Franciszek Smuglewicz.doc

(1417 KB) Pobierz
Franciszek Smuglewicz (1745-1807)

Franciszek Smuglewicz (1745-1807)

Jeden z najwybitniejszych przedstawicieli klasycyzmu w Polsce Malarz i rysownik, syn Łukasza i Reginy z Olesińskich, siostrzenicy malarza Szymona Czechowicza.                  Urodził się w Warszawie w 1745 roku, zmarł w Wilnie w 1807 roku.

              Uczył się w Warszawie u swego ojca, malarza nadwornego króla Augusta III,               oraz u Czechowicza. Czechowicz był malarzem scen religijnych, wzorowanych na obrazach włoskich, oraz wizerunków nawiązujących do tradycji portretu sarmackiego.                          Było to malarstwo eklektyczne i późnobarokowe i takie też wzorce przyswoił sobie za młodu Smuglewicz. W 1763 wyjechał do Rzymu i pozostawał tam przez lat dwadzieścia. Studiował początkowo u Antona Marona, a później w Accademia di San Luca (w 1766 otrzymał                   I nagrodę na konkursie klementyńskim za rysunek o tematyce biblijnej Ofiara Melchizedeka opatrzony notatką: 1766, Prima Classe. Primo Premio. Francesco Smuglewicz Polacco). Uzyskał tytuł doktora filozofii.

              Od 1767 otrzymywał stypendium od króla Stanisława Augusta, przesyłane mu                do Rzymu na ręce ajenta królewskiego, markiza Tomaso Antici. Do najwcześniejszych prac wykonanych dla króla należy cykl pięciu rysunków z projektami obrazów do dekoracji pierwszej Sali Rycerskiej na Zamku : Wielkoduszność Scypiona, Scilurus król Scytów na łożu śmierci, Cezar przed pomnikiem Aleksandra, Żal Cezara na widok głowy Pompejusza                     i Projekt dekoracyjnych panneaux.

              W Rzymie Smuglewicz nawiązał współpracę z międzynarodowym środowiskiem uczonych, archeologów, kolekcjonerów i wydawców, biorąc udział w takich przedsięwzięciach, jak prowadzona na zlecenie Jamesa Byresa dokumentacja grobów etruskich, opublikowana 2 rycinami Christophera Nortona w albumie Hypogaei or Sepulchral Caverns of Tarquinia, the Capital of the Ancient Etruria, czy sporządzona wspólnie                 z Vincenzo Brenną dokumentacja malowideł w ruinach Złotego Domu Nerona, uważanego podówczas za Termy Tytusa, do albumowego wydawnictwa Vestigia delle Terme di Tito              e loro interne pitture. Przygotował też rysunki zabytków antycznych do albumu watykańskiego Museo Pio Clementino. Prawdopodobny jest także jego udział, obok Brenny, przy sporządzaniu dla Stanisława Kostki Potockiego rysunków, będących rekonstrukcją willi Pliniusza młodszego, zwanej Laurentiną. Malował także obrazy religijne i portrety, m.in.Portret rodziny Byresa, Portret Aubreya Beauclerka z żoną i dziećmi; sporządzał               też kopie obrazów.

              Do Warszawy Smuglewicz powrócił w 1784 (fakt ten, jako niedawny, odnotowała „Gazeta Warszawska" z l IX 1784) i uprawiał tu działalność artystyczną i pedagogiczną, prowadząc prywatną szkołę przy ulicy Świętokrzyskiej. Jednak, czy to pod wpływem miejscowego środowiska, hołdującego gustom sarmackim, nawykłego do barokowej tradycji, czy też z racji zaszczepionych we wczesnej młodości nauk pierwszych mistrzów, odszedł             w pewnym stopniu od klasycystycznej budowy obrazu, łącząc w swych dziełach oba style.               W 1785 przebywał w Wilnie na zaproszenie biskupa Massalskiego. Malował tam obrazy historyczne i religijne. W zbiorach króla Stanisława Augusta znajdowały się obrazy Smuglewicza głównie o tematyce antycznej i mitologicznej oraz rodzajowe z życia włościan, a także duży zbiór rysunków. Znaczna część rysunków odnosi się do starożytności, włączając w to tematykę biblijną. Liczne są również pejzaże, zarówno te robione we Włoszech,                jak i po przyjeździe; wśród nich widoki Łazienek, malowane może jeszcze jesienią 1784. Malował również portrety indywidualne i zbiorowe, z których najbardziej interesującym                    i bliskim klasycyzmowi jest Portret rodziny Prozorów, 1789. Na pograniczu portretu zbiorowego i malarstwa historycznego stoją Sesja Trybunatu Lubelskiego pod laską Kajetana Olizara stolnika koronnego w przytomności króla Stanisława Augusta oraz Sesja Sejmu Czteroletniego d. 3.V.1791 (zaginiony). Smuglewicz odtwarzał też inne wydarzenia historyczne o wydźwięku patriotycznym, jak Przysięga Kościuszki na Rynku w Krakowie, 1797 i Śmierć Jasińskiego, 1797 (zaginiony). Malował też obrazy z dawnych dziejów Polski; często były to sceny batalistyczne. W malarstwie rozszerzył bardzo istotnie rodzimą ikonografię historyczną. W dziedzinie dekoracji arabeskowo-groteskowej reprezentował najczystsze stylowo przejawy klasycyzmu.

              Pod koniec roku 1797 przeniósł się do Wilna. Został powołany na stanowisko profesora malarstwa na tamtejszym Uniwersytecie, obejmując obowiązki najpóźniej                      z początkiem 1798, stając się twórcą „szkoły wileńskiej" w malarstwie. Jako profesor uniwersytecki w Wilnie stworzył pierwsze programy nauczania rysunku i malarstwa, kładąc jednocześnie nacisk na stronę teoretyczną i ogólne wykształcenie artysty. Miał pracownię przy ul. Zamkowej.

