Kontrola w administracji publicznej występuje w dwóch aspektach:
Z jednej strony
chodzi o kontrolę administracji publicznej przez inne podmioty,
Z drugiej strony
– o kontrolę sprawowaną przez samą administrację publiczną nad innymi podmiotami ( np. różnego rodzaju inspekcje administracyjne, kontrolujące obywatela i inne podmioty, nadzór budowlany lub sanitarny sprawowany przez organa administracji)
Pojęcie kontroli
Przez kontrolę należy rozumieć sprawdzenie działalności innych jednostek , bez możliwości wpływania na ich działalność poprzez wydawanie poleceń lub nakazów
Czyli badanie istniejącego stanu rzeczy , zestawianiu faktów z tym co być powinno i wyciągnięciu odpowiednich wniosków
Inne terminy kontroli
Inspekcja – termin ten określa bezpośrednią obserwację zachowania się badanej jednostki i porównaniu tego zachowania z odpowiednimi wzorcami zachowania poprawnego.
Lustracja – oznacza bezpośrednią obserwację określonego podmiotu czyli jego stan rzeczywisty, cechy, a nie jego zachowanie i porównanie z odpowiednimi wzorcami określającymi stan pożądany.
Rewizja – jest to kontrola rachunkowości danej jednostki polegająca na ustaleniu stanu faktycznego środków finansowych i innych rzeczy majątkowych kontrolowanej jednostki na podstawie jej udokumentowania i ocenie prawidłowości tego stanu posiadania.
Wizytacja – polega na kontroli mająca na celu bezpośredni wgląd w działalność jednostki kontrolowanej w całości
NADZÓRNadzór jest to pojęcie szersze niż kontrola, ponieważ nadzorujący ma prawo wydania dyrektyw, poleceń co do zmiany kierunków działanie. Oznacza to, iż nadzór nie ogranicz się tylko do obserwacji i ustaleń stanu faktycznego ale łączy się również z możliwością stosowania środków nadzoru
Kontrola jako element zarządzania i administrowania
Kontrola jest niezbędnym elementem dla prawidłowego funkcjonowania kierowania i zarządzania państwem, dlatego kontrolując dany organ należy kierować się takimi kryteriami jak :
Legalność - zgodność działania z obowiązującym prawem
Celowość - ocena osiągnięcia określonych zamierzeń
Rzetelność – pod względem uczciwości, sumienności, solidności
Gospodarność – ocena efektywności podejmowanych zamierzeń
Uwzględnienie interesu społecznego
Uwzględnienie interesu indywidualnego
Zgodności z polityką rządu – dot. adm. rządowej
Główne zadania kontroli administracji
Kontrola jest przede wszystkim kontrolą jakości działania, przy czym chodzi tu o wszystkie właściwości, które rzutują na wyniki działalności administracji, jak legalność działania, celowość, szybkość, terminowość, gospodarność i rzetelność, rzetelność. Kontrola Administracji jest niezbędna.
Sam zakres kontroli zależy od takich czynników, jak poziom przygotowania pracowników administracji, ich etos zawodowy, poczucie odpowiedzialności za wypełnianie powierzonych zadań. Kontrola musi być efektywna, bezstronna i fachowa.
Kontrola może być prowadzona z urzędu jak i na wniosek, w wyniku żądania z zewnątrz
Podział kontroli ze względu na zakres działania
Z punktu widzenia zakresu kontroli można wyróżnić kontrolę:
Zupełną ( nieograniczoną) obejmuje całość działania kontrolowanej jednostki – oznacza to objęcie kontrolą zarówno całego zakresu kompetencji kontrolowanego organu , jak również objęcie kontrolą działania kontrolowanego organu ze wszystkich możliwych stron:
- od strony przestrzegania przepisów prawa,
- gospodarności,
- celowości,
- rzetelności, itd..
Kontrolę ograniczoną - dotyczy ona jednego fragmentu, który wskazany jest przez obywatela bądź też wybranego przez aparat administracyjny
Podział kontroli stosując kryterium etapu działania , w który wkraczać może organ kontrolny to:
Kontrola wstępna , gdzie następuje badanie samych zamierzeń podjęcia określonego działania przez organ kontrolowany.
