Andrzej Pilipiuk
Pola trzcin
Mały biały pałacyk stał w ogrodzie. Na krzewach nieśmiało pojawiały się pierwsze liście. Wiosna pod Moskwą była chłodna... Wódz spoczywał na szezlongu opatulony w koce. Wychudł przez ostatnie tygodnie i jego łysa głowa przypominała czaszkę. Skóra opinała drżące dłonie niczym zbyt ciasna rękawiczka. Z capiej bródki wypadały ostatnie włosy. Tylko skośne mongolskie oczy patrzyły jak dawniej - chytrze i czujnie.
- Towarzyszu Lenin, uczyńcie mnie waszym następcą. - Kandydat na nowego wodza, klęcząc na tarasie, pokornie ucałował rękę nauczyciela.
- Ech, Józwa - wymamrotał Włodzimierz Iljicz - przecież ty się nie nadajesz... Ot, szaszłyki robisz świetne, wypić z tobą można, pogadać przyjemnie, organizator też z ciebie niezgorszy. A, i jeszcze gdybym chciał kogoś stuknąć po łbie, nie prosiłbym kogo innego. Ale wódz byłby z ciebie do niczego...
- Jak to? - Stalin udał, że płacze rzewnymi łzami.
- Starałeś się, trzeba ci przyznać. Pomysł z kołchozami i obozami pracy był pierwsza klasa. Ale brak ci rewolucyjnej bezwzględności - wybełkotał Lenin. - Za miękki jesteś... Nie, moim następcą zostanie Lew Dawidowicz.
- Trocki? - Na twarzy Stalina odmalowała się cała gama uczuć. Paskudne to były uczucia. Lecz Wódz nic nie zauważył.
- Żeby rządzić Rosją, a w przyszłości całym światem, potrzeba naprawdę twardej ręki. l serca jak kamień...
- Toż ja mam serce jak kamień - burknął Józef. A potem wstał z klęczek i udusił Lenina poduszką.
* * *
- Tfu! - Włodzimierz Iljicz wypluł dobrą garść dziwnego pyłu.
Coś go przygniatało, dusiło, odbierało oddech. Szarpnął się rozpaczliwie i z ulgą strząsnął z siebie warstwę gleby. Na szczęście płytko zakopali.
- Co oni, żywcem mnie pogrzebali? - Klnąc otrzepywał się z piachu. - Feliks Edmundowicz zrobi z nimi porządek. A zacznie od...
Odległe wycie szakala przerwało jego gniewną tyradę. Oderwał wzrok od zakurzonej marynarki i rozejrzał się wokoło.
- Wot te na - wyszeptał. W jednej chwili zrozumiał, że tu, gdzie trafił, nawet Dzierżyński nie zdoła mu pomóc...
Rozległe pole pokrywała warstwa ni to pyłu, ni to popiołu. Wszędzie dookoła ziały dziesiątki dołów podobnych do tego, z którego on sam się wygrzebał. Niektóre były głębokie, wyraźnie świeże, inne dawno już zasypał niesiony wiatrem pył. Nad pustynią wisiało upiorne, ciemnopurpurowe niebo. Gigantyczny żuk toczył po nim czerwoną kulę.
- Przecież nie ma życia pozagrobowego? - zdziwił się Wódz. - Ki diabeł? A. jasne. To robota Stalina, musiał mi jakiegoś świństwa do jedzenia dosypać.
Uszczypnął się w ramię. Zabolało jak cholera. Potarł czoło dłonią, aby zebrać myśli. Jego palce utknęły w czymś dziwnym, ale znajomym. Obmacał pospiesznie czaszkę.
- Mam włosy! - ucieszył się. - Odrosły... A lekarze mówili, że syfilis powoduje trwałe wyłysienie.
Zaraz wszakże ponownie popadł w zadumę.
- Mówili, że do końca życia nie odrosną - westchnął.
- Czyli jednak nie żyję. Stalin ścierwo, to jego robota... Tylko gdzie ja u licha jestem? Niebo to chyba nie jest, piekło też nie. Ech. on by pewnie wiedział, kształcił się w seminarium. A polazł gdzieś, akurat kiedy jest potrzebny! Pewnie żyje sobie sukinsyn i może nawet, cholera, wodzem zostanie - rozżalił się. - A jak pomyślę, że mogłem go posłać przodem, żeby drogę przebadał...
Wycie szakala rozległo się teraz znacznie bliżej. Wódz obmacał kieszenie w poszukiwaniu jakiejś broni, ale nic nie znalazł.
- Niech to szlag! - zaklął. - Dupy wołowe ci towarzysze z politbiura! Mogli mi dać chociaż nóż albo pistolet na drogę w zaświaty. Tylko wrócę na ziemię, już ja im pokażę. Ruski miesiąc popamiętają...
Wycie się urwało, a w półmroku zamajaczyła czyjaś sylwetka. Przybysz wyglądał na człowieka, tylko głowę miał jakby wilczą.
- Jestem w Egipcie - ucieszył się Włodzimierz Iljicz. - A może raczej w egipskich zaświatach... - Wiadomości, które w szkole nauczyciel wbijał mu linijką po łapach, stopniowo się przypominały.
- Witaj, synu - odezwał się psiogłowy.
- Anubis? - zgadł ożywieniec.
- Owszem. - Strażnik krainy zmarłych wyciągnął skądś kajet. - Imię, nazwisko, zawód?
- Włodzimierz Iljicz Ulianow - przedstawił się Lenin - zawodowy rewolucjonista, dziennikarz...
- Źródła utrzymania?
- Mamusia mi przysyłała, a jak się nieboszczce zmarło - tu uronił fałszywą łzę - brałem pieniądze od Stalina.
- Czyli osobiście nie pracował? - Dłoń z piórem zawisła nad kwestionariuszem.
- No skąd! Jak się robi rewolucję, to nie ma człowiek czasu na głupoty.
- Zawód lub stanowisko?
- Skoro nie pracowałem, tylko z zasiłku żyłem bezrobotny chyba... A ostatnio przywódca światowego proletariatu.
- Co to jest „proletariat”? - padło pytanie. W mózgu Lenina zapaliły się ostrzegawcze lampki.
- Wiesz co? Wpisz zawód: faraon - powiedział - To dużo uprości.
- Faraon? Sprawdzimy... - Anubis naskrobał coś w kajecie. - Wyznanie?
- Marksista.
Psiogłowy wytrzeszczył oczy. Potem sprawdził w kieszonkowym leksykonie religii.
- Nigdy nie słyszałem o takiej wierze...
Lenin zrozumiał, że chyba palnął gafę.
- Jak każdy faraon zmuszałem ludzi by cześć oddawali przede wszystkim mnie - uściślił.
- Znaczy się, bóg?
- Boga nie ma - odruchowo odpowiedział Wódz. -To znaczy chrześcijańskiego nie ma - postanowił się podlizać.
- Przykro mi, ale wedle naszych danych jest. - Strażnik zamknął zeszyt.
- To czemu tu trafiłem?
- Bo zostałeś zmumifikowany. Każdy zabalsamowany, jeśli nie jest chrześcijaninem, trafia do nas... Na sąd Ozyrysa trzeba iść w tę stronę. - Wskazał dłonią jakieś budowle majaczące na horyzoncie. - Po drodze są oczywiście pewne próby i pułapki, ale jako faraon - uśmiechnął się sarkastycznie - z pewnością sobie poradzisz. W razie czego sprawdzaj w „Księdze umarłych”.
- A jeśli nie zdam? - Chytre oczka zamrugały.
- Karą jest naturalnie ostateczne zatracenie ciała i duszy w jeziorze płomieni - wyjaśnił Anubis i powoli rozpłynął się w powietrzu.
Lenin pogrzebał po kieszeniach, ale „Księgi umarłych” oczywiście nie znalazł.
- Kolejny punkt ujemny dla chłopaków z politbiura - warknął, a potem zamyślił się głęboko. Warto by jakoś dać znać na ziemię, żeby dosłali mu potrzebne instrukcje. Tylko jak?
Wódz przeklinając na czym świat stoi człapał ubitym traktem. Po drodze co jakiś czas mijał szyby wydrążone w skale. Zajrzał do kilku. Głęboko, głęboko pod ziemią, wewnątrz wielkiej jaskini przetaczały się ogniste fale... Budowle na horyzoncie ogromniały z każdym jego krokiem.
- Pułapki? - mruknął rozeźlony. - A to się wpakowałem.
- Jak śliwka w kompot - powiedział ktoś za jego plecami.
Lenin odwrócił się na pięcie. Stojąca przed nim istota przypominała człowieka, tylko głowę miała inną.
- Hmmm, podobny jest pan do Anubisa, ale sądząc po godnej postawie... - Włodzimierz Iljicz na wszelki wypadek wolał się znowu podlizać.
- Jestem Set - przedstawił się przybysz. - Bóg chaosu, wojny, destrukcji, pan zachodniej pustyni...
- Bardzo mi miło, jestem...
- Wiem. I wiem, co narozrabiałeś na ziemi. Ale nie przejmuj się, twoja postawa życiowa i poglądy budzą moją najżyczliwszą aprobatę.
- Miło mi to słyszeć. - Wódz odetchnął z ulgą.
- Mamy wspólny problem. Cholernie byś mi się tu przydał, ale bez znajomości haseł nie przejdziesz przez bramy...
- Anubis wspominał coś o „Księdze umarłych”...
- Masz. - Bóg wręczył mu zwój papirusu. - Nagniemy trochę przepisy. Ale nie mów nikomu, od kogo dostałeś...
- Jasne. - Lenin uśmiechnął się z wdzięcznością. -Tylko jak to odczytam? Nie znam hierogłifów...
Ale Seta już nie było. Włodzimierz Iljicz zajrzał do zwoju i zarechotał w duchu.
- No, to rozumiem - powiedział. - Wreszcie komuś chciało się chwilę pomyśleć.
Papirus dostał w wersji rosyjskojęzycznej.
Lenin pchnął pięknie rzeźbione dwuskrzydłowe drzwi i wkroczył do sali podwójnej prawdy. Jej centralny punkt stanowiła wielka waga. Wokoło zbudowano trybuny. Siedziała tam cała masa dziwnych istot. Przy wadze krzątał się jakiś typek z głową ibisa. Sprawdzał działanie mechanizmu.
Urządzenie chyba od dawna nie było używane, bowiem na szalkach leżała gruba warstwa kurzu. Anubis gawędził z jakąś nieletnią kicią ubraną w bardzo przejrzystą halkę. Dziewczyna miała na głowie opaskę, a za nią wpięte jedno strusie pióro.
„Ale lalunia” - pomyślał Wódz. - „Zważywszy na jej strój, można by sądzić, że wyzbyła się burżuazyjnych przesądów...”
Pogładził się z zadowoleniem po odrośniętej czuprynie. Z tego co pamiętał, w młodości był niezłym przystojniakiem, te lekko mongolskie rysy twarzy robiły wrażenie na towarzyszkach rewolucjonistkach. Skoro włosy odrosły, to może i inne części ciała zjedzone przez syfilis będą działały jak trzeba? I naraz poczuł, jak młodzieńcza energia napełnia jego lędźwie.
Opodal wagi stał złocisty tron, chwilowo pusty. W kącie siedziało coś dziwnego, paskudna krzyżówka hipopotama i krokodyla... Na szczęście ktoś przykuł bestię do ściany grubym złotym łańcuchem.
- Jakim cudem tu dotarłeś? - zagadnął psiogłowy, podchodząc do Włodzimierza Iljicza.
- Pokonałem wasze pułapki.
- No i jak, gotów?
- Jasne. A co tu się będzie działo?
- Sąd Ozyrysa. Zważymy twoją duszę i ocenimy, czy wolno ci powędrować na pola trzcin, czy nie...
- Jak można zważyć coś, czego nie ma? - zdumiał się podsądny. - Pola trzcin? - upewnił się.
- Owszem. To kraina mlekiem i miodem płynąca, gdzie dni pędzi się na rozkosznym trudzie siania i zbierania plonów. Wszyscy pracują od rana do wieczora we wspólnym wysiłku...
- I ja niby mam...
- Jeśli przejdziesz sąd. - Psiogłowy, jak na gust Lenina, zbyt często ironicznie się uśmiechał.
