gramsci - partia komunistyczna(5).pdf - Gramsci - frakcja.nihilistyczna

Antonio Gramsci

Partia komunistyczna

Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej (Uniwersytet Warszawski)

WARSZAWA 2007

Antonio Gramsci – Partia komunistyczna (1920 rok)

Artykuł Antonio Gramsciego „Partia

komunistyczna” ukazał się bez podpisu w piśmie

„L'Ordine Nuovo” II, nr 15 z 4 września 1920 r.

(część I) i nr 17 z 9 października tegoż roku (część

II).

Podstawa niniejszego wydania: Antonio Gramsci,

„Pisma wybrane”, tom 1, wyd. Książka i Wiedza,

Warszawa 1961.

Tłumaczenie z języka włoskiego: Barbara

Sieroszewska.

– 2 –

www.skfmuw.w.pl

Antonio Gramsci – Partia komunistyczna (1920 rok)

Od czasu Sorela stało się komunałem powoływanie się na pierwotne wspólnoty chrześcijańskie

przy ocenie nowoczesnych ruchów proletariackich. Należy zaznaczyć, że Sorel nie jest ani trochę

odpowiedzialny za ograniczoność i brak okrzesania umysłowego swych włoskich wielbicieli, podobnie

jak Karol Marks nie jest odpowiedzialny za absurdalne koncepcje ideologiczne różnych „marksistów”.

Sorel na polu badań historycznych jest wynalazcą, nie może być naśladowany i nie daje swoim uczniom

metody, która dałaby się stosować mechanicznie do wszystkiego i przez wszystkich, i która

automatycznie zapewniałaby dokonywanie inteligentnych odkryć. Zgodnie z Sorelem, jako też zgodnie z

doktryną marksistowską, chrystianizm reprezentuje rewolucję w pełni swego rozwoju, to znaczy

rewolucję, która doszła do swoich krańcowych konsekwencji – do stworzenia nowego i oryginalnego

układu stosunków moralnych, prawnych, filozoficznych i artystycznych. Uznawać te skutki za

ideologiczne schematy k ażd e j rewolucji – to nieinteligentne i wulgarne wypaczenie Sorelowskiej

koncepcji pojmowania historii. Może ona być jedynie punktem wyjścia dla określonych badań

historycznych nad „zalążkami” społeczeństwa proletariackiego, które m u s zą istnieć, jeśli prawdą jest

(jak o tym Sorel jest przekonany), że rewolucja proletariacka tkwi immanentnie w łonie nowoczesnego

społeczeństwa przemysłowego, i jeśli prawdą jest, że wynikiem rewolucji będzie całkowicie oryginalna

reguła życia oraz system zupełnie nowych, charakterystycznych dla klasy rewolucyjnej stosunków.

Jakiż sens może mieć twierdzenie, że w przeciwieństwie do pierwszych chrześcijan robotnicy nie

są „czyści”, umiarkowani i oryginalni w swoim sposobie życia? Pomijając dyletanckie uogólnienie,

według którego „turyńscy robotnicymetalowcy” zachowują się jak zgraja prostaków zajadających dzień

w dzień pieczone kurczęta, upijających się w lupanarach co noc, nie kochających swoich rodzin,

szukających zaspokojenia swoich ideałów piękna i moralności w filmie i małpowaniu obyczajów

burżuazyjnych – pomijając to dyletanckie i dziecinne uogólnienie, twierdzenie takie nie może stać się

przesłanką oceny historycznej. W sferze pojmowania historii równałoby się to takiemu oto rozumowaniu:

skoro nowocześni chrześcijanie jedzą kurczęta, uganiają się za kobietami, upijają się, dają fałszywe

świadectwo, cudzołożą itp., to w takim razie legendą jest, jakoby niegdyś istnieli asceci, męczennicy,

święci. Jednym słowem, każde zjawisko historyczne należy badać w jego specyficznych cechach, w

ramach realnej aktualności, jako rozwój w o l n ośc i , przejawiającej się w celach, instytucjach i

formach, których absolutnie nie wolno mieszać i porównywać (chyba w znaczeniu przenośnym) z celami,

instytucjami i formami właściwymi zjawiskom przeszłości.

