POLICEALNE STUDIUM FRYZJERSTWA
HIGIENA
ŁYSIENIA NABYTE WTÓRNE U LUDZI
ŁYSIENIA NABYTE WTÓRNE
Alopeciae acquisiae secundariae
Uwagi ogólne. Mianem tym oznaczamy postaci utraty włosów, wywołane bliznowaceniem skóry owłosionej głowy lub innej owłosionej okolicy skóry. Blizny będące bezpośrednią przyczyną wyłysienia są stanem zejściowym rozmaitych chorób włosów i skóry, umiejscowionych w owłosionej części głowy. Ich rozmiary są różne: od bardzo małych, np. wielkości po ospie prawdziwej lub wietrznej, do bardzo rozległych, np. po oparzeniach lub grzybicy. Rozmiary blizn zależą od przebiegu choroby, jej postaci oraz długotrwałości.
Najbardziej znamienną cechą łysień nabytych wtórnych jest nieodwracalnośc wyłysienia, a odchylenia od tej zasady zdarzają się tylko wyjątkowo. Łysienia bliznowaciejące powstają w następstwie rozmaitych zmian chorobowych. Urazy mechaniczne, wywołujące przerwanie ciągłości skóry owłosionej, kończą się blizną pozbawioną włosów, której kształt odpowiada kształtowi uszkodzenia.
Oparzenie, głównie II i III stopnia, powoduje nieestetyczne blizny przerosłe. Półpasiec skóry owłosionej głowy, zwłaszcza krwotoczny, zgorzelinowy pozostawiają po sobie mniej lub więcej rozległą i szpecącą bliznę. Półpasiec potyliczno – szyjny może zajmowac skórę owłosioną głowy aż do jej szczytu. Półpasiec uogólniony może także obejmowac swym zasięgiem skórę owłosioną głowy.
Ospa naturalna pozostawia głębokie, drobne i nieregularne rozsiane blizny pozbawione włosów, powodując nieraz takie zmiany, jak łysienie kiłowe plamiste (alopecia areolaris). Zwłaszcza poważne blizny mogą powstac po ospie krwotocznej; ospa wietrzna ustępuje z pozostawieniem na głowie płytkich blizn, zwykle niewidocznych przy zachowanym owłosieniu głowy.
ŁYSIENIE PLACKOWATE RZEKOME
Alopecia pseudoareata
Uwagi ogólne. Objawia się powstawaniem w niedostrzeżony sposób licznych, małych ognisk wyłysienia – często zlewających się ze sobą – w których skóra ulega bliznowaceniu. Wyłysienia te są nieodwracalne. Ta postac łysienia jest najczęściej umiejscowiona na szczycie głowy.
Obraz kliniczny i przebieg. Początek łysiny plackowatej rzekomej pozostaje zwykle niezauważony, nieznany jest zatem jej początkowy wykwit. Kiedy chory spostrzeże pierwsze zmiany siebie na głowie, mają one postac mniej lub więcej licznych ognisk pozbawionych włosów, owalnych lub okrągłych, oddzielonych od siebie skórą niezmienioną. Powierzchnia tych zmian jest najczęściej gładka, niekiedy lśniąca, nierzadko nieco zagłębiona, niezakłócona obecnością włosów, ujść mieszków włosowych, ani nawet mieszku włosowego. Ogniska te bardzo powoli rozszerzają się, ale jednocześnie pojawiają się nowe ogniska. Łączą się one ze sobą – stąd ich nieregularny kształt. W ten sposób bardzo wolno powiększa się przestrzeń pozbawiona włosów; dzieje się to na ograniczonej powierzchni skóry owłosionej głowy, najczęściej na szczycie. Poza szczytem głowy, chociaż rzadziej mogą być zajęte okolice skroniowe i potyliczna. Ognisko powstaje ze zlania się mniejszych zmian, ma brzegi ostre, bez stopniowego przejścia w skórę owłosioną prawidłowo. W końcowym okresie skóra ulega zanikowi, ściśle przylega do podłoża i nie daje się ując w fałd.
Łysienie rzekome plackowate nie stanowi samodzielnej jednostki chorobowej, lecz jest wywołana przez rozmaite procesy zanikowe będące następstwem różnych chorób, jak toczeń rumieniowaty, łysienie bliznowate z nadmiernego rogowacenia przymieszkowego, liszaj płaski, a nawet niektóre postaci twardziny.
