Wykład II z dnia 09.11.2003r. PRAWO KARNE
Reguły stosowania ustawy karnej polskiej do czynów popełnionych za granicą cd.
Zakres podmiotowy c.d ostatniego wykładu
Art. 112 KK
„Niezależnie od przepisów obowiązujących w miejscu popełnienia przestępstwa, ustawę karną polską stosuje się do obywatela polskiego oraz cudzoziemca w razie popełnienia:
1. przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu wewnętrznemu lub zewnętrznemu RP
2. przestępstwa przeciwko polskim urzędom lub funkcjonariuszom publicznym
3. przestępstwa przeciwko istotnym polskim interesom gospodarczym
4. przestępstwa fałszywych zeznań złożonych wobec urzędu polskiego.”
Przepis ten stosuje się do: 1/ terenu obcej jurysdykcji gdzie dany rodzaj zachowania jest również przestępstwem, 2/ do terenu obcej jurysdykcji gdzie dany rodzaj zachowania nie jest przestępstwem , 3/ / do terenu na którym nie ma żadnej jurysdykcji takich jak np. na Marsie, Antarktyda
Zakres podmiotowy : stosuje się zarówno do obywatela polskiego jak i cudzoziemca.
Art. 113 „ Niezależnie od przepisów obowiązujących w miejscu popełnienia przestępstwa, ustawę karną polską stosuje się do obywatela polskiego oraz cudzoziemca, którego nie postanowiono wydać, w razie popełnienia przez niego za granicą przestępstwa, do którego ścigania RP jest zobowiązana na mocy umów międzynarodowych.”
Podobnie jak w art. 112 Przepis ten stosuje się do: 1/ terenu obcej jurysdykcji gdzie dany rodzaj zachowania jest również przestępstwem, 2/ do terenu obcej jurysdykcji gdzie dany rodzaj zachowania nie jest przestępstwem , 3/ / do terenu na którym nie ma żadnej jurysdykcji takich jak np. na Marsie, Antarktyda
Art. 114 (tylko §1 i 2 )
§1. Orzeczenie zapadłe za granicą nie stanowi przeszkody do postępowania karnego o to samo przestępstwo przed sądem polskim.
§2. Sąd zalicza na poczet orzeczonej kary okres rzeczywistego pozbawienia wolności za granicą oraz wykonywaną tam karę, uwzględniając różnice zachodzące miedzy tymi karmi.
- Zasada powagi rzeczy osądzonej zabrania jedynie prowadzenia postępowania karnego jeżeli wcześniej, odnośnie do tego samego czynu toczyło się postępowanie karne i zostało zamknięte prawomocnym wyrokiem ( niezależnie czy skazującym, czy nie) .
Taki zakaz dotyczy postępowania które toczyło by się w obrębie polskiej jurysdykcji, natomiast zasada ta nie tamuje możliwości prowadzenia postępowania karnego z tego powodu, że na terenie obcej jurysdykcji toczyło się postępowanie karne o ten sam czyn.
Jeżeli ktoś był oskarżony w procesie karnym za granicą, a nawet jeśli został skazany prawomocnym wyrokiem i kara została w części lub w całości wykonana, to nie jest to przeszkoda procesowa i postępowanie karne ma być wszczęte na zasadach ogólnych.
- jeżeli jakaś osoba została za pewne przestępstwo skazana za granicą i orzeczona za granicą kara została choćby w części wykonana to postępowanie karne w Polsce ma być wszczęte i prawdopodobnie doprowadzone do wyroku skazującego, ale na poczet kary zasądzonej w Polsce obligatoryjnie zalicza się to co zostało wykonane za granicą.
Ustawa czyni jednak zastrzeżenie: przy zaliczaniu na poczet kary zasądzonej w Polsce kary wykonanej za granicą należy „ uwzględnić różnice zachodzące między tymi karami” .
Należy porównywać nie tyle ustawową nazwę kary stosowanej w Polsce i za granicą, ponieważ nie muszą on po przetłumaczeniu brzmieć identycznie, ale istotę kary ( co według ustawodawcy ma być dolegliwością zawartą w tej karze).
Na poczet kary orzeczonej w Polsce zalicza się obligatoryjnie karę wykonywaną za granicą oraz okres rzeczywistego pozbawiania wolności za granica.(tymczasowe aresztowanie, zatrzymanie, bezprawne pozbawienie wolności)
DZIAŁ : CZAS I MIEJSCE POPEŁNIENIA CZYNU ZABRONIONEGO
Art. 6 § 1. Czyn zabroniony uważa się za popełniony w czasie, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany.
§2.Czyn zabroniony uważa się za popełniony w miejscu, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany, albo gdzie skutek stanowiący znamię czynu zabronionego nastąpił lub według zamiaru sprawcy miał nastąpić.
