CHOROBY
a) Alergie:
Alergia jest reakcją organizmu na oddziaływanie różnych obcych substancji, określanych mianem alergenów. W reakcjach alergicznych uczestniczy układ immunologiczny. Współcześnie uważa się, że alergia jest nieprawidłowym przejawem odporności, charakteryzującym się uszkodzeniem własnych tkanek w wyniku typowej reakcji odpornościowej.
Najczęstszymi przejawami alergii są:
· sezonowy katar sienny,
· całoroczny nieżyt nosa,
· astma,
· pokrzywka i alergiczne kontaktowe zapalenie skóry,
· uczulenia na pokarmy,
· uczulenia na żądła pszczół i os,
· anafilaksja (wstrząs anafilaktyczny).
Alergia ma podłoże genetyczne, bardzo często występuje rodzinnie. Żeby jednak doszło do ujawnienia się alergii, predysponowana dziedzicznie do niej osoba musi się bardzo wcześnie, jeszcze w wieku niemowlęcym, zetknąć z substancją uczulającą - alergenem, i to w odpowiednio dużym stężeniu.
Ogromną rolę odgrywają współczesne zanieczyszczenia, szczególnie atmosfery, wyziewy z elektrowni, silników. Nasilą ją objawy u chorych na astmę i katar sienny, sezonowy i całoroczny. Szczególnie niebezpieczna jest mieszanka składająca się z dwutlenku siarki, tlenków azotu i drobnych cząsteczek emitowanych przez silniki Diesla. Dużą rolę w nasilaniu się alergii odgrywają zanieczyszczenia domowe: kurz, preparaty czyszczące, rozpuszczalniki, aerozole, kosmetyki, wyziewy z kuchni, palenie papierosów.Najbardziej pospolitymi alergenami są:
· odchody roztoczy kurzu domowego - astma, katar sienny,
· pyłki traw i drzew - katar sienny, astma,
· zarodniki pleśni - katar sienny, astma,
· składniki sierści zwierząt domowych - katar sienny, astma, zmiany skórne,
· produkty mleczne, jaja, ryby, orzeszki ziemne, owoce (np. truskawki), a także leki (np. penicyliny) - objawy żołądkowo-jelitowe, pokrzywka, obrzęk naczyniowy, anafilaksja,
· jady os i pszczół -pokrzywka, anafilaksja.
Niektóre alergie ujawniają się częściej w wieku niemowlęcym (alergie pokarmowe, zapalenia skóry), inne w dziecięcym (astma), jeszcze inne u nastolatków (katar sienny) lub u osób dorosłych (pokrzywka, uczulenie na jady, wyprysk alergiczny).
2. Alergia pokarmowa:
inne nazwy choroby: nadwrażliwość pokarmowa
Alergia pokarmowa (nadwrażliwość pokarmowa) jest nieprawidłową immunologiczną odpowiedzią organizmu, który reaguje jakościowo odmiennie na zwyczajowo spożywane pokarmy lub związki dodawane do żywności w sposób powtarzalny i odtwarzalny jeśli chodzi o objawy.
Jest uznawana za pierwszy kliniczny sygnał potencjalnej choroby atopowej; może się ujawnić w każdym wieku, ale z uwagi na specyficzny stan morfologiczno- biochemiczno- immunologiczny przewodu pokarmowego niemowląt i małych dzieci najczęściej jest stwierdzana w tym okresie życia.
Do rozwoju alergii pokarmowej poza czynnikami genetycznymi konieczna jest ponadto ekspozycja organizmu na alergeny pokarmowe (trofoalergeny). Wśród czynników ryzyka wymienia się ponadto wczesne wprowadzanie do diety mieszanek mleka krowiego oraz produktów stałych (tzw. weezning time). Oczywiście, istotny jest czas karmienia naturalnego. Jednak jego ochronna rola zapobiegania rozwojowi nadwrażliwości pokarmowej u dziecka jest ciągle przedmiotem dyskusji, wobec faktu obecności tych alergenów w mleku matki, które spożywa jako produkty odżywcze.
