JERZY TYRANOWSKI PRAWO EUROPEJSKIE ZAGADNIENIA INSTYTUCJONALNE Z UWZGL�DNIENIEM TRAKTATU AMSTERDAMSKIEGO Biblioteka WPiA UW � Copyright by Jerzy Tyranowski 1999 M ^8 Wydanie l, Pozna� 1999 Redakcja techniczna ,n.^7"^ ^C^O /\\r\ Krzysztof Steinke Ytl^ I/M - ^T<//l O � 13. Instytucje Finansowe l. Europejski Bank Inwestycyjny II. Europejski Bank Centralny � 14. System r�wnowagi instytucjonalnej Rozdzia� IV PRAWODAWSTWO WSP�LNOTOWE � 1. Zasady stanowienia prawa wt�rnego l. Zasada ograniczonych kompetencji II. Doktryna kompetencji domniemanych III. Wype�nianie luk w prawie wsp�lnotowym IV. Kompetencje wy��czne Wsp�lnot, konkurencyjne i r�wnoleg�e V. Zasada subsydiarno�ci � 2. Procedury stanowienia prawa wt�rnego l. Procedura konsultacyjna II. Procedura wsp�pracy III. Procedura wsp�decydowania � 3. Akty prawa wt�rnego wsp�lnotowego l. Katalog akt�w prawa wt�rnego II. Rozporz�dzenia III. Dyrektywy IV. Decyzje V. Zalecenia i opinie VI. Wymogi formalne, publikacja i wej�cie w �ycie VII. Sankcje Rozdzia� V WSP�LNOTOWY SYSTEM OCHRONY PRAWNEJ �1. Zagadnienia og�lne � 2. Zasady procedury � 3. Post�powania wynikaj�ce ze skarg bezpo�rednich l. Skarga o naruszenie Traktat�w (Komisja przeciw pa�stwu) II. Skarga o naruszenie Traktat�w (pa�stwo przeciw pa�stwu) III. Skarga o stwierdzenie niewa�no�ci akt�w prawnych organ�w wsp�lnotowych IV. Skarga na bezczynno�� organ�w V. Skarga odszkodowawcza � 4. Inne wa�niejsze post�powania IV. Zawieranie um�w mi�dzynarodowych A. Zdolno�� traktatowa Wsp�lnot B. Tryb zawierania um�w mi�dzynarodowych V. Umowy mi�dzynarodowe w prawie wsp�lnotowym � 3. Umowy mi�dzynarodowe pa�stw cz�onkowskich a prawo wsp�lnotowe � 4. Stowarzyszenie ze Wsp�lnotami l. Stowarzyszenie pa�stw i organizacji mi�dzynarodowych II. Stowarzyszenie kraj�w i terytori�w zamorskich � 5. Europejska Przestrze� Gospodarcza Rozdzia� VIII WYBRANE ZAGADNIENIA INSTYTUCJONALNE UNII EUROPEJSKIEJ � 1. Konstrukcja prawna oraz cele i zasady Unii l. Konstrukcja prawna Unii II. Cele i zasady Unii � 2. �ci�lejsza wsp�praca w ramach Unii � 3. Wprowadzanie zmian do Traktat�w � 4. Cz�onkostwo Unii Europejskiej l. Przyj�cie do Unii II. Wyst�pienie i wykluczenie pa�stwa cz�onkowskiego III. Zawieszenie pa�stwa cz�onkowskiego � 5. Wsp�lna Polityka Zagraniczna i Bezpiecze�stwa � 6. Wsp�praca Policyjna i S�dowa w Sprawach Karnych Rozdzia� IX SUWERENNO��, INTEGRACJA l PONADNARODOWO�� � 1. Suwerenno�� jako poj�cie prawa mi�dzynarodowego � 2. Integracja europejska i ponadnarodowo�� Wsp�lnot Europejskich � 3. Prawo wsp�lnotowe a prawo mi�dzynarodowe Bibliografia Rozdzia� VII STOSUNKI ZEWN�TRZNE WSP�LNOT EUROPEJSKICH 145 � 1. Podmiotowo�� prawnomi�dzynarodowa Wsp�lnot 145 � 2. Kompetencje zewn�trzne Wsp�lnot 146 l. Uwagi wst�pne 146 II. Stosunki dyplomatyczne Wsp�lnot 147 III. Cz�onkostwo oraz wsp�praca z organizacjami mi�dzynarodowymi 148 IV. Zawieranie um�w mi�dzynarodowych 152 A. Zdolno�� traktatowa Wsp�lnot 152 B. Tryb zawierania um�w mi�dzynarodowych 153 V. Umowy mi�dzynarodowe w prawie wsp�lnotowym 155 � 3. Umowy mi�dzynarodowe pa�stw cz�onkowskich a prawo wsp�lnotowe 156 � 4. Stowarzyszenie ze Wsp�lnotami 158 l. Stowarzyszenie pa�stw i organizacji mi�dzynarodowych 158 II. Stowarzyszenie kraj�w i terytori�w zamorskich 161 � 5. Europejska Przestrze� Gospodarcza 162 