Przypomnienie: wszystkie typy przestępstw zdefiniowane w ustawie karnej można podzielić na dwie grupy: tzw. Typy formalne i Typy materialne
Materialne to te co do których ustawowych znamion należy jakiś skutek opisany w ustawie , a formalne to takie które nie zawierają znamienia skutku.
Dokonanie przestępstwa typu materialnego wymaga nastąpienia skutku opisanego w ustawie czyli dla zabójstwa musi być nieboszczyk.
Bez wskazania czasu popełnienia czynu zabronionego niektórych instytucji ustawowych nie można zastosować np. 1. stosowanie ustawy karnej pod względem czasu ( logiczną zasadą jest stosowanie ustawy nowej, wyjątkowo jednak można zastosować obowiązującą poprzednio gdy jest ona względniejsza dla sprawcy. Ustawa obowiązująca w czasie popełnienia czynu zabronionego jest najwcześniejszą możliwą do użycia przy orzekaniu.np. jeśli w chwili popełnienia czynu zabronionego obowiązywał stan prawny B, który potem zmienił się na C, a w momencie orzekania stan D - to zasadą jest że mamy stosować stan D chyba że B lub C jest względniejsze dla sprawcy, ale nie możemy stosować A ponieważ uchylenie tego stanu nastąpiło przed czasem popełnienia czynu zabronionego )
Żeby ustalić jaka ustawa karna obowiązywała w czasie popełnienia czynu zabronionego musimy ustalić jaki był czas popełnienia tego czynu.
Zasadą jest: że czas popełnienia czynu zabronionego jest początkowym punktem biegu przedawnienia karalności przestępstwa.
WYJĄTEK: przy dokonanych przestępstwach materialnych termin przedawnienia nie biegnie od czasu popełnienia czynu zabronionego lecz od czasu nastąpienia skutku objętego ustawowymi znamionami przestępstwa.
Dla przestępstw formalnych obowiązuje zasada ogólna np. przestępstwo fałszywych zeznań ( przedawnienie biegnie od czasu wypowiedzenia zdania fałszywego lub zatajenia prawdy)
Dla przestępstw materialnych np. zabójstwa przedawnienie biegnie od czasu zgonu ofiary ( czyli skutku objętego ustawowymi znamionami przestępstwa).
UMOWNIE USTALONO CZAS POPEŁNIENIA CZYNU ZABRONIONEGO:
Zgodnie z prawem zwyczajowym przyjmuje się tzw. Regułę ostatniej chwili. –
1/ Dla przestępstw z działania popełnionych pojedynczym czynem za czas popełnienia takiego czynu zabronionego uznajemy ostatnią chwilę w której ten czyn był wykonywany
2/ Dla przestępstw trwałych ( to typy przestępstw które polegają na wytworzeniu sytuacji sprzecznej z prawem a następnie utrzymywaniu tej sytuacji prze pewien czas np. posiadanie pewnego przedmiotu zabronionego), za czas popełnienia przestępstwa trwałego przyjmuje się ostatni moment tej sytuacji
3/ Przestępstwa zbiorowe ( przypadki gdy 1 sprawca popełnia dwa lub więcej czynów z których każdy analizowany z osobna może być uznawany za przestępstwo ale ze względu na pewne okoliczności szczególne traktujemy jako jedno przestępstwo) za czas popełnienia przestępstwa zbiorowego przyjmujemy czas ostatniego czynu składającego się na przestępstwo zbiorowe.
Przestępstwa popełnione przez zaniechanie - nie będzie na egzaminie !!!
Podział przestępstw:
· Przestępstwa popełnione z działania
· Przestępstwa popełnione z zaniechania
Różnica pomiędzy nimi jest taka, że przestępstwa z działania istnieją, a z zaniechania – nie.
Jeśli ktoś został skazany za przestępstwo z zaniechania to został skazany za coś co nie istnieje.
Zaniechanie w przyrodzie nie istnieje np.: w dniu 9 listopada 2003r o godz. 1000 pewien dróżnik miał zamknąć szlaban na przejeździe kolejowym, czego jednak nie uczynił, ponieważ upił się do nieprzytomności i leży obok szlabanu. Za 3 min.o godz. 1003 na tym przejeździe dojdzie do kolizji pociągu z autobusem. Co dzieje się z naszym dróżnikiem – leży obok szlabanu i nic nie robi ( nie zamyka szlabanu).
O zaniechaniu mówimy wtedy, gdy człowiek miał wykonać czynność, której od niego oczekiwaliśmy.
Pojęcie czasu zaniechania – czas zaniechania wiąże się z czasem, w którym ktoś miał obowiązek wykonać daną czynność.