Objawy alergii pokarmowej mogą być jednonarządowe lub dotyczyć kilku narządów (układów) jednocześnie. Z tego też powodu możemy wyróżnić kilka postaci klinicznych nadwrażliwości, opierając się na objawach stwierdzanych w alergii na białka mleka krowiego:
· żołądkowo-jelitową,
· skórną,
· z układu oddechowego i/lub uszu,
· z niedożywieniem przewlekłym,
· wstrząsową,
· oraz inne, rzadsze objawy kliniczne, tj. np. niedokrwistość, znaczny niedobór masy ciała, nadpobudliwość.
U dzieci starszych, powyżej 3. r. ż. pomocne w rozpoznaniu procesu alergicznego może być stwierdzenie:
· szaroziemisty lub blady kolor powłok skórnych,
· wyraz twarzy dziecka świadczący o stałym zmęczeniu, obrzęknięte lub sino zabarwione okolice oczodołów (tzw. podkrążone oczy),
· uczucie lub objawy zatkania nosa, salut alergiczny (wycieranie nosa ręką z powodu stałego wycieku wydzieliny śluzowej), obecność poprzecznej zmarszczki na nosie,
· obłożony (pobrużdżony, geograficzny) język,
· długie rzęsy,
· różne nawyki mimowolne (tiki, grymasy twarzy, dłubanie w nosie, pocieranie nosa, chrząkanie, przetykanie - fukanie, chrapanie, obgryzanie paznokci), mierny stopień odżywienia lub niedobór masy ciała.
Jeżeli zastosowanie leczenia dietetycznego nie powoduje wyciszenia reakcji alergiczno-immunologicznej lub też pacjent reprezentuje ciężką postać kliniczną, możemy nasze postępowanie wspomóc farmakologicznie. Najczęściej posługujemy się trzema grupami leków:
· lekami przeciwhistaminowymi: pierwszej generacji (np.: Clemastin, Diphergan, Phenazolina) i drugiej generacji (cetryzyna, loratydyna);
· preparatem o skojarzonym działaniu przeciwhistaminowym i przeciwalergicznym - Ketotifen;
· lekami przeciwalergicznymi stosowanymi miejscowo, zapobiegającymi uwalnianiu mediatorów reakcji alergicznej typu I - kromoglikan sodu, który zasługuje na szczególną uwagę, gdyż może być podawany doustnie, szczegónie w alergii przewodu pokarmowego (Nalcrom, polski preparat Cropoz G).
Wraz z wiekiem ulega zmniejszeniu patogenetyczny udział alergenów pokarmowych. Zatem w okresie poprawy klinicznej po pewnym czasie stosowania diety eliminacyjnej należy podejmować próbę jej rozszerzenia o dotychczas eliminowane pokarmy.
3. Alergiczny katar:
Inne nazwy choroby: Alergiczny nieżyt nosa; Allergic rhinitis; Katar sienny;
Katar sienny spowodowany jest alergią na pyłki drzew, traw oraz zbóż. Często używaną nazwą jest alergiczny, sezonowy nieżyt nosa. Alergia jest to odmienna reakcja na zwykle niepowodujące żadnych objawów substancje. Katar sienny najczęściej pojawia się wiosną i latem, kiedy to stężenia poszczególnych pyłków kwitnących roślin w są najwyższe.
Jeśli podejrzewamy u siebie katar sienny to powinniśmy o tym poinformować lekarza. Nie leczon katar sienny ma tendencję do nasilania się i może przejść w groźną dla życia chorego astmę. Podstawą diagnozy jest wywiad lekarski. Dopiero w jego trakcie można ustalić, czy dolegliwość zdarza się w określonej porze roku lub w sytuacjach związanych z intensywnym występowaniem alergenów. Rozpoznanie alergii i jej wyzwalaczy - alergenów jest sprawą trudną i wymaga dużego wysiłku, ze strony lekarza i spolegliwej współpracy ze strony pacjenta.
