INNOWACJE W STRATEGII ROZWOJU FIRM
SZCZECIN 1999
WSTĘP
Zmiany zachodzące w otoczeniu powodują , że współczesna firma staje wobec realiów , nowych wyzwań i niepewności . Z każdej strony pojawiają się naciski do wprowadzania nowych rozwiązań we wszystkich sferach działalności : produkcji , technologii , marketingu itp. Aby dostosować się do zmian zewnętrznych , firma musi wprowadzać także u siebie różne zmiany i innowacje modyfikujące czy przekształcające jej charakter i naturę , burzyć istniejący ład i porządek , a wprowadzać nowy , pozwalający jej lepiej wypełniać swoje funkcje względem otoczenia .
Wprowadzając różne zmiany o większym czy mniejszym zakresie , firma podejmuje walkę o przetrwanie bądź utrzymanie czy też poprawienie swojej pozycji strategicznej na rynku . Większość z tych zmian ma charakter zewnętrzny. Ich źródłem są naciski z zewnątrz inspirujące lub zmuszające do wprowadzania zmian w firmie . Są też zmiany wewnętrzne, będące rezultatem stabilnych rutynowych procesów , jak też podejmowane z inicjatywy własnej kierownictwa firmy , dostrzegającego konieczność jej przekształcania .
Zmiany te stają się tak powszechne i ważne , że nie tylko trzeba je akceptować , ale wręcz nimi zarządzać . Ponad to poszukiwanie zmian i traktowanie ich jako szans dla podejmowania nowej działalności staje się nieodłączną właściwością współczesnego przedsiębiorcy .
Współczesne przedsiębiorstwa powstają dzisiaj pod wpływem dwóch zasadniczych sił , jakimi są : rynek , którego potrzeby starają się zaspokajać poprzez marketing , i postęp techniczny umożliwiający zaspokajanie przyszłych potrzeb w sposób skuteczniejszy . Można więc powiedzieć , że nowoczesne przedsiębiorstwo ma dwie podstawowe funkcje : marketing i innowacje , które rozwija w sposób jednoczesny .
Większość przedsiębiorstw skupia swe wysiłki na marketingu i zaniedbuje innowacje , zapominając o tym , że firma , która chce się rozwijać i dobrze prosperować , musi ciągle doskonalić wyroby , procesy technologiczne i organizację produkcji , a więc stale poszukiwać innowacyjnych rozwiązań i wdrażać je do praktyki . Rozwój wymaga zatem opracowania strategii promowania innowacji oraz tworzenia dla nich korzystnego klimatu psychospołecznego i skutecznego systemu stymulacji . Brak innowacji staje się najczęściej głównym źródłem zmniejszania się konkurencyjności firmy . Obecnie już coraz więcej przedsiębiorstw uznaje , że innowacyjność jest podstawą przedsiębiorczości , nie wszystkie jednak wiedzą jak wprowadzać i promować innowacje .
1 INNOWACJE W PRZEDSIĘBIORSTWIE
Sukcesy przedsiębiorstw zależą dzisiaj coraz bardziej od ich podatności na innowacje . Innowacje stają się bowiem czynnikiem decydującym nie tylko o rozwoju i ekspansji jednostki , ale przede wszystkim o jej przetrwaniu .
Innowacje rozumiane są jako dokonywane celowo zmiany , polegające na zastępowaniu dotychczasowych stanów innymi - ocenianymi pozytywnie w świetle kryteriów danej organizacji - i składające się w sumie na jej rozwój i postęp w gospodarowaniu .
Zmiany ( innowacje ) wprowadzają dzisiaj wszystkie firmy , nie tylko nowe i przedsiębiorcze , pragnące zdobyć rynki zbytu , a także firmy ustabilizowane , dobrze prosperujące . Przedsiębiorstwa , które nie wprowadzają innowacji , wpadają w pułapkę , w której niezdolność do innowacji osłabia konkurencyjność, szkodzi ich pozycji rynkowej i rentowności .
Współczesna firma musi stawać się organizacją innowacyjną , otwartą na nowości , postrzegającą problemy z różnych perspektyw , wrażliwą na sygnały i wyzwania rynku oraz gotową do wprowadzenia u siebie różnych zmian dostosowawczych . Musi więc rozwijać własną innowacyjność , zapewniając profesjonalne zarządzanie i tworząc warunki atrakcyjne dla ludzi wykazujących do niej skłonność .