Każda rewolucja, która – jak rewolucja chrześcijańska, i jak rewolucja komunistyczna – dokonuje

się i może się dokonać jedynie przez poruszenie najgłębszych i najszerszych mas ludowych, musi rozbić i

zniszczyć cały istniejący system organizacji społecznej. A któż może sobie wyobrazić i przewidzieć

bezpośrednie skutki pojawienia się na owym polu, gdzie wypadnie burzyć i tworzyć historię – tych

niezliczonych rzesz, które dziś nie mają woli ani władzy? One, dlatego właśnie, że nigdy „nie chciały i

nie mogły”, będą chciały widzieć w każdym akcie publicznym czy prywatnym materializowanie się ich

własnej woli i zdobytej przez nie władzy, będą uważały za skrycie wrogie wszystko to, co istnieje, i będą

chciały to zniszczyć aż do fundamentów. Ale jeśli zważyć ogromny rozmach tej rewolucji, wobec jej

nieprzewidywalnego charakteru i nieograniczonej wolności, do jakiej musi ona zmierzać, to któż może

zaryzykować jakąkolwiek ustaloną definitywnie hipotezę co do uczuć namiętności, inicjatywy i sił, które

wykuwać się będą w takiej buchającej żarem kuźni? Jakim przemianom ulegnie to, co istnieje dzisiaj, to,

co wiemy dzisiaj o naszej woli i o naszej sile charakteru? Czyż każdy dzień tak intensywnego życia nie

będzie sam w sobie rewolucją? Czyż każda przemiana w świadomości jednostek, jeśli tylko obejmie

równocześnie całe bez reszty masy ludowe, nie wywoła takich twórczych skutków, które przekraczają

nasze wyobrażenie?

– 3 –

www.skfmuw.w.pl

Antonio Gramsci – Partia komunistyczna (1920 rok)

W sferze moralności i uczuć niczego nie da się przewidzieć w oparciu o aktualnie ustalone fakty.

Jedno tylko uczucie – tak już ustalone, że stało się cechą charakterystyczną klasy robotniczej – można już

dzisiaj przewidzieć: poczucie solidarności. Ale intensywność i siłę tego uczucia można ocenić jedynie

jako podstawę woli oporu i wyrzeczeń, obliczoną na taki okres czasu, jaki lud, nawet przy swoich

szczupłych umiejętnościach przewidywania historycznego, jest w stanie w przybliżeniu oznaczyć. Nie

można jednak liczyć na nie jako na podstawę woli ludu w okresie tworzenia rewolucyjnego i zakładania

nowego społeczeństwa, kiedy oznaczenie jakichkolwiek granic czasowych dla wytrwałości i wyrzeczeń

będzie niemożliwe, wróg bowiem, z którym trzeba będzie walczyć i którego trzeba będzie pokonać, nie

będzie już wrogiem zewnętrznym w stosunku do proletariatu, nie będzie zewnętrzną fizyczną potęgą,

ograniczoną i podlegającą kontroli. Tkwić on będzie w samym proletariacie, w jego ignorancji, jego

lenistwie, jego niezdatności do szybkich intuicji – dialektyka walki klasowej przeniesie się bowiem na

teren psychiki i w każdej pojedynczej świadomości nowy człowiek będzie musiał każdym swym

postępkiem walczyć z przyczajonym „burżujem”. Dlatego też robotniczy związek zawodowy –

organizacja, która realizuje i dyscyplinuje proletariacką solidarność – nie może stanowić podstawy ani

motywu przewidywań na temat przyszłości społeczeństwa. Nie zawiera on elementów rozwojowych

wolności. Przeznaczeniem jego jest podleganie radykalnym przemianom w konsekwencji przemian

ogólnych: jest czynnikiem określanym, a nie określającym.

