IV_SA_Wa_774_06.rtf

Wyrok

Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie

z dnia 8 sierpnia 2006 r.

IV SA/Wa 774/06

  Swobodna ocena dowodów, aby nie przerodziła się w samowolę - musi być dokonana zgodnie z normami prawa procesowego oraz z zachowaniem reguł tej oceny: 

  - po pierwsze - opierać się należy na materiale dowodowym zebranym przez organ, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w przepisach prawa, 

  - po drugie - ocena powinna być oparta na wszechstronnej ocenie całokształtu materiału dowodowego, 

  - po trzecie - organ powinien dokonać oceny znaczenia i wartości dowodów dla toczącej się sprawy, z zastrzeżeniem ograniczeń dotyczących dokumentów urzędowych, które mają na podstawie art. 76 § 1 k.p.a. szczególną moc dowodową. Organ może odmówić wiary określonym dowodom, jednakże dopiero po wszechstronnym ich rozpatrzeniu, wyjaśniając przyczyny takiej ich oceny, 

  - po czwarte - rozumowanie, w wyniku którego organ ustala istnienie okoliczności faktycznych, powinno być zgodne z prawidłami logiki. 

LEX nr 281933

281933

Dz.U.2000.98.1071: art. 80

Skład orzekający

  Przewodniczący: Sędzia WSA Wanda Zielińska-Baran (spr.). 

  Sędziowie Asesorzy WSA: Danuta Szydłowska, Agnieszka Wójcik. 

  Protokolant: Marek Lubasiński. 

Sentencja

  Wojewódzki Sąd Administracyjny po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 8 sierpnia 2006 r. sprawy ze skargi Hany W. na decyzję Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców z dnia 6 lutego 2006 r. w przedmiocie odmowy stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego: 

1) uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję organu pierwszej instancji, 

2) orzeka, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu do czasu uprawomocnienia się niniejszego wyroku, 

3) zasądza od Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców na rzecz skarżącej Hany W. kwotę 340 (trzysta czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego. 

Uzasadnienie faktyczne

  Prezes Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców decyzją z dnia 6 lutego 2006 r., utrzymał w mocy decyzję Wojewody M. z dnia 27 czerwca 2005 r. odmawiającą stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez Hanę W. W uzasadnieniu tej decyzji podniesiono, że wnioskiem z dnia 8 grudnia 2002 r. Hana W. zwróciła się o stwierdzenie posiadania obywatelstwa. W toku prowadzonego postępowania ustalono, że wnioskodawczyni urodziła się w dniu 10 kwietnia 1919 r. w M. jako Chana G., córka Moszka i Chawy z domu S. W 1933 roku wnioskodawczyni wraz z rodzicami wyjechała na pobyt stały do Palestyny. W roku 1942 zawarła związek małżeński z Abramem B., urodzonym w dniu 28 listopada 1920 r. w Ł. W dniu 15 lipca 1948 r. mąż jej Abram, zginął w czasie bombardowania Jerozolimy. Hana W. w dniu 14 maja 1948 r. nabyła obywatelstwo izraelskie. 

  Organ podniósł, iż w toku postępowania nie zgromadzono dowodów jednoznacznie potwierdzających nabycie obywatelstwa polskiego przez Hanę W. Ustalono jedynie, iż urodziła się w 1919 r. w M. na terytorium II Rzeczypospolitej. W dacie nabycia obywatelstwa izraelskiego była zamężna, natomiast jej mąż Abram B. nie nabył nigdy obywatelstwa palestyńskiego i nie odbył czynnej służby wojskowej w wojsku Izraela. 

  Utratę obywatelstwa polskiego regulował art. 11 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. R.P. Nr 7, poz. 44), która ma zastosowanie w tejże sprawie i w myśl tego przepisu osoba traciła obywatelstwo polskie jeżeli były spełnione dwie przesłanki: pierwsza - nabyła obce obywatelstwo, druga - wstąpiła do służby wojskowej w państwie obcym bez uprzedniego uzyskania zwolnienia od powszechnego obowiązku wojskowego lub nie podlegała temu obowiązkowi. Według obowiązującej ówcześnie ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 25, poz. 220 ze zm.) skarżąca nie podlegała obowiązkowi wojskowemu. Obowiązek ten ciążył na mężczyznach po ukończeniu 17 lat życia do końca roku kalendarzowego, w którym ukończyli 60 lat. 