REGUŁA - za czas popełnienia czynu zabronionego popełnionego przez zaniechanie przyjmuje się umownie, ostatnią chwilę w której wykonanie nakazanego dzialania było jeszcze możliwe.
W przypadku naszego dróżnika jest to ostatni moment, w którym zamknięcie szlabanu zapobiegło by katastrofie.
Miejsce popełnienia czynu zabronionego
Za miejsce popełnienia czynu zabronionego uważa się miejsce w którym sprawca działał lub zaniechał działania do którego był obowiązany, a także miejsce w którym skutek stanowiący znamię czynu zabronionego nastąpił lub miał nastąpić.
Miejsce ustalamy z powodów formalnych - Ponieważ KPK jest tak napisane
z powodu praktycznego- tylko po ustaleniu miejsca popełnienia czynu zabronionego możemy odpowiedzieć na pytanie: czy do tego czynu będziemy stosować ustawę karną polską na zasadzie terytorialności,
Art. 6 par. 2 daje 3 alternatywne kryteria wskazujące na miejsce popełnienia czynu zabronionego są to:
Dlatego jedno przestępstwo może mieć jeden czas, ale kilka miejsc popełnienia czynu zabronionego.
WAŻNE: Stwierdzenie - Miejsce, w którym nastąpił skutek stanowiący znamię czynu zabronionego nie jest równoznaczne ze stwierdzeniem – miejsce, w którym nastąpił skutek czynu zabronionego.
Miejsce stanowiące skutek czynu zabronionego to każde miejsce, w którym wystąpiły skutki czynu zabronionego (może ich być b. dużo), a miejsce, w którym nastąpił skutek stanowiący znamię materialnego czynu zabronionego to np. dla zabójstwa jest to miejsce w którym jest ciało ofiary.
Przestępstwa materialne mogą mieć wiele miejsc popełnienia nawet b. znaczną liczbę np. Jasio wrzuca do autobusu granat, który urywa nogi 15 pasażerom, którzy zostają przewiezieni do 15 różnych szpitali i następnego dnia umierają to miejsc popełnienia czynu zabronionego jest 16 - każdy szpital i miejsce rzucenia granatem. Ale jeśli Jasio myślał i zaplanował, że 15 rannych w wyniku zamachu ofiar zostanie przewiezionych do 15 konkretnych szpitali a ich zabrali do 15 innych to miejsc popełnienia czynu zabronionego jest 31 – miejsce rzutu granatem, 15 szpitali, o których myślał Jasio i 15 szpitali, do których trafiły ofiary.
Natomiast, usiłowane przestępstwo materialne oraz przestępstwa formalne mają tylko 1 miejsce popełnienia.
Art. 1 § 1 Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto popełnia czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.
§2. Nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość czynu jest znikoma.
§3. Nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeśli nie można mu przypisać winy w czasie czynu.
Każde przestępstwo musi spełniać definicję z art.1 – coś co nie spełnia tej definicji nie jest przestępstwem.
Ale z drugiej strony na podstawie samego art. 1 KK nie potrafimy orzec czy dany czyn jest przestępstwem czy nie.
Możemy to orzec gdy zestawimy art. 1 KK z katalogiem wszystkich typów przestępstw jakie są w Ustawie karnej ( zarówno kodeksie jak i ustawach dodatkowych)
Na podstawie art. 1 KK ustalono 4 kryteria definicyjne które wszystkie muszą być spełnione by można było stwierdzić, że popełniono przestępstwo:
1. przestępstwem może być wyłącznie czyn
2. czyn ma być społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy
3. czyn ma być zachowaniem zabronionym przez ustawę pod groźbą kary ( obowiązującą w czasie jego popełnienia)
4. ma być zawiniony
Czyn – to działanie lub zaniechanie dowolne ( pozostające pod kontrolą woli człowieka)
Np. nie jest czynem ruch ciała lub części ciała, jeśli było to wywołane w wyniku tzw. Przymusu bezwzględnego
Jasio i Stasio złapali Zdzisia i wyrzucili go z 10 piętra. Jasio spadł na starą tłustą babę – baba zginęła a Zdzisio nie. Można powiedzieć, że Zdzisio zabił człowieka, ale ten ruch nie był czynem, ponieważ nie był wynikiem woli Zdzisia.
Ad.2 i 3
Przestępstwem nie jest zachowanie społecznie szkodliwe i nie jest zachowanie nie zabronione przez ustawę np. onanizm.
Jest to definicja mieszana (formalna i materialna). Może ona funkcjonować podobnie, chociaż nie identycznie jak tzw. Zasada oportunizmu procesowego.
W każdej procedurze karnej ( w każdym państwie) musi być przyjęta jedna z zasad (konkurencyjnych) : albo tzw. Zasada legalizmu, albo oportunizmu.