Kontrola faktyczna , która jest wykonywana w czasie trwania działania – kontrola towarzysząca procesowi działania
Kontrola następna- najbardziej spotykana, efektywna i typowa, koncentrująca się na poszczególnych etapach działania , które już zostały zakończone
Podział kontroli ze względu na usytuowanie organu kontrolującego:
Kontrola wewnętrzna , występuje gdy zarówno kontrolujący jak i kontrolowany wchodzą w skład tej samej jednostki organizacyjnej np. organ wyższego stopnia kontroluje organ niższego szczebla . Jest to kontrola wewnątrz-administracyjna . Szczególny rodzaj kontroli wewnętrznej , finansowej, zwanej audytem wewnętrznym , wprowadziła zmieniona w 2003 roku. ustawa z 26.11.1998 o finansach publicznych. Dotyczy ona gromadzenia i rozdysponowania środków publicznych i gospodarowania mieniem publicznym w jednostkach samorządowych , organach władzy pub., organach administracji rządowej itp.
KONTROLA ZEWNĘTRZNA
Kontrola zewnętrzna – to kontrola gdzie zawsze organem kontrolnym jest organ znajdujący się poza systemem organów administracyjnych , kontrolujący działalność organu administracji publicznej. Do takich kontroli należy zaliczyć kontrolę Najwyższej Izby Kontroli, kontrolę sądową, parlamentarną, Rzecznika Praw Obywatelskich, Generalnego Inspektora Danych Osobowych i Państwowej Inspekcji Pracy.
Organy tej kontroli mają szczególne znaczenie, jeśli chodzi o kontrolę praworządności działania administracji.
W POLSCE KONTROLA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ SPRAWOWANA JEST PRZEZ:
Organy państwowe niezawisłe od administracji publicznej
Instytucje kontrolne usytuowane w systemie administracji
Inne instytucje i społeczeństwo
1. Najwyższa Izba Kontroli kontroluje:
działalność organów administracji rządowej, Narodowego Banku Polskiego, państwowych osób prawnych i indywidualnych jednostek organizacyjnych.
organy samorządu terytorialnego, samorządowych osób prawnych i innych samorządowych organów jednostek organizacyjnych stosując kryteria legalności, gospodarności i rzetelności.
działalność jednostek organizacyjnych oraz podmiotów gospodarczych.
instytucji wykonujących z zakresu powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego.
wykonanie budżetu, gospodarkę finansową i majątkową Kancelarii Prezydenta, Kancelarię Sejmu, Senatu, Trybunału Konstytucyjnego, Rzecznika Praw Obywatelskich, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Centralnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, Instytutu Pamięci Narodowej, Krajowego Biura Wyborczego,
2.Rzecznik Praw Obywatelskich
Rzecznik Praw Obywatelskich- jest swoistym organem kontroli prawa, gdyż jego uprawnienia ograniczają się w zasadzie do ochrony praw obywatelskich. Według art.1 ust.3 o Rzeczniku Praw Obywatelskich, Rzecznik jest uprawniony do badania, czy wskutek działania lub zaniechania organów, organizacji i instytucji obowiązanych do przestrzegania i realizacji praw i wolności obywateli, nie nastąpiło naruszenie prawa, a także zasad współżycia i sprawiedliwości społecznej. Oznacza to uprawnienie do obserwacji działalności organów administracyjnych i (w razie potrzeby) do ingerencji poprzez podjęcie postępowania, wskazanie środków działania bądź przekazanie sprawy właściwemu organowi.
3.Rzecznik Praw Dziecka
Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz publicznych .
Konstytucja przewiduje do tych spraw specjalny organ – Rzecznika Praw Dziecka
Generalny Inspektor Danych Osobowych
Jest organem do spraw ochrony danych osobowych. Podobnie jak rzecznicy, sprawuje swoją funkcję poprzez swoje biuro i co rok składa On Sejmowi sprawozdanie ze swojej działalności. Inspektor kontroluje władze publiczne w zakresie pozyskiwania informacji o obywatelach, które określa ustawa.
Do zadań Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych należy:
1.kontrola zgodności przetwarzania danych z przepisami o ochronie danych osobowych
2.wydawanie decyzji i rozpatrywanie skarg w sprawach wykonywania przepisów o ochronie danych osobowych.
