.
Administracja (łac. administro – rządzić, zarządzać, kierować, zawiadywać).
ROZUMIENIE OGÓLNE: wszystko co jest zarządzaniem, kierowaniem jest administracją. A to przez kogo to dalsza sprawa.
KRYTERIUM INTERESU: wyróżnił je Ulpianus (to podstawa do rozróżnienia tych administracji)
A) administracja publiczna- to wszelkie formy zarządzania prowadzone w interesie publicznym, dla dobra ogółu, przez podmioty publiczne
B) administracja prywatna- działania podejmowane w interesie prywatnym
definicja WIELKIEJ RESZTY (definicja negatywna)- administracja to ta część działalności państwa, która nie jest ani ustawodawstwem, ani sądownictwem; wyrasta ona z zasady trójpodziału władzy
Wytyczenie granicy pomiędzy funkcjonalną działalnością sądownictwa i administracji jest trudne. Ustawy stanowi ustawodawca, a prawo powszechne obowiązujące w znacznej mierze stanowi administracja wykonująca te ustawy. Więc granica pomiędzy administracją, a sądownictwem też jest trudna do określenia.
POZYTYWNE UJĘCIE ADMINISTRACJI:
1) administracja w znaczeniu strukturalnym (podmiotowym)- w ramach, której administracja jest rozumiana jako wydzielone w państwie struktury organizacyjne powołane specjalnie do realizacji określonych celów o charakterze zadań publicznych.
2) administracja w znaczeniu funkcjonalnym (przedmiotowym)- jako charakteryzującą się specjalnymi cechami działalność podejmowaną dla realizacji celów o charakterze publicznym.
3) administracja w znaczeniu personalnym (podmiotowym)- która rozumiana jest tu jako zespół ludzi zatrudnionych w strukturach organizacyjnych państwa i samorządu terytorialnego.
Pozytywne ujęcie administracji polegało na początku na wskazaniu pojedynczych cech administracji takich jak:
· swoistość form działania administracji wspartych możliwością użycia przymusu władztwa publicznego; czyli działa przy użyciu form władczych; może więc skutecznie rządzić, wymagać, zakazywać; może ona sięgać po przymus i nakłaniać opornych do zachowań zgodnych z oczekiwaniami
Istnieją takie rodzaje administracji, gdzie nie używa się form władczych.
· Administracje charakteryzuje wykonawczy charakter, czyli, że wykonuje prawo à inne spojrzenie, które do końca nie jest prawdziwe, bo ona również stanowi prawo, które później wykonuje
· Administracje charakteryzuje inicjatywność rozumiana jako kreowanie własnej działalności; inicjuje swoje działania
Pozytywne ujęcie administracji jest lepiej oceniane niż negatywne ujęcie. Ale pokazywanie pojedynczych cech jest wadliwe, gdyż administracja to zespół cech.
KATALOG CECH ADMINISTRACJI
1. Działanie w imieniu i na rachunek państwa lub innego odrębnego od państwa podmiotu władzy publicznej, któremu państwo przekazało część swojej władzy.
Cecha ta wskazuje na dualizm współczesnej administracji, bo istnieją dwie kategorie podmiotów władzy publicznej: państwo oraz jednostki samorządu terytorialnego. Z takim stanem rzeczy mamy do czynienia od 1990r. Działanie na rachunek oznacza zarówno działanie na koszt podmiotu jak i na jego ryzyko. Na koszt- czyli za ich pieniądze. Na ryzyko, czyli z działaniem administracji wiążą się niekiedy szkody.
2. Możliwość działania w formach władczych.
Formy władcze to takie formy działania , które są zabezpieczone możliwością użycia przymusu państwowego. Adm. nie musie po nie sięgać.
3. Działanie w interesie publicznym.
Działanie dla dobra wspólnego, interesu społecznego, od tej cechy nie ma odstępstwa. Adm publiczna nie może kierować się czym innym w swoim działaniu, jak interesem publicznym.
4. Polityczny charakter administracji.
Wyraża się na kilku poziomach: Zarówno cele jak i rezultaty działania administracji są oceniane w kategoriach politycznych. Te oceny w rezultacie wpływają na kształtowanie się stosunku obywateli do władzy publicznej, administracji. Obywatele poprzez uczestnictwo w wyborach parlamentarnych, samorządowych wpływają na obsadę najważniejszych stanowisk w adm publicznej.