W swej obecnej fazie ruch proletariacki dąży do przeprowadzenia rewolucji w sferze organizacji

przedmiotów materialnych i sił fizycznych. Cechami charakterystycznymi tej rewolucji nie mogą być

uczucia i namiętności rozpowszechnione w masach i pobudzające wolę mas. Cech charakterystycznych

rewolucji proletariackiej szukać należy w partii klasy robotniczej, w partii komunistycznej, która istnieje i

rozwija się jako zdyscyplinowana i zorganizowana wola stworzenia państwa, wola nadania

proletariackiego ładu układowi istniejących sił fizycznych oraz położenia podwalin pod wolność ludu.

Partia komunistyczna jest w obecnym okresie jedyną instytucją, którą można by słusznie zestawić

ze wspólnotami religijnymi pierwotnego chrześcijaństwa. W istniejących obecnie warunkach można już

w skali międzynarodowej przeprowadzić porównanie między bojownikami Państwa Bożego i

bojownikami Państwa Człowieczego. Komunista nie ustępuje z pewnością w niczym chrześcijaninowi z

katakumb. Przeciwnie! Cel, który chrześcijaństwo stawiało swoim bojownikom, był, dzięki swej

sugestywnej tajemniczości, pełnym usprawiedliwieniem ich heroizmu, ich pragnienia męczeństwa i

świętości; na to, aby wzbudzić ducha ofiary w kimś, kto wierzy w nagrodę w niebie i w wieczystą

szczęśliwość po śmierci, nie trzeba koniecznie wprawiać w ruch najwyższych sił ludzkiego charakteru i

woli. Natomiast robotnikkomunista, który przez tygodnie, miesiące, a nawet lata po ośmiu godzinach

pracy w fabryce poświęca bezinteresownie drugie osiem godzin pracy partii, związkowi zawodowemu

lub spółdzielni, jest z punktu widzenia historii ludzkości wyższy duchem od niewolnika czy biednego

rzemieślnika, który gardził wszelkim niebezpieczeństwem, udając się na potajemne wspólne modły. Tak

samo Róża Luksemburg i Karol Liebknecht są więksi od największych świętych chrześcijańskich.

Właśnie dlatego, że cel ich walki jest konkretny, ludzki, określony – bojownicy klasy robotniczej więksi

są od bojowników bożych, siły moralne podtrzymujące ich wolę są tym potężniejsze, im bardziej

określony jest cel, jaki chcą osiągnąć.

Jakąż siłę ekspansji mieć będą mogły uczucia robotnika – który, pochylony nad maszyną przez

osiem godzin dziennie, wykonywa ruchy tak monotonne, jak przesuwanie paciorków na zamkniętym

łańcuszku różańca – wtedy, kiedy stanie się „władcą” i kiedy stanie się miarą wartości społecznych? Sam

fakt, że robotnik potrafi jeszcze myśleć, mimo że zmuszony jest pracować bez znajomości różnych „jak” i

„dlaczego” odnoszących się do jego działalności praktycznej – sam ten fakt czyż nie jest cudem? Ów cud

robotnika, który codziennie zdobywa niezależność duchową i wolność budowania myśli, walcząc

przeciwko zmęczeniu, nudzie i monotonii ruchów, prowadzącej do zmechanizowania, a tym samym do

– 4 –

www.skfmuw.w.pl

Antonio Gramsci – Partia komunistyczna (1920 rok)

zabicia życia wewnętrznego – ów cud dokonywa się dzięki partii komunistycznej, dzięki woli walki i

rewolucyjnego tworzenia, której partia komunistyczna jest uosobieniem.

Robotnik spełnia w fabryce czynności czysto wykonawcze. Nie śledzi on całości procesu pracy i

produkcji. Nie jest punktem, który się porusza, aby stworzyć linię, jest szpilką wbitą w jedno określone

miejsce, linia zaś powstaje z szeregu szpilek wbitych przez obcą wolę dla jej własnych celów.

