PODSTAWOWE FORMY LECZENIA I REHABILITACJI.doc

PODSTAWOWE FORMY LECZENIA I REHABILITACJI - Katarzyna Puławska - Popielarz

MODELE   LECZENIA      NARKOMANII

MODEL WSPÓLNOTOWO-RESOCJALIZACYJNY

Jego korzenie sięgają tradycji Ruchu Anonimowych Alkoholików. Charles Dederich (ur. 1913 r.) postanowił przeprowadzić eksperyment. Podjął inicjatywę tworzenia stacjonarnych ośrodków leczniczych o charakterze wspólnot. Ośrodki te były oparte o ideę gospodarczej samowystarczalności , społeczny egalitaryzm oraz samorządność.

Pierwsza wspólnota „Synanon” została założona w 1958r. w Kalifornii.

CECHY WYRÓŻNIAJĄCE PIERWSZE WSPÓLNOTY TERAPEUTYCZNE:

• charyzmatyczne przywództwo,
• wzorzec osobowy i autorytet lidera,
• duży nacisk na porządek oraz dyscyplinę,
• osobista odpowiedzialność za wyleczenie, wspólna praca,
• stopniowe wchodzenie w obowiązki, publiczna „spowiedź”,
• stosowanie kar za naruszenie norm grupowych,
• zaangażowanie w wewnętrzne życie społeczności,
• egalitaryzm wzajemnych stosunków pomiędzy członkami społeczności.                       

MODEL MEDYCZNY

Nurt medyczny wiąże się z tradycyjnym podejściem psychiatrycznym. Uzależnienie traktowane jest jako choroba psychosomatyczna. Pierwsze oddziały stworzono w USA na początku lat dwudziestych XX wieku.

Należy do niego:

• terapia  medyczna (farmakologiczna) z elementami psychologicznego poradnictwa i psychoterapii,
• leczenie substytucyjne

MODEL DUCHOWY

Model ten wychodzi z założenia, że narkomania jest chorobą duszy, polega na zerwaniu kontaktu z Siłą Wyższą, z Bogiem. Przejawia się poprzez rozpad systemu wartości wyższych.

Ruch AA i NA, ośrodki buddyjskie, ośrodki wspólnot chrześcijańskich.

MODEL INTEGRALNY

Model integralny charakteryzuje się:

- rozwiniętymi formami pomocy ambulatoryjnej dla osób zagrożonych narkomanią i uzależnionych oraz dla ich rodzin;

- uwzględnia aspekt medyczny pomocy (detoksykacja, diagnoza stanu zdrowia, w koniecznych przypadkach wsparcie farmakologiczne w trakcie długoterminowej terapii, diagnoza psychiatryczna, kuracja osób z zespołem HIV-AIDS);

- opiera się na solidnych podstawach diagnostycznych i stosuje selekcję osób do poszczególnych form terapii;

- charakteryzuje się rozwiniętymi formami pomocy w ośrodkach terapii krótkoterminowej i długoterminowej, które pracują w oparciu o ideę społeczności terapeutycznej;

-uwzględnia wagę wychowawczej i resocjalizacyjnej pracy z osobami uzależnionymi;

- uwzględnia duchowy aspekt pomocy osobom uzależnionym;

-kładzie duży nacisk na przebudowę świadomości i relacji w rodzinie osoby uzależnionej, a co za tym idzie promuje pracę edukacyjną i terapeutyczną z rodziną;

-w jego ramach jest organizowany program wsparcia dla osób, które zakończyły terapię długoterminową (grupy postrehabilitacyjne);

-akcentuje wagę profesjonalnego przygotowania i podnoszenia kwalifikacji terapeutów udzielających pomocy uzależnionym.

PODSTAWOWE FORMY POMOCY DLA OSÓB UZALEŻNIONYCH I NADUŻYWAJĄCYCH NARKOTYKÓW

1. PLACÓWKI  PIERWSZEGO  KONTAKTU

• konsultacje, poradnictwo i krótkoterminowe interwencje
• podjęcie kontaktu indywidualnego
• grupy wsparcia oraz grupy terapeutyczne

2. PLACÓWKI  STACJONARNE

• ośrodki o programie krótkoterminowym –programy od 3 do 6 miesięcy;
• ośrodki o programie długoterminowym –programy od 12 do 18 ;

3. ODDZIAŁY DZIENNE

Pozwala osobie pozostać w jej stałym środowisku, przy jednoczesnym programie pracy nad problemem uzależnienia.