5. Działanie na podstawie ustaw i w granicach przez ustawę określonych.
Związanie ustawami oznacza, że normy ustawowe stanowią granice, w których administracja może się poruszać. Administracja może czynić to, do czego jest upoważniona w uregulowaniach ustawodawczych. Jest to cecha bezwzględna. Ma zasadnicze znaczenie, gdyż daje poczucie pewności. Adm nie może działać w myśl zasady „co nie jest zabronione jest dozwolone”
6. Aktywność.
Rozumiana jest jako możliwość podejmowania działań z własnej inicjatywy, jako możliwość projektowania swoich działań.
7. Działanie w sposób ciągły i stabilny.
Ta cecha przejawia się w tym, że istnieje kadencyjność najwyższych organów władzy i adm publicznej: przewidziane są specjalne rozwiązania, które ciągłość tą mają gwarantować. W pewnym momencie kadencja się kończy, ale osoby pełniące tę kadencję nadal piastują swą władzę do momentu objęcia władzy przez nowo wybrane organy.
8. Oparcie administracji na personelu zawodowym.
Współcześnie cecha ta jest regułą, ale istnieją pewne wyjątki: np. w samorządzie teryt. Władza jest sprawowana przez organy z wyborów (np. radni gmin, powiatów)
9. Monopolistyczny charakter administracji.
Oznacza to, że w ramach powierzonych jej kompetencji administracja jest wyłącznym gospodarzem danej kategorii spraw. Nie należy tego rozumieć, że jeśli coś przyznano adm to musi ona to realizować- nie musi robić tego sama, może pewne zadania przekazać innemu podmiotowi władzy publicznej. Ma wtedy kontrolę nad realizacją tych zadań, rolę gospodarza.
10. Bezosobowy charakter.
Zadania i kompetencje przypisane są przez państwo organowi, a nie osobie piastującej dany urząd. Taki stan ma chronić przed ewentualnymi błędami, nieporozumieniami. Istnieje instytucja upoważnień, która polega na tym, że np. wójt udziela pisemnego, imiennego upoważnienia danemu urzędnikowi do wydawania decyzji w konkretnej sprawie. Należy pamiętać, że taka decyzja jest decyzją organu, nie urzędnika. Musi być wskazane, że ta decyzja została wydana z upoważnienia organu właściwego do wydania decyzji.
11. Niezarobkowy charakter
Działania adm nie mogą prowadzić do poszukiwania zysku, do dążenia do zysku. Adm często zmierza do tego, aby pewne świadczenia, których udziela, były udzielane odpłatnie bez dążenia do zysku. Mają być odpłatne na zasadzie ekwiwalentności.
12. Zorganizowana na zasadzie kierownictwa i podporządkowania (w odniesieniu do adm państwowej)
Administracja
Administracja prywatna
Administracja Publiczna
A. państwowa- rządowa
A. samorządowa
A. wojewódzka
A. centralna
A. powiatowa
A. terenowa
A. niezespolona
Wojewoda i A. zespolona
A. gminna
Podział administracji ze względu na kryteria kształtowania przez administrację sytuacji prawnej jednostki (adresata działań administracji):
1. Administracja wkraczająca – jej wykonywanie prowadzi do ograniczenia w imię interesu publicznego sfery wolności, własności obywatela. Wykonuje ona swoje zadania kosztem obywatela. Jednostka musi tolerować działania administracji. Mamy z nią do czynienia m.in. w adm skarbowej- obowiązek podatkowy.
2. Administracja świadcząca – polega na tym, że jej istotą jest udzielanie jednostce różnorodnych świadczeń; np. pomocy socjalnej, a także organizowanie i utrzymywanie urządzeń użyteczności publicznej. Jednostka może żądać od administracji pewnych działań (np.: jeśli jest w trudniej sytuacji bytowej, ma prawo oczekiwać pomocy).
PRAWO ADMINISTRACYJNE
Jest to gałąź prawa, która reguluje tworzenie struktury organizacyjnej, zadania i zasady działania administracji publicznej, relacje zachodzące pomiędzy podmiotami tej administracji, a także prawa i obowiązki innych podmiotów, nawiązujących stosunki prawne z administracją.
Wewnętrzna struktura prawa administracyjnego obejmuje:
Ø Prawo ustrojowe- reguluje organizację i zadania administracji.
Ø Prawo materialne- normuje wzajemne prawa i obowiązki administracji i podmiotów znajdujących się poza strukturą administracji.
Ø Prawo procesowe (proceduralne) – określa tryb i zasady postępowania administracyjnego, które zmierzaja do urzeczywistniania norm prawa ustrojowego i materialnego.
STOSUNEK ADMINISTRACYJNO-PRAWNY
Jest to relacja zachodząca na gruncie prawa administracyjnego między podmiotami administrującymi, a podmiotami administrowanymi.
