcji,

·         traci zainteresowanie nauką, pogarszają się jego stopnie,

·         spóźnia się do szkoły lub zaczyna chodzić do niej i wracać okrężną trasą, zaczyna jej unikać,

·         przerwy spędza samo lub w pobliżu nauczyciela,

·         nie bierze udziału w imprezach klasowych lub trzyma się podczas nich obok dorosłych,

·         nie ma kolegów, nikt nie przychodzi do jego domu i ono też nikogo nie odwiedza,

·         skarży się na częste bóle głowy, brzucha, ma kłopoty ze snem, krzyczy lub płacze w nocy,

·         domaga się od rodziców dodatkowych pieniędzy.

Dzieci będące ofiarami przemocy mają poczucie poniżenia i upokorzenia. Czują się osamotnione, bezradne. Wstydzą się i obwiniają, że nie potrafią sobie poradzić. Długofalowe skutki przemocy, to obniżona samoocena i obniżone poczucie własnej wartości, trudności w nawiązywaniu kontaktów, skłonność do izolacji, myśli samobójcze.

4