Obraz mikroskopowy. We wczesnym okresie łysienia plackowatego rzekomego stwierdza się liczne nacieki z limfocytów i histiocytów w otoczeniu górnej i środkowej części mieszków włosowych oraz naczyń krwionośnych. Mieszki włosowe i gruczoły łojowe ulegają powoli zniszczeniu przez nacieki zapalne i są zastępowane przez tkankę bliznowatą. W późnym okresie naskórek jest ścieńczały, a górna granica między nim a skórą właściwą wyrównana. W skórze właściwej znajdują się tylko mięśnie przywłosowe i gruczoły potowe.
Rozpoznanie łysienia plackowatego rzekomego jest trudne, a w końcowym okresie jej rozwoju prawie niemożliwe, m.in. z powodu jej podobieństwa do innych chorób umiejscowionych na skórze owłosionej głowy.
LISZAJ PŁASKI
Lichen planus
Liszaj płaski skóry owłosionej głowy należy do chorób mało znanych o często nie rozpoznawanych zmian chorobowych.
Na skórze owłosionej głowy mogą umiejscawiac się dwie postaci liszaja płaskiego: 1) liszaj płaski (lichen planus) i 2)liszaj przymieszkowy (lichen planopilaris).
Obraz kliniczny. 1. Liszaj płaski w wielu przypadkach przedstawia obraz tocznia rumieniowatego. Ta postac przejawia się ogniskami rumieniowatymi, pozbawionymi włosów oraz pokrytymi łuskami silnie przylegającymi do podłoża. Prócz łusek występuje również rogowacenie przymieszkowe oraz rozszerzone ujścia mieszków włosowych. Stan ten kończy się wyłysieniem bliznowatym. 2. Liszaj przymieszkowy w odróżnieniu od liszaja płaskiego widuje się dośc często w okresie pojawiania się grudek. Pojawiają się one w ujściach mieszków włosowych jako grudki przebite włosem, który osiąga długośc kilku milimetrów. Grudki są rozrzucone na zanikłej skórze owłosionej i na obwodzie ognisk wyłysienia. Czopy rogowe i ubytki po nich wielkości szpilki wskazują miejsca zanikłych mieszków włosowych. Po odpadnięciu czopów tworzy się gładka blizna pozbawiona włosów lub pokryta włosami przerzedzonymi.
Obraz mikroskopowy. We wczesnym okresie liszaja płaskiego można niekiedy stwierdzic właściwe dla niego utykanie. Częściej udaje się to stwierdzic we wczesnym okresie liszaja przymieszkowego. Późne zmiany w obu przypadkach są nie do odróżnienia od łysienia plackowatego przymieszkowego.
Patogeneza łysienia spowodowanego liszajem sprowadza się do zniszczenia mieszka włosowego. Ten proces zaś powstaje wskutek ucisku niecieku okołomieszkowego z jednej strony, z drugiej zaś strony ucisku w przeciwną stronę czopa rogowego. Mieszek włosowy jest wskutek ucisku mniej ukrwiony, co prowadzi do jego zaniku.
ROGOWACENIE PRZYMIESZKOWE ZANIKOWE
Keratosis follicularis atrophicans
Uwagi ogólne. rogowacenie przymieszkowe zwykłe dotyczy kończyn, w wyjątkowych przypadkach powstac może na skórze owłosionej głowy, co zwykle kończy się wyłysieniem.
Obraz kliniczny i przebieg. 1) Rogowacenie przymieszkowe zanikowe wrodzone przejawia się pierwszym roku życia w postaci małych, rogowych grudek, które zajmują skórę owłosioną głowy, a następnie skórę kończyn. Zmianom tym towarzyszy świąd, nadmierne pocenie dłoni i stóp, a wreszcie całkowite wyłysienie. 2) Rogowacenie przymieszkowe zanikowe nabyte rozpoczyna się od utraty włosów i powstawania grudek nadmiernego rogowacenia w ujściach mieszków włosowych na skórze owłosionej głowy. Na mniejszej lub większej jej przestrzeni pojawiają się czopy rogowe lub łojowe, tworząc rozmaitej wielkości ogniska bez ścisłego ograniczenia i stopniowo przechodzące w prawidłową skórę.
Obraz kliniczny. Naskórek jest ścieńczały, a brodawki skórne miejscowo zanikłe. W skórze właściwej widoczne są liczne mieszki włosów z czopami rogowymi, a w ich otoczeniu obfite nacieki.
