1. Istota publicznych praw podmiotowych. Interes prawny a prawo podmiotowe.
Publiczne prawa podmiotowe rozumiane są jako sytuacje prawne jednostki wobec państwa, pozwalające jednostce w oparciu o konkretną normę prawną domagać się konkretnego zachowania administracji. Prawa mają wynikać zarówno z istoty ludzkiej natury, jak też z obowiązujących pod rządem prawa przedmiotowego zasad obiektywnych, z tym że sytuacja prawna tworzona przez obiektywny porządek prawny wyposażyła w przymiot podmiotowości publicznoprawnej zarówno jednostki, jak i państwo.
Definicja publicznych praw podmiotowych składa się z trzech elementów, które należy omówić z osobna. Tymi elementami są: pojęcie prawa, pojęcie prawa publicznego i pojęcie prawa podmiotowego.
Prawo najprościej definiujemy jako zespół norm postępowania uznanych i zaakceptowanych przez władzę państwową i obywateli, których naruszenie grozi sankcją.
Za prawo publiczne uważa się te normy, które mają na uwadze interesy państwa, do prawa prywatnego natomiast zalicza się te normy, które mają na uwadze głównie interes obywatela, jednostki. Jako charakterystyczną cechę prawa publicznego wskazuje się, że ustalenie treści wzajemnych zachowań jego podmiotów jest wynikiem jednostronnej woli specjalnego podmiotu publicznego, na którym ciąży obowiązek wykonania tego prawa i który ponosi odpowiedzialność za realizację norm prawa publicznego. Określony przez ten podmiot sposób zachowań, czyli praw i obowiązków, jest obowiązujący a wobec ich adresata można uruchomić postępowanie przymusowe zmierzające do ich wyegzekwowania, w imię wyższego, publicznego celu. Postępowanie najczęściej prowadzi ten sam pomiot, który wyznaczył prawa i obowiązki podlegające egzekucji. Zachowania regulowane prawem publicznym są kategorią stałą, ujawnianą stosownie do okoliczności określonych normatywnie. Na prawo publiczne składają się normy prawa konstytucyjnego - państwowego i normy prawa administracyjnego. Wynika więc z tego, że prawo publiczne znajduje się we wszystkich gałęziach prawa, w których działalność jednostek jest podległa władczej działalności państwa, która z kolei służyć ma realizacji interesu publicznego. Prawo konstytucyjne reguluje ustrój państwa, strukturę, kompetencje i reguły działania aparatu państwowego, rodzaje wydawanych w tym państwie aktów prawnych, a także prawa, obowiązki i wolności obywateli, relację jednostki do państwa, formy sprawowania władzy, wyznacza najwyższy podmiot władzy w państwie. Prawo administracyjne natomiast normuje: strukturę, tworzenie, zasady działania administracji publicznej, relację pomiędzy podmiotami administracji, a także prawa i obowiązki tych podmiotów, przepisy służące do nawiązywania jednostronnych stosunków prawnych o cechach władczych.
Obok prawa konstytucyjnego i administracyjnego, jako prawo publiczne zalicza się także prawo karne – jako zespół norm, których zadaniem jest bronić interesu publicznego. Prawo to określa czyny będące przestępstwem i sankcje za ich dokonanie, nie dotyczy natomiast regulacji relacji pomiędzy państwem a obywatelem.
Prawo podmiotowe definiuje się najczęściej jako „prawa jakiegoś pomiotu”. Jest to złożona sytuacja prawna wyznaczana jakiemuś podmiotowi przez obowiązujące normy ze względu na uznane przez prawodawcę społecznie uzasadnione interesy tego pomiotu. Prawo podmiotowe rozumiane jest tez jako przyznana przez przepisy prawne i wynikająca ze stosunku prawnego sfera możności postępowania osoby fizycznej lub prawnej w określony sposób, umożliwiająca ochronę interesów uprawnionego tylko w granicach określonych przez przepisy prawne.
Prawa podmiotowe wynikają więc z systemu norm prawa stanowionego, zarówno jako sytuacje uprzednio przez prawodawcę uznane jak i te, które sam wykreował, przy zachowaniu oczywiście powszechnie akceptowanych wartości, gwarancją których ma być powoływanie organów prawodawczych w sposób demokratyczny.