3.przeprowadzenie rejestru zbiorów danych oraz udzielenie informacji o zarejestrowanych zbiorach.
Państwowa Inspekcja Pracy-
jest jednostką kontroli i nadzoru przestrzegania prawa pracy, w szczególności przepisów BHP
Do zakresu Pip należy nadzór i kontrola przestrzegania prawa pracy przez zakłady pracy, w szczególności ochrony praw kobiet, zatrudniania młodocianych i niepełnosprawnych, przestrzegania przepisów BHP. Opiniuje ona również projekty aktów prawnych dotyczących prawa pracy oraz inicjuje prace w tej dziedzinie. Do inspekcji pracy należy także ściganie wykroczeń przeciwko prawom pracownika określonym w kodeksie pracy, a także innych wykroczeń związanych z wykonywaniem pracy zarobkowej.
Kontrola zewnętrzna – 2.Parlamentarna
Kontrola parlamentarna- Zasadnicza jej treść sprowadza się do prawa żądania informacji i prawa żądania wysłuchania. Ma ona na celu ustalenie stanu faktycznego, dotyczącego funkcjonowania rządu, ministrów i podległych mu organów . Kontrolę tę sprawuje niższa izba- Sejm, art. 95 ust. 2
Konstytucji mówi
„Sejm sprawuje kontrolę nad działalnością Rady Ministrów w zakresie określonym przepisami konstytucji i ustaw” ,
również mówi o tym art. 154 Konstytucji
art. 158 Konstytucji
art. 159 Konstytucji
Trybunał Stanu
Trybunał Stanu- jest konstytucyjnym organem władzy sądowniczej ustanowionym do realizowania odpowiedzialności konstytucyjnej określonych osób zajmujących najwyższe stanowiska w państwie.
Trybunał Stanu kontroluje w sprawach czynności prawnych gdy:
-czyn polega na naruszeniu Konstytucji lub ustawy
-popełnianie czynu związane jest z wykonywanym urzędem jest niezgodny z prawem
Kontrola zewnętrzna, Państwowa – 1. Sądowa
Sprawowana przez:
• sądy powszechne cywilne
•Sądy ubezpieczeń społecznych
• Sąd antymonopolowy
• Sądy administracyjne
Trybunał Konstytucyjny – kontroluje zgodność ustaw umów międzynarodowych z Konstytucją oraz ustaw z umowami międzynarodowymi ( art. 2 ust. 1 pkt. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym
NACZELNY SĄD ADMINISTRACYJNY
Kontrola sądowa- jest to tradycyjna forma kontroli zagwarantowana z prawem działania administracji w jej stosunku z obywatelami.
Naczelny Sąd Administracyjny jest II stopniowym odwołaniem od postępowania sądowo-administracyjnego , który w głównej mierze rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych, stosownie do przepisów prawnych.
Kontrola wykonywana przez inne organy państwowe:
Prezydent RP - uprawnienia kontrolne Prezydenta wiążą się z jego funkcjami określonymi w Konstytucji RP i w ustawach szczególnych oraz jego pozycją w systemie organów państwowych np. prawo zwoływania Rady Gabinetowej art. 141 Konstytucji, prawo składania wniosku wstępnego o pociągnięciu do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu członków Rady Ministrów, kierowników urzędów centralnych i innych osób
KONTROLA NIEPAŃSTWOWA
• Jest to kontrola administracji publicznej sprawowana przez osoby fizyczne i organizacje społeczne – kontrola społeczna , obywatelska .