W przedsiębiorstwie innowacyjność może przyjmować następujące formy :
· doskonalenie i dalszy rozwój już wytwarzanych wyrobów
· doskonalenie i dalszy rozwój stosowanych procesów produkcyjnych
· doskonalenie organizacji pracy , produkcji i zarządzania oraz marketingu
· wprowadzanie nowych metod produkcyjnych opartych na szczytowych osiągnięciach nauki
· wprowadzanie nowych wyrobów opartych na nowych technologiach
Innowacyjność może więc dotyczyć wyrobów lub procesów i być innowacyjnością radykalną albo stopniową . W dużych przedsiębiorstwach liczy się ona głównie w momencie powstania firmy , potem w dużym stopniu zastępuje ją zdolność adaptacji . Przedsiębiorstwa te stosują również strategie innowacyjne pionierskie, promujące tzw. błyskotliwe pomysły , kierujące się zasadą „ być pierwszym i najsilniejszym „
Małe firmy mogą z powodzeniem stosować tzw. strategie naśladowcze W takich strategiach istnieje możliwość korzystania z doświadczeń pionierów . Firmy te obsługują rynek , którzy pionierzy stworzyli , lecz którego w pełni nie zaspokajają . Powinny one wypełniać istniejące luki na rynku tzw. nisze rynkowe . Wykorzystując szereg czynników konkurencyjnych np. dobry serwis , lepsza jakość wyrobów , krótki cykl produkcyjny . Małe przedsiębiorstwa bardziej niż duże zakłady muszą myśleć i działać innowacyjnie , systematycznie poszukiwać nowości , rozwijać innowacyjność pracowników . najlepsze rezultaty uzyskują one , gdy opracowują konkretne strategie wprowadzania innowacji i konsekwentnie je wdrażają ,weryfikują , czyli gdy wiążą je ze strategiami marketingowymi .
Wyróżniane są następujące strategie innowacyjne :
1. strategia ofensywna
W przedsiębiorstwie tworzone są warunki , które zachęcają do obmyślania i opracowywania nowych rozwiązań i niezwłocznego ich wprowadzania na rynek . Strategia ta wiąże się z wysokim ryzykiem , ale przynosi również duże korzyści .
Wymaga ona utworzenia działu badań i rozwoju o wysokim poziomie innowacyjności , silnego systemu marketingowego i efektywnego systemu produkcji .
2. strategia defensywna
Oznacza niski poziom ryzyka i korzystnych wyników . Firmy , które ją stosują, nie ponoszą ryzyka strat , jakie jest związane z wprowadzaniem nowego produktu na rynek . Firmy te starają się obniżać koszty produkcji i dostarczać substytuty produktów nowych .
3. strategia zakupu licencji
Pozwala ona przedsiębiorstwu na osiąganie zysków przez nabywanie licencji technologicznych innych firm , a więc przez zmniejszanie wydatków na własny dział badań i rozwoju .
4. strategia wchodzenia w niszę
Ma ona na celu uniknięcie bezpośrednich kontaktów z konkurencją . Firma analizuje istniejących liderów rynkowych , aby określić ich silne i słabe strony oraz ustalić luki rynkowe .
5. strategia kreowania rynku
Korzyścią tej strategii jest niewielka liczba tak samo początkujących konkurentów , co stwarza firmie dogodne warunki sprzedaży i osiągania zysków
6. strategia niezależna
Polega ona na unowocześnieniu produktu i zwiększeniu jego udziału w rynku .
Daje ona sukces w długim okresie czasu .
7. strategia pozyskiwania specjalistów
Przedsiębiorstwo , zamiast kupna licencji w celu pozyskania technologii konkurentów , może pozyskać specjalistów .
8. strategia pozyskiwania firm
W strategii tej przedsiębiorstwo stara się przejąć inne firmy przez ich wchłonięcie bądź fuzję .
Przedsiębiorstwo , wybierając strategię innowacyjną , powinno brać pod uwagę takie czynniki , jak :
· potencjał kadrowy i rzeczowy
· potencjał finansowy
· dotychczasowy poziom rozwoju technicznego
· istniejące i przyszłe możliwości zbytu
· zamierzenia innowacyjne konkurentów
· własne zaplecz naukowo-techniczne
2 . MENEDŻEROWIE I PRACOWNICY WOBEC INNOWACJI
Innowacje mogą być kreowane przede wszystkim przez menedżerów .
Muszą oni być osobiście zaangażowani w sprawę innowacji , muszą być osobami kreatywnymi , kierować w sposób wyzwalający twórczość i tworzyć klimat sprzyjający zmianom .
Menedżerowie różnie podchodzą do innowacji . Ich zaangażowanie nie jest w pełni racjonalne , gdyż większość innowacji wiąże się z ryzykiem osobistym . Często towarzyszy im lęk i niepokój , że coś się nie uda i ucierpi ich reputacja lub narażą firmę na straty . Niekiedy uwagę skupiają na konkurowaniu ze sobą ograniczając przepływ informacji i pomysłów . Ich postawy wobec innowacji mogą być zarówno nowatorskie jak i konserwatywne .