4. OPIEKA ŚRODOWISKOWA, SOCJOTERAPIA

Odbywa się głównie poprzez sieć klubów i świetlic socjoterapeutycznych, gdzie grupują się dzieci oraz młodzież ze środowisk zagrożonych nadużywaniem narkotyków.

5. PROGRAMY POSTREHABILITACYJNE

Służą one pomocą osobom powracającym do życia w środowisku rodzinnym i społecznym. Pomagają w nowej adaptacji.

Na programy postrehabilitacyjne składa się:

• system hosteli i mieszkań readaptacyjnych;
• system placówek postrehabilitacyjnych;
• grupy dla absolwentów ośrodków.

OFERTA LECZENIA STACJONARNEGO    PRZEZNACZONA JEST DLA OSÓB :

• KTÓRE NIE PORADZIŁY SOBIE W INNYCH SYSTEMACH (AMBULATORIUM, ODDZIAŁ DZIENNY ETC.)
• KTÓRE WYPADŁY Z PEŁNIONYCH RÓL SPOŁECZNYCH
• KTÓRE NIE POTRAFIĄ UTRZYMAĆ ABSTYNENCJI W SWOIM ŚRODOWISKU
• ŁAMIĄCYCH OGÓLNIE AKCEPTOWANE NORMY WSPÓŁŻYCIA SPOŁECZNEGO

LECZENIE W OŚRODKU STACJONARNYM JEST OFERTĄ DLA OSÓB:

·         ZDIAGNOZOWANYCH JAKO UZALEŻNIONE OD ŚRODKÓW PSYCHOAKTYWNYCH

·         MAJĄCYCH DUŻA MOTYWACJĘ DO ZMIANY JAKOŚCI ŻYCIA

·         NIE POSIADAJĄCYCH PRZECIWSKAZAŃ DO LECZENIA W RAMACH SYSTEMU STACJONARNEGO (NP. ZDIAGNOZOWANE CHOROBY PSYCHICZNE, MYŚLI SAMOBÓJCZE, OSOBOWOŚĆ „BORDER-LINE”)

·         ULEGAJĄCYCH STAŁEJ DEMORALIZACJI

PODSTAWOWE METODY ODDZIAŁYWAŃ TO:

·         TERAPIA GRUPOWA OPARTA O SPOŁECZNOŚĆ TERAPEUTYCZNĄ

·         TRENINGI UMIEJĘTNOŚCI PSYCHOLOGICZNYCH I SPOŁECZNYCH

·         TERAPIA INDYWIDUALNA

·         TERAPIA RODZINNA

·         ERGOTERAPIA

CELE LECZENIA

·         UTRZYMANIE ABSTYNENCJI OD NARKOTYKÓW I ALKOHOLU

·         NABYCIE UMIEJĘTNOŚCI SAMODZIELNEGO I KONSTRUKTYWNEGO ROZWIĄZYWANIA WŁASNYCH PROBLEMÓW

·         PODEJMOWANIE RÓL SPOŁECZNYCH

·         ZERWANIE Z SUBKULTURĄ NARKOMAŃSKĄ

·         PODJĘCIE PRACY ZAROBKOWEJ, KONTYNUOWANIE NAUKI

·         ODNALEZIENIE I ROZUMIENIE SENSU ŻYCIA

·         PODJĘCIE TRUDU ROZWOJU OSOBOWEGO

ZASADY DZIAŁANIA SPOŁECZNOŚCI TERAPEUTYCZNEJ

·         ZASADA AKTYWNEGO UDZIAŁU PACJENTÓW W LECZENIU

·         ZASADA OTWARTEJ KOMUNIKACJI

·         ZASADA DEMOKRATYCZNOŚCI (RÓWNOUPRAWNIENIE W PODEJMOWANIU DECYZJI)

·         ZASADA ZESPOŁOWOŚCI

·         ZASADA SPOŁECZNEGO UCZENIA SIĘ

·         NACZELNE ZASADY OBOWIĄZUJĄCE W SPOŁECZNOŚCI TERAPEUTYCZNEJ

·         ZAKAZ UŻYWANIA NARKOTYKÓW ORAZ PICIA ALKOHOLU

·         ZAKAZ STOSOWANIA PRZEMOCY LUB GRÓŹB Z NIĄ ZWIĄZANYCH

·         ZAKAZ UPRAWNIANIA SEKSU MIĘDZY MIESZKAŃCAMI

NACZELNE ZASADY OBOWIĄZUJĄCE W SPOŁECZNOŚCI TERAPEUTYCZNEJ

·         ZAKAZ UŻYWANIA NARKOTYKÓW ORAZ PICIA ALKOHOLU

·         ZAKAZ STOSOWANIA PRZEMOCY LUB GRÓŹB Z NIĄ ZWIĄZANYCH

·         ZAKAZ UPRAWNIANIA SEKSU MIĘDZY MIESZKAŃCAMI

PROCEDURA PRZYJĘCIA PACJENTA DO OŚRODKA STACJONARNEGO

W procedurze przyjęcia do ośrodka powinno się zadbać o następujące elementy:

