TYGODNIK PRAWO W FIRMIE z 23 sierpnia 11 (nr 162).pdf

prenumerata

Tygodnik

WYDAWCA:

PRAWO W FIRMIE

WWW.GAZETAPRAWNA.PL

WTOREK | 23 sierpnia 2011 | Nr 162 (3048)

DZIŚ PORADY

Ekspert GP

Jakie prawa przysługują

przedsiębiorcy podczas

kontroli w firmie

Przedsiębiorca może się skutecznie bronić przed urzędnikiem,

który narusza przepisy podczas przeprowadzania kontroli w jego

firmie. Przysługuje mu nawet roszczenie o odszkodowanie

Zobowiązania

Na nabywcę nieruchomości nie

przechodzi obowiązek zbywcy

zawarcia umowy przyrzeczonej

– pisze Marcin Chomiuk | C2

Znaki towarowe

n Operatorzy online nie mogą być obojętni wobec sprzedaży

za ich pośrednictwem podróbek towarów | C2

Kredyty walutowe

Ustawodawca nakazał

szczegółowo określać sposoby

i terminy ustalania kursu

wymiany walut – tłumaczy

Mariusz Korpalski | C2

Spółka jawna

n Udział kapitałowy jako wartość rzeczywiście wniesionego

wkładu może być podwyższany i zmniejszany | C3

Prawo cywilne

n Można rozszerzyć odpowiedzialność wykonawcy na szkody

powstałe z powodów przez niego niezawinionych | C6

Umowy z konsumentami

Zabezpieczenia

n Postanowienia ograniczające w nieuzasadniony sposób

powinności organizatora turystyki są niedozwolone | C7

W umowie zastawu

na autorskich prawach

majątkowych należy wskazać

pola eksploatacji – tłumaczy

Violetta Januszczyk | C3

Prawo budowlane

n Roboty budowlane polegające na instalowaniu tablic i urządzeń

reklamowych nie wymagają pozwolenia na budowę | C8

Przedsiębiorcy

Prawo budowlane

n Niezłożenie oświadczenia o wartości sprzedaży napojów

alkoholowych powoduje wygaśnięcie zezwolenia | C8

Przedsiębiorca, któremu

urzędnicy nie chcą

zalegalizować samowoli

budowlanej, może wystąpić

do sądu o wstrzymanie

rozbiórki – wyjaśnia

Michał Kosiarski | C3

ZA TYDZIEŃ: Jakich formalności dopełnić, by przygotować działkę do budowy

Gazeta Prawna

Serwis Kadrowy

Jak wypłacana jest dywidenda

w spółkach kapitałowych

Czy ZUS zsumuje przychód

z umowy o pracę i najmu

Jak ustanowić zastaw rejestrowy

na magazynie

www.gazetaprawna.pl

Kiedy umowa cywilnoprawna może być

uznana za umowę o pracę

www.kadry.gazetaprawna.pl

C 2

KOMENTARZE

DGP | 23 sierpnia 2011 | nr 162 (3048) | WWW.GAZETAPRAWNA.PL

Orzecznictwo TS

Marcin Chomiuk

Zbywca zachowuje legitymację bierną

Podróbki znikną

z portali aukcyjnych

Jeżeli zatem rzecz lub prawa objęte sporem zostaną zbyte

w toku sprawy, a nabywca nie wstąpi do postępowania, to

zbywca reprezentuje nabywcę, działając we własnym imie-

niu, a wyrok wydany w procesie toczącym się z udziałem

zbywcy obejmuje granicami podmiotowymi rzeczy osądzo-

nej także nabywcę (tzw. podstawienie procesowe). W oma-

wianych sytuacjach przedmiotem sporu jest wprawdzie wy-

nikające z umowy przedwstępnej roszczenie o zawarcie

umowy przyrzeczonej, nie zaś nieruchomość. Jednakże zda-

niem SN spór o nakazanie złożenia oświadczenia woli o za-

warciu umowy przyrzeczonej nie obejmuje tylko abstrak-

cyjnie rozumianego prawa żądania takiego oświadczenia

i odpowiadającego mu obowiązku dłużnika, ale rozciąga się

także na treść składanego oświadczenia, w tym na przed-

miot, którego dotyczy czynność prawna. Dlatego też cha-

rakter związku pomiędzy roszczeniem o zawarcie – w wy-

konaniu umowy przedwstępnej – umowy sprzedaży nieru-

chomości a tą nieruchomością umożliwia zastosowanie art.

192 ust. 3 k.p.c. Na nabywcę nie przechodzi jednak obowią-

zek zawarcia umowy przyrzeczonej, ma on jedynie obowią-

zek zadośćuczynienia skutkowi rzeczowemu zawartej umo-

wy przyrzeczonej. Powstanie tego obowiązku jest uzależ-

nione od tego, czy nabył on prawa do przedmiotu umowy

przyrzeczonej w warunkach zapewniających mu ochronę.

Za kryterium określające zakres tej ochrony służy stosowa-

ny odpowiednio art. 59 k.c.

Operatorzy rynku elektronicznego online nie mogą po-

zostawać obojętni wobec prowadzonej za ich pośred-

nictwem nieuprawnionej sprzedaży towarów chronio-

nych znakami towarowymi

Wyrokiem z 12 lipca

2011 r., sygnatura C-

324/09, Trybunał Spra-

wiedliwości UE zakoń-

czył trwający od 2007 r.

spór pomiędzy kosme-

tycznym gigantem L’Ore-

al a właścicielem portalu

aukcyjnego eBay. Francu-

ska spółka zarzuciła

eBayowi udział w naru-

szeniach należących do

niej praw do znaków to-

warowych (np. renomo-

wanej marki Lancôme)

i wytoczyła przeciwko

operatorowi powództwa

w 5 różnych państwach

członkowskich (m.in. we

Francji i w Wielkiej Bry-

tanii). Na skutek pytania

prejudycjalnego zadane-

go przez brytyjski High

Court of Justice ETS wy-

dał orzeczenie będące

podstawą do pociągnięcia

operatora rynku elektro-

nicznego online do odpo-

wiedzialności za narusze-

nia dokonane za jego

pośrednictwem. Jest to

kolejny krok na drodze

do umocnienia ochrony

praw własności intelektu-

alnej przed naruszeniami

w internecie.

Obowiązek operatora

Wyrok ten oznacza, że

operatorzy rynku elek-

tronicznego online nie

mogą pozostawać obojęt-

ni wobec prowadzonej

za ich pośrednictwem

nieuprawnionej sprzeda-

ży towarów chronionych

znakami towarowymi.

Co więcej, mogą zostać

pociągnięci do odpowie-

dzialności za te narusze-

nia na podstawie prze-

słanek określonych przez

trybunał.

Osoby uprawnione do

znaków towarowych

mogą dochodzić odszko-

dowania za naruszenia

ich praw wyłącznych, je-

żeli operator udziela

sprzedawcy podrobio-

nych markowych pro-

duktów wsparcia polega-

jącego w szczególności

na optymalizacji prezen-

tacji ofert sprzedaży lub

na ich promocji, np.

w postaci pozycjonowa-

nia lub linkowania

w Google. Ponadto na-

wet jeżeli operator nie

odgrywał czynnej roli, to

może być on pozwany

o zapłatę odszkodowa-

nia, jeżeli wiedział o sta-

nie faktycznym lub oko-

licznościach, na podsta-

wie których przedsię-

biorca wykazujący nale-

żytą staranność powi-

nien stwierdzić bez-

prawność transakcji,

i nie podjął działań w ce-

lu zaprzestania naruszeń

dokonywanych za jego

pośrednictwem.