Menedżerowie różnią się pod względem mentalności , stylu , myślenia i działania
Biorąc pod uwagę stosunek do innowacji , podzielono menedżerów na sześć typów :
1. utopijny wizjoner
Ma on mnóstwo pomysłów i koncepcji , wiele oczekuje od otoczenia . Charakteryzuje go chaotyczność i sumienność .
2. reformator
Odznacza się kreatywnością . To typ wynalazcy i majsterkowicza , który chętnie pracuje nad czymś nowym , izolując się od innych spraw ważnych dla firmy .
3. analityk
To człowiek stawiający na rozsądek , odrzucający emocje i chaos . Szacuje się, że 70% kierownictwa to menedżerowie tego typu .
4. moderator
Jest człowiekiem kompromisu . Manewruje możliwie bez wywoływania konfliktów , a jeśli do nich dochodzi , potrafi je łagodzić .
5. energiczny człowiek czynu
Zawsze przejawia energię . W postępowaniu jest bezwzględny .
6. ostrożniś
Jest doskonałym pianistą . Dla niego najważniejsze jest poczucie pewności i bezpieczeństwa .
Szacuje się że 69 % udanych innowacji pochodzi od wizjonerów , a 53 % nieudanych od analityków .
Pracownicy najczęściej obawiają się innowacji i są do nich negatywnie nastawieni . Wynika to z tego , że zmiany są z reguły stresujące , a ludzie muszą wchodzić w nowe role i stosunki , przyjmować nowe wartości i przejawiać nowe podejście do pracy .
Pracowników cechuje pewien opór wobec zmian . Przyczyny tego oporu są złożone i wielostronne . Za główną przyczynę uważa się zmniejszenie u pracownika poczucia dotychczasowego bezpieczeństwa oraz jego zagrożenie ekonomiczne i emocjonalne .
Do pozostałych przyczyn zaliczamy m.in.:
· małe zaufanie do kierownictwa
· walka o „zachowania twarzy „
· niezrozumienie potrzeby innowacji i jej sensu
· obawa , że zmiany obniżą prestiż zawodowy lub społeczny pracowników
· obawa przed popełnieniem błędu
· obawa , że poparcie innowacji narazi na straty firmę
· skłonność do trwania przy starych wypróbowanych wzorcach
· zmiana nie uwzględnia utrwalonych w firmie norm postępowania , nieformalnych wzorów
· unikanie sądów , opinii i ocen niezgodnych z wcześniejszymi ustaleniami
Oporu pracowników wobec innowacji nie należy zwalczać uporem kierownictwa , środkami przymusu i nacisku , lecz należy go przezwyciężać przez wprowadzenie zarządzania innowacyjnego i tak zorganizować przedsiębiorstwo , aby jego struktura i kultura nie udaremniała , lecz wspierała różne pomysły i rozwiązania , a pracownicy byli świadomi , że zmiany są niezbędne .
3. KREOWANIE I PROMOWANIE INNOWACJI
Na zdolność do tworzenia i wykorzystywania innowacji ma zawsze duży wpływ inteligencja firmy .Decyduje ona o sposobie wykorzystania przez firmę posiadanych możliwości i okazji , zdolności dostosowania się do nowych sytuacji, tworzeniu i wprowadzaniu śmiałych koncepcji i rozwiązań wychodzących naprzeciw potrzebom otoczenia .
Inteligencję firmy kształtują różne jej elementy :
· inteligencja informacyjna- to zdolność do szybkiego pozyskiwania informacji , gromadzenia ich , przetwarzania i przesyłania właściwym szczeblom zarządzania
· inteligencja technologiczna - to umiejętność tworzenia , nabywania i wykorzystywania właściwych technologii
· inteligencja innowacyjna - to stałe poszukiwanie innowacyjnych rozwiązań , a nawet uznanie innowacyjności za zasadniczy element strategii rozwoju firmy
· inteligencja finansowa - dotyczy umiejętnego gospodarowania finansami przedsiębiorstwa , ich racjonalnego podziału i wydatkowania na cele bieżące i inwestycyjne
· inteligencja marketingowa - polega na stałym badaniu rynku , szybkim postrzeganiu potrzeb i życzeń klientów , wyszukiwaniu nisz rynkowych i wchodzeniu na nowe rynki
· inteligencja organizacyjna - dotyczy zdolności przystosowania się organizacji do zmienianych zadań , kreowania struktur prostych i elastycznych
· inteligencja społeczna - polega na szczególnej trosce o ludzi , stałym doskonaleniu warunków pracy i płacy , delegowaniu uprawnień
· inteligencja ekologiczna - wyraża się w stałej trosce o ochronę składników środowiska , ograniczaniu szkodliwych emisji i działań
Te poszczególne elementy inteligencji przedsiębiorstwa we wzajemnym powiązaniu decydują o ogólnym potencjale jego inteligencji . Nosicielem tej inteligencji jest całe przedsiębiorstwo rozumiane jako inteligentny system . Wzrost inteligencji owocuje korzystnymi innowacjami .
