PRAWO ADMINISTRACYJNE
PRAWO ADMINISTRACYJNE – jest to gałąź prawa regulująca tworzenie, strukturę organizacyjną, zadania i zasady działania administracji publicznej.
Prawo administracyjne ze względu na rozpiętość problematyki dzieli się na :
1. prawo ustrojowe,
2. prawo materialne ,
3. prawo proceduralne.
PRAWO USTROJOWE – reguluje organizację i zadania administracji publicznej.
PRAWO MATERIALNE – reguluje wzajemne relacje administracji publicznej /podmiotów administrujących/ i podmiotów pozostających na zewnątrz w strukturach administracji /podmiotów administrowanych/.
PRAWO PROCEDURALNE – zawiera normy wyznaczające tryb i zasady postępowania administracyjnego zmierzające do urzeczywistniania norm prawa ustrojowego i prawa materialnego.
STOSUNEK ADMINISTRACYJNO-PRAWNY – jest to relacja miedzy podmiotem administracyjnym a administrowanym na gruncie prawa administracyjnego. Istnieją różne stosunki administracyjno-prawne.
Stosunek administracyjno-prawny składa się z elementów niezbędnych dla jego istnienia :
- przedmiot stosunku adminstracyjno-prawnego,
- podmioty.
Cechą stosunku administracyjno-prawnego jest nierównorzędność podmiotów tego stosunku.
Przedmiot stosunku administracyjno-prawnego musi być regulowany przepisami prawa administracyjnego .
- np. stosunek prawny między nabywcą a sprzedawcą samochodów nie będzie stosunkiem administracyjno-prawnym – zakup jest stosunkiem prawa cywilnego ,a nie prawa administracyjnego ,
- np. stosunek prawny miedzy dwoma słabymi gminami nie posiadającymi oczyszczalni ścieków : dla takiej sytuacji przepisy przewidują formę porozumienia między nimi /gminami/ .Zawierając porozumienie - treścią porozumienia będą wzajemne prawa i obowiązki co do budowy, pracy i utrzymania oczyszczalni – będzie to stosunek administracyjno-prawny.
Podmioty stosunku administracyjno-prawnego – choćby jednym z nich musi być organ administracji / podmiot administrujący /, tzn. że drugim może być podmiot administrowany lub oboma są organy administrujące. Niemożliwy jest układ z dwoma podmiotami administrowanymi bo wtedy nie ma stosunku administracyjno-prawnego.
Nierównorzędność podmiotów w stosunku administracyjno-prawnym jest cechą stosunków administracyjno-prawnych, a polega ona na uprzywilejowaniu pozycji podmiotu administrującego. Wyraża się to w tym ,że ten uprzywilejowany podmiot decyduje /przesądza/ o treści stosunku prawnego, decyduje tym samym o sytuacji prawnej drugiego uczestnika.
- np. ktoś niezadowolony z własnego nazwiska występuje z wnioskiem o zmianę wskazując we wniosku powody zmiany. Złożenie wniosku o zmianę nazwiska powoduje powstanie stosunku administracyjno-prawnego / podmioty w układzie klasycznym /. Organ przesądza o treści rozstrzygnięcia / zgoda lub odmowa zmiany nazwiska /,obywatel jest biernym odbiorcą rozstrzygnięcia, obywatel ma pośredni wpływ na rozstrzygniecie formując wniosek w taki sposób aby argumentacja była nie do odrzucenia przez organ lub w przypadku odmowy może sięgnąć do środków procesowych poprzez odwołania od postanowienia, skargę do NSA lub wniosek o wznowienie postępowania - zostały naruszone postanowienia prawa .
Ta nierównorzędność podmiotów nie jest bezwzględna.
Są także stosunki administracyjno-prawne w których nie ma cechy nierównorzędności. Zdarza się to w dwóch sytuacjach :
· gdy uczestnikami stosunku administracyjno-prawnego są dwa podmioty administrujące niepowiązane ze sobą więzami zależności służbowej i organizacyjnej ,
· gdy uczestnikami stosunku administracyjno-prawnego są podmiot administrujący i administrowany, ale nastąpiło zrównanie nierównych wcześniej praw tych dwóch podmiotów na gruncie postępowania sądowo-administracyjnego.
