Socjologia - wykład 8.doc

SOCJOLOGIA ORGANIZACJI

Wykład 8 – 03.12.2007r

PROBLEMATYKA WŁADZY

Władza to możliwość wywierania wpływu na innych ludzi. Może występować w różnych stosunkach wzajemnych. Jest jednym z podstawowych pojęć socjologii.

Władza to stosunek społeczny między co najmniej dwiema osobami lub między jednostką a grupą, między grupami polegający na tym, że jedna ze stron tego stosunku może w sposób trwały i zinstytucjonalizowany oddziaływać na postępowanie drugiej strony i ma środki zapewniające jej kontrolę tego postępowania, W tym znaczeniu władza to możliwość rządzenia.

Rodzaje władzy:

1.     Polityczna – sprawowana przez klasę panującą, stanowiącą państwową prawną gwarancję określającą układ stosunków społeczno – ekonomicznych, wyrażająca się w rządzeniu czyli w podejmowaniu decyzji i egzekwowaniu ich wobec wyspecjalizowanych organów władzy.

2.     Państwowa – jest suwerenna i uniwersalna, sprawowana na określonym terytorium, zapewniająca porządek prawny zgodny z interesami panujących klas czy innych grup społecznych. Wykonuje różne wewnętrzne i zewnętrzne funkcje państwa za pomocą wszelkich środków przekonywania i przymusu społecznego, którymi ten aparat państwowy dysponuje.

3.     Ekonomiczna – zdolność podmiotowej władzy do dyktowania przedmiotom kontrolowanym sposobu postępowania.

Definicja władzy wg Webera.

Władza to zdolność osiągania celów wbrew oporowi innych. Może pochodzić z różnych źródeł (może opierać się na sile fizycznej, na zasadach ekonomicznych).

Władza prawomocna – ten typ władzy, która jest sprawowana przez osoby postrzegana jako uprawnione do jej sprawowania. W monarchii sprawowana jest przez króla lub królową, w demokracji przez wybranego urzędnika. Inni postrzegają, że osoba ta jest uprawniona.

Władza nieprawomocna – władza, która opiera się na przymusie, na stosowaniu lub groźbie zastosowania siły w celu wymuszenia uległości. Sprawujący tę władzę nie są wyposażeni w prawo zastosowania przymusu przez tych, wobec których używają przymusu. Np.: pracodawcy, którzy zmuszają pod groźbą zwolnienia z pracy pracownice do świadczenia usług seksualnych.

Często określa się ją jako panowanie. Ze względu na źródło pochodzenia władzy wyróżnia się trzy typy panowania:

1.     Tradycyjne – źródła władzy pochodzą z tradycji kulturowej, obyczajów, zwyczajów. Np.: monarchia, wódz plemienny.

2.     Charyzmatyczne – źródła władzy wywodzą się z cech osobistych przywódcy. Cechy te zapewniają mu posłuszeństwo innych. Np.: Gandhi, Hitler.

Ludzie obawiają się takich przywódców, ponieważ chcą oni wprowadzać zmiany w przyjętym, istniejącym już systemie.

3.     Racjonalno-legalne – opiera się na systemie społecznie akceptowanych zasad i regulacji. Często określa się je mianem biurokratycznego. Nie ma znaczenia osoba, ale stanowisko i jakie uprawnienia ono daje. Ważne jest to, co może zrobić osoba sprawująca władzę, a nie to, co chce zrobić.

Od czego zależy podporządkowanie się władzy?

Legitymizacja, praworządność, legalność władzy, moralne uzasadnienie do jej sprawowania. Podporządkowanie władzy za pomocą strachu będzie prowadziło do trudności jej utrzymania.

Legitymizacja władzy.

To przekonanie obywateli, że władza ma nie tylko legalne ale i moralne prawo rządzić. Władza ma prawo rządzić w sytuacji spełnienia pewnych warunków:

1.     Jeśli zdobywana i sprawowana władza jest zgodnie z obowiązującym prawem. Zależy od tego czy władza zostaje wyłoniona zgodnie z prawem i czy rządzi zgodnie z prawem.

