Zindywidualizowana ocena i terapia dzieci autystycznych oraz dzieci z zaburzeniami rozwoju TOM I PROFIL PSYCHOEDUKACYJNY PEP-R (wersja poprawiona) Eric Schopler Robert Jay Reichler Ann Bashford Margaret D. Lansing Lee M. Marcus STOWARZYSZENIE POMOCY OSOBOM AUTYSTYCZNYM Gda�sk 1995 Tytu� orygina�u: IndMdualized Assessment and Treatment forAutistic and DevelopmentallyDisabled Children tom I Psychoeducational Profile Revised (PEP-R) Copyright � 1990 by PRO-ED, Inc. 8700 Shoal Creek Boulevard Austin, Texas 78758, USA Pierwsze wydanie w j�zyki polskim T�umaczenie: Aleksandra Witko wska Redakcja naukowa: prof. drhab. Marta Bogdanowicz, Lucyna Bobkowicz Recenzje: prof. dr hab. Tadeusz Ga�kowski, prof. dr hab. Zbigniew Szot Konsultacje: Jerzy Hlousek Korekta: Ludmi�a Pisarenko Projekt ok�adki: MBS Studio, Sopot Copyright � for the the Polish edition by Stowarzyszenie Pomocy Osobom Autystycznym w Gda�sku Ksi��ka wydana przy finansowej pomocy Fundacji im. Stefana Batorego Wszelkie prawa zastrze�one. �aden fragment niniejszej ksi��ki nie mo�e by� publikowany ani reprodukowany w jakiejkolwiek formie pisemnej bez zgody wydawcy. ISBN 83-903194-1-1 Wydawca: Stowarzyszenie Pomocy Osobom Autystycznym Gda�sk, ul. �l�ska 37, tel. (058) 53 40 32 ? DRUK I OPRAWA Zak�ady Graficzne w Gda�sku fax (058) 32-58-43 Spis Tre�ci Spis ilustracji 7 Spis tabel 9 Przedmowa do polskiego wydania 11 Przedmowa 13 Cz�ci Wprowadzenie i przegl�d 15 Rozwojowa koncepcja oceny 17 Opis poprawionego Profilu Psychoedukacyjnego (PEP-R) 17 Charakterystyczne cechy badanej grupy 18 PEP-R a testy inteligencji 19 Techniki nauczania dla rodzic�w i profesjonalist�w 19 Cz�� II Opis testu, pos�ugiwania si� nim i spos�b oceny 21 Skala Rozwoju 23 Skala Zachowa� 24 Pos�ugiwanie si� testem PEP-R 25 Arkusze do bada� i profile wynik�w 29 Cz�� III Podr�cznik testu PEP-R 33 Cz�� IV Interpretacja i prezentacja wynik�w 95 Interpretacja wynik�w 97 Plan pisemnego sprawozdania 98 Cz�� V Konstrukcja i trafno�� testu 103 Geneza metody 105 Badania por�wnawcze z grup� dzieci o prawid�owym rozwoju 105 Rzetelno�� testu 110 Trafno�� testu 129 Dodatek A Materia�y do bada� testowych 131 Dodatek B Zeszyt do oceny gotowo�ci do pisania i klucz do oceny 157 Dodatek C Zeszyt do oceny wykonania zada� j�zykowych i klucz do oceny 169 Dodatek D Arkusze do bada� i profile 195 Bibliografia 211 Ilustracje 1-2 Pomoce, w kt�re trzeba si� zaopatrzy� 3-6 Pomoce, kt�re trzeba zrobi� 7 Wz�r motyla do wyci�cia z p�yty 8 Wz�r parasolki do wyci�cia z p�yty 9 Wz�r gruszki do wyci�cia z p�yty 10 Wz�r kurczaka do wyci�cia z p�yty 11-12 Kszta�t i wymiar r�kawiczki do przygotowania na p�ycie, z kt�rej zostan� wyci�te r�nej wielko�ci prostok�ty 13-14 Kontury element�w puzzli (kot) 15-16 Kszta�ty i wymiary element�w filcowej uk�adanki ch�opca 17-21 Wzory cyfr do przygotowania plansz z numerami 22-24 Wzory przedmiot�w, kt�rych u�ycie dziecko ma na�ladowa� 25 Figury, kt�re nale�y umie�ci� w zestawie zada� 26 Wz�r zaj�czka do kolorowania 27 Plansza z literami 28 Przyk�ady liter do przepisania 29 Klucz do oceny kre�lenia linii pionowych 30 Klucz do oceny kre�lenia k� 31 Klucz do oceny kre�lenia kwadrat�w 32 Klucz do oceny kre�lenia tr�jk�t�w 33 Klucz do oceny kre�lenia romb�w 34 Klucz do