Jedynymi skutecznymi sposobami ochrony przed alergią wziewną są szczepionki i leki przeciwalergiczne. Wśród szczepionek odczulających wyróżniamy: wodne roztwory odpowiednio osłabionych alergenów, roztwory absorbowane na wodorotlenku glinu (zastrzyk raz na tydzień) lub szczepionki na tyrozynie (raz na 2 tygodnie). Są też szczepionki doustne i inhalowane do nosa.
Zawsze podstawową zasadą w leczeniu alergicznego nieżytu nosa pozostanie unikanie przyczyn wywołujących alergię (o ile jest to możliwe) lub dążenie do minimalnego na nie narażenia.
4. Astma oskrzelowa:
Inne nazwy choroby: Dychawica oskrzelowa;
Astma oskrzelowa jest przewlekłą chorobą, w której dochodzi do procesu zapalnego błony śluzowej układu oddechowego i związanego z nim nadreaktywnością błony śluzowej na czynniki zewnętrzne.
W zależności od czynników powodujących rozwój choroby wyróżnia się astmę atopową, która dotyczy głównie młodych osób a która spowodowana jest przez alergeny. Astmę, w której nie stwierdza się swoistego alergenu jako czynnika etiologicznego, określa się mianem astmy endogennej (nieatopowej) i występuje ona głównie u osób w wieku dojrzałym. W przypadku astmy pochodzenia endogennego czynnik wywołujący napady duszności nie jest znany.
Astma charakteryzuje się dusznościami typu wydechowego. Towarzyszy jej ogólny niepokój oraz świsty i furczenia wywołane utrudnionym przepływem powietrza przez zwężone światło oskrzeli i oskrzelików spowodowane kurczem mięśni gładkich ich ściany. U niektórych kurcze pojawia się tylko w określonych sytuacjach u innych niemal stale.
W przypadku astmy atopowej duszności pojawiają się z powodu kontaktu chorego z alergenem. Chory na atopową astmę skrzelową reaguje wtedy utrudnionym wydechem, męczącym kaszlem i patologicznymi szmerami oddechowymi.
Obecnie astmę leczy się skutecznie lekami przeciwzapalnymi. Znamy już dobrze mechanizmy zapalenia immunologicznego w astmie i dlatego pierwszoplanową rolę w jej leczeniu powinny odgrywać wziewne (podawane wprost do oskrzeli przez specjalne inhalatorki) leki przeciwzapalne.
5. Astma pyłkowa:
Inne nazwy choroby: Pollinosis; Pyłkowica;
Pyłkowica (pollinosis) jest to sezonowe, alergiczne zapalenie błony śluzowej nosa i spojówek, któremu często towarzyszą napady astmy oskrzelowej oraz objawy ze strony innych narządów takich jak skóra lub przewód pokarmowy.
Choroba wywołana jest uczuleniem na pyłek roślin, czyli męskich komórek rozrodczych, unoszących się w powietrzu w porze kwitnienia. Głównym narządem reakcji alergicznej w pyłkowicy jest błona śluzowa nosa i spojówki oraz gardło i oskrzela a osoby chore najczęściej są uczulone na pyłki traw i zbóż (około 80%), pyłki drzew (około 35%) i bylicy (8%).
Najczęściej choroba ujawnia się między 10. a 20. rokiem życia i rzadko pojawia się po raz pierwszy po 40. rokiem życia. Przebieg pyłkowicy zależy od właściwości indywidualnych chorego. Mogą przeważyć dolegliwości ze strony oczu lub dolegliwości ze strony nosa. Oba narządy maga być dotknięte pyłkowicą w równym stopniu. Nasilenie objawów pyłkowicy w sezonie pylenia ma ścisły związek z aktualnym stężeniem uczulającego pyłku w powietrzu.