Zaprzestanie naruszeń

Praktycznym skutkiem

wynikającym z orzecze-

nia trybunału jest możli-

wość nakazania przez są-

dy krajowe operatorowi

rynku elektronicznego

online zaprzestania naru-

szeń praw własności in-

telektualnych przez jego

użytkowników, a także

podjęcia czynności dążą-

cych do zapobieżenia no-

wym naruszeniom. Jak

wskazał trybunał, owe

nakazy powinny być

skuteczne, proporcjonal-

ne i odstraszające oraz

nie mogą tworzyć ograni-

czeń w handlu prowa-

dzonym zgodnie z pra-

wem. Stosując prawo

wewnętrzne, sąd powi-

nien dokonywać je-

go prounijnej wykładni

w świetle brzmienia i ce-

lu Dyrektywy Parlamen-

tu Europejskiego i Rady

2004/48 w sprawie egze-

kwowania praw własno-

ści intelektualnej. Sąd

krajowy może np. naka-

zać operatorowi zawie-

szenie użytkownika do-

konującego naruszeń lub

zobowiązać go do ujaw-

nienia danych pozwala-

jących na identyfikację

sprzedających.

Wymusza to na operato-

rach przyjęcie aktywnej

postawy w walce z nie-

autoryzowaną sprzedażą

markowych produktów

online, co może się oka-

zać wyzwaniem nie tylko

z logistycznego punktu

widzenia, ale także po-

ciągać za sobą niemałe

skutki finansowe.

Stanowisko zaprezento-

wane przez trybunał sta-

nowi skuteczne narzę-

dzie w dochodzeniu

praw przeciwko szeroko

rozpowszechnionej, rów-

nież na polskim gruncie,

sprzedaży online podro-

bionych perfum, kosme-

tyków, a także innych

markowych produktów.

warcia umowy przedwstępnej z określoną osobą do-

konuje wbrew tej umowie zbycia nieruchomości na

rzecz innego podmiotu. Przypadki takie zdarzają się także

w trakcie trwania postępowania sądowego, w którym

uprawniony z umowy przedwstępnej dochodzi już od wła-

ściciela nieruchomości zawarcia przyrzeczonej umowy

sprzedaży. Powstaje wówczas problem, czy proces może

być kontynuowany przeciwko pozwanemu, który zbył nie-

ruchomość osobie trzeciej. Sąd Najwyższy w uchwale z 17

czerwca 2010 r. (III CZP 38/10) orzekł, że właściciel zobo-

wiązany na podstawie umowy przedwstępnej do sprzeda-

ży oznaczonej nieruchomości zachowuje legitymację bier-

ną w procesie o zobowiązanie go do złożenia oświadcze-

nia woli o sprzedaży tej nieruchomości, również jeżeli w to-

ku procesu zbył ją na rzecz osoby trzeciej. Orzeczenie do-

tyczyło stanu faktycznego, w którym dwie osoby fizyczne

zawarły w formie aktu notarialnego przedwstępną umowę

sprzedaży nieruchomości lokalowej. Po śmierci właściciel-

ki mieszkania pozwana, będąca jej spadkobierczynią, od-

mówiła wykonania umowy przedwstępnej i zwróciła po-

wódce uiszczoną przy podpisaniu umowy zaliczkę. W to-

ku sprawy o nakazanie złożenia oświadczenia woli pozwa-

na darowała lokal synowi, a ten następnie zawarł umowę

zamiany tego lokalu z osobą trzecią, która została wpisana

do księgi wieczystej jako właściciel. Nabywca nierucho-

mości nie wstąpił do sprawy w miejsce pozwanej.

W konsekwencji sam wyrok zobowiązujący do nakaza-

nia złożenia oświadczenia woli o zawarciu umowy przy-

rzeczonej nie spowoduje przejścia prawa własności nieru-

chomości na uprawnionego. Jeżeli nabywca nie wykona

ciążącego na nim obowiązku dobrowolnie, uprawniony

może wystąpić wobec nabywcy albo z powództwem o usta-

lenie, że nabywca rzeczy jest zobowiązany wobec niego

w zakresie obowiązku rzeczowego wynikającego z umowy

przyrzeczonej, albo o wydanie nieruchomości. W obu po-

stępowaniach nabywca może zaprzeczyć przejściu na nie-

go obowiązku przeniesienia własności ze względu na brak

wiedzy o roszczeniu uprawnionego. Obrona taka będzie

bezskuteczna, jeżeli w chwili nabycia nieruchomości rosz-

czenie z umowy przedwstępnej wpisane było w księdze

wieczystej prowadzonej dla danej nieruchomości.

Sąd Najwyższy zwrócił przede wszystkim uwagę na cel

art. 192 pkt 3 k.p.c., którym jest stabilizacja postępowania

sądowego od chwili doręczenia pozwu. Przepis ten chroni

stronę przeciwną przed ujemnymi skutkami zbycia rzeczy

lub prawa dla toku zawisłego już postępowania sądowego.

Marcin Chomiuk , radca prawny w Kancelarii Jara & Partners

Sp.k. w Warszawie

Mariusz Korpalski

Banki nie mogą dyktować warunków

tego od kilkunastu lat ustawa wymaga szczegółowego usta-

lenia w umowie kryteriów zmiany oprocentowania. Tym-

czasem – jak wskazują również aktualne przykłady

z orzecznictwa – ciągle zdarza się bankom dowolność

w ustalaniu odsetek.

wchodzi w życie 26 sierpnia 2011 r., dotyczy rów-

nież przedsiębiorców. Zmieniony art. 69 par. 2 pkt

4a prawa bankowego wprost wymaga już wprowadzania

do umowy o kredyt w walucie obcej szczegółowych za-

sad określania sposobów i terminów ustalania kursu wy-

miany walut. Nowela wyłącza więc dowolność ustalania

wysokości zobowiązań klienta. Taka regulacja jest na

gruncie prawa cywilnego oczywista. Została też wielokrot-

nie potwierdzona w orzecznictwie sądowym (np. uchwa-

ła SN z 22 maja 1991 r., III CZP 15/91). Niemniej nieraz

przytaczane były błędnie, ale za to z głębokim przekona-

niem argumenty mające świadczyć o konieczności godze-

nia się na niczym nieograniczoną swobodę umów. Tym-

czasem ani litera prawa, ani judykatura nie dopuszczają

dowolności bez granic i barier.

Nowy art. 69 ust. 2 pkt 4a prawa bankowego stanowi po-

dobny przykład ewolucji przepisów. Wobec powszechne-

go lekceważenia ogólnych zasad prawa cywilnego w prak-

tyce kredytowej ustawodawca nakazał szczegółowo okre-

ślać sposoby i terminy ustalania kursu wymiany walut

w wypadku kredytów denominowanych lub indeksowa-

nych do walut obcych. Nasuwa się jednak ważne pytanie

o obowiązywanie tych zasad do umów i rozliczeń sprzed

wejścia w życie nowej regulacji. Ustawa milczy bowiem na

ten temat. Skoro jednak dodany przepis stanowi uszczegó-

łowienie zasad ogólnych i nie wprowadza nowych obo-

wiązków, to należy go stosować również wobec stosunków

bank – klient sprzed wejścia w życie nowelizacji (np. wyr.

SN z 9 września 2009 r., V CSK 35/09). I choć tym razem

szczęśliwie zmiana prawa bankowego objęła nie tylko kon-

sumentów, lecz także przedsiębiorców, nie można zapomi-

nać, że tam, gdzie nie jest to napisane wprost, banki

i obrońcy ich nienaturalnie poszerzonych praw ciągle pró-

bują – całkowicie wbrew regułom rządzącym ogólnymi za-

sadami prawa cywilnego – rozdzielać stosowanie tego ro-

dzaju przepisów i orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego

(np. wyroku P 7/09, P 1/10) i SOKiK (np. wyroku XVII AmC

426/09) na dotyczące konsumentów i przedsiębiorców.

Można więc uznać, że wskutek ostatniej nowelizacji pra-

wa bankowego niebezpieczna tendencja do stawiania

przedsiębiorców poza zasięgiem oddziaływania ogólnych

zasad prawa cywilnego została szczęśliwie zahamowana.