- To pomyłka! - zaprotestował Wódz. - Przecież nie po to wymyśliłem kołchozy, żeby dać się w czymś podobnym zamknąć!
Anubis zmarszczył nos z dezaprobatą.
- Ale jeszcze jedno, kim jest ta cizia? - Włodzimierz Iljicz spojrzał na kobietę z piórem. - Aktoreczka jakaś z kabaretu, czy kokota?
- Nie bluźnij! - warknął strażnik. - To bogini sprawiedliwości, Maat.
Lenin zrozumiał, że znowu paskudnie podpadł. Zaklął pod nosem i w panice zaczął sobie przypominać, czego nauczył się na studiach prawniczych.
Zabrzmiał złoty gong i na tronie zmaterializował się władca Krainy Zmarłych. Długą chwilę panowało milczenie, wszyscy patrzyli na rewolucjonistę wyczekująco.
- Wyjmijcie mu duszę - polecił wreszcie Ozyrys. Bóg Tot wyciągnął tylko rękę i już trzymał w niej serce Wodza.
- O kurde? - zdziwił się Włodzimierz Iljicz, spoglądając na swą pierś.
Tot położył narząd na szali. Teraz do wagi podeszła bogini Maat. Wyjęła zza przepaski pióro i umieściła je na drugiej szali.
- Eeee? - zdziwił się Wódz. - Chyba wam kociołek nie gotuje - zasugerował niepoczytalność składu sędziowskiego. - Przecież serce zawsze będzie cięższe od puchu.
Waga pokazała to, co było do przewidzenia.
- Winny - orzekł Tot.
Lenin pospiesznie zajrzał do papirusu.
- Diabli nadali, przegapiłem mowę obrończą. - Teraz dopiero połapał się, co powinien był zrobić.
Ozyrys patrzył na Lenina zaciekawiony.
- Nie wygląda na jakiegoś wielkiego drania - powiedział wreszcie. - Odczytajcie, co tam napisane...
Anubis rozerwał serce i zajrzał do środka.
- Obalenie legalnej władzy, rabunek miliardów rubli w złocie, obrócenie 150 milionów ludzi w niewolników, zlecenie likwidacji 30 milionów takich, którym się to nie spodobało...
- Hmm... Zaludnienie ziemi musiało wzrosnąć ostatnimi czasy - zauważyła bogini Maat.
- Czy masz coś na swoją obronę? - zapytał Ozyrys oskarżonego.
- Byłem faraonem...
- Do tego nielegalne posługiwanie się tytułem - mruknął psiogłowy.
- To tylko kwestia nazewnictwa - zaprotestował Włodzimierz Iljicz - może u nas to się inaczej nazywa, ale faraonem byłem. I to znakomitym. Co należy do obowiązków władcy? - Powiódł wzrokiem po zgromadzonych. - Wyrwałem mój lud z ręki ciemięzcy i sam go uciemiężyłem, zakończyłem krwawą wojnę i zaraz wszcząłem kilka kolejnych. To prawo wodza prowadzić wojny - uśmiechnął się triumfalnie. - Nakładałem podatki, i to najwyższe na świecie. Piramid ani świątyń budować nie nakazałem, ale rozwalanie tysięcy cerkwi też łatwe nie było...
- Starczy - burknął Ozyrys. - Wrzućcie go do jeziora płomieni...
- Chwileczkę, braciszku - odezwał się jakiś głos. Set zmaterializował się koło wagi. - Co ci się znowu nie podoba?
- Faraon uzurpator Ulianow - uśmiechnął się krzywo władca zaświatów.
- Jak rozumiem, wszyscy faraonowie zażywający rozkoszy na polach trzcin objęli swoją władzę legalnie? Świetny dowcip, muszę go opowiedzieć takiej na przykład królowej Hatszepsut...
- Zniewolił kilka narodów - zaprotestowała bogini Maat.
- Moja droga, pokaż mi faraona, który nie prowadziłby wypraw przeciw Libijczykom, Kuszytom, a nawet Palestynie... Może nie wszystkim udało się samo zniewolenie, ale plany mieli ambitne...
- No ale 30 milionów ofiar? - zaprotestowała.