RODZAJE STOSUNKÓW ADMINISTRACYJNO-PRAWNYCH.
Dwa podstawowe rodzaje stosunku administracyjno-prawnych:
Ø ze względu na wpływ uczestników stosunku adminstracyjno-prawnego na jego powstanie:
1.Niezależność od woli uczestników.
Dochodzi do nich z mocy prawa, np.: nabycie obywatelstwa polskiego z mocy prawa poprzez urodzenie się z rodziców obywateli polskich lub w rezultacie zaistnienia uprzedniej sytuacji prawnej – jesteśmy obdarowani samochodem lub kamienicą – jest to sytuacja cywilno-prawna, rodzi ona jednak konieczność zapłacenia podatku do Urzędu Skarbowego, co jest stosunkiem adm.-prawnym.
2.Stosunki zależne od woli uczestników.
- dochodzi z urzędu, czyli z woli podmiotu administracyjnego
- dochodzi do skutku na wniosek podmiotu administrowanego.
Pierwszy dochodzi do skutku z woli podmiotu administracyjnego, a drugi na wniosek podmiotu administrowanego.
- gdy nakładany jest obowiązek albo odbieranie jest uprawnienie – stosunek nawiązywany jest przez urząd /z urzędu/,
- gdy ktoś chce prowadzić legalną sprzedaż napojów alkoholowych to występuje o zezwolenie – nawiązuje się stosunek adm.-prawny – wszędzie tam gdzie chodzi o jakieś prawa lub uprawnienia dochodzi do nawiązania stosunku adm.-prawnego na wniosek zainteresowanego.
STOSUNEK SPORNO-ADMINISTRACYJNY – to stosunek istniejący na gruncie postępowania sądowego.
Ze względu na rodzaj przepisów prawnych na gruncie których stosunek powstaje, wyróżniamy:
1. Stosunek proceduralny - określa się go mianem stosunku procesowego /przepisy postępowania adm., Kodeks postępowania adm./
2. Stosunek materialny – stosunek materialno-prawny /to taki który istnieje na gruncie prawa administracyjnego materialnego/.
Stosunek proceduralny i sporno-administracyjny są stosunkami o charakterze czasowym. Istnieją tak długo jak długo toczy się postępowanie / sądowe lub administracyjne /.Po zakończeniu postępowania stosunek ustaje.
Stosunek materialno-prawny – czas trwania jest dłuższy. Można powiedzieć , że jest wyznaczony czasem obowiązywania rozstrzygnięcia administracyjnego – czas na jaki wydano pewne rozstrzygnięcie, np.: jeśli ktoś występuje z wnioskiem o zmianę nazwiska, organ wydaje decyzję o zmianie nazwiska to taka decyzja o zmianie nazwiska działa w sposób nieograniczony..
Inna sytuacja to organ przekazuje uprawnienie o czasowym charakterze np. zezwolenie na sprzedaż napojów alkoholowych obowiązuje na czas określony , podmiot gospodarczy może działać w zakresie mu przyznanym w zezwoleniu do czasu wygaśnięcia lub cofnięcia zezwolenia. Organ wydający zezwolenie nie może przeszkadzać w wykonywaniu działalności określonej w zezwoleniu w okresie jego ważności - można cofnąć zezwolenie ,ale jest to inny typ relacji.
Inny przykład to pozwolenie na budowę – w okresie jego ważności nie można temu kto je posiada przeszkadzać w wykonywaniu tego prawa / budowa z naruszeniem prawa budowlanego to jest inny problem / .
Stosunki materialno-prawne mają charakter trwały, mogą mieć granice czasowe.
1.Stosunki wewnętrzne.
2.Stosunki zewnętrzne.
Z wewnętrznymi stosunkami administracyjno-prawnymi mamy do czynienia wówczas gdy jego uczestnicy są połączeni więzami zależności służbowej, organizacyjnej i hierarchicznej.
Natomiast zewnętrzne stosunki administracyjno-prawne łączą podmioty nie powiązane tymi zależnościami.
Stosunek między organem a obywatelem będzie postacią zewnętrzną.
Stosunek prawny między prezesem RM a wojewodą to przykład stosunku wewnętrznego.
Stosunki zewnętrzne to relacje między dwoma gminami – nie są w żadnej zależności od siebie.
