uniwersytet trzeciego wieku.doc

Uniwersytety Trzeciego Wieku

               Możliwości aktywizacji kulturalno-oświatowej dorosłych na przykładzie

                                              UniwersytetÛw Trzeciego Wieku

Uniwersytet Trzeciego Wieku jest to placÛwka oświatowa dla osŰb w wieku emerytalnym, prowadząca systematyczne zajęcia, mające na celu upowszechnianie wiedzy w rŰżnych dziedzinach. W ramach tych zajęć tworzone są zespoły rekreacji ruchowej, grupy artystyczne, kursy przygotowujące słuchaczy do organizowania aktywności własnej. Wszystko to w celu włączenia osŰb starszych do systemu kształcenia ustawicznego, aktywizacji intelektualnej, psychicznej i fizycznej, a także opracowania metod profilaktyki gerontologicznej.

W 1973 roku w Tuluzie prof. Pierre Vellas założył Association Internationale des Universites du Troisieme Age. Dzisiaj placŰwka ta zrzesza 1734 organizacje. Siedzibą Międzynarodowej Organizacji UniwersytetŰw Trzeciegi Wieku - AIUTA (Association Internationale des Universites du Troisieme Age) jest Francja.

Uniwersytety Trzeciego Wieku mają w Polsce ponad 25-letnią tradycję. Pierwszy powstał z inicjatywy prof. Haliny Szwarc w 1975 r. w Warszawie przy Centrum Medycznym Kształcenia Podyplomowego. Mimo, że naczelną zasadą przy tworzeniu UTW było ich tworzenie przy uczelniach wyższych i ścisłe powiązanie z uniwersytetem, wyższą szkołą pedagogiczną czy akademią medyczną, to zaczęto rŰwnież przyjmować inne formy organizacyjne, np. w postaci stowarzyszeń.                                                                                                                                        Stąd obecnie istnieją w naszym kraju dwie koncepcje tworzenia UTW.

Pierwsza, gdy pod mianem tym rozumie się placŰwkę strukturalnie stanowiącą część uniwersytetu lub innej wyższej uczelni. WŰwczas udział w studiach, oprŰcz możliwości kształcenia się i rozwoju naukowego, jest nobilitacją i może wiązać się z możliwością uzyskania dyplomu.                        Druga, gdy UTW jest luźno powiązany z wyższą uczelnią lub środowiskiem akademickim i prowadzi działalność popularno-naukową połączoną z działalnością kulturalno-rekreacyjną. Obecnie oba typy uniwersytetŰw występują rŰwnolegle, jednak bardziej zaznacza się przewaga uniwersytetŰw drugiego typu.

*Jak uczą się osoby w wieku senioralnym ?

Uczymy się przez całe życie. MŰzg człowieka nawet w pŰźnym wieku może przyjmować nowe informacje. Trzeba tylko regularnie go ćwiczyć. Zdolność uczenia się jest podstawowym mechanizmem indywidualnego rozwoju człowieka i kształtowania jego reakcji oraz zachowań. Zdolność tę człowiek zachowuje praktycznie przez całe życie. Jednak w kolejnych etapach życia proces uczenia się odbywa się inaczej i wymaga odmiennych form przekazu.

• Wiem, że nie mogę nauczyć nikogo niczego. Mogę jedynie zapewnić warunki, w ktÛrych można się nauczyć. - Carl Rogers

• Jeśli chcesz nauczyć się czegoś, sprŰbuj wyjaśnić to komuś innemu. Nikt nie nauczy się tyle ile nauczyciel. - Anon

• Lekcje nie są dawane, one są pobierane. - Cesare Parese

• Osobiście jestem zawsze gotowy się uczyć, choć nie zawsze lubię być nauczanym. - Sir Winston Churchill
• Podstawowym problemem nas wszystkich mężczyzn i kobiet nie jest to, jak się uczyć, ale jak się uwolnić od tego, czego się nauczyliśmy. - Gloria Steinem

• Edukacja jest rzeczą godną podziwu, ale dobrze jest czasem pamiętać, że to, co jest warte poznania, nie może być nauczone. ■ Oskar Wilde