- Kociaczku śliczny, sama mówiłaś, że ludność ziemi radykalnie wzrosła. Za dawnych czasów wystarczyło zabić tysiąc wrogów, by rozgromić całą armię, teraz trzeba dziesiątki milionów posłać do piachu, żeby ludzie w ogóle to zauważyli. Dobrze mówię? - zwrócił się do Lenina.
- W rzeczy samej. Niektórzy, zwłaszcza za granicą, nie wierzyli nawet, że tylu wykończyliśmy... - zapewnił Wódz.
- Sami widzicie, faraon całą gębą... - podsumował Set.
- Ręczysz za niego? - Ozyrys spojrzał na brata.
- Oczywiście. - Bóg destrukcji uśmiechnął się promiennie. - To przecież mój wyznawca!
Józef Wissarionowicz Stalin wygrzebał się z lessowego pyłu. Przetarł załzawione oczy i wykaszlał z pół kilograma ziemi.
- Gdzie ja jestem? - wymamrotał i rozejrzał się wokoło.
Spoczywał na rozległym polu pokrytym tysiącami dziur. Po szkarłatnym niebie gigantyczny żuk toczył czerwoną tarczę słoneczną.
- A niech mnie - mruknął. - I po jaką cholerę kazałem się zmumifikować?
Wstał i otrzepał mundur. Sprawdził wiszącą na piersi samotną gwiazdkę Bohatera Związku Radzieckiego. Od razu spostrzegł, że zamiast ze złota odlano ją z tandetnego plastiku.
- Beria, ty złodziejskie nasienie, czekaj, tylko wpadniesz w moje ręce!!! - zacisnął kułaki.
Na horyzoncie majaczyły jakieś konstrukcje, więc ruszył w tamtą stronę. Baraki, druty kolczaste, wieżyczki strażnicze...
- Zupełnie jak u nas na budowie kanału Biełomorskiego - uśmiechnął się. - Zatem i tu żyją komuniści. To dobrze, z komunistami zawsze można się dogadać...
Idąc wzdłuż płotu dotarł do furki. Pchnął ją i wszedł na teren obozu. Po wewnętrznej stronie ogrodzenia stała budka wartownicza. Siedział w niej jakiś człowiek w postrzępionym waciaku i studiował „Księgę umarłych”.
- Mogę wejść? - zagadnął ożywieniec.
- Jasne. - Wachman odłożył zwój. - Co za niespodzianka, nasz wódz i nauczyciel we własnej osobie! - rzekł z podziwem na widok gościa. - Proszę iść tą ścieżką, do tego baraku tam - wskazał coś w rodzaju stodoły ozdobionej czerwoną gwiazdą. - Lenin oczekuje.
- Lenin? - ucieszył się Józef Wissarionowicz. - To on też tu jest?
- Oczywiście - uśmiechnął się strażnik. - I to od bardzo dawna.
W jego głosie było coś znajomego. Stalin spojrzał mu w twarz pokrytą bliznami po odmrożeniach.
- Czy ty czasem nie jesteś...?
- Jasne. Widzę, że sobie przypominasz, sam mnie zesłałeś do łagru. Nawiasem mówiąc zresocjalizowałem się tam do tego stopnia, że wyciągnąłem nogi.
- To kto cię zmumifikował? - zdumiał się wódz.
- Dziadek Mróz, a konkretnie wieczna zmarzlina pod linią kolejowa do Norylska. No już, biegnij, przecież na ciebie czekają.
Stalin się zadumał. Przeczuwał pewne problemy... Poszedł ścieżką i pchnąwszy drzwi wszedł do szopy. Wnętrze wyglądało znajomo. Zupełnie jak sala trybunału orzekającego. Stół nakryty zielonym suknem, trzy karafki, trzy szklanki, trzy krzesła. Czerwony goździk w wazoniku. Tylko portret wiszący na ścianie był inny. Zamiast Lenina przedstawiał jakiegoś kolesia z łbem dziwnego bydlęcia. Za stołem siedzieli jacyś dwaj goście, trzecie krzesło było puste. Pierwszy wyglądał jak Dzierżyński, tylko miał wszystkie zęby z przodu. Drugi przypominał Lenina, ale był imponująco kudłaty.
- Imię i nazwisko? - zażądał włochacz.
- Wołodia! - wykrztusił Stalin. - Towarzyszu, czego się wygłupiacie? Co wy, nie poznajecie mnie? Ale piękna fryzura. To peruka czy włosy wam odrosły?
- Ty się Józek, Wodzowi nie podlizuj - odezwał się ten drugi. - Poznaliśmy cię łachmyto, ale procedura musi być zachowana.
- Jaka znowu procedura?
- Trafiłeś do ośrodka dla zmartwychwstańców. Zanim bogowie zadecydują o waszym losie, robimy wstępną selekcję...
- Jacy znowu bogowie? - zdziwił się przybysz. - Przecież Boga nie ma.
- Jest. Nazywa się Set. - Włodzimierz Iljicz z szacunkiem wstał i ukłonił się przed portretem wiszącym na ścianie.
- Zaraz, zaraz i dużo macie...
- Nietrudno policzyć. Z samej Kołymy przez dwadzieścia lat waliły tu dzikie tłumy. Skierowaliśmy ponad osiem milionów komunistów do kołchozów na polach trzcin - powiedział z dumą Lenin. - A konkretnie trafili tam wszyscy, którzy uważali, że ja byłem dobrym ojczulkiem rewolucji, a ty, Józwa, spieprzyłeś wszystko. Ci, którzy we mnie nie uwierzyli, do piachu.
- A co z tymi, którzy twierdzili, że ja byłem dobry, a łagry to robota Jagody, Jeżowa i Berii? - zainteresował się podsądny.
- Ci poszli do jeziora płomieni. - Dzierżyński uśmiechnął się drapieżnie. - Sam rozumiesz. Lenin dobry, Stalin zły... A ze złymi nie należy się patyczkować.
- Feliksie Edmundowiczu, no co wy? Pogadajmy jak przyjaciele. Towarzysze...
- Guś kabanu nie towariszcz! - ryknął Dzierżyński. - Nie dość, że mnie wykończyć kazałeś, to jeszcze w gazetach pisali, że zawał serca miałem! A obdukcja co wykazała? Samobójstwo trzykrotnym strzałem w potylicę, do tej pory się ze mnie śmieją!
- Przyjaciele, wybaczcie! - Stalin padł na kolana.
- Ależ oczywiście. Nie będziemy wredni. - Lenin rozciągnął usta w szerokim uśmiechu. - Twoje winy puścimy w niepamięć. Jednakże sam rozumiesz, że wódz może być tylko jeden. A zresztą, czy to nie ty napisałeś, że wrogowi można wprawdzie wybaczyć, ale profilaktycznie należy go potem zlikwidować...
Stalin zrobił się blady jak ściana.
- Co ze mną zrobicie? Zabijecie umarłego?!
- Nie, wyślemy cię do jeziora płomieni... Wedle dostępnych nam danych, łączy się ono z prawosławnym piekłem, więc, można powiedzieć, trafisz gdzie twoje miejsce - rzekł Feliks Edmundowicz.
- Jak to, ateistę do piekła?! - zdumiał się Stalin. - Mam tu pewne wątpliwości natury teologicznej. Jak wiecie, studiowałem w seminarium. A więc z racji mojego wykształcenia...
- Szczegóły wyjaśnią ci na dole. - Włodzimierz Iljicz uciszył go gestem.
A potem nacisnął dzwonek. Do wnętrza weszli czterej łagiernicy. Musieli otrzymać instrukcje już wcześniej, bowiem bez słowa obalili więźnia na ziemię i wykręciwszy mu ręce, spętali drutem. Pośrodku obozu znajdował się szyb nakryty metalową zapadnią. Ustawili na niej wodza. Kat położył dłoń na wajsze zwalniającej blokady.
Józef Wissarionowicz przetoczył przerażonym spojrzeniem po placu i teraz dopiero spostrzegł rozpięty pomiędzy barakami transparent:
TYM RAZEM NA ZBUDOWANIE KOMUNIZMU MAMY CAŁĄ WIECZNOŚĆ
- Gówno! I tak wam się nie uda! - wrzasnął.
Klapa szczęknęła mu pod nogami. Lenin się nie pomylił. Resztę wątpliwości teologicznych wyjaśniono Stalinowi na dole.
Erysipelas