  Przepis art. 13 powołanej wyżej ustawy stanowił, że nadanie i utrata obywatelstwa polskiego - jeżeli inaczej nie zastrzega postanowienie Ministra Spraw Wewnętrznych - rozciąga się na żonę nabywającego lub tracącego obywatelstwo polskiego oraz na jego dzieci w wieku do 18 lat. Z przepisu tego wynika, iż utrata obywatelstwa przez żonę i dzieci miała charakter pochodny, gdyż to mąż lub ojciec musiał spełniać warunki wynikające z przepisów. Oznacza to, że kobieta zamężna nie mogła utracić obywatelstwa polskiego. Natomiast kobieta nie pozostająca w związku małżeńskim, traciła obywatelstwo polskiego po spełnieniu przesłanek z art. 11 cyt. ustawy o obywatelstwie Państwa Polskiego. 

  Zdaniem organu, skoro mąż skarżącej - Abram B. - zginął w dniu 15 lipca 1948 r., to od tego dnia kwestię obywatelstwa polskiego Hany W. - jako osoby niezamężnej - reguluje art. 11 ustawy z 1920 roku. 

  Organ dodał nadto, że gdyby nawet wnioskodawczyni posiadała obywatelstwo polskie po swoim ojcu Moshe G. - co nie zostało jednoznacznie udowodnione - to mając na uwadze, iż nie podległa obowiązkowi służby wojskowej - utraciła obywatelstwo polskie na podstawie art. 11 pkt 1 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. Zatem, zdaniem organu, Wojewoda M. zasadnie odmówił skarżącej posiadania obywatelstwa polskiego. 

  W złożonej skardze Hana W. wniosła o uchylenie decyzji organów obu instancji wraz z zasądzeniem zwrotu kosztów postępowania sądowego, zarzucając naruszenie: 

- art. 11 i art. 13 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r., przez przyjęcie, że utraciła polskie obywatelstwo na skutek nabycia obywatelstwa izraelskiego (bez wskazania daty utraty obywatelstwa), 

- naruszenie przepisów postępowania administracyjnego, w tym art. 17 ust. 4 ustawy o obywatelstwie polskim z dnia 15 lutego 1962 r. (tekst jedn. Dz. U. z 2000 r. Nr 28, poz. 353 ze zm.), gdyż organ powinien wydać decyzję zgodnie z żądaniem strony, a nadto art. 138 § 1 pkt 2 k.p.a., art. 6, 7, 8, 9, 11 i 107 k.p.a., ponieważ uzasadnienie decyzji jest bardzo ogólne i niespójne. 

  W uzasadnieniu skargi podniesiono, iż na podstawie treści uzasadnienia obu decyzji nie można ustalić czy przyczyną odmowy stwierdzenia posiadania obywatelstwa jest brak wykazania posiadania obywatelstwa przez skarżącą, czy utrata polskiego obywatelstwa na skutek nabycia obcego obywatelstwa w dniu 14 maja 1948 r., a może data zgonu jej męża - 15 maja 1948 r. Zaskarżona decyzja nie spełnia dyspozycji art. 107 § 1 i 3 k.p.a. z tego względu, iż podstawy prawnej, jak też merytorycznej argumentacji wydanych decyzji nie można domniemywać, lecz mają one wprost wynikać z petitum decyzji i jej uzasadnienia. Organ nie jest konsekwentny, podaje bowiem, że nie zgromadzono dowodów potwierdzających nabycie przez skarżącą obywatelstwa polskiego, jak również posiadania obywatelstwa polskiego przez jej męża - A.B. Jeżeli utrata obywatelstwa polskiego następowała w skutek zdarzeń, o których mowa w art. 11 ustawy z 1920 roku, to nie można utracić obywatelstwa, gdy brak jest dowodów na potwierdzenie nabycia obywatelstwa polskiego. Organy obu instancji nie dokonały ustaleń merytorycznych, czy skarżąca była obywatelką polską, czy jej mąż był obywatelem polskim, czy rodzice byli obywatelami polskimi oraz czy utraciła skutecznie obywatelstwo polskie - w dniu 14 lipca 1948 r. gdy jeszcze żył jej mąż - obywatel polski. Z oświadczeń skarżącej, odpisów aktów urodzenia, wynika, że w chwili urodzenia ona i jej mąż byli obywatelami polskimi, że polskiego obywatelstwa nie utracili do 1948 r., a mąż w dacie śmieci 15 lipca 1948 r. był obywatelem polskim i nie nabył obcego obywatelstwa, czyli zginął jako obywatel polski. 