• W najszerszym znaczeniu kontrola opinii publicznej, kontrola prasy, związki zawodowe
• Z taką kontrolą mamy do czynienia także wtedy, gdy obywatel zauważy nieprawidłowość w działaniu administracji art.221 KPA
Kontrola wewnątrz-administracyjna
• Kontrola resortowa:
® Kontrola instancyjna
• Kontrola międzyresortowa:
• O pełnym zakresie międzyresortowym:
® Kontrola skarbowa
® Państwowa Inspekcja Sanitarna
® Inspekcja Ochrony Środowiska
® Inspekcja Handlowa
• O ograniczonym zakresie to:
® Inspekcja Weterynaryjna
® Inspekcja Farmaceutyczna
® Inspekcja Celna
® Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa
Prokurator
Kontrola prokuratorska – Podstawowa płaszczyzna realizowania się kontroli prokuratorskiej w odniesieniu do administracji to występowanie prokuratora w postępowaniu administracyjnym. W świetle przepisów prokurator może zwrócić się do właściwego organu administracji o wszczęcie postępowania w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem oraz ma prawo do udziału w każdym stadium postępowania w celu zapewnienia, aby postępowanie i rozstrzygnięcie sprawy było zgodne z prawem. Prokurator może wziąć w każdym toczącym się postępowaniu, a także wnieść skargę, skarge kasacyjną, zażalenie oraz skargę o wznowienie postępowania, jeżeli według jego oceny wymagają tego ochrona praworządności lub praw człowieka i obywatela
Regionalna Izba Obrachunkowa
W przypadku samorządu województwa, nadzór nad jego działalnością sprawują Prezes Rady Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw finansowych- Regionalna Izba Obrachunkowa, który jest państwowym organem nadzoru i kontroli gospodarki finansowej i zamówień publicznych jednostek samorządu terytorialnego, związków między-gminnych, stowarzyszeń gmin oraz stowarzyszeń gmin i powiatów, związków i stowarzyszeń powiatów, samorządowych jednostek organizacyjnych. Na podstawie wyników kontroli izba kieruje do konkretnej jednostki wystąpienie pokontrolne.
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta
Centralny organ administracji państwowej służący do przeciwdziałania praktykom monopolistycznym w kraju i zlecania organom kontroli państwowej dokonywania badań
przestrzegania praw konsumenta, jak również do nadzorowania pomocy publicznej udzielanej przedsiębiorcom.
Kierownictwo w Administracji :Rola kierownika
ISTOTA KIEROWNICTWA W ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ
W każdej celowej j a tym bardziej w strukturze organizacyjnej aparatu administracji publicznej, istnieje zróżnicowany układ wewnętrzny. Prowadzi do powstania określonej hierarchii organizacyjnej i tworzenia się więzi zależności pozwala nam wyodrębnić stanowiska kierownicze i nadrzędne oraz stanowiska od nich zależne. Według ustawy z dnia 18.IX.1982 kierownik dysponuje określonymi uprawnieniami np.: może w określonych warunkach zawiesić w pełnieniu obowiązków służbowych podległych urzędników itp. Według H. Fayola jako funkcje kierownicze wymienia się takie zadania jak: planowanie, organizowanie, pobudzanie do działania, kontrole czy koordynacje. Jednak istota kierownictwa sprawowanego np.: przez kierownika sekretariatu lub ministra będzie rodzajowo różna. Jednak na potrzeby struktury aparatu administracji publicznej należy wskazać na kryteria wynikające z zależności służbowej oraz na to czy osobie dysponującej kompetencjami nadrzędności podporządkowany jest pewny zespół pracowników. Niekiedy dla wyróżnienia stanowisk kierowniczych aparat administracji publicznej posługuje się kryteriami formalnymi, używając w nazwie określenia naczelnik, dyrektor itp. Jednak i to kryterium może być mylne pod uwagę weźmiemy np.: kierownika komórki jednoosobowej.
Zadania kierownika w Administracji
• Współdziałanie
• Planowanie
• Koordynacja
• Kontrola
PLANOWANIE DZIAŁALNOŚCI W ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ
Pojęcie planowania(prognozowania) odgrywa szczególną rolę w administracji publicznej. Należy odróżnić planowanie w sferze „zewnętrznej” i „wewnętrznej”. W sferze zewnętrznej gdy dotyczyć ona może jednostki, planowanie winno być przewidziane ustawą. W sferze wewnętrznej wystarczy ogólna norma kompetencyjna. Jest to po prostu działaniem racjonalnym każdego kierownika. Samo planowanie jest procesem złożonym. Pierwszym etapem procesu działania jest ustalenie celu, do którego zmierzamy. Z kolei należy ustalić przesłanki planistyczne. Są one różne: a)przesłanki, których nie da się kontrolować i które są niezależne od wpływu planującego, b)przesłanki, które częściowo dadzą się kontrolować i wreszcie, przesłanki zupełnie zależne od planującego. Innym etapem procesu planowania jest przebadanie wszystkich możliwych kierunków działania i ich ocen. Potem dopiero następuje wybór kierunków działania. Końcowym etapem w procesie planowania jest ustalenie planów pochodnych w stosunku do planów głównych tj. ustalenie planów zabezpieczających wykonanie poszczególnych elementów planu głównego.
WSPÓŁDZIAŁANIE I KOORDYNACJA W ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ
Współdziałania: między podmiotem administracji publicznej uzasadniają różne względy. Potrzeba współdziałania wynika z zasad racjonalnej organizacji pracy. Brak jej godzi w spójność aparatu administracji. Pewne jednostki organizacyjne mają wspólne lub podobne cele i większe efekty w zakresie ich realizacji osiągną, gdy będą ze sobą współdziałały i udzielały wzajemnej pomocy. Niejednokrotnie zdarza się, że określonych zadań nie może wykonać jedna jednostka z uwagi na naturę tych zadań( np.: współdziałanie aparatu administracji z organem politycznym w przygotowaniu akcji wyborczej do samorządu), często przemawiają wspólne cele ekonomiczne i inne( np.: budowa drogi łączącej siedziby sąsiadujących ze sobą gmin)
Koordynacje: pojmuje się jako harmonizowanie działań różnych jednostek, czy zespołów jednostek dla osiągnięcia określonego celu: chodzi o usunięcie powstałych rozbieżności i zapobieganie im na przyszłość oraz usuwanie niepotrzebnego podwajania działań. Koordynacja powinna się łączyć z istnieniem planu. Poza tym koordynacja zakłada istnienie pewnej nie równorzędności podmiotów, nadrzędnego stanowiska podmiotu koordynacyjnego i podległości podmiotów koordynowanych.Mamy wiele postaci koordynacji:(terytorium) koordynacja terenowa i w skali państwa(kryterium organizacyjne) koordynacja wewnętrzna i zewnętrzna (struktura szczeblowa) koordynacja pozioma i pionowa
POJĘCIE I RODZAJE KONTROLI NAD ADMINISTRACJĄ PUBLICZNĄ.
Problem kontroli w administracji publicznej występuje w dwóch układach: z jednej chodzi o kontrole w administracji publicznej przez inne podmioty, a z drugiej o kontrolę sprawowaną przez samą administrację publiczną nad innymi podmiotami. Teoretycy naukowi organizacji pracy ujmują kontrolę jako niezbędny element funkcji kierowania, zarządzania, administrowania czy sprawowania władzy. Kontrola w tym ujęciu służy kierownictwu do sprawdzania, czy podległy aparat administracyjny należycie wykonuje swoje zadania, pozwala na wykrywanie nieprawidłowości, ich usuwanie i służy zapobieganiu niekorzystnym zjawiskom
PRZEDMIOT I KRYTERIA KONTROLI ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ.
Przedmiot kontroli i kryteria kontroli administracji mogą być rozmaite. Organ kontrolujący może badać całą działalność kontrolowanej jednostki( np.: kontrola NIK). Niekiedy funkcja organu kontroli ogranicza się do badania pewnego wycinka działania aparatu administracyjnego. Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej badają właśnie tylko zagadnienia sanitarne, PIH bada tylko zagadnienia związane z handlem. Możemy np.: tylko badać legalność tj. zgodności z prawem działania administracji( np.; prokurator).
Planowanie wewnętrzne w administracji publicznej
Planowanie
Ma na celu zaspokajanie potrzeb społecznych
Jest koniecznym elementem racjonalnego działania administracji
Pozwala przewidzieć określone skutki w przyszłości
Planowanie ▪ Jest to proces decyzyjny
Plan ▪ Jest efektem procesu oraz instrumentem integracji decyzji indywidualnych. Jest on pierwsza faza działania administracji po wykonaniu i kontroli
Rodzaje Planów
Wyróżniamy dwa rodzaje planowania:
▪ Planowanie w sferze wewnętrznej
▪ Planowanie w sferze zewnętrznej
• Planowanie wewnętrzne
▪ obejmuje planowanie zasob...
gosicka