• Słyszę i zapominam
Widzę i pamiętam
Robię i rozumiem - Konfucjusz

W początkowym okresie życia człowieka proces uczenia się ma charakter nieświadomy, przebiega na zasadzie bodziec - reakcja. Reakcjami i zachowaniami człowieka rządzą wtedy, przede wszystkim, wrodzone mechanizmy i odruchy fizjologiczne.
W okresie dojrzewania potencjalna zdolność uczenia się jest aktywnie wykorzystywana i prowadzi do wytworzenia się nawykŰw. Są to wyuczone, w kontaktach społecznych i w trakcie edukacji szkolnej, standardy zachowań i sposobŰw postępowania. Proces uczenia się w tym czasie jest bardziej świadomy, polega przede wszystkim na naśladownictwie, zapamiętywaniu, nabywaniu wprawy, powtarzaniu.
W okresie dorosłości wyuczone zachowania mają tendencję do utrwalania się. Są trudne do zmiany, czasami w podobnym stopniu jak zachowania wrodzone, fizjologiczne. W miarę starzenia się stają się one „drugą naturą człowieka" i znacznie ograniczają wrodzoną zdolność aktywnego uczenia się, prowadzącego zmiany zachowań. Może dlatego, że zaczynamy mieć kłopot z pamięcią.
 

*Uniwersytety Trzeciego Wieku spełniają postulat kształcenia ustawicznego jako placŰwki oświatowe i ośrodki kształcenia przeznaczone dla dorosłych, przede wszystkim dla osÛb starszych. Proponują rŰżne typy zajęć od wykładŰw i seminariŰw, typu akademickiego poprzez pracę w rozmaitych amatorskich kołach zainteresowań i zespołach artystycznych do spotkań towarzyskich.

PlacÛwki te, choć nawiązują do akademickiej formy kształcenia i przyjmują nazwę uniwersytetu, nie stosują praktyki wystawiania ocen, egzaminŰw, granicy wieku ani wymogŰw formalnych, nie prowadzą też zajęć typowych dla uczelni akademickich. Wiadomo jednak, że są one przeznaczone dla ludzi z co najmniej średnim wykształceniem. NiektŰre zaopatrują słuchaczy w indeksy, w ktŰrych stosuje się uzyskanie podpisu wykładowcy czy prowadzącego seminaria, a zawsze, gdy ta forma jest prowadzona, adnotację o rocznym udziale w zajęciach.

Zajęcia są fakultatywne, a przedmioty, choć posługują się nazewnictwem ogŰlnie przyjętym, zawierają często tematykę bardzo rŰżną                                                                                               (np. zajęcia z filozofii mogą obejmować zarÛwno temat z logiki formalnej, jak estetyki czy teologii, co zależy i od życzeń samych uczestnikŰw i od zainteresowań tematycznych osoby prowadzącej zajęcia). Wiele zajęć prowadzi się z udziałem rŰżnych podmiotŰw komercyjnych.                Powszechna jest praktyka udziału agentŰw reklamowych, zwłaszcza firm farmaceutycznych i kosmetycznych. Ostatnio uniwersytety trzeciego wieku wykorzystują agenci bankŰw. Zajęcia takie, mimo ich komercyjnego charakteru, uznaje się za pożyteczne. Agenci bankŰw mogą bowiem bardziej dokładnie poinformować słuchaczy na temat np. ostatnio reklamowanej formy oszczędności dla celŰw emerytalnych. Agenci firm kosmetycznych radzą zwłaszcza paniom na temat stosowania kosmetykŰw. Zwykle są to albo lekarze dermatolodzy albo farmaceuci, więc porady mają istotnie walor fachowości.

Niezmiennym powodzeniem u członkŰw UTW cieszą się zajęcia o charakterze rekreacyjnym: gimnastyka usprawniająca, turystyka piesza czy rowerowa, krajoznawstwo i zespoły gier towarzyskich (tu głŰwnie brydż i szachy).
Stałym elementem programu dydaktycznego są kursy językŰw obcych, głŰwnie angielskiego i niemieckiego.