W porze deszczowej pyłki, które unoszą się w powietrzu zostają spłukane przez deszcz. W związku z tym chorzy się znacznie lepiej a mogą być nawet wolni od objawów.
Pyłkowica pozostaje sezonowość ścisłym związku z cyklem wegetacji uczulających roślin. W związku z tym objawy uczuleniowe utrzymują się wyłącznie w okresie wysokiego stężenia pyłku, na który dana osoba jest wrażliwa.
W początkowym okresie choroby pojawia się świąd, uczucie kłucia i pieczenia spojówek, śluzówek nosa, podniebienia, gardła i uszu. W późniejszym okresie pojawia się kaszel z okresowymi atakami kaszlu, w czasie których chorzy kichają salwami od kilku do kilkunastu razy. Towarzyszy temu obfita, wodnista lub wodnisto-śluzowa wydzielina z nosa. Dochodzi do obrzęku błony śluzowej nosa powodującego blokadę nosa, która znacznie utrudnia oddychanie. Do zatkania nosa często dochodzi w nocy, co powoduje zaburzenia snu, chrapanie, poranną suchość w gardle. Dolegliwościom ze strony nosa towarzyszą objawy zapalenia spojówek takie jak przekrwienie, łzawienie, obrzęk powiek, światłowstręt.
Często objawom miejscowym towarzyszą objawy ogólne, takie jak uczucie ogólnego rozbicia, zmęczenia, utrata łaknienia, bóle głowy i podwyższona temperatura ciała.
Pyłkowica nie jest chorobą bezpośrednio zagrażającą życiu, ale w znaczny sposób może pogarszać jego jakość i uniemożliwiać chorym prowadzenie właściwej aktywności życiowej. Leczenie pyłkowicy obejmuje kilka wzajemnie uzupełniających się etapów. Należy unikać pyłków. Nie jest to łatwe ze względu na to, że pyłki właściwie są wszędzie. Pomocne może być częste przemywanie twarzy (okolicy oczu ekspozycji nosa) przegotowaną wodą. Unikanie spacerów po łąkach. Stosowanie filtrów przeciwpyłowych ekspozycji domu ekspozycji samochodzie.
6. Atopowe zapalenie skóry:
Inne nazwy choroby: AZS; Świerzbiączka;
Atopowe zapalenie skóry pojawia się często wraz z uczuleniem na pokarmy, astmą czy katarem siennym. Jest to przewlekłe i nawrotowe schorzenie, rozwijające się na podłożu zaburzeń w układzie immunologicznym, które należy do grupy chorób atopowych.
Atopowe zapalenie skóry charakteryzuje się uporczywym i bardzo nasilonym świądem skóry. Z racji wyprysków pojawiających się na skórze choroba ta zwana jest również popularnie egzemą, świerzbiaczką. Atopowe zapalenie skóry mylone jest często z łuszczycą. Wypryski są wynikiem m.in. obniżonego "progu świądowego" oraz nadreaktywnością skóry w odniesieniu do różnorodnych czynników:Czynniki, które powodują nadreaktywność skóry:
· środki drażniące i alergeny - podrażnienie mechaniczne, mydła, rozpuszczalniki, konserwanty, detergenty, wełna, wietrzny klimat, nadmierne pocenie się,
· alergeny wziewne - roztocza kurzu domowego (Dematophagoides pteronyssinus), pleśnie, pyłki, sierść zwierząt,
· drobnoustroje - Staphylococcus aureus, drożdżaki, dermatofity z gatunku Trichophyton,
· pokarmy - jajka, mleko, soja, orzechy, ryby, skorupiaki, pszenica,
· inne - stres, czynniki psychiczne.
Choroba ma przebieg wieloletni z okresami kiedy objawy są mniej lub bardziej nasilone. W przebiegu choroby mają również udział emocje i psychika chorego, które same nie są przyczyną objawów, ale poprzez wpływ układu nerwowego mogą stać się czynnikiem wyzwalającym objawy u osoby chorej.
Istnieje różnica pomiędzy wypryskiem z podrażnienia, który nie ma charakteru alergicznego a alergicznym wypryskiem. Wyprysk kontaktowy z podrażnienia powodują substancje, które niszczą lipidowo-kwasową osłonę ochronną skóry. Pozwala to wnikać do jej tkanek substancjom drażniącym - wspomnianym środkom czystości, detergentom i wielu innym toksycznym substancjom, z jakimi się stykamy. Toteż wystąpienie objawów skórnych może dotknąć każdego i zależy tylko od stopnia natężenia czynnika drażniącego i czasu jego działania. Ta powszechność zagrożenia wypryskiem z podrażnienia a wypryskiem alergicznym, to pierwsza różnica między schorzeniami. Druga to większa częstość nawrotów wyprysku z podrażnienia. Pojawia się on ponownie nie tylko po kontakcie z pierwotną przyczyną, ale i pod wpływem wielu innych czynników drażniących. Natomiast alergiczny wyprysk kontaktowy wywołuje zwykle konkretny alergen (antygen). Toteż znając listę substancji najczęściej uczulających łatwiej go zidentyfikować i wyeliminować.
W ostrej fazie atopowego zapalenia skóry przeważają takie wykwity skórne, jak ogniska rumieniowe dosyć wyraźnie odgraniczone od skóry otoczenia, na podłożu których występują drobne grudki, pęcherzyki oraz nadżerki. W przypadku podostrego stanu rozwoju AZS cechą charakterystyczną są ogniska rumieniowe, nasilone złuszczenie naskórka oraz przeczosy, czyli uszkodzenie naskórka pod wpływem drapania, najczęściej w kształcie linii. Przeczosy goją się całkowicie i nie zostają po nich blizny.W przypadku, kiedy dojdzie do rozwoju stanu przewlekłego obserwuje się ogniska tzw. lichenizacji, czyli liszajowacenia.
Pierwszym krokiem w leczeniu jest wykluczenie z diety bądź z otoczenia alergenu, który wywołuje AZS oraz łagodzenie zmian skórnych.Leczenie egzemy jest bardzo trudne. Wymaga wykrycia czynników powodujących wyprysk lub mu sprzyjających, by zastosować odczulanie. W przypadku niewykrycia czynnika uczulającego stosuje się odczulanie nieswoiste - środki odczulające ogólnie. Leczenie miejscowe, stosowane na skórę, przynosi jedynie bezpośrednią ulgę, nie likwiduje jednak przyczyny.
b) cywilizacyjne:
1. Anoreksja:
Inne nazwy choroby: Jadłowstręt psychiczny;
Pojedyncze przypadki jadłowstrętu psychicznego mogą występować w różnym wieku, ale najczęściej pojawiają się u dziewcząt w okresie pokwitania. Osoba chora na jadłowstręt stopniowo zmniejsza ilość spożywanych pokarmów, czasem ograniczając je tylko do kilku wybranych i spożywanych w niewielkich ilościach.
Kiedy indziej w ogóle odmawia przyjmowania pokarmów lub reaguje wymiotami na próby karmienia, ograniczając się do picia płynów. W krótkim czasie dochodzi do wychudzenia, a nawet wyniszczenia organizmu, które pozostawia często już nieodwracalne zmiany.
Nieleczona anoreksja zabija w ok. 20% przypadków. Dochodzi w niej do utraty łaknienia oraz spadku wagi, co najmniej o 25% poniżej wagi wyjściowej. O anoreksji mówi się, gdy następuje odmowa utrzymania ciężaru ciała powyżej granicy wagi minimalnej dla wieku i wzrostu, intensywny lęk przed przybraniem na wadze lub otyłością, zaburzony obraz własnego ciała tj. osoba chora uważa, że jest zbyt gruba mimo tego, że tak naprawdę jest już wyniszczona.