Przez publiczne prawo podmiotowe należy rozumieć pochodną i prostą sytuację prawną podmiotu tego prawa, pozwalającą na skuteczne kierowanie żądania ściśle określonego zachowania do objętego tą sytuacją prawną innego – zbiorowego – podmiotu publicznego prawa podmiotowego. Do źródeł publicznych praw podmiotowych należą źródła prawa administracyjnego powszechnie obowiązujące o zewnętrznym charakterze (np. Konstytucja, ratyfikowana umowa międzynarodowa), oraz indywidualne akty administracyjne konstytutywne o charakterze uznaniowym. Źródłem publicznych praw podmiotowych nie może być wewnętrzne prawo administracyjne przybierające postać aktów kierownictwa wewnętrznego, gdyż nie są one znane „osobom z zewnątrz”, nie mogą więc nakładać na te osoby obowiązków, ani egzekwować ich wykonania.
Podstawowym podmiotem publicznych praw podmiotowych jest jednostka – osoba fizyczna. Tworzenie przez te podmioty większych organizacji, jednocześnie zezwalając wywierać wpływ na życie jednostki, wyposażyło w podmiotowość publiczno-prawną osoby prawne prawa publicznego. Dlatego też państwo jak również samorządy terytorialne zaliczane są obok osób fizycznych, jako podmioty publicznych praw podmiotowych.
Treścią publicznego prawa podmiotowego jest możliwość skutecznego domagania się jednostki od państwa lub wspólnoty samorządowej za pomocą zindywidualizowanego roszczenia ściśle określonego przez obowiązujące prawo zachowania się odpowiadającego interesowi prawnemu żądającego.
2. Prawny interes publiczny a interes indywidualny. Konflikt interesów Art. 7 kpa
Art. 7 kpa przewiduje obowiązek organu administracji do kontroli przestrzegania prawa
przez strony i innych uczestników postępowania. Czyli nawet jeśli to uczestnicy
postępowania poprzez swoje zachowanie doprowadzają do naruszenia prawa czy
wadliwości postępowania to konsekwencje naruszenia zasady praworządności obarczają
wyłącznie organ administracyjny.
Zasada uwzględniania z urzędu interesu społecznego i słusznego interesu obywateli
(art. 7 kpa). Przyjmuje się, iż obie te wartości traktuje się równorzędnie i nie ma
zasad rozstrzygania ewentualnych konfliktów pomiędzy tymi wartościami. Stwierdzić należy, iż nałożony jest tutaj na organy prowadzące postępowanie obowiązek harmonizowania tych interesów, jeżeli w konkretnym przypadku są ze sobą sprzeczne.
Zasada prawdy obiektywnej (art. 7 kpa) – organy administracji publicznej podejmują wszelkie kroki niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy . Zatem organ prowadzący postępowanie ma obowiązek zebrania i rozpatrzenia materiału dowodowego, aby ustalić stan faktyczny sprawy zgodny z rzeczywistością. W szczególności jest obowiązany dokonać wszechstronnej oceny okoliczności konkretnego przypadku na podstawie analizy całego materiału dowodowego, a stanowisko wyrażone w decyzji uzasadnić w sposób wymagań przez przepisy kpa. Dochodzenie do ustalenia prawdy obiektywnej powinno odbywać się według reguł postępowania dowodowego określonych w przepisach kpa (rozdział 4)
3. Interes prawny jako kryterium proceduralne (przykłady).
4. Interes faktyczny i kwestia jego ochrony.
Przez interes faktyczny, będący jedną z kategorii interesu indywidualnego, rozumie się subiektywny, własny pogląd podmiotu zewnętrznego na działalność administracji publicznej, że powinna ona podjąć na jego rzecz jakieś działanie lub powstrzymać się od jakiegoś działania. Pogląd ten nie znajduje odzwierciedlenia w obowiązującym prawie i nie jest przez to prawo chroniony . Podmiot mający interes faktyczny, może zatem proponować administracji określone działania lub kwestionować działania już przez nią podjęte, jednak te jego zabiegi nie muszą być przez administrację przyjmowane ani honorowane, a mogą najwyżej stanowić impuls do jakiegoś działania.