Największym jednak atutem UTW jest to, że stanowią one stałe miejsce permanentnych spotkań ludzi, ktŰrzy uznają zajęcia za teren spotkań towarzyskich, dających możliwość oderwania się od codziennego osamotnienia i realizacji potrzeby udziału w grupie społecznej. Wiele tych instytucji tworzy swoiste społeczności, w ktŰrych powstają więzy znacznie wykraczające poza systematyczne spotkania w siedzibie placŰwki. Z reguły zajęcia o charakterze edukacyjnym kończą się biesiadą towarzyską, wieczorkiem tanecznym lub są prowadzone właśnie w formie towarzyskiego spotkania.

Innym typem działalności są rozmaite sekcje, zespoły czy grupy (rŰżnie to się nazywa) artystyczne: koła plastyczne, zespoły śpiewacze, muzyczne, literackie. W uniwersytecie trzeciego wieku w Grodnie jak w wielu innych funkcjonuje amatorski zespŰł teatralno- estradowy "Batoraki".

ZarŰwno te o charakterze edukacyjnym jak i artystyczne dają satysfakcję uczestnikom, ktŰrzy często chwalą się przynależnością do UTW a w otoczeniu cieszą się uznaniem, nie mŰwiąc już o znacznych sukcesach, kiedy ludzie w podeszłym wieku, na dodatek nie należący do artystycznych środowisk zawodowych biorą udział w wystawach, festiwalach, czerpiąc nawet z tego tytułu korzyści materialne.
 

Oferta UniwersytetÛw Trzeciego Wieku jest rÛżnorodna i bogata, odmienna w zależności od ośrodka przy ktŰrym UTW działa i został powołany, nie mniej jednak wciąż atrakcyjna:

*Słuchacze Gliwickiego UTW mogą uczestniczyć w zajęciach z zakresu:
- medycyny, z badaniami spirometrycznymi, diagnostyką alergologiczną oraz poradnictwem specjalistycznym,
- psychologii,
- prawa,
- literatury,
- historii,
- historii sztuki,
- nauki językŰw obcych (angielskiego, niemieckiego, francuskiego, hiszpańskiego oraz włoskiego),
- gimnastyki ruchowej.
Dodatkowo Gliwicki UTW proponuje swoim słuchaczom warsztaty malarskie oraz florystyczne. Wychodząc naprzeciw seniorom będącym opiekunami domŰw opieki społecznej Gliwicki UTW nawiązał wspÛłpracę z dwoma domami opieki społecznej. Słuchacze UTW regularnie urządzają tam spotkania by uaktywnić ich opiekunÛw i dać możliwość powrotu do historii oraz poznania świata tego bliskiego oraz tego odległego, ktŰrego nie mają możliwości poznać, otaczają opieką osoby niepełnosprawne i samotne.
Gliwicki UTW opiekuje się rŰwnież dziećmi z kilku domÛw dziecka. Organizuje dzieciom warsztaty malarskie, plastyczne i florystyczne. Opiekuje się dziećmi osieroconymi i dziećmi z zaniedbanych rodzin.
SzczegÛlne znaczenie integracyjne ma utworzony klub studencki, ktÛry dla swoich członkŰw organizuje koncerty, wieczory poezji i inne atrakcje.
W celu utrwalenia i podtrzymywania więzi towarzyskich pomiędzy studentami UTW zorganizował wiele spotkań okolicznościowych: spotkanie andrzejkowe, zaduszkowe oraz opłatkowe. W programie działań dla słuchaczy Gliwicki UTW przewidział zajęcia z Pływania, Aerobiku, Samoobrony, nauki językŰw obcych: włoskiego, angielskiego, francuskiego, niemieckiego i hiszpańskiego oraz cykl seminariŰw podzielonych na grupy tematyczne w zakresie problematyki zdrowotnej, postępu w alergologii, psychologii i psychoterapii oraz chorŰb układu krążenia. W swoim dorobku UTW ma organizację wielu wystaw i wernisaży, warsztatŰw plastycznych, prelekcji, wycieczek krajoznawczych ze szczegŰlnym uwzględnieniem dziedzictwa kulturowego Gliwic i okolic, a także spotkań autorskich. Nie bez znaczenia jest także fakt, że dzięki staraniom kierownictwa Uniwersytetu wielu osobom umożliwione zostało czynne uczestnictwo w kulturze.
O celowości działania UTW w Gliwicach na rzecz uczestnictwa osŰb starszych w kulturze świadczy przyznanie uniwersytetowi nagrody Prezydenta Miasta Gliwic oraz miejsca w „złotej dziesiątce” w plebiscycie „Gliwicjusza Roku 2004” za osiągnięcia w dziedzinie twŰrczości artystycznej, upowszechniania i ochrony kultury.