• przeprowadzić kontrolę stanu trzeźwości osoby   przyjmowanej;

• zadbać, aby pacjent nie wniósł na teren ośrodka narkotyków, alkoholu lub innych rzeczy zagrażających leczeniu;

• odłożyć do depozytu rzeczy przywołujących wspomnienia związane z braniem narkotyków.

Z pacjentem należy przeprowadzić wywiad, określić motywację do leczenia.

W przypadku przyjmowania do leczenia dzieci i młodzieży niezbędna jest zgoda rodziców/opiekunów prawnych.

TERAPEUTYCZNY CYKL PACJENTA W OŚRODKU LECZENIA DŁUGOTERMINOWEGO

Leczenie w warunkach ośrodków długoterminowych obejmuje trzy podstawowe elementy:

•   resocjalizację;
•   wychowanie;
•   terapię.

RESOCJALIZACJA wiąże się z koniecznością przebudowy nieuczciwych zachowań  o charakterze przestępczym i chuligańskim.

WYCHOWANIE obejmuje kształtowanie podstawowych umiejętności współżycia społecznego i odpowiedzialności za własne działania.

TERAPIA wiąże się z przepracowaniem negatywnych postaw
i bolesnych emocji, warunkujących uzależnienie, ze stworzeniem możliwości trzeźwienia i utrzymywania abstynencji, z wglądem w mechanizmy uzależnienia i z budowaniem pozytywnego systemu wartości oraz twórczej wizji życia.

POSZCZEGÓLNE STADIA LECZENIA OSOBY UZALEŻNIONEJwg George DeLeon (De Leon 2000)

Etap poprzedzający właściwe leczenie

1. Zaprzeczenie:

• brak rozumienia, rozpoznania problemu uzależnienia lub brak akceptacji jego istnienia.

2. Ambiwalencja:

• pewne rozpoznanie problemu, ale też częściowe jego odrzucanie.

3. Motywacja zewnętrzna:

• przypisywanie odpowiedzialności za zaistnienie problemu uzależnienia czynnikom zewnętrznym.

4. Motywacja wewnętrzna:

• wzięcie odpowiedzialności za zaistniałą sytuację.

Etap właściwego leczenia

1. Gotowość do zmiany swojego życia:

• rzeczywista decyzja o podjęciu zmiany.

2. Gotowość do podjęcia leczenia:

• rezygnacja z innych, nierealnych sposobów uwolnienia się od uzależnienia;
• uznanie, że leczenie w ośrodku może przynieść właściwe rezultaty.

3. Podjęcie trudu leczenia uzależnienia podczas  pobytu w ośrodku, utrwalanie abstynencji.

Etap zewnętrzny po zakończeniu leczenia

1. Kontynuacja abstynencji, dalsze trzeźwienie:

• nabywanie umiejętności radzenia sobie z warunkami i sytuacjami, które przyczyniły się do powstania uzależnienia.

2. Integracja oraz zmiana tożsamości:

• praktyczne sprawdzenie, przetestowanie tego, czego osoba nauczyła się podczas leczenia. Ten praktyczny sprawdzian ma już miejsce w warunkach życia zewnętrznego.

ETAPY LECZENIA W PROGRAMACH DŁUGOTERMINOWYCH

ETAP 1 (próbny), pierwszy po miesiącu pobytu

Podstawowe cele i formy leczenia:

a)   wspieranie motywacji,

b)   wdrażanie do przestrzegania regulaminu,

c)  nawiązanie kontaktu z grupą, kształtowanie otwartej postawy  w relacjacjach interpersonalnych,

d)  wykonywanie zleconej pracy,

e) rozmowy z członkami społeczności terapeutycznej,

f) obowiązek   wypowiadania się na wspólnych spotkaniach.

ETAP 2 – trwa od 3 do 6 miesięcy

Czas formułowania i realizowania kontraktu terapeutycznego, nabywania praw i podejmowania społecznych funkcji.

Podstawowe formy leczenia to:

• ustalenie i zatwierdzenie indywidualnego planu leczenia;
• kształtowanie postawy otwartości, aktywności, zaangażowania;
• pełnienie funkcji społecznych;
• nabywanie praw i przywilejów;

Cele drugiego etapu obejmują:

• adaptację w ośrodku;
• wzmacnianie motywacji do porzucenia narkotyków;
• budowanie wglądu w przyczyny uzależnienia;
• poprawę komunikacji interpersonalnej;
• czerpanie satysfakcji z właściwego wykonywania podjętych zadań;
• poprawę relacji z rodziną.

ETAP 3-przejściowy (trwa 3-4) miesiące

Cele i formy leczenia tego etapu obejmują:

• kontynuowanie terapii indywidualnej; koncentrację na wybranych problemach osobistych;
• przepracowanie relacji rodzinnych, terapie z rodzicami, przepustki do domu;
• wzmacnianie odpowiedzialności i rozwój kompetencji społecznych poprzez pełnienie ważnych funkcji (bycie w zespole ochrony ośrodka, funkcja prezesa grupy, kierownika pracy, gospodarza domu itp.);
• pełnienie opieki nad pacjentami młodszymi  stażem;
• aktywną postawę na społecznościach, modelowanie postaw innych pacjentów;
• przygotowanie do stopniowego opuszczania ośrodka poprzez organizację miejsca nauki, pracy oraz miejsca zamieszkania poza ośrodkiem.

Etap 4 – zewnętrzny (trwa 2-3 miesiące)

Pacjent mieszka poza ośrodkiem.

Podstawowe formy i cele leczenia na tym etapie obejmują:

• stabilizację materialną, mieszkaniową, zawodową:
• umacnianie kontaktów poza ośrodkiem z osobami wolnymi od problemu narkotyków;
• kontynuację kontaktu z terapeutami w celu pomyślnej adaptacji w środowisku zewnętrznym;
• regularne przejazdy do ośrodka (przeważnie w weekendy) i branie udziału w spotkaniach społeczności;
• wspieranie leczenia pacjentów znajdujących się na wcześniejszych etapach;
• czerpanie wsparcia od grupy na rzecz własnej korzystnej adaptacji w środowisku zewnętrznym.

PROCES PRZEMIANY WEWNĘTRZNEJ OSOBY W OŚRODKU DŁUGOTERMINOWYM

SPOŁECZNOŚĆ TERAPEUTYCZNA

     Stanowi specyficzną formę organizacji zbiorowego życia pacjentów na terenie ośrodka. Jest to forma życia zbiorowego. Społeczność terapeutyczna jest grupą o ustalonej strukturze, opartą o więzi nieformalne. Jej podstawowe zadanie wiąże się ze stworzeniem środowiska społecznego, przypominającego powiązania i zależności występujące z jednej strony w rodzinie, z drugiej zaś w grupach formalnych, takich jak grupy szkolne czy pracownicze. Daje to możliwość modyfikowania, normalizowania i zmiany wadliwych postaw i zachowań, rozwiązywania problemów indywidualnych i grupowych.  
W społeczności terapeutycznej istnieje określona hierarchia, panują jasne reguły i zasady.

CZYNNIKI, KTÓRE DZIAŁAJĄ NA RZECZ LECZENIA W OBSZARZE SPOŁECZNOŚCI TERAPEUTYCZNEJ ( MARTIEN KOOYMAN 1993 ):

1.  Społeczność terapeutyczna ma jasną strukturę.

2.  Społeczne uczenie się odbywa się poprzez system społecznych   interakcji (modelowanie).

3.  Istotnym elementem społecznego uczenia się jest konstruktywne przechodzenie kryzysów indywidualnych oraz grupowych.

4.  Wszystkie rodzaje aktywności w obszarze społeczności mają potencjalnie terapeutyczny charakter.

5.  Odpowiedzialność osoby leczącej się za swoje zachowanie.

6.Wzrost poczucia własnej wartości dzięki kolejnym osiągnięciom, dzięki realizacji zadań.
7. Uwewnętrznienie pozytywnego systemu wartości.
8. Środowisko, które stwarza okazję do konstruktywnych konfrontacji.
9.   Pozytywny wpływ innych leczących się osób.
10. Uczenie się rozumienia i wyrażania uczuć.
11. Poprawa relacji z rodziną.
12. Przemiana postawy życiowej.

PODSUMOWANIE CZYNNIKI WSPIERAJĄCE PROCES TERAPII

·         Ocena stanu pacjenta poprzez używanie narzędzi diagnostycznych (diagnoza stopnia uzależnienia, diagnoza psychologiczna, diagnoza stanu zdrowia)

·         Wewnętrzna motywacja do zmiany stylu życia

...