Rozdzia� VIII WYBRANE ZAGADNIENIA INSTYTUCJONALNE UNII EUROPEJSKIEJ 164 � 1. Konstrukcja prawna oraz cele i zasady Unii 164 l. Konstrukcja prawna Unii 164 II. Cele i zasady Unii 167 � 2. �ci�lejsza wsp�praca w ramach Unii 169 � 3. Wprowadzanie zmian do Traktat�w 170 � 4. Cz�onkostwo Unii Europejskiej 170 l. Przyj�cie do Unii 170 II. Wyst�pienie i wykluczenie pa�stwa cz�onkowskiego 171 III. Zawieszenie pa�stwa cz�onkowskiego 172 � 5. Wsp�lna Polityka Zagraniczna i Bezpiecze�stwa 173 � 6. Wsp�praca Policyjna i S�dowa w Sprawach Karnych 177 Rozdzia� IX SUWERENNO��, INTEGRACJA l PONADNARODOWO�� 182 � 1. Suwerenno�� jako poj�cie prawa mi�dzynarodowego 182 � 2. Integracja europejska i ponadnarodowo�� Wsp�lnot Europejskich 186 � 3. Prawo wsp�lnotowe a prawo mi�dzynarodowe 189 Bibliografia 193 Podr�cznik niniejszy koncentruje si� na zagadnieniach instytucjonalnych prawa europejskiego, zagadnienia prawa materialnego poruszone zosta�y incydentalnie. Dwa rozdzia�y maj� charakter szczeg�lny. Rozdzia� l - to og�lny wst�p, kt�ry ju� na pocz�tku ma da� Czytelnikowi ca�o�ciowe spojrzenie na prawo europejskie wsp�lnotowe i jego struktur�. Rozdzia� za� ostatni - IX, jest swego rodzaju esejem, kt�ry powinien odpowiedzie� na aktualne dla szero- kich kr�g�w spo�ecze�stwa pytania dotycz�ce integracji europejskiej, tzw. ponadnarodowo�ci i suwerenno�ci. Rozdzia� ten zosta� opatrzony cytatami z prac r�nych autor�w. Podstaw� opracowania niniejszego podr�cznika stanowi� teksty Trakta- tu o Wsp�lnocie Europejskiej i Traktatu o Unii Europejskiej oraz - je�li chodzi o literatur� - przede wszystkim podr�czniki prawa europejskiego wymienione w bibliografii. Co do tekst�w Traktat�w - Autor korzysta�, oczywi�cie, z tekst�w prze- t�umaczonych w kraju, jednak w r�nych miejscach korygowa� je przy po- mocy tekst�w oryginalnych - niemieckiego i angielskiego. Na podstawie tych ostatnich zosta�y te� om�wione zmiany wprowadzone przez Traktat Amsterdamski. Traktat ten, poprzez wprowadzenie nowej numeracji artyku- ��w w Traktacie o Wsp�lnocie Europejskiej i w Traktacie o Unii Europej- skiej, znacznie skomplikowa� studiowanie prawa europejskiego, gdy� ze wzgl�du na dotychczasow� literatur� i orzecznictwo trzeba si� b�dzie po- s�ugiwa� si� podw�jn� numeracj� - now� i dawn�. W tek�cie podr�cznika oodano obie numeracje, np. art. 308 (d. art. 235). W zakresie orzecznictwa Europejskiego Trybuna�u Sprawiedliwo�ci, Au- ;or korzysta� ze zbioru opracowanego przez W. Czapli�skiego, R. Ostrihan- 3ky, P. Saganek i A. Wyrozumsk�; do tego te� zbioru odsy�aj� przypisy. Podr�cznik ten przeznaczony jest dla wszystkich tych, kt�rych interesuje )roblematyka prawa europejskiego, a w szczeg�lno�ci - dla student�w prawa, administracji, studi�w europejskich, politologu oraz ekonomii i zarz�dzania. Zdaj�c sobie spraw�, �e podr�cznik niniejszy nie jest dzie�em doskona�ym, Autor kieruje do wszystkich korzystaj�cych z niego, uprzejm� pro�b� o wszel- kie uwagi, kt�re pomog� w jego udoskonaleniu. Pozna�, w sierpniu 1999 r. J. T. Rozdzia� l ZAGADNIENIA PODSTAWOWE � 1. Poj�cie prawa europejskiego Poj�cie prawa europejskiego, tak jak zosta�o ono ukszta�towane w pi- �miennictwie zachodnioeuropejskim, wyst�puje w szerszym i w�szym (w�a- �ciwym) znaczeniu. W szerszym znaczeniu poj�cie to obejmuje prawo two- rzone w