Stawianie zaś bankom wyższych wymagań niż przeciętne-

mu przedsiębiorcy co do bezpieczeństwa rozliczeń, doku-

mentacji i informowania klientów (również przedsiębior-

ców) o skutkach proponowanych umów może znajdować

odbicie w wyższych cenach usług bankowych. Nie powin-

no jednak wiązać się z dowolnością ustalania zasad i opłat

już po zawarciu umowy.

Maria Lisowska

młodszy prawnik

z Kancelarii Agata

Adamczyk & Współpra-

cownicy w Krakowie

Ograniczenia swobody dyktowania warunków umów

wynikają z zasad ogólnych prawa cywilnego. Wyrażają je

kodeksowe klauzule generalne mówiące o naturze umów

i o zasadach współżycia społecznego (o równości stron).

Obydwie reguły zostały zapisane w art. 353 1 k.c. Stąd bie-

rze się pewna trudność w ich rozgraniczeniu. Wystarczy

jednak pamiętać, że naturę umowy pojmuje się jako jej ce-

chy wynikające z całokształtu norm prawa cywilnego. Za-

sada równości zaś wiąże się z powszechnym przekona-

niem, iż umowa ma dążyć do równowagi praw i obowiąz-

ków stron. Tak określona podstawa prawna była przez pe-

wien czas uznawana przez ustawodawcę za wystarczają-

ce antidotum na dowolność w ustalaniu odsetek kredyto-

wych. Okazało się jednak, że w praktyce to za mało. Dla-

Tygodnik

Redaktor prowadzący:

Teresa Siudem

tel. 22 530 41 28

teresa.siudem@infor.pl

DNJ

prenumerata

WWW.GAZETAPRAWNA.PL

PRAWO W FIRMIE

Mariusz Korpalski , radca prawny, Komarnicka Korpalski

Kancelaria Prawna

Z darza się, że właściciel nieruchomości pomimo za-

O statnia nowelizacja prawa kredytowego, która

DGP | 23 sierpnia 2011 | nr 162 (3048) | WWW.GAZETAPRAWNA.PL

PRAWO W PRAKTYCE

C 3

UMOWA ZASTAWU

Trzeba wskazać pola eksploatacji

EKSPERT WYJAŚNIA

Czy potrzebna jest zgoda

wspólników na zmniejszenie

udziału kapitałowego

W umowie zastawu na autorskich prawach majątkowych na-

leży wskazać sposoby korzystania z utworu. W przeciwnym

razie taka umowa może być uznana za nieważną

jest znana zasada, że pola

eksploatacji powinny zostać

wymienione tylko w umo-

wie zawieranej ze zbywcą,

który nabył autorskie prawa

majątkowe w sposób po-

chodny, a nie jest to koniecz-

ne, jeżeli zbywcą jest twór-

ca. Tym bardziej że twórca

może przecież zbyć prawa

tylko w odniesieniu do nie-

których pól eksploatacji,

a pozostać nadal uprawnio-

nym pierwotnie na innych

polach. Ponieważ prawo au-

torskie wymaga wyraźnego

wskazania pól eksploatacji

zarówno w umowie przeno-

szącej autorskie prawa ma-

jątkowe, jak i w umowie li-

cencyjnej, a przepisy o zasta-

wie na prawach odsyłają do

odpowiedniego stosowania

przepisów dotyczących

przeniesienia prawa, uznać

należy, że również w umo-

wie zastawu na autorskich

prawach majątkowych po-

winny być wyraźnie wymie-

nione pola eksploatacji. Je-

śli bowiem jednym z celów

wymieniania pól eksploata-

cji jest oznaczalność zakre-

su zbytych praw, to cel taki

jest także obecny przy umo-

wie zastawu (odnośnie do

zakresu obciążenia zasta-

wem autorskich praw ma-

jątkowych).

Gdy brak zapisu

Skutki prawne niewymie-

nienia pól eksploatacji

w umowie przenoszącej au-

torskie prawa majątkowe lub

w umowie licencyjnej nale-

żą do jednej z najbardziej

spornych kwestii w prawie

autorskim. Istnieją dwie

szkoły: rygorystyczna i libe-

ralna. Zwolennicy tej pierw-

szej twierdzą, że umowa,

w której nie zostały wskaza-

ne pola eksploatacji, jest bez-

względnie nieważna. Zgod-

nie natomiast z koncepcją li-

beralną, do której skłania się

także w nowszych orzecze-

niach Sąd Najwyższy, umo-

wa jest ważna i podlega wy-

kładni zgodnie z zasadami

wykładni umów, czyli bada-

niu, jaki był zgodny zamiar

stron i cel umowy.

Skoro do umowy zastawu

na prawach stosuje się

przepisy o przeniesieniu te-

go prawa, ocena skutków

niewskazania pól eksplo-

atacji w umowie zastawu

powinna być analogiczna

jak przy ocenie niewymie-

nienia pól eksploatacji

w umowie przenoszącej au-

torskie prawa majątkowe.

Z uwagi na sporny charak-

ter konsekwencji braku wy-

raźnego wymienienia pól

eksploatacji, pożądane jest

ich wyraźne wskazanie

w umowie zastawu na au-

torskich prawach majątko-

wych, aby nie ryzykować

uznaniem przez sąd umo-

wy za nieważną.

PODSTAWA PRAWNA Ustawa z 4 lutego

1994 r. o prawie autorskim i prawach po-

krewnych (t.j. Dz.U. z 2006 nr 90, poz.

631 z późn. zm.).

Anna Borysewicz

adwokat

Zgodnie z art. 41 ust. 2

ustawy o prawie autorskim

i prawach pokrewnych (da-

lej prawo autorskie) umowa

o przeniesienie autorskich

praw majątkowych obejmu-

je pola eksploatacji wyraź-

nie w niej wymienione. Po-

nieważ do ustanowienia za-

stawu na prawach stosuje

się odpowiednio przepisy

o przeniesieniu tego prawa,

powstaje problem obowiąz-

ku wskazania pól eksploata-

cji w umowie zastawu oraz

skutków prawnych ich nie-

wskazania.

Przedmiot świadczenia

Pola eksploatacji to sposo-

by korzystania z utworu, na-

tomiast obowiązek ich wy-

mienienia w umowie ma

służyć dokładnemu określe-

niu przedmiotu świadcze-

nia. Przykładowymi polami

eksploatacji, wymienionymi

w prawie autorskim, są: wy-

twarzanie określoną techni-

ką egzemplarzy utworu,

w tym techniką drukarską,

reprograficzną, zapisu ma-

gnetycznego oraz techniką

cyfrową, wprowadzanie do

obrotu, użyczenie lub najem

oryginału albo egzemplarzy,

publiczne wykonanie, wy-

stawienie, wyświetlenie, od-

tworzenie oraz nadawanie

i reemitowanie. Także pu-

bliczne udostępnianie utwo-

ru w taki sposób, aby każdy

mógł mieć do niego dostęp

w miejscu i w czasie przez

siebie wybranym.

Instytucja pól eksploatacji

została wprowadzona w ce-

lu sprecyzowania, w jakim

zakresie autorskie prawa

majątkowe do utworu zo-

stały przeniesione, czyli na

jakich polach może z nich

korzystać nabywca czy li-

cencjobiorca, a na jakich

prawa te przysługują nadal

twórcy. Jest to tym bardziej

istotne, że z uwagi na cha-

rakter praw na dobrach nie-

materialnych, na ogół jest

fizycznie możliwe jedno-

czesne korzystanie z utwo-

ru przez kilka podmiotów.

Istnieje pogląd, że obo-

wiązek wskazania w umo-

wie zastawu pól eksploata-

cji dotyczy jedynie umowy,

w której zastawca nie jest

twórcą. Jeśli bowiem za-

stawcą jest podmiot, który

nie był pierwotnie upraw-

niony do utworu, mógł on

nie nabyć autorskich praw

majątkowych na wszyst-

kich polach eksploatacji.

