Polityka monetarna
(pieniądz i NBP)
Wyjaśnij następujące pojęcia:
1. pieniądz -
2. funkcje pieniądza -
3. gospodarka barterowa -
4. pieniądz towarowy / pieniądz symboliczny -
5. baza monetarna –
6. podaż pieniądza -
7. funkcje banku centralnego -
8. stopa rezerw obowiązkowych -
9. operacje otwartego rynku -
10. ilościowa teoria pieniądza -
11. polityka monetarna w warunkach recesji i inflacji -
12. mnożnik kreacji pieniądza -
13. Rada Polityki Pieniężnej i cel inflacyjny -
14. kryteria konwergencji (kryteria z Maastricht) -
Zadanie 1.
Określ do jakiej kategorii - prawnego środka płatniczego, pieniądza
symbolicznego, pieniądza towarowego, pieniądza bezgotówkowego, czy też może
kategorii nie będącej pieniądzem - należy zaliczyć poniższe pozycje.
a) złoto
b) monetę o nominale 5 zł
c) papierosy
d) czek na sumę 500 zł
e) benzynę
f) używany samochód przyjęty w rozliczeniu przy zakupie nowego
g) wkład jako oszczędności w kasie budowlanej
h) karta kredytowa
i) karta debetowa
Zadanie 2.
Oceń stopień płynności i prawdopodobną zyskowność każdego z poniższych aktywów
finansowych:
a) gotówka
b akcje
c) obligacje
d) weksle
e) obligacje wieczyste
Zadanie 3.
Minimalne rezerwy gotówkowe utrzymywane przez banki = 12,5%. Oblicz skalę
kreacji pieniądza w momencie otrzymania prze banki dodatkowej gotówki (150 j.p)
Zadanie 4.
Banki komercyjne utrzymują rezerwy gotówkowe w wysokości 10% stanu zgromadzonych
wkładów. Klienci banków trzymają w gotówce zasoby pieniężne równe 1/5 ich
wkładów w bankach. Zasób pieniądza wielkiej mocy w gospodarce wynosi 25
a. Oblicz mnożnik kreacji pieniądza
b. Ile wynosi podaż pieniądza, jeżeli zarówno klienci, jak i banki utrzymują
zasoby gotówki na zamierzonym poziomie?
c. Załóżmy, że banki dochodzą do wniosku, że mogą utrzymać rezerwy gotówkowe na
poziomie 5% wkładów. Oblicz nową wartość mnożnika kreacji pieniądza
d. Ile wynosi obecnie wielkość podaży pieniądza odpowiadająca warunkom
równowagi?
e. Przyjmijmy, że banki nadal utrzymują stopę rezerw gotówkowych na poziomie 10%
wkładów, ale klienci zwiększą swe zasoby gotówkowe do poziomu 30% wkładów w
bankach
f. Jaka ilość pieniądza zapewni teraz równowagę?
Zadanie 5.
Test
5.1 Przy stopie rezerw obowiązkowych = 25% nowy 100 j.p depozyt umożliwia
pojedynczemu bankowi udzielenie nowych pożyczek lub dokonania inwestycji w
wysokości:
a. 25
b. 100
c. 75
d. 250
5.2 Banki mają największe możliwości kreacji pieniądza, kiedy ich rezerwy
nadwyżkowe:
a. mają wartość ujemną
b. są większe niż rezerwy obowiązkowe
c. równają się rezerwom obowiązkowym
d. równają się 0
5.3 Jeżeli podaż pieniądza (M) wzrośnie z 100 do 200 j.p, a prędkość obiegu
pieniądza (V) i produkcja (Q) pozostaną bez zmian, to prawdopodobnie:
a. ceny obniżą się
b. zwiększy się wartość pieniądza
c. ceny wzrosną
d. ceny, tak jak V i Q, pozostaną bez zmian.
5.4 Zwiększenie podaży pieniądza spowoduje, że krzywa AD:
a. przesunie się w prawo
b. przesunie się w lewo
c. pozostanie w tym samym miejscu
d. przesunięcie w lewo lub w prawo w zależności od poziomu GNP
Zadanie 6.
Tak/Nie
a. Wymiana w gospodarce barterowej jest kosztowna
b. Im więcej gotówki pragnie utrzymać sektor pozabankowy tym większa jest podaż
pieniądza
c. Baza monetarna to suma banknotów i bilonu w obiegu w sektorze pozabankowym.
d. Bank centralny może zmniejszyć podaż pieniądza ograniczając ilość gotówki
jaką banki komercyjne muszą trzymać w postaci rezerw obowiązkowych
e. Bank centralny odnosi większe sukcesy przy kontroli inflacji pchanej przez
koszty niż przy kontroli inflacji pchanej przez popyt
f. Polityka monetarna jest to manipulowanie wpływami i wydatkami państwa
g. Zwiększenie podaży pieniądza powoduje wzrost popytu zagregowanego
Funkcje banku centralnego:
• manipulacja podażą pieniądza (MS)
• prowadzi politykę kształtowania kursu waluty krajowej czyli ochrona siły
nabywczej waluty krajowej
• obsługa bankowa rządu (m.in. obsługa długu publicznego)
• klarowanie czeków
• emisja pieniądza
• gwarantowanie depozytów (wkładów bankowych)
• bank banków (nadzór, kontrola)
• utrzymuje i zarządza rezerwami dewizowymi kraju (dewizami mogą być:
krótkoterminowe należności; dokumenty stwierdzające istnienie zagranicznych
należności u zagranicznych kontrahentów - weksle, czeki, przekazy)
Instrumenty (narzędzia) polityki monetarnej:
• stopa rezerw obowiązkowych
• stopa redyskontowa – jest to stopa% banku centralnego przy udzielaniu pożyczek
bankom komercyjnym
• operacje otwartego rynku – kupno lub sprzedaż papierów wartościowych przez
bank centralny na otwartym rynku, zmieniając tym samym wielkość bazy monetarnej
• pułapy kredytowe czyli transakcje kredytowo-depozytowe na koniec dnia
• bony pieniężne – emitowane przez Ministerstwo Finansów (finansowanie deficytu
lub regulacja płynności systemu bankowego)
• stopa procentowa
• kurs walutowy
Rada Polityki Pieniężnej jest organem NBP. Ukształtowała się 17 lutego 1998 r. W
skład Rady wchodzą: przewodniczący Rady, którym jest Prezes NBP oraz 9 członków,
powołanych w równej liczbie przez Prezydenta RP, Sejm i Senat. Członkowie Rady
Polityki Pieniężnej powoływani są na 6 lat.
Rada Polityki Pieniężnej:
• ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości
Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy
budżetowej, czyli sporządzanie bilansu płatniczego
• składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w ciągu 5
miesięcy od zakończenia roku budżetowego
• ustala wysokość stóp procentowych NBP
• ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków
• prowadzenie działalności dewizowej
• określa górne granice zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek
i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych
• zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie z działalności NBP
• przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe NBP
• ustala zasady operacji otwartego rynku, oraz nadzoruje owe operacje.
Rada Polityki Pieniężnej dokonuje oceny działalności Zarządu NBP w zakresie
realizacji założeń polityki pieniężnej i uchwala zasady rachunkowości NBP,
przedłożone przez Prezesa NBP.
Sprawozdanie z działalności NBP
________________________________________
Roczne sprawozdanie z działalności NBP uchwala Zarząd a zatwierdza Rada Polityki
Pieniężnej. W ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego Prezes NBP
przedstawia sprawozdanie Sejmowi. Zawiera ono informacje na temat:
• funkcjonowania organów NBP,
• polityki pieniężnej w analizowanym roku,
• działalności emisyjnej,
• obsługi budżetu państwa,
• gospodarki rezerwami dewizowymi,
• działań w zakresie zadań dewizowych,
• współpracy międzynarodowej NBP,
• realizacji zadań na rzecz systemu bankowego,
• nadzoru nad działalnością bankową,
• działalności własnej,
• bilansu NBP i rachunku wyników.
Komisja Nadzoru Bankowego (KNB) - instytucja sprawująca nadzór nad działalnością
polskich banków. Powstała w 1997 r. Organem wykonawczym Komisji jest Generalny
Inspektorat Nadzoru Bankowego - działający w strukturze Narodowego Banku
Polskiego.
Od 1 stycznia 2008 kompetencje Komisji Nadzoru Bankowego przejmie Komisja
Nadzoru Finansowego!!!
Zadania Komisji Nadzoru Bankowego:
• Określanie zasad działania banków zapewniających bezpieczeństwo środków
pieniężnych zgromadzonych przez klientów w bankach
• Nadzorowanie banków w zakresie przestrzegania ustaw, statutu i innych
przepisów prawa oraz obowiązujących je norm finansowych
• Dokonywanie okresowych ocen stanu ekonomicznego banków i przedstawianie ich
Radzie Polityki Pieniężnej oraz wpływu polityki pieniężnej, podatkowej i
nadzorczej na ich rozwój
• Opiniowanie zasad organizacji nadzoru bankowego i ustalanie trybu jego
wykonywania
Rodzaje polityki pieniężnej stosowanej przez Bank Centralny :
EKSPANSYWNA – miękka polityka pieniężna-zwana polityką taniego pieniądza –
polega na zwiększaniu podaży pieniądza poprzez obniżenie stopy redyskontowej ,
zakup wyemitowanych przez rząd papierów wartościowych na otwartym rynku
obniżenie wskaźnika rezerw obowiązkowych
RESTRYKCYJNA – twarda –zwana polityką drogiego pieniądza - polega na
zmniejszeniu podaży pieniądza przez podwyższenie stopy redyskontowej , sprzedaż
publicznych papierów wartościowych i podwyższeniu rezerw wskaźnika obowiązkowych
Przykład ekspansywny w Polsce :
W okresie recesji charakteryzującej się spadkiem tempa wzrostu gospodarczego i
wzrostem bezrobocia zalecana jest ekspansywna polityka pieniężna. Działania w
celu zwiększenia podaży pieniądza powodują obniżenie w przynajmniej krótkim
okresie stopy %. Wzrost podaży pieniądza i obniżenie podaży pieniądza zwiększają
popyt globalny w konsekwencji inwestycje , zatrudnienie oraz poziom działalności
gospodarczej.