oceny wykonania zada� j�zykowych 25 Tabele 1. Wiek i p�e� w grupie dzieci o prawid�owym rozwoju 2. Wiek i rasa w grupie dzieci o prawid�owym rozwoju 3. Wiek w poszczeg�lnych klasach spo�ecznych 4. Rasa w poszczeg�lnych klasach spo�ecznych 5. Przybli�one przedzia�y wiekowe dla zada� zaliczonych w poszczeg�lnych sferach rozwoju 6. Poziomy wieku w zale�no�ci od liczby wszystkich zaliczonych zada� 7. Poziomy wieku ustalone dla zada� Skali Rozwoju 8. Wykaz zada� wraz z poziomami wieku w kolejno�ci w jakiej pojawiaj� si� w te�cie 9. Wykaz zada� uporz�dkowanych wg wieku w poszczeg�lnych sferach rozwoju 10.Rzetelno�� ocen wystawianych przez przeprowadzaj�cych test PEP-R 11. Por�wnanie ilorazu rozwoju PEP-R z wynikami test�w inteligencji Przedmowa do wydania polskiego serii �Zindywidualizowana ocena i terapia dzieci autystycznych oraz dzieci z zaburzeniami rozwoju": tom I - �Profil Psychoedukacyjny" tom II - �Techniki nauczania dla rodzic�w i profesjonalist�w" tom II - ��wiczenia edukacyjne dla dzieci autystycznych" Zestaw powy�szych publikacji stanowi komplet poradnik�w s�u��cych diagnozie, edukacji i terapii dzieci z zaburzeniami rozwoju oraz b�d�cych pomoc� metodyczn� dla ich nauczycieli i rodzic�w. Poradniki prezentuj� system TEACCH (Treatment and Education of Autistic Communication Handicapped Children) czyli programTerapii i Edukacji Dzieci Autystycznych i Dzieci z Zaburzeniami Komunikacji. Jest to wszechstronny program ��cz�cy badanie, konsultacje, pomoc i szkolenie profesjonalne. Ma na celu zwi�kszenie pomocy dla dzieci i doros�ych z autyzmem i pokrewnymi zaburzeniami w komunikowaniu si�. Program powsta� w Instytucie Psychiatrii Akademii Medycznej Uniwersytetu P�nocnej Karoliny w Chapel Hill w USA pod kierunkiem prof. Erica Schoplera. Zapocz�tkowany w 1966 roku sta� si� programem og�lnostanowym od 1972 roku. Za� obecnie jest programem og�lnokrajowym w Stanach Zjednoczonych Ameryki P�nocnej. System ten wdra�any jest w krajach Europy takich jak Belgia, Francja, Dania, Holandia, W.Brytania, Hiszpania oraz w Japonii i Australii. W ostatnich latach zacz�to stosowa� go w Polsce z inicjatywy Stowarzyszenia Pomocy Osobom Autystycznym w Gda�sku. Zestaw poradnik�w stanowi ca�kowicie unikalny �pakiet" publikacji, a to ze wzgl�du na: 1/ swoj� kompleksowo��. Zawieraj� one zar�wno narz�dzie diagnozy -rozpoznawania poziomu rozwoju i potrzeb dziecka, jak i ucz� �strategii" udzielania pomocy dziecku i rodzinie - budowania na tej podstawie programu oddzia�ywa� edukacyjnych i terapeutycznych; 2/ fakt, i� zawiera pierwsze w Polsce narz�dzie diagnostyczne, kt�rym mog� pos�ugiwa� si� nie tylko profesjonali�ci, ale i rodzice dziecka. Ma ono s�u�y� do mierzenia post�p�w w rozwoju i terapii. Metoda diagnozy o nazwie �Profil Psychoedukacyjny" dotyczy dw�ch aspekt�w oceny funkcjonowania dziecka - odnosi si� do poziomu rozwoju psychoruchowego (Skala Rozwoju) oraz do jego zachowania (Skala Zachowa�). W metodzie proponuje si� system ocen: opr�cz pozytywnej i negatywnej r�wnie� ocen� �obiecuj�c�" co dotyczy tzw. �wy�aniaj�cych si�" umiej�tno�ci, kt�re znajduj� si� - zgodnie z koncepcj� Wygotskiego - w �strefie najbli�szego rozwoju"; 3/jako jedyny w Polsce uczy w spos�b konkretny strategii nauczania dzieci, tak�e o bardzo g��bokim stopniu zaburze� rozwoju i zachowania, z uwzgl�dnieniem budowania indywidualnego programu edukacyjnego i terapeutycznego - w perspektywie plan�w d�ugoterminowych i kr�tkoterminowych; 4/ traktowanie rodzic�w jako kompetentnych terapeut�w w�asnego dziecka, na r�wni z profesjonalistami. Jest to podej�cie rozpowszechnione w Stanach Zjednoczonych, a rzadko spotykane w naszej praktyce pedagogicznej, w kt�rej rodzice uwa�ani s� za wykonawc�w program�w, a nie ich wsp�tw�rc�w. 5/ proponowanie bogatego zestawu - 296 dobrze uporz�dkowanych �wicze�, kt�ry pozwala na bezpo�rednie ich wprowadzanie do zaj�� z dzie�mi. �wiczenia te obejmuj� umiej�tno�ci dzieci od ich najwcze�niejszego rozwoju do wieku rozwojowego lat sze�ciu. Mo�na je stosowa� wobec dzieci o znacznym stopniu op�nienia rozwoju, a tak�e wobec dzieci ma�ych, ju� w pierwszym roku �ycia; 6/prostot� ijasno�� wyk�adu. Program TEACCH jest napisany prostym j�zykiem, ma uporz�dkowan� struktur�, co umo�liwia szybkie zrozumienie i prawid�owe stosowanie, nawet bez g��bszej wiedzy profesjonalnej; II skuteczno�� w stosowaniu. Badania prowadzone przez zesp� E.Schoplera wykaza�y, �e jego stosowanie przynosi znacz�c� popraw�. Opisywane s� te� przypadki ca�kowitego wyr�wnania zaburze�; 8/ uniwersalno�� programu. Program ten mo�na okre�li� jako uniwersalny, poniewa� mo�e by� stosowany w ka�dym �rodowisku i wobec ka�dego dziecka, r�wnie� dzieci bez zaburze� rozwoju. Realizacja programu nie wymaga wielkich koszt�w. Podstaw� stanowi dobra wsp�praca zespo�u profesjonalist�w z rodzin� i szko��/przedszkolem. Tak wi�c program TEACCH E.Schoplera stanowi rozwi�zanie systemowe, jest kompletny i sp�jny, skuteczny i uniwersalny. Program ten nale�y do orientacji behavioralnej, opartej o teori� uczenia si�. Wdro�enie programu TEACCH do polskiej praktyki edukacyjnej i terapeutycznej zawdzi�czamy Stowarzyszeniu Pomocy Osobom Autystycznym w Gda�sku, kt�re opublikowa�o trzy tomy poradnik�w. Prowadzi te� sta�e szkolenia personelu, rodzic�w i student�w pod patronatem autora programu - prof.E.Schoplera. Dzia�ania na rzecz wdro�enia systemu TEACCHtrwaj�trzecirok. Bierze w nich udzia� grupa doktorant�w oraz student�w kierunku Psychologia na Uniwersytecie Gda�skim, kt�rzy przy goto wuja prace dyplomowe na seminariach pod moim kierunkiem. Wst�pne wyniki by�y referowane na og�lnopolskich konferencjach. Wskazuj� one na wielk� przydatno�� programu TEACCH do pracy z dzie�mi niepe�nosprawnymi. Zebrane do�wiadczenia przyczyni� si� do wprowadzenia programu TEACCH. Wprowadzenie tego sy stemu pomocy w Polsce uwa�am za niezb�dne, poniewa� stanowi� b�dzie istotne uzupe�nienie dotychczasowej praktyki edukacyjnej i terapeutycznej. Redaktor naukowy wydania dr hab. Marta Bogdanowicz profesor Uniwersytetu Gda�skiego Przedmowa Od dwudziestu lat nieustannie rozwija si� diagnostyka, terapia i metody nauczania dzieci autystycznych oraz dzieci z zaburzeniami rozwoju i komunikacji. W 1972 roku parlament stanowy P�nocnej Karoliny powo�a� grup� do spraw terapii i edukacji dzieci autystycznych i dzieci z zaburzeniami w komunikacji (Dhdsion Treatment and Education of Autistic and Related Communication Handicapped CHildren -TEACCH). Byl to pierwszy og�lnostanowy, o szerokim zak...
rl98ps