  Prezes Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców w odpowiedzi na skargę wniósł o jej oddalenie, podnosząc te same argumenty co w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. 

Uzasadnienie prawne

  Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje: 

  Zgodnie z art. 1 § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269) zasadą jest, iż sąd administracyjny sprawuję kontrolę pod względem zgodności z prawem. W myśl zaś art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) rozstrzygając w granicach danej sprawy sąd administracyjny nie jest związany zarzutami i wnioskami skargi oraz podaną podstawą prawną. 

  Skarga zasługuje na uwzględnienie. Stosownie bowiem do treści art. l ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269), Sąd sprawuje kontrolę wykonywania administracji publicznej pod względem zgodności z prawem. Oznacza to, że Sąd rozpoznając skargę ocenia czy zaskarżona decyzja nie narusza przepisów prawa materialnego bądź przepisów postępowania administracyjnego. Badając pod tym kątem zaskarżoną decyzję Sąd uznał, iż doszło do naruszenia prawa, a w szczególności przepisów postępowania administracyjnego. 

  Należy podzielić zarzuty skargi, iż stan sprawy nie został należycie wyjaśniony, skoro w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji organ przyznaje, iż brak jest jednoznacznych dowodów potwierdzających nabycie obywatelstwa polskiego przez skarżącą. Tymczasem bez wyjaśnienia tej okoliczności organy obu instancji nie mogły rozstrzygać w kwestii obywatelstwa polskiego skarżącej. Słusznie bowiem podniesiono w skardze, iż nie można utracić obywatelstwa polskiego, jeżeli brak jest dowodów potwierdzających jego posiadanie. Z przyjętej w art. 7 k.p.a. naczelnej zasady postępowania administracyjnego - zasady prawdy obiektywnej - wynika obowiązek ustalenia stanu faktycznego sprawy. Organ ten jest obowiązany wyczerpująco zebrać cały materiał dowodowy (art. 7 § 1). Z treści art. 7 i 77 k.p.a. wynika zatem, iż na organie ciąży obowiązek określenia z urzędu - jakie dowody są niezbędne do ustalenia stanu faktycznego sprawy. Kierując się normą prawa materialnego organ ocenia, jakie fakty mają istotne znaczenie dla sprawy, czy wymagają udowodnienia i jakie dowody dla udowodnienia tych faktów są potrzebne. 

  Poza tym należy zauważyć, iż organy administracji publicznej obowiązane są także przeprowadzić dowody wskazane przez stronę. Stosownie do art. 78 § 1 k.p.a. - z żądaniem przeprowadzenia dowodu strona może wystąpić zawsze. Skuteczność prawna tego żądania jest uzależniona od spełnienia przesłanek określonych w art. 78 k.p.a. Przedmiotem dowodu musi być okoliczność mająca znaczenie prawne dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 78 § 1 k.p.a.), a więc dotycząca przedmiotu sprawy i mająca znaczenie prawne dla rozstrzygnięcia sprawy. Organ administracji może nie uwzględnić żądania strony, jeśli nie zostało zgłoszone w toku przeprowadzania dowodów lub w czasie rozprawy tylko w przypadku, gdy żądanie to dotyczy okoliczności już stwierdzonych innymi dowodami. Jeśli natomiast dowody których żąda strona, mają znaczenie dla sprawy to spóźnione żądanie nie powinno być oddalone (art. 78 § 2 k.p.a.). 

  Z przepisów art. 7 i 77 § 1 k.p.a. wynika, iż postępowanie dowodowe jest oparte na zasadzie oficjalności, co oznacza, że organ administracyjny jest obowiązany z urzędu przeprowadzić dowody służące ustaleniu stanu faktycznego sprawy. Obowiązek wyczerpującego zebrania i rozpatrzenia całego materiału dowodowego ciąży na organie prowadzącym postępowanie administracyjne. Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego organ ma obowiązek rozpatrzyć cały materiał dowodowy. Należy przez to rozumieć wzięcie pod uwagę wszystkich bez wyjątku dowodów przeprowadzonych w postępowaniu oraz uwzględnienie, bez wyjątku, wszystkich okoliczności towarzyszą...