2.     Reguły sprawowania władzy muszą znajdować oparcie w systemie wartości i w przekonaniach społecznych rządzących i rządzonych. Wymaga wspólnoty przekonań. Mamy z nią do czynienia gdy obywatele widzą, że władza uznaje ich pryncypia i w podobny sposób definiuje podstawowe wartości. Dwie formy legitymizacji władzy:

Ø     Wyborcza – przejawia się w postaci poparcia w wyborach.

Ø     Dokonuje się na podstawie efektów rządzenia.

WŁADZA W ORGANIZACJI

Struktury organizacji zapewniają stabilny, logiczny i jasny układ stosunków władzy, ponieważ podział władzy w organizacjach jest bardzo ważny. Układ stosunków wzajemnych jest jeśli chodzi o władzę systemem otwartym. Władza nie wynika ze stanowiska. Różne typy władzy:

1.     Nagradzania – wynika stąd, że jedna osoba może nagrodzić inną za wykonanie zadania lub osiągnięcie żądanego poziomu wydajności np.: mistrz na produkcji.

2.     Wymuszania – sprawujący ją mają możliwość karania za niespełnienie wymagań. Kary mogą przyjmować różne formy.

3.     Z mocy prawa – gdy podwładny uznaje, że ten, kto władzą dysponuje ma prawo do wywierania na nich wpływ w pewnych granicach. Np.: prawo kierownika do ustalania zadań.

4.     Ekspercka – wynika z przekonania lub wiary, że sprawujący ją ma szczególną wiedzę w zakresie wykonywania przedmiotu.

5.     Odniesienia – ma miejsce wtedy, gdy osoba lub grupa osób uznaje, iż chcąc utożsamić się z innymi poddaje się ich naciskowi lub ich naśladuje. Łączy się to z pojęciem grupy odniesienia.

Władze:

1.     Liniowa – sprawują ją ci, którzy ponoszą bezpośrednią odpowiedzialność za osiąganie celu w organizacji. Wynika z mocy prawnej.

2.     Sztabowa – władza dwóch lub grupy ludzi, które służą kierownikowi radą, świadczą na jego korzyść określone usługi, które mają pomóc w podjęciu decyzji. Sztab jest obszarem doradczym.

3.     Funkcjonalna – prawo sprawowania kontroli przez członków zespołów sztabowych nad czynnościami innych działów odpowiednio do zakresu odpowiedzialności tych zespołów.

Najkorzystniej dla sprawujących władzę jest, gdy ma ona charakter legitymizacyjny i akceptacji podporządkowanych zarówno formalnych i merytorycznych. Postawy wobec władzy:

1.     Legalistyczna – uznanie władzy umocowanej prawnie i wspieranie jej szacunkiem.

2.     Oportunistyczna – do uznania władzy dochodzi wyłącznie w obawie przed negatywnymi sankcjami.

3.     Anarchistyczna – odmowa posłuszeństwa władzy, wynikająca z odrzucenia władzy na mocy prawa.

Zjawisko przywództwa – spontaniczne i oddolne obdarzenie jednego z członków grupy uprawnieniami władczymi. Wyodrębnia się różne typy władzy: ekspercka, moralizatorska (gdy ktoś w doskonały sposób wciela wartości i idee grupowe i stanowi doskonały wzorzec do naśladowania), wodzireja (sprawowana przez kogoś, kto ma talenty towarzyskie, animatorskie i jest zdolny do stworzenia atmosfery solidarności).

Kryteria wyboru liderów:

1.     Zewnętrzne – związane ze statutem jednostki (zasoby materialne, prestiż, możliwość wpływania na innych, bogata wiedza, zdrowie, sprawność fizyczna).

2.     Wewnętrzne :

Ø     Związane z działaniami w grupie (wysoki stopień pewności siebie, asertywność, dominujący charakter zachowania).

Ø     Zdolności towarzyskie

Ø     Szczególna kompetencja w dziedzinach przez grupę cenionych

Ø     Wzorowe stosowanie się do uznanych przez grupę norm i wartości.

Aby sprawować władzę w organach trzeba posiadać określone uprawnienia, a także powinny być określone obowiązki.

Prerogatywy sprawowania władzy – uprawnienia do wydawania poleceń czy podejmowania decyzji wiążących drugą stronę stosunku społecznego do wykonywania poleceń. Zależą od pozycji i zakresu w jakim ta władza powinna być wykonywana.

4