TOCZEŃ RUMIENIOWATY PRZEWLEKŁY
Lupus erythematosus chronicus
Skóra owłosiona głowy może być siedzibą tocznia rumieniowatego przewlekłego. Zajęciu ulega wyłącznie skóra głowy lub równocześnie twarz, nos małżowiny uszne, szyja oraz kark.
Objawy kliniczne. Na głowie zmiany powstają najczęściej w jednej z następujących okolic: ciemieniowej , skroniowej lub potylicznej. Zaczynają się od pojedynczej lub kilku małych plam, które stopniowo rozszerzają się, a w przypadku bliskości sąsiednich wykwitów łączą się z nimi w większe zmiany. W początkowym okresie najbardziej charakterystycznym objawem jest plama rumieniowa przylegającymi ściśle łuskami lub czopami rogowymi oraz znaczne przerzedzeni włosów. W okresie późnym wykształca się blizna zanikowa bladoróżowa, nacieczona, pozbawiona włosów i ściśle przylegająca do podłoża.
Przebieg tocznia rumieniowatego skóry owłosionej głowy odznacza się długotrwałością i okresami zaostrzeń lub remisji. Ustępuje z pozostawieniem blizny zanikowej, co zawsze wiąże się z utratą włosów w jej obrębie.
Obraz histologiczny zależy od czasu trwania choroby. We wczesnym okresie naskórek wykazuje ścieczenie oraz zanikanie sopli międzybrodawkowych. W mieszkach włosowych pojawiają się szerokie czopy rogowe. Gruczoły łojowe szybko ulegają zanikowi. Nacieki ogniskowe gromadzą się wokół naczyń krwionośnych i mieszków włosowych, a niekiedy pasmowato bezpośrednio pod naskórkiem. W późnym okresie tocznia rumieniowatego dochodzi do znacznego stopnia zaniku warstwy rozrodczej naskórka.
TWARDZINA SKÓRY
Scleroderma
Twardzina skóry owłosionej głowy powoduje utratę włosów w obrębie rozwijającego się ogniska.
Istnieją trzy postaci twardziny skóry owłosionej głowy: 1) postac taśmowata w kształcie blizny od cięcia szablą (en coup de sabre) 2) postac ograniczona (en plaques) 3) postac typu pseudopelade.
1) Postac w kształcie blizny od cięcia szablą występuje zazwyczaj na czole i skórze owłosionej głowy. We wczesnym okresie przedstawia się jako taśma barwy różowej, ostro odgraniczona od otoczenia w poziomie skóry i o większej spoistości niż otaczająca skóra. W części pokrytej włosami następuje ich utrata. W późnym okresie ognisko to staje się zbite i twarde, związane z podłożem oraz ulega zagłębieniu.
2) Postac ograniczona twardziny skóry owłosionej objawia się jednym lub większą ilością ognisk, początkowo w postaci rumieniowo-obrzękowej, a następnie jako wykwit o zbitej spoistości; w ogniskach tych następuje całkowita utrata włosów.
3) Postac twardziny skóry typu pseudopelade jest bardzo podobna do łysienia plackowatego rzekomego. Może występowac samodzielnie lub łącznie ze zmianami tego lub innego typu na pozostałych częściach skóry. Okolica skroni stanowi stanowi stosunkowo częstą siedzibę twardziny ograniczonej.
Twardzina rozlana (acrosclerodermia) stosunkowo często współistnieje z łysieniem nie bliznowaciejącym lub przerzedzeniem włosów w okolicy dołów pachowych, wzgórka łonowego i narządów płciowych. Również, chociaż dużo rzadziej może występowac wyłysienie skóry głowy.
KIŁA WTÓRNA NAWROTOWA I PÓŹNA
Lues secundaria recidivans et trada
Prócz łysienia kiłowego właściwego, czyli pierwotnego, występuje łysienie bliznowaciejące, inaczej wtórne, spowodowane przez bliznowacenie wykwitów kiły wtórnej nawrotowej oraz późnej. W kile wtórnej nawrotowej wchodzą w grę przede wszystkim wykwity grudkowe, pokryte stupami żółtawymi lub brunatnymi; zmiany o typie liszajcowym mogą mieć postac liszajca kiłowego. Usadawiają się one przeważnie w otoczeniu mieszków włosowych skóry owłosionej głowy, brody i brwi, a ustępują z blizną, niszcząc mieszek włosowy.