Robotnikowi grozi rozszerzenie się tego sposobu bycia i na inne dziedziny jego życia. Z łatwością

przyjmuje także i poza fabryką rolę biernego wykonawcy, rolę „masy” kierowanej obcą wolą. Ma leniwy

umysł, nie umie i nie chce przewidywać dalej niż na najbliższą przyszłość, brak mu jakichkolwiek

kryteriów w wyborze przywódców i łatwo daje się łudzić obietnicami. Chce wierzyć, że uda mu się coś

uzyskać bez większego wysiłku z jego strony i bez konieczności myślenia. Partia komunistyczna jest

narzędziem i historyczną formą procesu wewnętrznego wyzwolenia, dzięki któremu robotnik z

w y k o n a w c y zmienia się w i n i c j a t o r a , z masy – w p r z y wód cę i p r z e w o d n i k a ,

przestaje być tylko ramieniem, a staje się mózgiem i wolą. Powstanie partii komunistycznej to zalążek

wolności, który osiągnie pełnię swego rozwoju wówczas, kiedy państwo robotnicze zorganizuje

konieczne po temu warunki materialne. Niewolnik i rzemieślnik świata starożytnego „poznawał siebie

samego”, dokonywał swego wyzwolenia, przystępując do wspólnoty chrześcijańskiej, w której czuł się

konkretnie równy innym, czuł się bratem, jako syn tego samego ojca. Robotnik, który wstępuje do partii

komunistycznej i współpracuje w niej nad „odkrywaniem” i „wynajdywaniem” nowych sposobów życia,

z własnej woli współpracuje w dziele przekształcania świata myśli, przewiduje, jest odpowiedzialny, jest

organizatorem, a nie tylko organizowanym, czuje się członkiem awangardy, dążącej naprzód i

pociągającej za sobą całe masy ludowe.

Partia komunistyczna, również jako typ organizacji, jest szczególną formą rewolucji

proletariackiej. Żadna z rewolucji przeszłości nie znała partii; partie zrodziły się po rewolucji

burżuazyjnej, a demokracja parlamentarna przyniosła ich rozkład. Również i w tym wypadku sprawdziła

się myśl, że kapitalizm stwarza siły, których następnie nie potrafi opanować. Partie demokratyczne

służyły do wskazania wybitnych polityków i do zapewniania im zwycięstw w konkurencji politycznej.

Dzisiaj mężów stanu dostarczają banki, wielkie dzienniki, zrzeszenia przemysłowe, partie zaś rozpadły

się na mnóstwo klik kierujących się osobistym interesem. Partia komunistyczna, powstając z popiołów

partii socjalistycznych, wyrzeka się swego demokratycznoparlamentarnego pochodzenia i ujawnia nowe,

nie znane w dotychczasowej historii cechy. Rewolucja rosyjska jest rewolucją dokonaną przez ludzi

zorganizowanych w partii komunistycznej, którzy w partii ukształtowali swoją nową osobowość, w niej

zdobyli nowe uczucia oraz życie duchowe, które dąży do stania się świadomością uniwersalną i celem dla

wszystkich ludzi.

Partie polityczne są odbiciem i nomenklaturą klas społecznych. Rodzą się one, rozwijają, ulegają

rozkładowi i powstają na nowo w zależności od tego, jak rozmaite warstwy walczących ze sobą klas

społecznych podlegają zasadniczym przesunięciom o realnym zasięgu historycznym, jak zmieniają się

warunki ich istnienia i rozwoju, jak zdobywają one większą i jaśniejszą samowiedzę i świadomość

swoich interesów życiowych. W obecnym okresie historycznym i w konsekwencji wojny

imperialistycznej, która do głębi zmieniła strukturę narodowego i międzynarodowego aparatu produkcji i

wymiany, cechą charakterystyczną jest szybkość, z jaką następuje proces rozkładu tradycyjnych partii

politycznych, zrodzonych na gruncie demokracji parlamentarnej i w związku z powstawaniem nowych

organizacji politycznych. Ten ogólny proces posłuszny jest wewnętrznej nieubłaganej logice; źródłem

jego jest wykruszanie się dawnych klas i dawnych stanów oraz radykalne przesunięcia w warunkach bytu

– 5 –

gramsci - partia komunistyczna(5).pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: