Cywilizacje średniowiecznego świata
Najważniejsze daty:
IV w.- przeniesienie centrum życia przez Konstantyna do Bizancjum
476- upadek Cesarstwa Zachodniorzymskiego, początek średniowiecza
622- ucieczka Mahometa z Mekki do Medyny
661- schizma szyicka
732- bitwa pod Poitiers
751- koronacja Pepina Krótkiego na króla Franków (pozbawienie tronu Merowingów)
754- powstanie państwa kościelnego
780- 830- renesans karoliński
800- koronacja cesarska Karola Wielkiego
843- traktat w Verdun
855- śmierć Lotara, upadek traktatu z Verdun
962- koronacja cesarska króla niemieckiego Ottona I
1054- schizma wschodnia
1075- spisanie Dictatus papae, początek konfliktu cesarsko- papieskiego
1093- Aleksander II- wezwanie do odzyskania Płw. Iberyjskiego
1095- początek wypraw krzyżowych, sobór w Klermont
1096- wyruszenie krucjaty ludowej i rycerskiej
1099- zdobycie Palestyny przez krucjatę rycerską
1122- konkordat wormacki
1309- 1377- „niewola awiniońska” Kościoła, przeniesienie siedziby papiestwa do Awinionu (Francja)
1154- Uniwersytet w Bolonii
1202- 1204- czwarta wyprawa krzyżowa
1214- Uniwersytet w Oxfordzie
1242- zdobycie Akki
1364- Uniwersytet w Krakowie
1492- rekonkwisty
1683- bitwa pod Wiedniem- ostateczne zatrzymanie ekspansji tureckiej w Europie
Skutki nowej epoki:
· rozwój trzech centrów cywilizacyjnych:
- Konstantynopol i Bizancjum (Płw. Bałkański, Azja Mniejsza)
- cywilizacja Islamu (VIIw.- płn. Afryka, bliski wschód)
- świat królestw barbarzyńskich
· upadek miast
· wieś centrum życia gospodarczego
· eliminacja gospodarki pieniężnej (mała wartość pieniądza)
· upadek kultury rzymskiej
Chlodwig (465-511): najsłynniejszy spośród władców merowińskich, twórca potęgi Franków; przejawiał sympatię do religii chrześcijańskiej, zasłynął w bitwie pod Zulpich, podbił prawie całe terytorium dzisiejszej Francji, pokonując Wizygotów, i środkowych Niemiec, a jego następcy powiększyli obszar państwa, opierają jego granice o Alpy i Pireneje; po jego śmierci państwo zostało podzielone na cztery części pomiędzy jego synów
Państwo Chlodwiga:
Ø monarchia patrymonialna
Ø państwo chrześcijańskie
Ø podział na ziemie
- marchie: zewnętrzne terytorium państwa (na czele marchii stali margrabiowie)
- hrabstwa: wewnętrzne terytorium państwa (na czele hrabstw stali hrabiowie)
Ø urzędy:
- majordomus- najważniejszy urzędnik państwa, później naczelny dowódca wojsk frankijskich (VI- VIII w.), marszałek dworu
- kanclerz- osoba kierująca kancelarią panującego, nadzorująca politykę zagraniczną,
- hrabiowie- odwoływani i mianowani przez monarchę, z ich urzędem było związane użytkowanie dóbr królewskich o charakterze beneficjów i prawo do zatrzymania sobie trzeciej części opłat
- margrabia, inaczej komes- w państwie Franków urzędnik terytorialny pełniący funkcje sądowe, wojskowe i podatkowe
- kancelaria- złożona z duchownych kierowanych przez kanclerza, jej członkowie służyli jako doradcy panującego
monarchia patrymonialna- uważana za prywatną własność rodu panującego; po śmierci władcy dzielono obszar królestwa pomiędzy spadkobierców; brak zasady primogenitury (pierwszeństwa dziedziczenia przez najstarszego syna)
beneficjum- wynagrodzenie
arianizm- chrześcijańska herezja, która rozpowszechniła się wśród Germanów w IV- V w.; zapoczątkowana przez kapłana z Aleksandrii- Ariusza, negująca równość osób Trójcy Świętej
Iroszkoci- wspólna nazwa celtyckich mieszkańców Irlandii i Szkocji, charakteryzowali się surową ascezą, którą nazywali „białym męczeństwem”- rozpoczęli pierwszą w średniowieczu akcję misyjną; mnisi iroszkoccy pozostawili po sobie bogaty dorobek kulturalny: zdobione krzyże, iluminowane księgi, dzieła literackie i naukowe
czerwone męczeństwo- śmierć chrześcijan, misjonarzy, z rąk pogan; dostąpił go św. Winfryd- Bonifacy, wysłannik Rzymu
królowie gnuśni- nieudolni władcy z dynastii Merowingów, potomkowie Chlodwiga
Karol Młot (689- 741)- syn Pepina z Heristalu, twórca potęgi rodu Karolingów, następca na urzędzie majordoma; jego przydomek ma swoje źródło w podziwie dla jego sprawności w walce- zasłynął głównie z powstrzymywania inwazji arabskiej w zwycięskiej bitwie pod Poitiers
Bitwa pod Poitiers 732r.: jedna z najważniejszych bitew w dziejach, podczas której armia Franków pod dowództwem Karola Młota pokonała wojska muzułmanów z Hiszpanii, broniąc w ten sposób Europę przed ekspansją islamu;
dowódca armii arabskiej: Abd ar-Rahman
dowódca armii frankijskiej: Karol Młot
książę frankijski: Akwitanii Odon
Pepin Krótki (714-768)- syn Karola Młota; przejął po nim urząd majordoma, objął władzę w całym królestwie Franków, pokonał Longobardów w Italii, a odebrane im ziemie przekazał papieżowi, co dało początek Państwu Kościelnemu (754r.) ; Pepin został koronowany przez papieża w połowie VIII w., stając się jednocześnie „pomazańcem Bożym”:
„Bunt przeciw władzy był buntem przeciw Bogu.”
Państwo Kościelne- utworzone w 754r. z części obszarów odebranych Longobardom przez Franków państwo podległe papieżowi
sakra królewska- rytuał burzący dotychczasową koncepcję obejmowania władzy; oznaczający, że monarcha stawał się „pomazańcem Bożym” dzięki decyzji Kościoła.
Darowizna Konstantyna- sfałszowany dokument, na mocy którego Konstantyn Wielki miał przekazać papiestwu władzę nad imperium zachodniorzymskim
Karol Wielki (742-814) – król Franków od 768r., jego nadrzędnym celem była odbudowa cesarstwa rzymskiego; dzięki zwycięskim wojnom podporządkował sobie większość Europy łacińskiej; został koronowany w 800r. przez papieża Leona III na cesarza rzymskiego
Osiągnięcia Karola Wielkiego:
- zjednoczenie państwa Franków po podziale na dwie części
- znaczne powiększenie kraju
- reforma monetarna
- tworzenie szkół katedralnych
- reorganizacja sądownictwa
- oczyszczenie języka łacińskiego (Irlandia, Monte Casino)
Koncepcja państwa Karola Wielkiego:
Ø odnowienie cesarstwa rzymskiego
Ø cesarz miał mieć władzę nad całym królestwem
Po śmierci Karola Wielkiego państwo uległo rozpadowi w wyniku podziału dokonanego traktatem Verdun.
Traktat w Verdun (843r.)- porozumienie między wnukami Karola Wielkiego (Lotarem, Ludwikiem Niemieckim i Karolem Łysym), na mocy którego cesarstwo Frankijskie zostało podzielone na trzy części:
Lotar: dzielnica centralna, wraz z Rzymem i Akwizgranem (Niderlandy, Lotaryngia, Alzacja), tytuł cesarski, władza zwierzchnia nad braćmi
Karol Łysy: część zachodnia (Francja)
Ludwik Niemiecki: część wschodnia (Niemcy, Austria)
Podział ten utrzymał się jedynie do śmierci Lotara (855r.)
Przyczyny podziału państwa Karola Wielkiego:
· monarchia patrymonialna
· różnice kulturowe i ekonomiczne
· upadek autorytetu władzy
· najazdy Wikingów, Węgrów, Arabów
Otton I- powstanie ekspansji Węgrów; zyskanie autorytetu na terenie dzisiejszych Niemiec
Papież został zmuszony do koronowania Ottona I na cesarza.
cezaropapizm- całkowita dominacja władzy cesarskiej nad papieską, objawiająca się dowolnym powoływaniem i odwoływaniem papieży przez cesarza
Otton III (980- 1002)- następca Ottona I, król niemiecki, później cesarz; twórca koncepcji monarchii uniwersalnej, próbował zrealizować program „Odnowy Imperium Rzymian”, przenosząc siedzibę cesarską do Rzymu; jego plany przekreśliła przedwczesna śmierć
monarchia uniwersalna- zjednoczenie świata chrześcijan
Koncepcja państwa Ottona III:
Ø cesarz miał władzę zarówno świecką, jak i duchowną
Ø cesarstwo miało jednoczyć równe sobie państwa i władców: Italię, Galię, Germanię, Słowiańszczyznę
Przejawy kryzysu kościoła:
· niemoralne życie duchowieństwa:
o symonia- kupczenie dostojeństwami kościelnymi
o nepotyzm- obsadzanie dostojeństw kościelnych krewnymi
o nikolaizm- nieprzestrzeganie celibatu
· niskie wykształcenie
· zeświecczenie życia duchowieństwa
· uzależnienie kościoła od władzy świeckiej
· obecność inwestytury
inwestytura- nadanie lenna (ziemi) i urzędu przez władcę osobie świeckiej lub duchownej
Inwestyturę poprzedzał hołd lenny, czyli uroczyste nadanie lenna, przed którym wasal składał swojemu seniorowi przysięgę wierności.
Grzegorz VII (1021- 1085)- jeden z głównych autorów reformy Kościoła, papież, za jego pontyfikatu spisano Dictatus papae (1075); doprowadził do publicznej pokuty Henryka IV w Cannosie
Koncepcja państwa Grzegorza VII:
Ø wyższość władzy duchownej nad świecka
Ø prawo papieża do mianowania i usuwania władców świeckich
...
chrupacz