Są to zasady konkurujące ponieważ przyjęcie jednej z nich wyklucza możliwość przyjęcia w tym samym czasie drugiej.
Zasada oportunizmu obowiązuje w danym państwie, jeśli w postępowaniu karnym w tym państwie władza publiczna nie ma obowiązku wszczynać postępowania jeśli zostało popełnione przestępstwo. Fakt, że popełniono nie oznacza konieczności wszczynania postępowania.
Do wyboru zasady stosuje się zasadę celowość wszczęcia postępowania karnego. Można tak ustawić system procedury karnej, że jako zasadę logiczną przyjmie się jeden system i wyraźnie wskaże wyjątki od niego, albo na odwrót.
W Polsce zasadą jest legalizm, ale wyjątkiem jest oportunizm przy przestępstwach prywatno – skargowych. Np. przy zniesławieniu, zniewadze ( uprawnionym do wniesienia aktu oskarżenia jest poszkodowany ale nie musi tego robić)
KLASYFIKACJA TYPÓW PRZESTĘPSTW
Typy przestępstw to ogólne schematy zachowania zdefiniowane w ustawie, które przykładamy do konkretnych czynów aby stwierdzić, czy ten czyn jest przestępstwem.
Np. art. 278 jest zdefiniowany jako typ przestępstwa kradzieży.
Podział NR I
- zbrodnia
- występek
Zbrodnia to przestępstwo, którego dolna granica ustawowego zagrożenia wynosi 3 lata pozbawienia wolności lub jest wyższa.
Występek to każde przestępstwo, które nie jest zbrodnia.
Kryterium po którym odróżniamy zbrodnię od występku jest wysokość ustawowego zagrożenia i to nie górna, a dolna granica ustawowego zagrożenia.
Np. art. 279
Kto kradnie z włamaniem podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10
- kara od roku czyli występek
art. 280 par. 2 Jeżeli sprawca rozboju posługuje się broną palną, nożem lub innym podobnie niebezpiecznym przedmiotem lub środkiem obezwładniającym albo działa w inny sposób bezpośrednio zagrażający życiu lub wspólnie z inną osobą , która posługuje się taką bronią, przedmiotem, środkiem lub sposobem, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od 3 lat. – dolna granica ustawowego zagrożenia wynosi 3 lata pozbawienia wolności czyli zbrodnia.
Art. 148 par 1 Kto zabija człowieka, podlega karze pozbawienia wolności a czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat pozbawienia wolności lub karze dożywotniego pozbawienia wolności. – dolna granica ustawowego zagrożenia wynosi 8 lat pozbawienia wolności czyli zbrodnia.
Gdy w przepisie dolna granica ustawowego zagrożenia nie jest podana to należy ją zaczerpnąć z przepisów w części ogólnej np. kto posiada niebieskie śrubki podlega karze pozbawienia wolności do lat 3 – to z przepisów części ogólnej tj. art. 37 kara pozbawienia wolności trwa najkrócej miesiąc , najdłużej 15 lat; wymierza się ją w miesiącach i latach. Więc jeśli jest do 3 lat tzn. od 1 miesiąca.
Jeśli nie jest podana górna granica to max. 15 lat.
Jedno z pytań na teście : zacytowany przepis z części szczególnej lub wojskowej i mamy odpowiedzieć na pewną ilość pytań:
1/ czy przestępstwo z tego przepisu jest to: a/ zbrodnia, b/ występek, c/ niekiedy zbrodnia a niekiedy występek
Odp. C/ jest nastawiona oczywiście na kompletnych bezmózgowców .
Kodeks karny zawiera definicję zbrodni i definicję występku.
Kryterium definicyjnym przy zbrodni jest dolna granica ustawowego zagrożenia, a kryterium definicyjnym występku jest górna granica ustawowego zagrożenia.
DEFINICJE Art. 7 § 2 Zbrodnią jest czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od 3 lat albo karą surowszą.
§3 Występkiem jest czyn zabroniony zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych, karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc.
Po co w definicji występku podana jest górna granica? – dzięki temu możemy odróżnić przestępstwa od wykroczeń.
NA EGZAMINIE NIE BĘDZIE WYKROCZEŃ!!!
Każdy typ przestępstwa jest albo zbrodnią albo występkiem.
PODZIAŁ Nr II
- materialne typy przestępstw
- formalne typy przestępstw
Materialnymi typami przestępstw ( skutkowymi) nazywa się te do których ustawowych znamion należy skutek.
Formalnymi typami przestępstw ( bezskutkowymi) nazywa się te do których ustawowych znamion nie należy skutek.
Następne pytanie na teście: Czy przestępstwo danego przepisu jest : a/ materialne , b/ formalne, c/ raz tak ...
gosicka