Największe sukcesy w zakresie innowacji przedsiębiorstwo osiąga , jeżeli stosuje konsekwentnie określone zasady działania :
· stałe poszukiwanie innowacyjnych rozwiązań - wymaga to otwartości na innowacje i uznania ich za część składową strategii rozwoju firmy
· tworzenie bazy informacyjnej o innowacjach - informacje powinny pochodzić zarówno ze źródeł zewnętrznych jak i zewnętrznych
· pobudzanie innowacji i przedsiębiorczości pracowników - nowe pomysły powinny być zawsze wysoko cenione i wyróżniane materialnie i moralnie
· stwarzanie struktur organizacyjnych sprzyjających innowacyjności - aby działać szybciej i skuteczniej oraz szybko przyswajać innowacje , należy nastawić się na proste , elastyczne struktury , jasne formy organizacji i krótką drogę przepływu informacji
· stwarzanie odpowiednich warunków dla działalności innowacyjnej - działalnością innowacyjną powinien kierować kompetentny specjalista , posiadający odpowiednie pełnomocnictwo i wiedzę fachową oraz zdolności organizacyjne
· określenie kierunków działalności innowacyjnej - polega to na definiowaniu problemów wymagających rozwiązania , szczególnie tych , które dają potencjalne możliwości korzystnych pomysłów , odkryć i projektów
· włączanie pracowników w proces zmian - prawidłowe realizowanie przedsięwzięć innowacyjnych wymaga zawsze aktywnego uczestnictwa w nich ludzi i poczuwania się do odpowiedzialności za ich przebieg i efekty
· doskonalenie umiejętności kierowania , tworzenie „ generacji ” innowacyjnych kierowników - innowacyjny styl kierowania zapewnia kadra o szerokich horyzontach myślowych , otwarta na wszelkiego rodzaju zmiany , aktywna i odważna , pełna inicjatywy i pomysłowości , o wysokich kwalifikacjach
unikanie nadmiaru zmian i pseudonowości - zmiany w systemie pracy firmy nie powinny być częste i mało znaczące , bowiem przytłoczenie zmianami rodzi sytuacje stresowe , pogłębia konserwatyzm pracowników,brak zaangażowania oraz wzmaga opór wobec innowacji
4. SZANSE I BARIERY INNOWACJI
Innowacje stają się dzisiaj jedną z najważniejszych broni w walce konkurencyjnej , podstawowym elementem strategii dobrze zarządzanych przedsiębiorstw i to zarówno elementem działania ofensywnego , polegającego na wchodzeniu na nowe rynki , jak i działania defensywnego , chroniącego je przed zagrożeniem ze strony rzeczywistych i potencjalnych konkurentów .
Strategię takich przedsiębiorstw cechuje tzw. dynamizm innowacyjny , który rozumiany jest jako otwarcie się na wszelkiego rodzaju nowości , ciągłe poszukiwanie nowych idei , pomysłów i rozwiązań oraz szybki ich wprowadzanie do praktyki .
Innowacje nabierają więc w każdym przedsiębiorstwie swoistego wymiaru , stając się warunkiem aktywności i żywotności przedsiębiorstwa . Jednocześnie są one coraz trudniejszym problemem do rozwiązania , wymagającym wielostronnej analizy . Kadra kierownicza koncentruje się głównie na ich aspektach tech-org. ,
lekceważąc aspekty psychospołeczne , a to właśnie one są szczególnie ważne ,
gdyż decydują o stosunku do innowacji jej bezpośrednich wykonawców . Wprowadzając innowacje , należy zawsze mieć na uwadze , że dla pracowników siłą napędową jest wizja przyszłości firmy i dążenie jej kierownictwa do poprawy ich sytuacji pracy .
Wprowadzanie innowacji napotyka na swej drodze szereg barier . Możemy do nich zaliczyć :
· bariery biurokratyczne np. skostniałe struktury organizacyjne i stereotypy myślenia
· bariery ekonomiczne np. brak odpowiednich środków finansowych
· bariery psychospołeczne np.
- obawa pracowników przed utratą dotychczasowego bezpieczeństwa
- brak zrozum...
s.renatka