Anoreksji towarzyszy zwykle zanik miesiączki, osłabienie, mogą dołączyć się dolegliwości ze strony układu krążenia. Nastrój na ogół nie jest wyraźnie obniżony. Nie występują wyraźniejsze objawy zaburzeń psychicznych.
Prawie w każdym przypadku jadłowstrętu konieczna jest hospitalizacja psychiatryczna. Leczenie polega na kompleksowym leczeniu farmakologicznym, psychoterapeutycznym i wychowawczym. Niezbędne jest często karmienie sztuczne, lub dożylne wstrzykiwanie substancji odżywczych.
2. Cukrzyca:
Niemal dwa miliony Polaków choruje na cukrzycę. Lekarze szacują jednak, że co najmniej drugie tyle choruje, ale o tym nie wie, bo objawy często są mylące. Żeby nie przegapić początków choroby warto co trzy lata sprawdzać poziom cukru we krwi.
Nasz pokarm zostaje przetworzony na glukozę, która wraz z krwią dociera do każdej komórki organizmu. Jeśli trzustka nie produkuje insuliny, wtedy cukier nie może wejść do wnętrza komórki. Wtedy mówimy o cukrzycy typu 1. W tym przypadku potrzeba codziennie robić zastrzyki z insuliny. Ten rodzaj cukrzycy występuje częściej u ludzi młodych (ale nie tylko) oraz u dzieci. Spośród chorych na cukrzycę, na typ 1 choruje 15 - 20 % chorych. Jedynym możliwym leczeniem tej choroby jest podawanie insuliny oraz właściwe odżywianie i wysiłek fizyczny.
Jeżeli trzustka produkuje insulinę, ale jest jej zbyt mało lub nieprawidłowo spełnia swoją funkcję, wtedy to zjawisko nazywamy insulinoopornością i mówimy o cukrzycy typu 2, na którą cierpi ponad 80% diabetyków. Przy tym typie cukrzycy zwykle na początku, żeby utrzymać właściwy poziom cukru we krwi wystarczą tabletki, ale po jakimś czasie najczęściej również trzeba aplikować sobie insulinę. Najczęściej cukrzycy typu 2 towarzyszy otyłość oraz bardzo często nadciśnienie tętnicze. Ten rodzaj cukrzycy występuje najczęściej u ludzi starszych. Pewna grupa osób młodych, poniżej 35 roku życia, cierpi na odmianę cukrzycy typu 2 - MODY ( maturity onset diabetes of the youth ).
Cukrzyca ciężarnych - cukrzyca po raz pierwszy rozpoznana w ciąży i występująca do momentu urodzenia dziecka. W grupie kobiet z cukrzycą ciężarnych istnieje wyższe ryzyko zachorowania w przyszłości na cukrzycę w porównaniu z kobietami bez tego powikłania. Leczenie tej postaci cukrzycy powinno być prowadzone tylko w wyspecjalizowanych ośrodkach ginekologiczno-diabetologicznych.
Nieleczona cukrzyca, zarówno typu 1, jak i typu 2, może być przyczyną m.in.:
· utraty wzroku,
· niewydolności nerek,
· uszkodzenia włókien nerwowych,
· sprzyjających miażdżycy zmian w naczyniach krwionośnych,
Aby do tego nie dopuścić należy bacznie obserwować swój organizm i konsultować z lekarzem wszelkie podejrzane zmiany.Na cukrzycę można zachorować w każdym wieku, można się nawet z nią urodzić. Do grupy podwyższonego ryzyka należą osoby, które:
· mają w rodzinie chorego na cukrzycę,
· miały tzw. Cukrzycę ciężarnych,
· urodziły dziecko o wadze ponad 4.5 kg.,
· ...
Avenira