ŹRÓDŁA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO .
Wszystkie źródła prawa administracyjnego należą do kategorii źródeł prawa.
Źródła prawa to akty prawotwórcze / akty tworzenia prawa/.
Akt prawotwórczy – akt tworzony przez organ państwowy lub inny uprawniony podmiot /np. samorząd terytorialny/, który jest wydany na podstawie Konstytucji lub z upoważnienia ustawowego, zawierający normy postępowania o charakterze generalnym i abstrakcyjnym,.
Aby uznać dany akt prawny za prawotwórczy musi być w nim choćby jedna norma generalno-abstrakcyjna.
Inna postać generalnego adresata to wyraźnie określony adresat / może to być grupa np. lekarze – zobowiązani do zachowania tajemnicy lekarskiej lub mieszkańcy wszystkich gmin ale nie jednej konkretnej gminy/.
Norma ma charakter abstrakcyjny –norma ma aktualny charakter, określony jest wzór pewnego powtarzającego się postępowania. Jest to norma wielokrotnego użytku.
Źródła prawa mogą być dwojakiego rodzaju :
- Mogą mieć charakter powszechnie obowiązujący
- wewnętrzny.
Powszechnie obowiązujące – źródła są zróżnicowane co do terenu na którym obowiązują:
· teren całego kraju
· akty prawa miejscowego – na terenie działania organu lokalnego który je wydał.
Źródła prawa państwowego mają charakter hierarchicznego podporządkowania :
3. Rozporządzenia wykonawcze.
Akt niższy musi być zgodny z aktem wyższym.
Akty powszechnie obowiązujące prawa miejscowego:
1. Rozporządzenia ,
2. uchwały jako akty prawa miejscowego,
3. zarządzenia.
Organy wydające – Rada Gminy , Rada Powiatu , Sejmik Województwa, Wojewoda.
Ze względu na rodzaj upoważnienia ustawowego mówimy o trzech rodzajach przepisów prawa miejscowego :
1. przepisy wykonawcze,
2. przepisy porządkowe,
3. przepisy ustrojowo-organizacyjne.
Przepisy wykonawcze - decyduje ustawodawca poprzez delegację ustawową -upoważnienie.
Upoważnienia do stanowienia aktów wykonawczych:
1/. upoważnienie obligatoryjne,
2/. upoważnienia fakultatywne.
Upoważnienie obligatoryjne – ustawodawca zobowiązuje wskazany podmiot do uregulowania kwestii. Ustawa może być regulacją pełną (wyczerpującą ) i nie zawiera delegacji do wydawania przepisów wykonawczych, lub ustawa może nie regulować wszystkich szczegółów - taka ustawa ma szkieletową budowę dając upoważnienia do szczegółowego uregulowania zasygnalizowanych problemów .
Upoważnienie fakultatywne – ustawodawca uprawnia wskazany podmiot i pozostawia jego woli celowość wydania przepisów.
Są formułowane częściej gdy przepisy wykonawcze mają być wydane w ramach aktów prawa miejscowego. Chodzi o to, żeby regulacja uwzględniała lokalny charakter. np. prawo wodne zawiera delegację dla wojewody do wydania przepisów wykonawczych. Na terenie koryta rzeki /między rzeką a wałem/ obowiązuje zakaz sadzenia drzew, wznoszenia budowli, wojewoda może rozszerzyć ten zakaz na teren nieobwałowany w zależności o potrzeb miejscowych.
Organy upoważnione do wydawania aktów wykonawczych prawa miejscowego to :
Rada Gminy, Rada Powiatu, Sejmik Wojewódzki , Wojewoda.
SPECYFICZNA BUDOWA PRZEPISÓW PRAWA MIEJSCOWEGO.
AKTY PORZĄDKOWE .
Specyficzną kategorią aktów prawa miejscowego są akty porządkowe. Ich specyfika wyraża się w kilku płaszczyznach.
Przede wszystkim polega na tym, że w zakresie nieunormowanym w ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących, w razie zagrożenia takich dóbr jak życie, zdrowie mienie , bezpieczeństwo , spokój , porządek publiczny, organy prawotwórcze mogą formułować nakazy lub zakazy określonego zachowania się wydawane w celu niedopuszczenia do urealnienia się zagrożenia, zmniejszenie zasięgu owego zagrożenia lub zredukowanie szkód i negatywnych skutków związanych z tymi zagrożeniami.