Dlatego konieczne jest wy-

raźne wymienienie w umo-

wie zastawu pól eksploata-

cji. Jeżeli natomiast za-

stawcą jest twórca utworu

lub inny podmiot pierwot-

nie uprawniony, wymie-

nienie w umowie pól eks-

ploatacji powinno nastąpić

jedynie wtedy, gdy zastaw

jest ustanawiany tylko na

niektórych polach. W prze-

ciwnym razie nie jest ko-

nieczne wymienianie pól

eksploatacji.

Powyższe rozróżnienie nie

ma oparcia w przepisach

prawa, nie wydaje się także

ani konieczne, ani potrzeb-

ne. Prawu autorskiemu nie

Jestem wspólnikiem spółki jawnej. Chciałbym

zmniejszyć swój udział kapitałowy w spółce.

Czy pozostali uczestnicy podmiotu muszą wy-

razić na to zgodę? Umowa spółki milczy na ten

temat.

Zgodnie z art. 3 kodeksu spółek handlowych –

przez umowę spółki osobowej, a więc m.in. jawnej,

jej uczestnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia

wspólnego celu przede wszystkim przez wniesienie

wkładów, a ponadto – jeżeli kontrakt podmiotu tak

stanowi – przez współdziałanie w inny określony

sposób. W razie wątpliwości uważa się, że wkłady

wspólników są równe. Przy czym mogą one pole-

gać zarówno na przeniesieniu lub obciążeniu wła-

sności rzeczy bądź innych praw, jak również na do-

konywaniu innych świadczeń na rzecz spółki.

Udział kapitałowy jako wartość rzeczywiście wniesio-

nego wkładu może być zarówno podwyższany, jak

i zmniejszany. Zgodnie natomiast z art. 50 par. 2 k.s.h.

– osoba wchodząca w skład spółki jawnej nie jest

uprawniona ani zobowiązana do podwyższenia umó-

wionego wkładu. Jego podwyższenie wiąże się zaś

z rzeczywistym wniesieniem wyższego wkładu w re-

zultacie podwyższenia wkładu umówionego albo też

wniesienia dalszego wkładu w ramach dotychczaso-

wego wkładu umówionego. Dopuszczalna jest jednak

umowna modyfikacja owej ustawowej zasady. Podob-

nie jak reguły, że zmniejszenie udziału kapitałowego

(odnoszącego się do wartości rzeczywiście wniesione-

go wkładu) wymaga woli wspólnika, ale zaakceptowa-

nej przez pozostałych uczestników podmiotu. Przepis

art. 54 par. 1 k.s.h. ma bowiem charakter dyspozytyw-

ny, co oznacza, że, jeżeli wspólnicy zawrą w kontrakcie

spółki zapis, na podstawie którego przewidziana bę-

dzie ewentualność zmniejszenia udziału kapitałowego

bez ich akceptacji, będzie to mogło wówczas nastąpić

nawet jednostronnie. Z uwagi zatem na fakt, iż kon-

trakt spółki nie normuje tej kwestii, czytelnik zobligo-

wany jest uzyskać aprobatę pozostałych wspólników

na zmniejszenie swojego udziału kapitałowego.

PODSTAWA PRAWNA Art. 3, 4 par. 1 pkt 1, 37 par. 1, 48, 50 oraz 54 par. 1

Ustawy z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. nr 94,

poz. 1037 ze zm.).

Wioletta Januszczyk

radca prawny w zespole

Działu Finansowania

Korporacji w kancelarii

Tomczak i Partnerzy

PRAWO BUDOWLANE

Wniosek do sądu może odroczyć rozbiórkę

Przedsiębiorca, któremu urzędnicy nie chcą zalegalizować

samowoli budowlanej i każą wyburzyć inwestycję, może wy-

stąpić do sądu administracyjnego o wstrzymanie rozbiórki

z urzędu nie zdecyduje

o wstrzymaniu rozbiórki, ale

może to zrobić jedynie z ini-

cjatywy inwestora.

Jak zauważył Naczelny Sąd

Administracyjny w postano-

wieniu z 8 lipca 2011 r.

(sygn. II OZ 570/11), nakaz

rozbiórki w każdym przy-

padku, ze swojej istoty, wią-

że się z niebezpieczeństwem

wyrządzenia znacznej szko-

dy lub trudnych do odwró-

cenia skutków. Jednak roz-

strzygnięcie sądu nie jest au-

tomatyczne, czyli nie każdy

wniosek musi być uwzględ-

niony na korzyść inwestora.

Warto więc szczegółowo

uzasadnić wniosek. Cenne

są zwłaszcza argumenty do-

tyczące sytuacji majątkowej

i finansowej przedsiębiorcy.

Jednym z najczęstszych ar-

gumentów przedsiębiorców

jest sugestia, że wykonanie

nakazu rozbiórki sklepu,

warsztatu pracy, restauracji

oznacza likwidację prowa-

dzonego biznesu i utratę je-

dynego źródła utrzymania

całej rodziny.

Można się odwołać

Jeśli WSA nie uwzględni

wniosku, to inwestor może

wnieść zażalenie do Naczel-

nego Sądu Administracyjne-

go. Z drugiej strony zażale-

nie na uwzględniony wnio-

sek – na niekorzyść inwesto-

ra – mogą też składać

uczestnicy postępowania,

którzy mają przeciwstawne

interesy.

Szansa przed NSA

Gdy wojewódzki sąd ad-

ministracyjny oddali skargę

na decyzję o rozbiórce (choć

wcześniej uwzględnił wnio-

sek o jej wstrzymanie), to

zgodnie z art. 61 par. 6 usta-

wy wstrzymanie wykona-

nia decyzji rozbiórkowej

upada. Nie oznacza to jesz-

cze, że wszystko stracone.

Inwestor może wnieść skar-

gę kasacyjną, a w raz z nią

kolejny wniosek o wstrzy-

manie rozbiórki do czasu

wydania orzeczenia przez

sąd. Przy jego składaniu

obowiązują analogiczne za-

sady jak przy wniosku do

WSA. Tak wynika z art. 193

ustawy.

Przedsiębiorca, który chce,

aby sądy administracyjne

zbadały prawidłowość osta-

tecznej decyzji nakazującej

rozbiórkę jego inwestycji,

może też o wstrzymanie jej

wykonania poprosić organ

Przykład

Inwestor – by wstrzymać

rozbiórkę – musi złożyć

skargę do wojewódzkiego

sądu administracyjnego na

decyzję inspektora nadzo-

ru budowlanego wydaną

w drugiej instancji. Jednak sa-

ma skarga do sądu jej nie

wstrzyma, bo decyzja taka

jest już formalnie ostateczna

i powinna być wykonana.

Inwestor powinien więc

wraz ze skargą wystąpić do

sądu z wnioskiem o wstrzy-

manie wykonania decyzji

rozbiórkowej. Pozwala na to

art. 61 par. 3 ustawy z 30

sierpnia 2002 r. – Prawo

o postępowaniu przed sąda-

mi administracyjnymi (da-

lej ustawa).

Wniosek trzeba uzasadnić

Sąd może na wniosek skar-

żącego wydać postanowienie

o wstrzymaniu w całości lub

w części nakazu rozbiórki,

jeśli zachodzi niebezpieczeń-

stwo wyrządzenia znacznej

szkody lub spowodowania

trudnych do odwrócenia

skutków. Oznacza to, że sąd

Wniosek uczestników postępowania

Sąd wstrzymał rozbiórkę drewnianej chaty postawio-

nej przez małżonków w miejscu spalonego domu na

działce, o której zasiedzenie się starają (mają niepra-

womocne postanowienie w tej sprawie sądu I instan-

cji). Rozstrzygnięcie to zaskarżyła uczestniczka postę-

powania (osoba, której działka podlegała zasiedzeniu).

Sąd zażalenie oddalił, tłumacząc m.in., że rozbiórka

uczyniłaby z mieszkańców chaty bezdomnych.