W kile późnej guzkowej skóry owłosionej głowy lub przechodzącej na nią ze skóry czoła lub skroni wykwity powodują delikatne blizny, które niszczą włosy.
ZAPALENIE MIESZKÓW WŁOSOWYCH WYŁYSIAJĄCE
Folliculitis decalvans
Uwagi ogólne. Zapalenie mieszków włosowych wyłysiające należy do rzadkich postaci łysień bliznowaciejących skóry owłosionej głowy. Stan zapalny mieszków włosowych rozpoczyna się na skórze owłosionej głowy od małych krost przymieszkowych wielkości łebka szpilki, które zasychają w strup otoczony zapalnym halo. Obok wykształconych krost stwierdza się usadowione przymieszkowo twory poronne w postaci przymieszkowych czerwonych plamek ze złuszczaniem lub bez niego oraz wyniosłe grudki przymieszkowe barwy czerwonej. Wywołują one zniszczenie mieszków włosowych, które następnie zostają zastąpione przez małą bliznę. Zmiany te rozpoczynają się zwykle w jednym lub kilku ogniskach, które pozostawiając częśc środkową zbliznowaciałą powoli szerzą się ku obwodowi, gdzie powstają nowe nacieki zapalne mieszków włosowych. Obwodowe szerzenie się ognisk nie odbywa się w sposób regularny. Nie wszystkie mieszki objęte danym ogniskiem ulegają zapaleniu wyłysiającemu, niektóre spośród nich pozostają nietknięte. Pomimo samoistnego wygaśnięcia procesu chorobowego z chwilą zniszczenia jednych mieszków, opisane wyżej typy zmian zapalnych atakują inne, leżące bardziej obwodowo. W ten sposób powstają ogniska pozbawione włosów, nieregularnie ograniczonych, białych, błyszczących, niekiedy z rumieniowym zabarwienie, na których obwodzie znajdują się krosty, grudki oraz plamki przymieszkowe.
Przebieg choroby jest długotrwały, nie leczona może trwac latami. Choroba ciągnie się okresowo; zmiany w postaci ostrych wysiewów, najczęściej przerywane okresami spokoju.
Obraz mikroskopowy. W początkowym okresie stwierdza się krostkę przymieszkową. Nacieki zapalne otaczające mieszki włosowe znajdują się na skórze właściwej oraz wokół gruczołów łojowych. W okresie bliznowacenia stwierdza się brak mieszków włosowych i gruczołów łojowych, ścieczenie naskórka oraz zanik tkanki tłuszczowej.
ZAPALENIE MIESZKÓW WŁOSOWYCH WŁAŚCIWE
Folliculitis capillitii
Zapalenie mieszków włosowych ropne skóry owłosionej głowy występuje nierzadko, zwłaszcza u małych dzieci. Ma ono niekiedy skłonnośc do nawrotów. Występuje w pojedynczych lub licznych wykwitach, mniej lub więcej rozsianych, z których każdy dotyczy najczęściej pojedynczego mieszka włosowego. Często powstaje tylko rumieniowa grudka przymieszkowa, przebita włosem; rzadziej przekształca się ona w krostę przymieszkową, która, szybko pokrywa się strupem. Te wykwity, zawłaszcza krosty, sprawiają bolesnośc lub mogą powodowac świąd. Jako zejście tych punkcikowatych zapaleń mieszków włosowych powstają blizny na miejscu zniszczonego włosa. Najbliższe włosy wypadają, lecz przeważnie z czasem odrastają. Utrzymujące się przez dłuższy czas nawracające stany zapalenia mieszków włosowych skóry owłosionej głowy prowadzą do powstawania licznych małych ognisk, okrągłych lub owalnych, pozbawionych włosów wskutek bliznowacenia.
W grę wchodzą przede wszystkim zakażenia gronkowcowe i paciorkowcowe.
BLIZNY POURAZOWE I POOPERACYJNE
Blizny pourazowe i pooperacyjne powodują nieodwracalną utratę włosów. Również po odleżynach, które na skórze owłosionej głowy występują rzadko, ale mogą pozostawiac blizny pozbawione włosów.
Źródła:
„Choroby włosów” Wojciech Kostanecki
„Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową” Stefania Jabłońska, Sławomir Majewski
Sylwunia1978