1.Sztuka pierwszych cywilizacji – Egipt, Mezopotamia (kanony i problem trwania w sztuce egipskiej, egipska sztuka sepulkralna, sumeryjskie zikkuraty, rzeźba sumeryjska i akkadyjska, asyryjskie reliefy)
*Egipt – kanony
każdy elementam pokazany z charakterystycznej strony
postacie wyżej w hierahii – większe (np. król)
wierne oddawanie szczegółów
silne poczucie ładu
*problem trwania w sz. Egipskiej
w architekturze, malarstwie i rzeźbie ważna była trwałość, bo od zachowania się wytworów tych sztuk zależała ich przydatność rytualna (np. piramidy – warunek życia po śmierci)
*egipska sztuka sepulkralna/grobowa
piramidy; dzieła sztuki wewnątrz nie były tworzone z myślą o ich podziwianiu ale miały pomagać zmarłemu
*zikkuraty
świątynie na wielostopniowej podstawie wpisane w okręg kultowy; z wypalanej cegły
*rzeźba
sumerowie – odlewy z brązu o cechach portretowych, asyryjczycy to kontynuowali
mezopotamscy królowie zamawiali pomniki swoich wojennych zwycięstw
*asyryjskie reliefy/płaskorzeźby
obrazowe, prowadzące narrację kroniki kampanii królewskich, prezentują się realistycznie i przekonująco, są szczegółowe, nie przedstawiają Asyryjczyków rannych lub zabitych
2.Architektura starożytnej Grecji – geneza, periodyzacja, ogólne założenia, porządki, najważniejsze przykłady
*geneza architektury
surowe i prymitywne budowle ludów zalewających półwysep grecki (odbicie kultury minojskiej i mykeńskiej) prostota ich układów przeniknęła do porządku doryckiego greków
*założenia
świątynie – plan podłużny
ważniejszy wygląd świątyni na zewnątrz bo tam odbywały się obrządki
estetyka łączyła się z utylitaryzmem a zdobienia z architekturą
idealne proporcje, klarowna forma, prostota, harmonia
*porządki
-dorycki – najmniej ozdobny, pochodzi z budownictwa drewnianego
masywne proporcje, surowa forma
kolumny wsparte bezpośrednio na styloblacie
lekko poszerzone w środku, zwężają się ku górze
u góry fryz
-joński
miękkie, smukłe proporcje, porządek dekoracyjny
kolumny wsparte na bazie, ujednolicony fryz
-koryncki
popularna w okresie hellenistycznym odmiana porządku jońskiego o zmienionej i jeszcze bogatszej ornamentyce
świątynie o podwójnej kolumnadzie
*przykłady
paestum, świątynia hery – dorycki
świątynia nike apteros – joński
wielki ołtarz zeusa z pergamonu - koryncki
3.Rzeźba starożytnej Grecji – techniki, periodyzacja, czołowi twórcy
*okres archaiczny
początkowo wzorowali się na egipcjanach (posąg stojącego człowieka z rękami opuszczonymi wzdłuż tłowia i jedna noga do przodu) / typ męski-kuros,żeński-kura
grecy zaczęli eksperymentować i odchodzić od sztywnych reguł
monumentalna rzeźba grecka: 2 teorie powstania:
-małe rzeźby w brązie powiększane do monumentalnych
-monumentalne rzeźby wykonywane z trwalszych surowców
*okres klasyczny
rozwój rzeźby- rzeźby kultowe
releify opowiadają historie
twarze nie wyrażały uczuć i nie były konkretnymi osobami
skrót perspektywiczny
kanon, kontrapost (swobodna sylwetka, oparta na jednej nodze)
*o późnoklasyczny
kanon polikleta (smukejsze postaci)
bóstwa w swobodniejszej pozie
wrażenie żywego ciała, ale symetrycznego
idea portretu
*o hellenistyczny
rezygnacja z harmonii i wyrafinowania na rzecz gwałtowności i dynamiki o wielkim ładunku emocjonalnym
*czołowi twórcy:
Fidiasz, Myron, Poliklet,Lizyp
4.Innowacje i tradycja w architekturze starożytnego Rzymu (nowe rozwiązania konstrukcyjne i stosunek do tradycji greckiej)
*najwięcej czerpali z tradycji greckiej i etruskiej
zapożyczyli porządki greckie
kolumny, belkowanie