              Na zaproszenie Pawła I lata 1800-1801 spędził w Petersburgu, dekorując malowidłami budowany przez V. Brennę Zamek Michajłowski. Podczas nieobecności na Uniwersytecie zastępował go adiunkt Jan Rustem, przyjęty w maju 1798. Wśród zamówionych                               u Smuglewicza obrazów był Archanioł Michał strącający demony w otchłań do pałacowej cerkwi oraz malowidła plafonowe. W 1801 w kilku salach Zamku Michajłowskiego znajdowały się plafony pędzla Smuglewicza: ośmioboczny alegoryczny plafon                               z przedstawieniem Wspierania Nauk i Handlu, Kurcjusz rzucający się w przepaść (obecnie w Rzymskiej Sali Pałacu Jusupowskiego), Herkules między Cnotą a Występkiem oraz Męstwo nagrodzone przez Godność. W kompozycjach tych znaleźć można zmodyfikowane zapożyczenia z albumu Terme di Tito. Prace Smuglewicza spotkały się z ostrą krytyką Kotzebuego. W obronie malarza wystąpił Michał Dłuski na łamach „Messager de Vilna".          Po powrocie do Wilna artysta ozdobił plafon Biblioteki uniwersyteckiej malowidłem alegorycznym i dekoracjami arabeskowo-groteskowymi; za tę pracę otrzymał od cara              w nagrodę złoty pierścień z brylantami.

              Smuglewicz uprawiał malarstwo o tematyce antycznej, biblijnej, religijnej, historycznej i rodzajowej, był również wziętym portrecistą. Stworzył cykl akwarelowych widoków Wilna (jako pejzażysta wypowiadał się niemal wyłącznie w rysunku i akwareli). Ważną cechą twórczości Smuglewicza - klasycysty było poszukiwanie inspiracji w tekstach autorów starożytnych. Ten kierunek zainteresowań polskiego artysty był następstwem wykształcenia akademickiego w rzymskiej uczelni oraz bezpośredniego obcowania                        z zabytkami Wiecznego Miasta, a także przebywania w środowisku badaczy i miłośników antyku, kształtującym zainteresowania polskiego artysty. Zadziwia wierność w oddaniu literackiego opisu Herodota w obrazie Posłowie perscy u króla Etiopów, gdzie jedynym odstępstwem od zawartych w tekście informacji jest zastąpienie beczułki z winem bardziej klasyczną amforą. W innych obrazach Smuglewicz często posuwa akcję dalej, sugerując kontynuację np. opisywanej przez Plutarcha sceny (Zwycięstwo Aleksandra Wielkiego nad Porosem). Kompozycja obrazów Smuglewicza oparta jest przeważnie na wzorach malarstwa barokowego, a jaskrawa kolorystyka i przepych orientalnych strojów odbiegają                            od klasycystycznej surowości. Występuje też typowa dla wczesnego klasycyzmu anachroniczność strojów, rekwizytów i architektury, co można zaobserwować w licznych rysunkach i obrazach. W poszukiwaniu tematu Smuglewicz sięga niekiedy do mniej popularnych wątków mitologicznych, jak zaczerpnięty z lektury Kallimacha epizod Hekale wita Tezeusza u progu swego domu. Powtarza się czasami opracowanie tej samej sceny                  w dwóch wersjach –kameralnej, we wnętrzu lub na tle neutralnym, i wielopostaciowej, ukazanej na szerszym tle agory, forum lub pejzażu (ŚmierćLukrecji, Sąd nad Arystydesem). Znaczenie i zasługi artysty dla sztuki polskiej trafnie określił Stefan Kozakiewicz: „Nie tylko na przełomie obu stuleci, ale daleko w głąb pierwszej połowy wieku XIX wpływ malarstwa rodzajowego, a zwłaszcza kompozycji historycznych Smuglewicza na młode pokolenie malarzy aspirujących do stworzenia sztuki narodowej był bardzo wielki; rozszedł się nawet szerzej niż oddziaływanie Norblina, bo objął wszystkie ośrodki naszego kraju w początkach XIX wieku: nie tylko Warszawę i Wilno, gdzie mieszkał kolejno Smuglewicz, ale także Kraków i Lwów". Pochowany został w Wilnie, na cmentarzu na Rossie.

Autoportret Franciszka Smuglewicza, ok. 1780, olej, płótno, Muzeum Narodowe w Poznaniu

Autoportret Franciszka Smuglewicza, ok. 1780, olej, płótno, Muzeum Narodowe w Poznaniu

 

Cesarz Tytus nadaje prawa Rzymowi

Cesarz Tytus nadaje prawa Rzymowi, 1785, olej na płótnie, 161 x 138 cm, Muzeum Narodowe, Warszawa

Przysięga Kościuszki na rynku krakowskim 24 marca 1794

Przysięga Kościuszki na rynku krakowskim 24 marca 1794, 1797, Muzeum Narodowe, Poznań

 

Portret rodziny Prozorów

Portret rodziny Prozorów, 1789, Muzeum Narodowe, Warszawa

Posłowie perscy u króla Etiopów

Śmierć Chodkiewicza pod Chocimiem, przypisywany malarzowi, 1806, Muzeum Zamoyskich, Kozłówka

 

Zwiedzanie Łaźni Tytusa, akwarela, gwasz, piórko, tusz, 53 x 57 mm, własność prywatna

6

 

Zgłoś jeśli naruszono regulamin