II instancji, który ją wydawał

(najczęściej chodzi o woje-

wódzkiego inspektora nad-

zoru budowlanego). Pozwa-

la na to art. 61 par. 2 pkt 1

ustawy. Należy jednak

pamiętać, żeby wniosek

o wstrzymanie rozbiórki do

urzędników złożyć możli-

wie najszybciej. Organ dru-

giej instancji może go bo-

wiem rozpatrzyć, zanim

zdąży przekazać do sądu

administracyjnego wnoszo-

ną za jego pośrednictwem

właściwą skargę na nakaz

rozbiórki. Urzędnicy nie

muszą uwzględniać wnio-

sku inwestora o wstrzyma-

nie rozbiórki. Jednak odmo-

wa wstrzymania rozbiórki

przez urzędników nie po-

zbawia inwestora prawa

do złożenia analogicznego

wniosku do sądu admini-

stracyjnego.

PODSTAWA PRAWNA Ustawa z 30 sierp-

nia 2002 r. – Prawo o postępowaniu

przed sądami administracyjnymi (Dz.U.

z 2002 r. nr 153, poz. 1270 ze zm.).

Przykład

Wstrzymanie rozbiórki przez sąd

Właściciel sklepu spożywczo-przemysłowego nielegal-

nie go rozbudował – kilkakrotnie zwiększył powierzch-

nię i kubaturę obiektu, a jedną z jego ścian przesunął

na bliską odległość do działki sąsiada. Choć nadzór

budowlany kazał rozebrać cały sklep, to inwestor

zwrócił się do sądu o wstrzymanie rozbiórki – argu-

mentował, że zatrudnia osiem osób, a likwidacja skle-

pu oznacza ich zwolnienie i brak środków utrzymania

dla rodziny właściciela. Sąd wniosek uwzględnił.

Michał Kosiarski

prowadzi firmę konsultingową

C 4

ekspert

Tygodnik

PRAWO W FIRMIE

DGP | 23 sierpnia 2011 | nr 162 (3048) | WWW.GAZETAPRAWNA.PL

Jakie prawa przysługują

kontroli w firmie

Przedsiębiorca może się skutecznie bronić przed urzędnikiem, który narusza przepisy podczas przeprowadzania

kontroli w firmie. Ma prawo wnieść sprzeciw do organu, który przeprowadza inspekcję. Przysługuje mu też roszczenie

o odszkodowanie, jeśli podczas wykonywanej kontroli inspektorzy wyrządzą mu szkodę

Małgorzata Piasecka-Sobkiewicz

malgorzata.sobkiewicz@infor.pl

P rzedsiębiorcę może skontrolować

wykonywania kontroli nie będzie go moż-

na już zmienić.

Tylko w wyjątkowych wypadkach kon-

trola może zostać wszczęta bez wcześniej-

szego powiadomienia o tym przedsiębior-

cy. Określa je ustawa o swobodzie działal-

ności gospodarczej. Dla przykładu nie jest

wymagane zawiadomienie, gdy kontrola

ma być przeprowadzona na podstawie bez-

pośrednio stosowanych przepisów po-

wszechnie obowiązującego prawa wspól-

notowego lub na podstawie ratyfikowanej

umowy międzynarodowej. Także wów-

czas, gdy przeprowadzenie kontroli jest

niezbędne dla przeciwdziałania popełnie-

niu przestępstwa lub wykroczenia, prze-

stępstwa skarbowego, albo wykroczenia

skarbowego oraz zabezpieczenia dowodów

popełnienia takiego przestępstwa lub wy-

kroczenia. Zawiadomienie nie jest koniecz-

ne także gdy kontrolowana jest jakość pa-

liw, albo gdy kontrola jest wykonywana

w toku postępowania prowadzonego na

podstawie przepisów ustawy z 16 lutego

2007 r. o ochronie konkurencji i konsu-

mentów. Również nie jest wymagane za-

wiadomienie, gdy przeprowadzenie kon-

troli jest uzasadnione bezpośrednim zagro-

żeniem życia, zdrowia lub środowiska na-

turalnego albo gdy przedsiębiorca nie ma

adresu zamieszkania, adresu siedziby,

względnie doręczanie pism na podane ad-

resy było bezskuteczne, albo utrudnione.

Chodzi tu o takie przypadki, gdy adres

przedsiębiorcy przestał być aktualny, a nie

zgłosił on zmiany, a nawet świadomie uni-

ka podania aktualnego adresu.

Nie zawiadamia się również o zamiarze

wszczęcia kontroli podatkowej m.in. gdy

dotyczy: niezgłoszonej do opodatkowania

działalności gospodarczej, opodatkowania

przychodów, które nie znajdują pokrycia

w ujawnionych źródłach, albo pochodzą

ze źródeł nieujawnionych.

Przychodzi inspektor

Inspektor może rozpocząć czynności

kontrolne po okazaniu przedsiębiorcy (al-

bo osobie przez niego upoważnionej) legi-

tymacji służbowej upoważniającej do wy-

konywania takich czynności oraz doręcze-

nia upoważnienia do przeprowadzenia

kontroli. Gdy przepisy dopuszczają rozpo-

częcie kontroli tylko po okazaniu legity-

macji – inspektor powinien doręczyć upo-

ważnienie przedsiębiorcy (lub osobie

przez niego upoważnionej) najpóźniej

trzeciego dnia od wszczęcia kontroli. Zda-

rza się tak, gdy czynności kontrolne są

niezbędne dla przeciwdziałania popełnie-

nia przestępstwa lub wykroczenia, bądź

przestępstwa skarbowego, albo wykrocze-

nia skarbowego, bądź zabezpieczenia do-

wodów jego popełnienia. Oprócz tego

można w taki sposób wszcząć kontrolę

wówczas, gdy jest to uzasadnione bezpo-

średnim zagrożeniem życia, zdrowia lub

środowiska naturalnego.

Upoważnienie może być doręczone

w każdej formie, nawet faksem lub za po-

mocą poczty elektronicznej. Najczęściej

jednak wręcza je pracownik organu kon-

troli, który po okazaniu legitymacji służ-

bowej przystępuje do wykonywania in-

spekcji.

W upoważnieniu powinna być podana

podstawa prawna, oznaczony organ kon-

troli i przedsiębiorca (imię i nazwisko oso-

by fizycznej i miejsce jej zamieszkania al-

bo nazwa osoby prawnej i jednostki orga-

nizacyjnej wraz z siedzibą), określony za-

kres przedmiotowy kontroli, wskazana da-

ta rozpoczęcia i przewidywanego terminu

zakończenia czynności.

Zakres przedmiotowy nie powinien zo-

stać określony w sposób zbyt ogólny, po-

nieważ nie może wykraczać poza ramy

właściwości rzeczowej i miejscowej kon-

kretnej inspekcji. W upoważnieniu nie mo-

że więc znaleźć się ogólnikowe stwierdze-

nie, np. że będzie kontrolowana działal-

ność przedsiębiorcy. Oprócz tego upoważ-

nienie musi zawierać datę i miejsce wysta-

wienia, imię i nazwisko pracownika orga-

nu kontroli, który ma prawo ją wykony-

wać, oraz jego numer legitymacji służbo-

wej, a także pouczenie o prawach i obo-

wiązkach kontrolowanego przedsiębiorcy.

Wyszczególnia się w nim także osoby, któ-

re nie są wprawdzie pracownikami inspek-

cji, lecz będą kontrolowały przedsiębiorcę.

Określa się przy tym dokumenty, na pod-

stawie których można stwierdzić tożsa-

mość tych osób. Upoważnienie musi być

opatrzone podpisem osoby, która go udzie-

la, z podaniem zajmowanego stanowiska

lub funkcji.

Zdarza się, że już w trakcie prowadzonej

inspekcji następuje zmiana: inspektora

(np. z powodu jego długotrwałej choroby,

śmierci, przejścia na emeryturę lub rentę,

zwolnienia z pracy, przejęcia innych obo-

wiązków lub odsunięcia od tej pracy z po-

wodu sankcji dyscyplinarnych), zakresu

przedmiotowego kontroli oraz miejsca wy-

konywania czynności z nią związanych.