CECHY STOSUNKU ADMINISTRACYJNO-PRAWNEGO
1. Przedmiot stosunku admin-prawnego musi mieścić się w sferze regulowanej przepisami prawa adm.
Jest to istotna cecha; od niej zaczynamy, gdy oceniamy taki stosunek; analizujemy czy jest on regulowany normami prawa adm.
2. Przynajmniej jednym z uczestników jest podmiot administrujący.
Muszą być co najmniej dwa podmioty, aby taki stosunek zachodził. Podmiotem administrującym tego stosunku jest organ administracji lub inny podmiot wykonujący zadania z zakresu administracji publicznej.
a) Podmioty administrujące – realizują zadania z zakresu administracji publicznej (zadania te realizowane są przez organy administracji publicznej, zakłady administracyjne, fundacje itd.)
b) Podmioty administrowane – są to adresaci działań administracji – jednostka w znaczeniu osoby fizycznej, pewne zbiorowości, społeczności.
Stosunek administracyjno-prawny może łączyć:
· Podmiot administrujący i administrowany
· Dwa podmioty administrujące
3. Co do zasady charakteryzuje się nierównorzędną pozycją jego uczestników
Nierównorzędna pozycja jego uczestników – przejawia się to w uprzywilejowanej pozycji podmiotu administrującego. Polega ono na tym, że podmiot ten ma prawo do ustalania sytuacji prawnej drugiego podmiotu. Są wyjątki, gdzie żadnemu z podmiotów nie przypada pozycja uprzywilejowana (dwa organy administracji publicznej kształtują stosunek)
I Kryterium wpływu uczestników stosunku administracyjnego na powstanie tego stosunku:
1. Stosunki administracyjno-prawne niezależne od woli ich uczestników.
a) Wśród nich będą stosunki powstające z mocy samego prawa – istnieją, gdy przepisy wprowadzają pewien generalny obowiązek, który później nie musi być indywidualizowany. (obowiązek szkolny)
b) Stosunki powstające w wyniku zaistnienia wcześniejszej sytuacji prawnej – np.: jedna osoba kupuje od drugiej samochód. Zawarcie umowy kupna – sprzedaży rodzi obowiązek podatkowy.
2. Stosunki administracyjno-prawne zależne od woli ich uczestników.
a) Stosunki administracyjno-prawne powstające z woli podmiotu administrującego (powstają z urzędu). Np. zabranie wcześniej przyznanego uprawnienia
b) Stosunki administracyjno-prawne powstające z woli podmiotu administrowanego (powstają na wniosek strony – wymagana jest inicjatywa podmiotu administracyjnego). Np. chcemy uzyskać jakieś uprawnienie
II Kryterium dotyczące przepisów na których gruncie ten stosunek powstaje. Pozwala on na wyodrębnienie:
1. Stosunków procesowych – powstają na gruncie przepisów proceduralnych, czyli np. KPA. Cechą tego stosunku jest czasowy charakter (jest ograniczony w czasie). Powstaje z chwilą uruchomienia postępowania, a kończy z jego zakończeniem.
2. Stosunków sporno-administracyjnych – toczy się na gruncie innych przepisów (postępowania przed sądem administracyjnym). Powstaje i trwa w wyniku zaskarżenia ostatecznej decyzji do sądu. Wyodrębnia się go ze względu na szczególną sytuację podmiotów. Stosunek ten charakteryzuje się równorzędną pozycją nierównych wcześniej podmiotów. Sąd nie jest uczestnikiem stosunku administracyjnego. Stosunek ten ma charakter czasowy.
3. Stosunków materialnych – oparte są na przepisach prawa materialnego, mają co do zasady charakter trwały np. zmiana imienia. Istnieją wyjątki: organ przyznaje uprawnienie na określony czas np. zezwolenie na sprzedaż alkoholu.
4. Stosunków ustrojowych- powstają na gruncie przepisów ustrojowych np.: między gminami, które realizują określone zadania we współdziałaniu.
ZASADY PRAWA ADMINISTRACYJNEGO (13)
Katalog wciąż się rozszerza, praktycznie wszystkie mają charakter normatywny; niektóre wywodzą się z konstytucji.
ZASADY- to reguły, normy, wzorce, standardy działania obowiązujące w prawie
ZASADY ADM.- to co wyżej + w oparciu o które administracja działa, realizuje swoje zadania
2 podejścia do zasad:
a) są filarami tworzenia prawa
b) z nich wynikają normy prawne
...
gosicka