Przykład restrykcyjny w Polsce :
Innego rodzaju działania podejmuje Bank Centralny gdy inflacja osiąga wysoki
poziom. Uznając że jest ona spowodowana nadmierną kreację pieniądza Bank
Centralny w celu jej opanowania zmniejsza stopę wzrostu podaży pieniądza
stosując restrykcyjną politykę pieniężną. Jej konsekwencją jest obniżenie także
rozmiarów inwestycji i produkcji oraz zatrudnienia .
Kryteria konwergencji nominalnej (kryteria zbieżności, kryteria z Maastricht) -
są to ustalone w Traktacie o Unii Europejskiej wskaźniki ekonomiczne i zasady,
jakie powinna spełniać polityka gospodarcza danego państwa, które aspiruje do
członkostwa w Unii Gospodarczo-Walutowej (UGW) i tym samym do strefy euro. Aby
móc uczestniczyć w trzeciej fazie UGW i tym samym wprowadzić w swojej narodowej
gospodarce euro jako powszechny środek pieniężny, dane państwo musi spełnić 5
warunków ustalonych w protokole do traktatu z Maastricht:
• Kryteria pieniężne:
o średnią stopę inflacji w ciągu roku poprzedzającego akcesję do UGW nie wyższą
niż 1,5 punktu procentowego od pułapu wyznaczonego przez średni poziom inflacji
obliczony dla trzech państw o najniższej inflacji w Unii Europejskiej,
o średnią nominalną długoterminową stopę procentową nie wyższą niż 2 punkty
procentowe od poziomu wyznaczonego przez średni poziom odpowiednich stóp
procentowych w trzech krajach o najniższej stopie inflacji w Unii Europejskiej,
o stabilny kurs walutowy w ciągu dwóch lat poprzedzających akcesję kraju do UGW
- oznacza to udział w mechanizmie kursowym Europejskiego Systemu Walutowego;
dokładniej, dany kraj powinien przestrzegać normalnego przedziału wahań (+/-
15%) swojej waluty w ramach ogólnounijnego systemu ERM II, nie może również w
tym czasie dokonać samodzielnej dewaluacji własnej waluty wobec waluty innego
kraju Unii Europejskiej. Może natomiast dokonać jej rewaluacji.
• Kryteria fiskalne:
o deficyt budżetowy mierzony w roku poprzedzającym ocenę w cenach rynkowych
nieprzekraczający 3% PKB danego kraju,
o dług publiczny w roku poprzedzającym ocenę nieprzekraczający 60% PKB danego
kraju.
• Kryterium jakościowe: (dodatkowe)
o Warunkiem udziału w UGW jest również niezależność banku centralnego
(funkcjonalna, finansowa, osobista).
Aktywa banku
I. Kasa, środki w Banku Centralnym
1. A vista
2. Rezerwa obowiązkowa
3. Inne środki
II. Dłużne papiery wartościowe uprawnione do redyskontowania w Banku Centralnym
III. Należności od innych instytucji finansowych
2. Terminowe
IV. Należności od klientów i sektora budżetowego
V. Dłużne papiery wartościowe
1. Emitentów państwowych
2. Innych emitentów (w tym odkupione, własne)
VI. Akcje, udziały i inne papiery wartościowe o zmiennej kwocie dochodu
VII. Akcje i udziały w jednostkach zależnych
1. W instytucjach finansowych
2. W pozostałych jednostkach
VIII. Akcje i udziały w jednostkach stowarzyszonych
IX. Akcje i udziały w innych jednostkach o stałej kwocie dochodu
X. Wartości niematerialne i prawne
1. Koszty organizacji poniesione przy założeniu lub późniejszym rozszerzeniu
spółki akcyjnej
2. Wartość firmy
3. Inne wartości niematerialne i prawne
4. Zaliczki na poczet wartości niematerialnych i prawnych
XI. Rzeczowy majątek trwały
1. Nieruchomości
2. Pozostałe środki trwałe
3. Inwestycje rozpoczęte
4. Zaliczki na poczet inwestycji
XII. Akcje własne i udziały do zbycia
XIII. Inne aktywa
1. Przyjęte aktywa – do zbycia
2. Pozostałe
XIV. Rozliczenia międzyokresowe
Pasywa banku
I. Zobowiązania wobec Banku Centralnego
II. Zobowiązania wobec instytucji finansowych
III. Zobowiązania wobec klientów i sektora budżetowego
1. Lokaty oszczędnościowe:
a) a vista
b) terminowe
2. Pozostałe:
...
IzzyBella