*Założycielem i organizatorem Akademii Trzeciego Wieku QUERCUS są Wrocławskie Szkoły Fotograficzne: Prywatne Policealne Studium Fotograficzne PHO-BOS i Wyższe Studium Fotografii afa. Dzięki własnej bazie lokalowo-sprzętowej i gronu znakomitych wykładowcŰw Akademia Trzeciego Wieku QUERCUS mogła zaproponować bogatą i zrŰżnicowaną ofertę tematyczną oraz kształcenie na najwyższym poziomie.

Akademia Trzeciego Wieku QUERCUS to szkoła dla seniorŰw, ale wiek nie jest tu decydującym kryterium. Jest otwarta dla wszystkich, ktŰrzy chcieliby poszerzyć swoją wiedzę i zdobyć nowe umiejętności. Proponuje zajęcia – w formie wykładŰw i warsztatŰw – z rŰżnych dziedzin (zależnie od zapotrzebowania).
Akademia Trzeciego Wieku QUERCUS to rÛwnież miejsce spotkań jej słuchaczy i sposŰb na miłe, ciekawe i pożyteczne spędzenie czasu.
Akademia Trzeciego Wieku QUERCUS proponuje warsztaty o tematyce:

Obsługa komputera – Internet
Program: obsługa komputera, nauka korzystania z Internetu, tworzenie stron www
Tworzenie i analiza reklam
Program: tworzenie reklam, elementy public relations, analiza i poznawanie schematÛw działania reklam
Fotografia dla początkujących
Program: powstawanie obrazu fotograficznego, budowa i działanie sprzętu fotograficznego, obrŰbka chemiczna
Fotografia eksperymentalna
Program: sepiowanie i barwienie odbitek, forsowanie negatywÛw, frontaż, multiekspozycja, pseudosolaryzacja
Podstawy projektowania graficznego
Program: typografia, obraz a tekst, zasady kompozycji, analiza obrazu, relacje między koloram
Dyskusyjny klub filmowy
Program: najważniejsze postaci i tendencje w kinie (wprowadzenie, projekcja, dyskusja)
Aktywność ruchowa – sposÛb na zdrowy styl życia
Program: ćwiczenia ogÛlnorozwojowe, stretching, elementy jogi
Fotografia – powrÛt do przeszłości
Program: technika gumowa, fotografia otworkowa (camera obscura)
Fotografia przyszłości
Program: podstawy fotografii cyfrowej
Bliżej fotografii
Program: poznawanie twÛrczości osŰb i grup ważnych dla fotografii
Warsztaty otwartości i rozwoju osobistego
Program: asertywność i autoprezentacja, świadomość własnych cech i potencjałŰw
Język francuski
Program: praktyczna nauka języka francuskiego, życie i zwyczaje mieszkańcŰw dzisiejszego Paryża
Autor: Bożena Nowakowska-Benke, mgr etnografii

*Ustecki Uniwersytet Trzeciego Wieku został powołany przez Stowarzyszenie „Bene Vita” w ramach autorskiego projektu „Żyj kolorowo”. Misja tej organizacji jest działanie na rzecz poprawy jakości życia osŰb starszych poprzez promocję aktywności solidarności społecznej oraz wzmocnienie pozycji seniorŰw w lokalnym środowisku. Swą misją UUTW urzeczywistnia prowadząc działalność edukacyjną, kulturalną, rekreacyjną, krajoznawczą i turystykę oraz integrację międzypokoleniową, poradnictwo obywatelskie i inne formy służące zdrowemu stylowi życia w okresie pŰ•nej dorosłości.
Do listopada 2005 roku indeksy wręczono 105 osobom. Po kilkumiesięcznej działalności ujawniły się zainteresowania słuchaczy oraz oczekiwania dotyczące spędzania czasu wolnego. Zawiązały się sekcje zainteresowań:
...