Każda z tych zmian wymaga wydania od-

rębnego upoważnienia. Nie może ona jed-

nak spowodować wydłużenia przewidy-

wanego wcześniej terminu zakończenia

kontroli. Nawet gdy przy zmianie pracow-

nika niektóre wykonane wcześniej czyn-

ności zostaną powtórzone, musi zostać do-

trzymany termin zakończenia kontroli.

Może być ona zakończona wcześniej niż

w dniu wskazanym w upoważnieniu. Na-

tomiast w razie przedłużenia czasu kon-

troli organ musi wystawić nowe upoważ-

nienie.

Nieobecność przedsiębiorcy

Kontrolowany przedsiębiorca ma obowią-

zek wskazać na piśmie osobę, którą upo-

ważnił do reprezentowania go w trakcie

kontroli, a szczególnie podczas swojej nie-

obecności. Od tej zasady ustawa o swobo-

Uzasadnione przyczyny wniesienia

sprzeciwu

ponad 40 inspekcji i organów admi-

nistracji publicznej i rządowej (za-

równo centralnej, jak i terenowej) oraz sa-

morządowej. Najczęściej kontrolę wyko-

nują inspekcje: kontroli skarbowej, pracy,

handlowa, jakości handlowej artykułów

rolno-spożywczych, transportu drogowe-

go, kolejnictwa, sanitarna, ochrony środo-

wiska, nadzoru budowlanego, a także or-

gany powołane wyłącznie do sprawowa-

nia kontroli i nadzoru, np. Najwyższa Izba

Kontroli i regionalne izby obrachunkowe.

Inspektorzy przy wykonywaniu czynno-

ści muszą przestrzegać zasad określonych

w ustawie o swobodzie działalności go-

spodarczej oraz w 50 ustawach szczegól-

nych, które regulują działalność organów

kontroli.

Obowiązkowe zawiadomienie

Organ może rozpocząć kontrolę po upły-

wie 7 dni od doręczenia przedsiębiorcy za-

wiadomienia, ale nie później niż przed

upływem 30 dni od tego dnia. Gdy kontro-

la nie zostanie w tym czasie rozpoczęta,

przedsiębiorca musi zostać ponownie

o niej zawiadomiony. Na wniosek przed-

siębiorcy organ może także wszcząć kon-

trolę wcześniej niż przed upływem 7 dni

od doręczenia zawiadomienia.

Organ może doręczyć zawiadomienie

w sposób dowolny, pod warunkiem że

zrobi to skutecznie, np. pocztą ze zwrot-

nym poświadczeniem, przez pracowni-

ka organu kontroli, Policji, straży miej-

skiej itd. Zawiadomienie o planowanej

kontroli umożliwia przedsiębiorcy przy-

gotowanie dokumentów do okazania in-

spektorowi, stworzenia dla niego odpo-

wiednich warunków technicznych i lo-

kalowych, a także zarezerwowanie cza-

su, aby mógł być obecny podczas kontro-

li, albo upoważnić inną osobę do jego re-

prezentowania.

■ Brak zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kon-

troli.

■ Podjęcie kontroli bez okazania legitymacji

służbowej i upoważnienia.

■ Niepoinformowanie przedsiębiorcy o jego pra-

wach.

■ Wykonywanie kontroli pod nieobecność kon-

trolowanego lub osoby przez niego upoważnio-

nej.

■ Prowadzenie równocześnie więcej niż jednej

kontroli u tego samego przedsiębiorcy.

■ Przekroczenie dopuszczalnego czasu trwania

kontroli.

■ Prowadzenie kontroli bez ograniczeń czaso-

wych w innych przypadkach niż wymienione

w przepisach.

dzie działalności gospodarczej przewiduje

jednak wyjątki.

Jeśli czynności kontrolne są wszczynane

tylko po okazaniu legitymacji służbowej

przez inspektora, a w firmie nieobecny jest

przedsiębiorca, bądź osoba przez niego

upoważniona – inspektor powinien okazać

legitymację pracownikowi firmy i w jego

obecności rozpocząć czynności. Nie może

to być jednak dowolny pracownik (np.

sprzątaczka), ale uprawniony do wykony-

wania czynności prawnych w imieniu

przedsiębiorcy, np. radca prawny, zastęp-

ca dyrektora, księgowy.

Zasady, że czynności kontrolne podejmo-

wane są w obecności kontrolowanego lub

osoby przez niego upoważnionej, nie sto-

suje się w następujących przypadkach:

■

przeprowadzenie kontroli jest niezbęd-

ne dla przeciwdziałania popełnieniu prze-

stępstwa lub wykroczenia, przestępstwa

skarbowego lub wykroczenia skarbowego

bądź zabezpieczenia dowodów jego popeł-

nienia,

■

gdy inspekcja prowadzona jest w cza-

sie toczącego się postępowania na podsta-

wie przepisów ustawy o ochronie konku-

rencji i konsumentów,

■

Obowiązek kontrolującego

jeśli wszczęcie kontroli spowodowało

bezpośrednie zagrożenie życia, zdrowia

lub środowiska naturalnego.

Zdarza się, że przedsiębiorca utrudnia

prowadzenie kontroli w ten sposób, że jest

obecny w firmie i nieobecna jest również

upoważniona przez niego osoba. Gdy te

nieobecności stanowią przeszkodę w wy-

konywaniu przez inspektorów czynności

– długości okresu tej nieobecności nie wli-

cza się do czasu trwania kontroli. Nato-

miast gdy takiej przeszkody nie stanowią,

kontrola może odbywać się w obecności

innego pracownika (uprawnionego do

czynności prawnych) albo przywołanego

świadka, którym jest funkcjonariusz pu-

bliczny, pod warunkiem że nie jest on pra-

Prowadzący kontrolę bez zawiadomienia inspek-

tor powinien zamieścić w książce kontroli oraz

w protokole kontroli uzasadnienie przyczyny bra-

ku zawiadomienia o zamiarze jej wszczęcia.

W zawiadomieniu o zamiarze wszczęcia

kontroli musi być określony organ oraz

kontrolowany przedsiębiorca oraz wskaza-

ny zakres przedmiotowy kontroli, data

i miejsce wystawienia zawiadomienia oraz

podpis osoby upoważnionej do jego wysta-

wienia. Określenie zakresu przedmiotowe-

go kontroli powinno być identyczne z tym,

jakie będzie później zawierało upoważnie-

nie do przeprowadzenia kontroli. W czasie

przedsiębiorcy podczas

gdy zezwalają na to ratyfikowane umo-

wy międzynarodowe,

■

DGP | 23 sierpnia 2011 | nr 162 (3048) | WWW.GAZETAPRAWNA.PL

ekspert

C 5

Wzór

objęty przedsiębiorca. Informują o tym, jak

często był kontrolowany, przez kogo oraz

z jakim skutkiem. Po zapoznaniu się z tre-

ścią książki inspekcja może na przykład

określić w inny sposób zakres kontroli niż

wcześniej zamierzała. Natomiast nie wol-

no jej sprawdzać, czy zostały wykonane za-

lecenia pokontrolne, wskazane przez inny

organ kontroli.

Wpisy dokonane przez kontrolerów

obejmują: oznaczenie organu kontroli

oraz upoważnienia do kontroli, zakres

przedmiotowy przeprowadzonej kontro-

li, datę podjęcia i zakończenia kontroli,

a także zalecenia pokontrolne oraz okre-

ślenie zastosowanych środków pokon-

trolnych. Gdy przedsiębiorca nie został

zawiadomiony o zamiarze przeprowadze-

nia kontroli, informację tę wraz z uzasad-

nieniem wpisuje się również do książki

kontroli, podobnie jak informację z uza-

sadnieniem o podjęciu kontroli wyłącz-

nie po okazaniu legitymacji służbowej.

W książce inspektor powinien uzasadnić,

dlaczego podjął czynności bez wcześniej-

szego zawiadomienia o zamiarze przepro-

wadzenia kontroli, a także dlaczego pod-

jął je pod nieobecność kontrolowanego

lub osoby przez niego upoważnionej. Za-

miesza się też tam informacje (z uzasad-

nieniem) o prowadzeniu jednocześnie

więcej niż jednej kontroli oraz o przedłu-

żeniu czasu trwania kontroli (także z uza-

sadnieniem). Inspektor musi też wpisać

do książki uzasadnienie czasu trwania

przerwy w kontroli.