*wymyślili łuk, sklepnienie oraz cement
sklepienia: kolebkowe, kolebkowo-krzyżowe, sferyczne (kopuła)
dzięki łukowi wznosili trwałe mosty i akwedukty
akcenty dekoracyjne przeniesione do wnętrza świątyni
kopuła w kształcie idealnej połowy kuli z okrągłym otworem na szczycie – oświetlenie
rozluźnienie stosunku estetyczność-utylitaryzm
budynki użyteczności publicznej (amfiteatry, teatry, cyrki, termy, bazyliki)
5.Sztuka starożytnego Rzymu w służbie cesarstwa
*wiele osiągnięć architektury (mosty, akwedukty)
-amfiteatr (odkryty, plan elipsy, arena na środku, schodkowa widownia, wewnętrzne kuluary)
dzięki sklepieniom kolebkowym powstały korytaże pod widownią
-teatr – podobne rozwiązania jak w amfiteatrze ale na planie półkola
-cyrk – do wyścigów wozów; widownia, arena, plan wydłużonego prostokąta
-termy – łaźnie, sale do gorących i zimnych kąpieli, do masaży, sale wypoczynkowe, sportowe, bufety, biblioteki
-kuria – budek zgromadzeń senatu, brak oryginalnych rozwiązań
-bazylika – hala na zebrania kupców, posiedzenia sądowe i inne zebrania publiczne
zazwyczaj przy forach, plan podłużny, wnętrze: 3 nawy
*w centrum większych miast znajdowało się forum (publiczny plac)
6.Portret w rzeźbie rzymskiej (typy portretu i dwa nurty w rzeźbie portretowej)
*realistyczne przedstawienie portretów rzymia
*zgeometryzowanie kształtów, drobiazgowe oddanie włosów, wyrazistość rysów – efekt: ekspresja
*później pojawiają się rzeźbione w kamieniu portrety nagrobne, reliefowe, pełne przedstawiające popiersia osób prywatnych
typy:
-portrety maski starszych mężczyzn, pokazujące cechy ich podeszłego wieku, przerysowane zmarszczki, wyżłobienia, ostry nos, głęboko osadzone oczy, pochodzą pewnie z woskowych masek pośmiertnych
-portrety polityków: nie są tak realistyczne i troche wyidealizowane
-portrety kobiet: jeszcze większe łagodzenie i idealizowanie rysów, wynika to z braku pośmiertnych portretów kobiet ; charakterystyczna fryzura: gniazdo os
7.Malarstwo rzymskie
*rozumiane głównie jako dekoracja wnętrz domów, budynków publicznych
*obrazy nie przyjęły się i kopie mistrzów greckich malowano na ścianach
*martwe natury z ptactwem, owocami i rybami
*grupy amorków, portrety, sceny komediowe
*technika mozaiki
*portrecista musiał nie tylko odwzorować wizerunek osoby portretowanej ale i pozytywnie scharakteryzować jej zainteresowania
8.Świątynia wczesnochrześcijańska – forma i geneza
*najpierw chrześcijanie gromadzili się w domach-kościołach (w największym powieszczeniu od południa odprawiano msze; w domu był też basen do chrzeczenia)
*stoły i siedzenia: pierwsze msze przypominały paschę: kolację
*kiedy chrześcijaństwo stało się religią całego cesarstwa wzrosła liczebność jego wyznawców stąd przebudowa świątyń: pierwsze bazyliki wielonawowe
9.Architektura bizantyńska i jej stosunek do budownictwa antycznego
*bazyliki (krótsze nawy, rozbudowana absyda i transept)
zmiana prporcji i przykrycie nawy środkowej kopułą
forma kościoła na panie krzyża greckiego z kopułą nad przecięciem się ramion krzyża (kościół krzyżowo-kopułowy)
*kopuła bizantyńska: ściany podpierające pierścień pod kopułą zastąpione zostają 4 pendetywami przenoszącymi ciężar kopuły na 4 filary ustawione w narożnikach kwadratu
*cegły
*dekoracje z kolorowych płyt kamiennych
10.Malarstwo wczesnochrześcijańskie i bizantyńskie
*malowidła w katakumbach (część pomieszczeń grobowyc była zdobiona malarsko: mogli sobie na to pozwolić tylko najbogatsi) Rzym (bazowały na ówczesnym malarstwie rzymskim o charkaterze pogańskim); styl linearny: tło, siatka z linii i pojedyncze przedstawienia