ramach czy pod auspicjami wszystkich europejskich (pierwotnie: zachodnioeuropejskich) organizacji mi�dzynarodowych, a wi�c nie tylko prawo trzech Wsp�lnot Europejskich, lecz tak�e (i zw�aszcza) prawo tworzone w ramach Rady Europy, jak r�wnie� w ramach innych organizacji europej- skich (np. Rada Nordycka). Nale�y tu jeszcze zwr�ci� uwag� na jedno wa�ne zagadnienie. Ot� poj�cie �prawo europejskie" mo�e by� - w jego szerokim znaczeniu - sto- sowane wy��cznie w odniesieniu do prawa europejskich organizacji mi�- dzynarodowych (mi�dzypa�stwowych). W �adnym razie nie obejmuje ono r�nych ga��zi prawa wewn�trznego poszczeg�lnych pa�stw europejskich. ^ie mo�na wi�c m�wi� o np. europejskim prawie cywilnym, czy europej- skim prawie karnym etc. Za tymi poj�ciami nie kryje si� bowiem �aden jzia� prawa obowi�zuj�cego, lecz badania por�wnawcze okre�lonych ga��- zi prawa poszczeg�lnych pa�stw europejskich (tzw. prawo por�wnawcze, l �ci�lej: komparystyka prawna). Po tych uwagach mo�na przej�� do poj�cia prawa europejskiego w �ci- s�ym znaczeniu. Ot� poj�cie prawa europejskiego w tym �cis�ym znacze- iu obejmowa�o wy��cznie prawo tych organizacji mi�dzynarodowych pa�stw europy Zachodniej, kt�rych cech� by�a �ponadnarodowo��" (organizacje po- adnarodowe, supranational organizations), a wi�c: Europejskiej Wsp�lno- ' W�gla i Stali (EWWiS), Europejskiej Wsp�lnoty Gospodarczej (EWG, becnie: Wsp�lnota Europejska) oraz Europejskiej Wsp�lnoty Energii Ato- iowej (Euratom, EWEA). To proste do niedawna wyr�nienie prawa z pewno�ci� nazw� dobr� i adekwatn�, lecz tu r�wnie� wzgl�dy praktyczne i tradycja przemawiaj� za pozostaniem przy nazwie �prawo europejskie". Jak ju� wcze�niej stwierdzono, podstawowym filarem Unii Europejskiej s� Wsp�lnoty Europejskie uzupe�nione nowymi �politykami" i formami wsp�pra- cy ustanowionymi przez Traktat o Unii Europejskiej (art. 1 Traktatu Amster- damskiego, wcze�niej - art. A Traktatu z Maastricht). W konsekwencji, pra- wo Wsp�lnot Europejskich to rdze� prawa europejskiego i jego najbardziej rozwini�ta cz��. Ta cz�� prawa europejskiego nazywana jest tak�e euro- pejskim prawem wsp�lnotowym lub po prostu - prawem wsp�lnotowym. �2. Prawo Wsp�lnot Europejskich (prawo wsp�lnotowe) Stosuj�c r�ne kryteria wyr�nia si� prawo wsp�lnotowe instytucjonalne i prawo wsp�lnotowe materialne oraz prawo pierwotne wsp�lnotowe i wt�r- ne prawo wsp�lnotowe. /. Prawo wsp�lnotowe instytucjonalne Prawo wsp�lnotowe instytucjonalne (zwane tak�e formalnym), to najkr�- cej rzecz ujmuj�c, ta cz�� prawa wsp�lnotowego, kt�ra okre�la struktur� )rganizacyjn� Wsp�lnot, a wi�c instytucje Wsp�lnot, ich sk�ad i kompeten- ;je oraz post�powania w zakresie stanowienia prawa wsp�lnotowego (wt�r- iego), a tak�e procedury s�dowe. Ta cz�� prawa wsp�lnotowego reguluje �wnie� stosunki zewn�trzne Wsp�lnot (np. prawo legacji, zdolno�� trakta- owa, stowarzyszenie ze Wsp�lnotami). Przed Traktatem z Maastricht pra- vo wsp�lnotowe instytucjonalne regulowa�o tak�e kwestie zwi�zane ze zmia- l� Traktat�w za�o�ycielskich i przyjmowaniem kolejnych pa�stw do Wsp�lnot. )becnie zagadnienia te wchodz� w zakres �prawa unijnego". L Prawo wsp�lnotowe materialne Prawo wsp�lnotowe materialne to cz�� prawa wsp�lnotowego, kt�ra kre�l� i reguluje rzeczowy zakres dzia�ania Wsp�lnot. Ten rzecz...
gosicka