Istota prawnej ochrony wszelkich interesów polega na tym, że prawo przyznaje posiadaczom tych interesów sformalizowane środki, za pomocą których mogą się oni ubiegać o ocenę danego interesu i o autorytatywne ustalenie skutków tego interesu w konkretnej sytuacji, prowadzące do jego zrealizowania.
Ochronie powinny podlegać tylko te interesy, które znajdują oparcie w przepisach obowiązującego prawa, a nie wynikają wyłącznie z subiektywnego przekonania danego podmiotu zewnętrznego. Można znaleźć rozwiązania poddające interesy faktyczne pewnej ochronie. Niektóre interesy faktycznie mogą być ściśle związane z interesami innych podmiotów, mającymi zarachowanie prawne.
Postulaty zgłaszane przez podmioty legitymujące się jedynie interesem faktycznym mogą być wartościowe, pomysłowe lub korzystne z punktu widzenia celów działania administracji publicznej, zwłaszcza z punktu widzenia interesu publicznego. Wtedy ich ochrona staje się przydatna równie z punktu widzenia tego interesu.
W obecnie obowiązującym kodeksie postępowania administracyjnego nie istnieje kategoria osób interesowanych, a zamiast tego funkcjonuje instytucja skarg i wniosków, mająca swoje oparcie w Konstytucji RP i mająca na celu ochronę interesów faktycznych. Zgodnie z tymi przepisami każdy obywatel ma prawo składania petycji, skarg i wniosków do organów państwowych, w tym organów administracji publicznej.
-Przedmiotem skargi może być w szczególności zaniedbanie lub nienależyte wykonywanie zadań przez właściwe organy albo przez ich pracowników, naruszenie praworządności lub interesów skarżących, a także przewlekłe lub biurokratyczne załatwianie spraw.
-Przedmiotem wniosku mogą być w szczególności sprawy ulepszenia organizacji, wzmocnienia praworządności, lepszego zaspokajania potrzeb ludności.
Ochrona przewidziana przez te przepisy polega na tym, że organy, które otrzymały skargę lub wniosek są obowiązane przynajmniej zawiadomić skarżącego o sposobie ich załatwiania, przy czym załatwianie odmowne powinno zawierać uzasadnienie faktyczne i prawne. Organ powinien to uczynić bez zbędnej zwłoki, nie później niż w ciągu miesiąca. Istnieją zatem pewne gwarancje proceduralne, zapewniające obywatelowi to , że jego interes faktyczny będzie przynajmniej dostrzeżony i rozważony przez organ administracji publicznej.
5. Pojęcie i postacie władztwa administracyjnego. Władztwo zakładowe.
WŁADZTWO ADMINISTACYJNE Administracja publiczna dysponuje możnością użycia bezpośredniego przymusu, będącą wynikiem posiadania przez państwo monopolu używania siły fizycznej, możnością stosowania władztwa. Państwo może udzielić władztwa- w zakresie przez siebie ustalonym- innym podmiotom sprawującym w oznaczonym zakresie administrację publiczną. Chodzi tutaj o samorządy różnego typu, czy inne podmioty pełniące funkcję administracji publicznej w zleconym im zakresie. Władztwo to nazywa się władztwem administracyjnym (imperium). Pod tym określeniem rozumieć należy prawo użycia przymusu bezpośredniego przez organy administracyjne dla zrealizowania ich jednostronnych zarządzeń (rozstrzygnięć).
Cechy władztwa administracyjnego:
a) podmiot administrujący narzuca wolę podmiotowi administrowanemu;
b) charakter jednostronny;
c) możliwość zastosowania przymusu państwowego;
d) autorytatywność działań formach władczych (wiąże się z domniemaniem słuszności);
e) domniemanie legalności władztwa administracyjnego (praworządność);
f) domniemanie ważności (wywoływanie skutków prawnych do momentu zakwestionowania);
g) domniemanie mocy powszechnie obowiązującej działań w formach władczych (dane działanie obowiązuje nie tylko w relacji między podmiotami, ale też osoby trzecie);
h) decyzje administracyjne są aktami administracyjnymi.
Rodzaje władztwa administracyjnego:
Władztwo zewnętrzne skierowane jest do podmiotów nie podporządkowanych organizacyjnie organowi administracji, a więc do obywateli i osób prawnych. Władztwo wewnętrzne skierowane jest do organów podporządkowanych i innych jednostek organizacyjnych oraz do podległych pracowników.
a) zewnętrzne (relacje między podmiotami poza strukturą wewnętrzną)( działanie władcze skierowane do podmiotów znajdujących się na zew. Adm nie podporządkowanych administracyjne i służbowo.(obywatele).)
b) wewnętrzne (relacje wewnętrzne/ służbowe struktury)( adresatem władztwa wewn jest podmiot znajdujący się w strukturze administracji w stosunku zależności służbowej albo administracyjnej np. relacja między wójtem a pracownikami urzędu gminy)
Władztwo organizacyjne. Pod określeniem „władztwo organizacyjne” należy rozumieć uprawnienia do tworzenia, zmiany i znoszenia podmiotów administracji. Utworzenie podmiotu administracji następuje przez wydanie aktu prawnego. Należy określić zadania podmiotu, kompetencje, nazwę i uregulować wyposażenie go w środki materialne. Tworzenie i znoszenie podmiotów administracji powinno następować w drodze ustawy bądź na podstawie upoważnień ustawowych. Wewnętrzne podziały czynności w ramach organów i obsługujących je urzędów nie muszą być oparte na szczególnych upoważnieniach ustawowych. Ustawa z 5 czerwca 1998r. o administracji rządowej w województwie ustaliła, że ustanowienie organów administracji niezespolonej może następować wyłącznie w drodze ustawy, jeżeli jest to uzasadnione ogólnopaństwowym charakterem wykonywanych zadań lub terytorialnym zasięgiem działania przekraczającym obszar jednego województwa. Określenie terenowych delegatur właściwych ministrów może następować wyłącznie w drodze ustawy. Akty dotyczące organizacji administracji publicznej stanowią, ze względu na ich przedmiot, wyróżniającą się kategorię aktów prawnych o różnej randze w hierarchii systemu źródeł prawa.
Władztwo zakładowe wynika z upoważnienia organów zakładu do abstrakcyjnych, jak i konkretnych regulacji na podstawie i w ramach ustaw. Istotę władztwa zakładowego stanowi zakres upoważnień dla organów zakładu do jednostronnego kształtowania stosunków prawnych z użytkownikami zakładu, jak również z osobami, które znalazły się na terenie zakładu w innym charakterze. Władztwo zakładowe powinno być wykorzystywane tylko do osiągnięcia celów zakładu. Władztwo zakładowe jest częścią władztwa państwowego.
Podział władztwa:
1, organizacyje- dotyczy funkcjonowania zakładu czyli porządku np. godz odwiedzin w
szpitalu
2.fachowe- związane jest z fachową wiedzą pracowników zakładu
Władztwo zakładowe stanowi podstawę do wydawania przez organy zakładu aktów generalnych(np. regulaminów) i indywidualnych, kierowanych do użytkowników zakładu(polecenia), jak również podstawę do stosowania sankcji dyscyplinarnych. Wydają np. statuty, regulaminy, zarządzenia, i akty indywidualne i konkretne(decyzje adm.) Akty zakładowe podlegają także kontroli zewnętrznej, w tym sądowej. Czasami władztwo zakładowe rozciąga się także na osoby znajdujące się na jego terenie, ale nie będące jego użytkownikami(np. osoby odwiedzające chorych w szpitalu).
Władztwo zakładowe jest niezbędne dla zapewnienia realizacji celów zakładu, a cele te określają granice władztwa. Charakter aktów organów zakładu kierowane do użytkownika:
-gdy nie wywołują skutków prawnych poza zakładem(zakład-użytkownik)np. decyzja o promowaniu na wyższy rok
-gdy wywołują skutki prawne także poza sferą stosunków zakład-użytkownik są decyzjami adm np. decyzja o przyjęciu czy zwolnieniu z zakładu
- akty wewnątrzzakładowe-specjalne przepisy dotyczące m.in. postępowania dyscyplinarnego
gosicka