ich wymowa to zwykle ratunek, uwolnienie od grzechów, obietnica zbawienia
sceny biblijne: historia Noego, Jonasza, ofiara Abrahama
motywy mitologiczne: Orfeusz grający na lirze
elementy bukoliczne: amorki, pory roku, zwierzęta, kwiaty
później nastąpiły zmiany:pojawiały się pierwsze sceny z życia, ornaci otrzymali rysy osób zmarłych
obok stylu linearnego pojawiły się podziały architektoniczne: u dołu sciany malowano cokół a wyżej fryz z dekoracją figuralną
11.Renesanse karoliński i ottoński (założenia ideowe, przykłady z zakresu architektury, malarstwa książkowego i rzeźby)
*renesans karoliński:
-architektura karolińska nawiązywała do dorobku wczesnochrześcijańskiego
popularne typy kościołów: bazylikowy i centralny
kościoły budowane na planie trójnawowej bazyliki z dwoma absydami
nawa poprzeczna tworzyła z zachodnią fasadą westwerk (miejsce dla monarchy przypominające osobom obecnym o obecności cesarza, nawet jeśli nie ma go in persona)
kościoły zyskały plan dwubiegunowy
wnętrza zdobiono freskami i mozaikami
kościół w Centuli 790-799
-malarstwo
przetrwało do dziś głównie w postaci imuminowanych rękopisów
ścienne zachowało się w nielicznych przykładach (w krypcie kościoła Saint-Germain)
malarstwo miniaturowe: ozdabiano nim manuskrypty, głównie księgi liturgiczne
karta ewangeliarza karola wielkiego 800
-rzeźba
kamienną cechował niski poziom
rozwinęła się z kości słoniowej i sztuka złotnicza
z kości słoniowej zachowały się plakietki zdobiące oprawy cennych rękopisów
oprawa ewangeliarza Codex Aureux
*renesans ottoński
-kościoły centralne oraz na planie podłużnym
niemal wyłączniebazyliki, na ogół bez sklepienia, z transeptem, prostokątym prezbiterium
zwyczaj wydzielania kwadratu tworzącego się na skrzyżowaniu naw z transeptem który stawał się modułem na którym opierano rzut pionowy budowli
głównie ścienne i książkowe
malowidła z kościoła św Jerzego w Reichenau
-rzeźba i rzemiosło
kamienna rzadka, dominowało złotnictwo i płaskorzeźby z kości słoniowej
12.Architektura romańska (geneza, charakterystyka, przykłady)
*geneza
doświadczenie sztuki antycznej rzymu
programowe odrodzenie dziedzictwa antycznego
zręby dogmatyczne chrześcijaństwa
*charakterysyka
wznoszenie sklepień, rytmizacja przestrzeni, inspiracja antykiem
budowle z kamienia, przysadziste i wieloczłonowe, jakby złożone z wielu figur geometrycznych
we wnętrzu półmrok: małe, wąskie okna-u góry półkolisty łuk
w bardziej reprezentacyjnych kościołach: okna podwójne, potrójne
wejście ozdobione portalem
w środku: rzeźby, płaskorzeźby, malowidła ścienne
ozdoby nawiązywały do biblii
kościół benedyktynów w Murbach/Alzacja
kościół klasztorny w Ripoll
13.Średniowieczna rzeźba monumentalna – od romanizmu do późnego gotyku (ewolucja, stosunek do architektury)
miejsce rzeźby ściśle związane z architekturą (portale, głowice kolumn, filary)
imlustrowałą sytuacje biblijne
wyrazistość formy
-rzeźba romańska: najczęściej z kamienia, rzedziej drewna, brązu
nierozerwalny stosunek z architekturą: wciskano ją zagłębienia przez co proporcje są nierealistyczne
ukazanie boskiego triumfu nad złem
złotnictwo, odlewnictwo
fasada notre-dame-la-grande
-rzeźba gotycka
początkowo sztywne i podłużne, potem widać wpływantyku i są bardziej ekspresyjne
zdobienia: głównie motywy roślinne
rzeźba drewniana polichromowana
tematyka religijna, wizerunki osób świeckich
pojedyncze figury ale i tłumy postaci
realizm postaci
figury miały dużo miejsca