Przepisy porządkowe wydawane są wyłącznie w oparciu o ustawy ustrojowe, tj. ustawa o samorządzie gminnym, samorządzie powiatowym, samorządzie wojewódzkim.
Przepisy te wydawane są w mniej lub bardziej nagłych stanach zagrożenia różnych dóbr (np. sytuacje związane z meczem futbolowym). Przy wydawaniu tych przepisów element czasowy ma bardzo duże znaczenie, wydaje się je w chwili powstania zagrożenia gdyż zwlekanie może spowodować urealnienie zagrożenia
Organa uprawnione do wydawania przepisów porządkowych:
¨ Rada Gminy, Zarząd Gminy
¨ Rada Powiatu, Zarząd Powiatu
Gmina i powiat.
Uprawnienia Zarządu Gminy i Powiatu mają charakter kompensacyjny, tj. uzupełniający. Ujawnia się on tylko wtedy gdy Rady nie mogą wydać takiego przepisu porządkowego /z uwagi na procedurę zwoływania i działania Rady/.
Przepisy uchwalone przez Zarządy muszą być przedstawione Radom na najbliższej sesji do zatwierdzenia.
Przepisy porządkowe zatem wydane przez zarządy żyją samodzielnym życiem prawnym do czasu najbliższego przedstawienia ich Radom. Jeśli przepisy porządkowe wydane przez Zarządy nie zyskają akceptacji lub nie zostaną przedstawione Radom na najbliższej sesji tracą moc prawną. Ustawodawca pozostawił Radzie Gminy i Powiatu prawo określania kiedy te niezatwierdzone przepisy stracą moc. Skutek prawny przepisu wydanego przez Zarząd, który nie został przedstawiony Radzie jest przesądzony – traci moc z urzędu – ale Rada określa kiedy one stracą moc prawną.
Przepisy porządkowe obowiązują od momentu uchwalenia przez Zarząd do momentu który określi Rada Gminy lub Powiatu.
Województwo.
Na szczeblu województwa są dwa organy prawotwórcze – Sejmik Wojewódzki i Wojewoda.
Tylko wojewoda wydaje przepisy porządkowe w województwie ze względu na to, że jest organem jednoosobowym a zatem szybszym.
Kto wydaje zarządzenia porządkowe : decyduje tu to w jakich granicach terytorialnych mieści się skala zagrożenia czy na terenie gminy, powiatu, województwa itd.
§ Zagrożenie tylko na terenie gminy – wydaje gmina.
§ Zagrożenie na terenie 2-ch gmin – wydaje powiat.
§ Zagrożenie na terenie 2-ch powiatów – wydaje wojewoda.
Forma przepisów porządkowych.
Zróżnicowanie organów właściwych do stanowienia przepisów porządkowych rzutuje również na zróżnicowanie form w jakich te przepisy są wydawane.
Uchwały porządkowe wydawane są przez Radę Gminy i Radę Powiatu.
Zarządzenia porządkowe przez zarządy zaś rozporządzenia przez wojewodę.
Przepisy porządkowe mogą przewidywać za ich naruszenie karę grzywny wymierzaną przez Kolegia ds. wykroczeń w trybie przepisów (kodeksu postępowania w sprawach wykroczeń ).
PRZEPISY USTROJOWO - ORGANIZACYJNE.
Złożoność nazwy potwierdza ich dwoisty charakter.
Statuty – to ustrojowe / np. statut gminy , powiatu / .
Regulaminy- to organizacyjne / np. regulamin Urz. Gminy, ośrodków opieki społecznej/.
W literaturze nie ma pełnej zgodności czy przepisy organizacyjne mają moc powszechnie obowiązującą /np.: regulamin działania referatu w urzędzie – w tym przepisie są zawarte informacje zawarte dla petenta/.
Do tej kategorii przepisów zalicza się również te które regulują kwestie korzystania z obiektów i urządzeń użyteczności publicznej np. regulamin parku miejskiego czy kąpieliska. Akty prawa miejscowego mogą dotyczyć zasad zarządzania mieniem gmin, powiatu.
...
gosicka