Dla spółki cywilnej prowadzona jest jedna

książka kontroli, bez względu na liczbę

wspólników. Przechowywana jest w miejscu

wskazanym jako siedziba spółki cywilnej.

Gdy rozpocznie się kontrola, przedsię-

biorca musi niezwłocznie okazać inspek-

torowi książkę kontroli. Zamiast tego mo-

że też okazać kopie odpowiednich jej frag-

mentów lub wydruki z systemu informa-

tycznego. Wówczas musi poświadczyć je

za zgodność z wpisem w książce kontro-

li. Zdarza się, że udostępnienie książki

jest niemożliwe, ponieważ w tym czasie

zapoznaje się z nią inny organ kontroli.

Taka sytuacja ma miejsce na przykład

w razie zbiegu kontroli tego samego

przedsiębiorcy przez różne organy. Wte-

dy w ciągu trzech dni od zwrotu książki

przedsiębiorca powinien okazać ją in-

spektorom, którzy tego wcześniej żądali,

w ich siedzibie.

Zbieg inspekcji

Co do zasady, tego samego przedsiębior-

cę nie może kontrolować jednocześnie

kilka inspekcji. Istnieją jednak od niej wy-

jątki przewidziane w ratyfikowanych

umowach międzynarodowych lub okre-

ślone w ustawie o swobodzie działalności

gospodarczej. Zakaz nie dotyczy więc sy-

tuacji, gdy przeprowadzenie kontroli jest

niezbędne dla przeciwdziałania popełnie-

niu przestępstwa lub wykroczenia przed-

siębiorstwa skarbowego lub wykroczenia

skarbowego, bądź dla zabezpieczenia do-

wodów jego popełnienia. Nie stosuje się

go także przy kontrolach prowadzonych

w toku postępowania wszczętego na pod-

stawie przepisów ustawy o ochronie kon-

kurencji i konsumentów, bądź gdy jest

ona uzasadniona bezpośrednim zagroże-

niem życia, zdrowia lub środowiska na-

turalnego. Oprócz tego zakaz nie obejmu-

je kontroli zasadności dokonania zwrotu

podatku VAT, przed dokonaniem tego

zwrotu, zasadności zwrotu VAT osobom

fizycznym w związku z wydatkami zwią-

zanymi z budownictwem, a także prze-

prowadzenia kontroli w związku z reali-

zacją obowiązków wynikających z prze-

pisów prawa wspólnotowego z zakresu

ochrony interesów finansowych Wspól-

noty Europejskiej.

Gdy działalność przedsiębiorcy została

już objęta kontrolą innego organu, to in-

spektorzy powinni odstąpić od podjęcia

czynności i ustalić z przedsiębiorcą inny

termin na ich rozpoczęcie.

Zdarza się, że przedsiębiorca prowadzi

działalność gospodarczą w kilku zakładach

lub w innej wyodrębnionej części swojej

firmy. Wtedy zakazy dotyczące podejmo-

wania i prowadzenia więcej niż jednej kon-

troli dotyczą wyłącznie tego zakładu lub

tej części przedsiębiorstwa. Oznacza to, że

pozostałe zakłady może kontrolować inna

inspekcja.

Gdy w zakładzie lub części przedsiębior-

stwa prowadzona jest kontrola, inna in-

spekcja może tam w tym samym czasie do-

konać czynności niezbędnych do zakoń-

czenia innej kontroli u tego samego przed-

siębiorcy.

Zgłoszenie sprzeciwu

Jeśli inspekcja wykonuje czynności

kontrolne z naruszeniem przepisów –

przedsiębiorca ma prawo do wniesienia

sprzeciwu. Powinien to zrobić na piśmie

wraz z uzasadnieniem i skierować go do

organu podejmującego i wykonującego

kontrolę. Ma na to 3 dni od wszczęcia

kontroli (lub od przekroczenia limitu

czasu jej trwania). O wniesieniu sprzeci-

wu powinien też zawiadomić kontrolu-

jącego.

Wniesienie sprzeciwu powoduje:

■

Warszawa, 18 sierpnia 2011 r.

Władysław Mąka

Właściciel firmy Wszystko dla domu

w Warszawie, ul. Staromostowa 17

Okręgowy Inspektorat Pracy

w Warszawie

Sprzeciw wobec podjęcia i wykonywania w mojej firmie przez inspekcję

czynności z naruszeniem przepisów

Wnoszę o:

1. Rozpatrzenie sprzeciwu

2. Wstrzymanie czynności kontrolnych

3. Wstrzymanie biegu czasu trwania kontroli

wstrzymanie czynności kontrolnych od

doręczenia inspektorowi zawiadomienia

o wniesieniu do rozpatrzenia sprzeciwu

lub zażalenia,

■

Uzasadnienie

27 lipca 2011 r. kontrolerzy z Okręgowego Inspektoratu Pracy rozpoczęli kontrolę w mo-

jej firmie, która trwa do tej pory. Jestem mikroprzedsiębiorcą i dlatego kontrola powinna

trwać tylko 12 dni. Termin ten został przekroczony bez żadnego uzasadnienia ze strony

inspektorów. Tym bardziej że udostępniłem inspektorom lokal, faks, dokumentację oraz

zapewniłem dostęp do telefonu, co powinno ułatwić im wykonywanie zadań kontrol-

nych.

Wprawdzie w okresie od 27 lipca 2011 r. zmienił się jeden z kontrolujących, ponieważ –

jak mnie poinformowano – poprzedni kontroler uległ wypadkowi samochodowemu, to

jednak fakt ten nie powinien wpłynąć na samowolne przedłużenie okresu kontroli.

W dodatku kontrolerzy wykonują czynności pod moją nieobecność oraz pod nieobec-

ność osoby przeze mnie upoważnionej.

Z uwagi na powyższe moje żądania ujęte w sprzeciwie są uzasadnione

wstrzymanie biegu czasu trwania kon-

troli od dnia wniesienia do dnia doręcze-

nia przedsiębiorcy postanowienia o jego

rozpatrzeniu lub od upływu 3 dni i nieroz-

patrzenia w terminie.

W ciągu 3 dni organ musi rozpatrzyć

sprzeciw i odstąpić od czynności (wydając

postanowienie w tej sprawie) lub postano-

wić o prowadzeniu nadal czynności kon-

trolnych. W ciągu 3 dni od otrzymania po-

stanowienia przedsiębiorca może wnieść

na nie zażalenie, które musi zostać roz-

strzygnięte w ciągu 7 dni.

Nierozpatrzenie postanowienia w termi-

nie będzie miało takie same skutki, jak wy-

danie postanowienia o odstąpieniu od

czynności kontrolnych. Natomiast, gdy or-

gan nie rozpatrzy w terminie zażalenia –

wywołuje to skutki w postaci uznania

słuszności wniesionego zażalenia.

Władysław Mąka

(własnoręczny podpis)

cownikiem inspekcji, która aktualnie kon-

troluje firmę (może być to np. policjant).

Obowiązki inspektorów

Gdy inspektor wszczyna kontrolę tylko

po okazaniu legitymacji służbowej, przed

podjęciem pierwszej czynności powinien

poinformować przedsiębiorcę o jego pra-

wach i obowiązkach w trakcie kontroli.

Musi je dokładnie omówić, a nie tylko

ograniczyć się do wskazania aktu norma-

tywnego. Powinien upewnić się, czy

przedsiębiorca zrozumiał sens wyjaśnień,

a w razie potrzeby podczas omawiania

nawet posłużyć się przykładami. Przeka-

zanie tych informacji trzeba odnotować

w książce kontroli. W razie ich nieprze-

kazania kontrolowany przedsiębiorca ma

prawo zamieścić o tym wzmiankę

w uwagach i zastrzeżeniach do protoko-

łu kontroli.