pieta, środkowa nadrenia
14.Architektura gotycka – konstrukcja i podłoże ideowe
boska natura, dominują kierunki pionowe, ku niebu
wielkie witrażowe okna strzeliste
linie wertykalne
forma nośnikiem treści
sklepienie krzyżowo-żebrowe
łuki przyporowe
lekkość budynków
kamień
kościoły zwykle na planie wydłużonym
15.Protorenesans i tendencje realistyczne w sztuce średniowiecza – Giotto, Nicola i Giovanni Pisano, Peter Parler, Claus Sluter
*Giotto - malarstwo
język sztuki bizantyńskiej z maniera greca na maniera latina
złote tło zamienił na architekturę
postaci zyskały monumentalną cielesność
anatomiczne ukazanie ciała, wykres perspektywy linearnej
realistyczna trójwymiarowość
kolor uwolniony od funkcji symbolicznych
ważna rola człowieka
*Sluter - rzeźba
gotycki realizm
realistyczna charakterystyka postaci
bez dworskiej wyidealizowanej maniery
*Piscano – rzeźba
antyk w nowym kontekście
kontrasty między światłem a cieniem
16.Styl ok. 1400 – Piękne Madonny, Godzinki księcia du Berry
*piękna madonna- młoda i piękna, wysmukłe proporcje, nieduża głowa, dzieciątko na ręku
szata drapowana, daleko idąca sublimacja, liryzm, idealizacja
madonna z czeskiego krumlowa ok 1400
*godzinki ksiącia du Berry- bogato iuminowany rękopis, zamówiony przez berry w 1410
gotyk między narodowy; jest w muzeum kondeuszy
206 kart, ponad 100 iluminacji, inicjały; wykonanie praci Limbourg
z przodku kalendarz na 12miesiecy
godzinki- prywatny modlitewnik
sceny typowe dla miesiaca; miniatury
17.Malarstwo niderlandzkie XV w. (bracia van Eyck, Rogier van der Weyden, zagadnienie devotio moderna)
*Jan van Eyck – brat Huberta
Xvwieczny realizm niderlandzki
razem: ołtarz baranka mistycznego z katedry sw Bawona w Gandawie
jako jeden z pierwszych stosował technikę olejną
nie mieszał farb: nakładał laserunki
efekt świetlistości: farby przezroczyste, niekryjące
perspektywa powietrzna
*van der Weyden
w 1435 został malarzem miejski Brukseli
tematyka religijna i portretowa
kontynuował naturalizm van Eycków
*devotiio moderna – nurt pobożności zamożnych mieszczan wykształconych
XIV i XV wiek Niderlandy i Nadrenia
ideał ubóstwa i miłosierdzia
twórca: Gerard Groote; dzieło „devotio moderna”
bracia wspólnego życia
żyli w ubóstwie bez ślubowania
obronili się przed zarzutem herezji
18.Architekci wczesnego renesansu – Brunelleschi i Alberti
*Brunelleschi – florencki rzeźbiarz, architekt, inżynier
najwcześniejszy etap architektury renesansowej, dlatego elementy jeszcse ze średniowiecza
pionier i ojciec archi. Renesansowej
motywy antyczne
wygrał konkurs na budowę kopuły kościoła santa maria del fiore: kopuła żebrowa
nowatorska skromność; kościół san lorenzo we florencji,
kaplica rodu pazzich
*Alberti – malarz, poeta, filozof, uczony
I dzieło: tempio malatestiano
przebudowa kościoła franciszkanów na świątynię grobową; nie ukończono z powodu kłopotów finansowych księcia Rimini
zaprojektował pałac Rucellai we Florencji (podział na trzy kondyknacje za pomocą pilastrów)
23.Manieryzm – charakterystyka kierunku
dążenie do doskonałości formalnej oraz wysubtelnienie, wyrafinowaie
pojawił się we Wloszech i rozprzestrzenił się
*malarstwo
brak realistycznego naśladowania natury
wydłużone proporcje ludzkiego ciała
rezygnacja z perspektywy zbierznej lub jej ekstremalne wykorzystanie
często duże nagromadzenie postaci
alegoryczna wymowa i dużo symboliki
koloryt często arealny
Brnzino, Parmigianino (madonna z długą szyją) El Greco (malowanie światłem, kontur znika)
analogiczne zabiegi jak w malarstwie
...
laililang