Jednak przedsiębiorca nie może domagać

się uznania czynności kontrolnych za bez-

skuteczne, tylko dlatego, że kontroler nie

poinformował go o prawach i obowiązkach

podczas ich wykonywania.

Kontrolę należy przeprowadzić w sie-

dzibie firmy lub w miejscu wykonywania

działalności gospodarczej, w godzinach

pracy lub w czasie faktycznego prowa-

dzenia tej działalności. Oznacza to, że nie

może odbywać się w porze nocnej lub

w dni wolne od pracy, z wyjątkiem przy-

padków, gdy obejmują one godziny pra-

cy lub czas faktycznie prowadzonej dzia-

łalności.

Niektóre czynności mogą zostać przepro-

wadzone w siedzibie inspekcji, pod wa-

runkiem że usprawni to kontrolę (najczę-

ściej dotyczy to kontroli dokumentów). Po-

za tym przedsiębiorca powinien wyrazić

na to zgodę.

Kontroler powinien przeprowadzić czyn-

ności w sposób sprawny i możliwie nieza-

kłócający funkcjonowanie firmy. Do takich

zakłóceń zalicza się m.in. zablokowanie ra-

chunku bankowego przedsiębiorcy, wstrzy-

manie produkcji lub sprzedaży, przejęcie

do badania ksiąg rachunkowych itd.

Gdy przedsiębiorca uzna, że podjęte

przez inspekcję czynności zakłócają w spo-

sób istotny prowadzenie przez niego dzia-

łalności, powinien te zakłócenia wskazać

na piśmie. Wtedy kontrolujący musi uza-

sadnić konieczność podjęcia ich, a uzasad-

nienie zamieścić w protokole kontroli (spo-

rządzany jest po zakończeniu inspekcji).

Nie ma możliwości wstrzymania tych za-

kłóceń jeszcze w toku kontroli.

Ograniczony czas

Przepisy określają czas trwania kontroli

przedsiębiorcy w jednym roku kalendarzo-

wym i uzależniają go od wielkości firmy.

Nie może on przekroczyć w przypadku:

■

małych przedsiębiorców – 18 dni robo-

czych,

■

średnich przedsiębiorców – 24 dni ro-

bocze,

■

pozostałych przedsiębiorców – 48 dni

robocze.

Ograniczenia czasowe nie dotyczą przy-

padków, które wyłączają zakaz równocze-

snego podejmowania i prowadzenia wię-

cej niż jednej kontroli działalności przed-

siębiorcy.

Czas kontroli może zostać przedłużony,

ale wyłącznie z przyczyn niezależnych

od inspekcji. Wymaga też uzasadnienia

na piśmie, które doręcza się przedsiębior-

cy i wpisuje do książki kontroli przed

podjęciem dalszych czynności kontrol-

nych.

Takie przedłużenie możliwe jest również

wówczas, gdy w toku kontroli zostanie

ujawnione zaniżenie zobowiązania podat-

kowego lub zawyżenie straty w wysoko-

ści 10 proc. kwoty zadeklarowanego zo-

bowiązania podatkowego lub straty, albo

w razie ujawnienia, że taka deklaracja nie

została złożona, mimo że na przedsię-

biorcy ciążył taki obowiązek. Przedłużo-

na kontrola nie może jednak spowodo-

wać, że zostanie przekroczona dwukrot-

ność czasu inspekcji przewidzianej dla

konkretnego przedsiębiorcy. Uzasadnie-

nie przedłużenia powinno być zamiesz-

czone w księdze kontroli i w protokole

kontroli.

Organ ma również obowiązek zawiado-

mić przedsiębiorcę o ujawnionych okolicz-

nościach związanych z tymi nieprawidło-

wościami podatkowymi i wskazać na zgro-

madzony materiał dowodowy.

Powtórną kontrolę w tym samym zakre-

sie i w tym samym roku podatkowym

przeprowadza się wówczas, gdy wyniki

poprzedniej wykazały rażące naruszenie

przepisów prawa przez przedsiębiorcę. Nie

może trwać dłużej niż 7 dni i nie wlicza się

jej do czasu trwania wszystkich kontroli

inspekcji u przedsiębiorcy.

Książka kontroli

Przedsiębiorca ma obowiązek prowadzić

i przechowywać w swojej siedzibie książ-

kę kontroli oraz upoważnienia i protokoły

kontroli. Książka prowadzona jest w for-

mie zbioru dokumentów i służy do doku-

mentowania liczby i czasu trwania kontro-

li. Nie ma jednolitego formularza książki.

Może być ona prowadzona również w for-

mie elektronicznej. Przedsiębiorca powi-

nien wówczas dokonywać wpisów oraz ak-

tualizacji danych zawartych w książce

kontroli. Dane w niej zawarte powinny

znaleźć również potwierdzenie w doku-

mentach, które są przechowywane przez

przedsiębiorcę.

Wpisy do książki dokonywane przez or-

gan kontroli stanowią dokumentację ilu-

strującą kolejne kontrole, którymi został

Na co musi zwrócić uwagę przedsiębiorca

Gdy do firmy przyjdzie inspektor z upoważnie-

niem do przeprowadzenia kontroli, przedsiębior-

ca ma prawo dokładnie zapoznać się z treścią

tego dokumentu i zwrócić uwagę na ewentualne

nieprawidłowości, jakie zostały popełnione przy

jego wystawieniu. Mogą to być następujące

uchybienia:

■ upoważnienie do przeprowadzenia kontroli nie

może wystawić ta sama osoba, która będzie

kontrolowała przedsiębiorcę,

■ nie wolno wystawić formularza upoważnienia

in blanco, tylko opatrzonego podpisem osoby,

która ma prawo go wystawić,

■ upoważnienie nie może być opatrzone nieczy-

telnym podpisem, bo w ten sposób nie można

odtworzyć imienia i nazwiska osoby, która zło-

żyła podpis,

■ nie wolno obok pieczątki z pełnymi danymi

osoby odręcznie zaznaczyć, że zostało wydane

z upoważnienia lub w zastępstwie i złożyć przy

tym nieczytelny podpis.

Przedsiębiorca ma prawo żądać, aby inspektor

umożliwił mu sprawdzenie, czy upoważnienie ma

charakter autentyczny oraz umożliwił mu pozna-

nie nazwiska, stanowiska lub funkcji osoby, która

je wystawiła. Nie można zastąpić pouczenia

przedsiębiorcy o jego prawach i obowiązkach na

piśmie w uzasadnieniu, ustnym pouczeniem

przez kontrolera.

mikroprzedsiębiorców – 12 dni robo-

czych,

Prawo do odszkodowania

Gdy podczas kontroli inspektorzy naru-

szą przepisy prawa i przedsiębiorca po-

niesie szkodę – przysługuje mu odszko-

dowanie. Przedsiębiorca może się doma-

gać wypłacenia go, wnosząc pozew do są-

du cywilnego na podstawie art. 417 lub

417 2 kodeksu cywilnego. Musi jednak

udowodnić, że poniósł szkodę, ponieważ

na nim spoczywa ciężar dowodu. W tym

celu pokrzywdzony powinien zbierać do-

wody dokumentujące poniesioną szkodę,

już podczas prowadzonej kontroli w fir-

mie. Na przykład podpisując protokół

kontroli powinien zaznaczyć, że spowo-

dowała ona szkody oraz wskazać, które

zasady kontroli zostały wówczas naru-

szone.

Dowody zgromadzone przez organ z na-

ruszeniem przepisów nie mogą stanowić

dowodu w żadnym postępowaniu admini-

stracyjnym, podatkowym, karnym lub kar-

no-skarbowym. Chodzi o takie dowody,

które mogłyby mieć istotny wpływ na wy-

niki kontroli.

PODSTAWA PRAWNA Ustawa z 2 lipca 2004 r. o swobodzie dzia-

łalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2010 r. nr 220, poz. 1447

z późn. zm.).

■

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: