nadzerki zebow w stomatologii wieku rozwojowego.pdf

PRACE POGLĄDOWE

Dent. Med. Probl. 2007, 44 , 3, 381–389

ISSN 1644−387X

and Polish Stomatological Association

J OANNA S ZCZEPAŃSKA , E LŻBIETA P AWŁOWSKA

Nadżerki zębów w stomatologii wieku rozwojowego

Dental Erosion in Paediatric Dentistry

Zakład Stomatologii Wieku Rozwojowego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Streszczenie

Jednym z problemów stomatologicznych, który nasila się w ciągu ostatnich lat, także w populacji wieku rozwojo−

wego, są nadżerki tkanek zęba. Czynniki predysponujące do powstania nadżerek u dzieci i młodzieży mogą być

zewnątrz− i wewnątrzpochodne, ale najważniejszym jest częste spożycie napojów bezalkoholowych – soków owo−

cowych i napojów gazowanych, a następnie owoców cytrusowych, jogurtów, sosów typu dressing , preparatów do

ssania zawierających witaminę C. Także refluksy żołądkowo−przełykowe mogą być jednym z powodów pojawia−

nia się tego typu zmian patologicznych u dzieci. Częstość występowania nadżerek, zwłaszcza u młodzieży, jest co−

raz większa i w dużej mierze zależy od pH, przepływu i zdolności buforowych śliny. Nadżerki występują częściej

u osób o mniejszej podatności na próchnicę i zachowujących dobrą higienę jamy ustnej. W artykule przedstawio−

no ponadto możliwości zapobiegania i ograniczenia postępu nadżerek: analiza diety, właściwie przeprowadzanie

zabiegów higienicznych, stosowanie domowe i profesjonalne preparatów fluorkowych ( Dent. Med. Probl. 2007,

44, 3, 381–389 ).

Słowa kluczowe: nadżerki zębów, dzieci, profilaktyka.

Abstract

The tooth erosion, one of dental problems present also in population of developmental age, seems to have increased

over the recent years. The factors predisposing for erosion development in children and adolescents may be extrin−

sic and intrinsic but the most important cause is attributed to frequent consumption of soft drinks – fruit juices and

carbonated drinks. The following are citrus fruit, yoghurts, salad dressings, preparations with vitamin C in chew−

able form and so on. Moreover, the attention is paid to gastro−esophageal reflux as one of reasons for this type of

pathological changes in children. The frequency of erosion, particularly among youth, increases and to high degree

depends on pH, flow rate and buffering capacity of saliva. Erosion more often appears in persons with lower sus−

ceptibility to caries and good oral hygiene. Additionally, authors present the possibilities of prevention and restric−

tion of erosion progress on the basis of diet analysis, appropriate hygienic interventions, home and professional

application of fluoride preparations ( Dent. Med. Probl. 2007, 44, 3, 381–389 ).

Key words: dental erosion, children, prophylaxis.

Zjawiskiem patologicznym, które nasila się

w ciągu ostatnich lat, także u dzieci i młodzieży, są

nadżerki tkanek zęba. Nadżerki, zwane także ero−

zyjnym ścieraniem zęba, są definiowane jako

przewlekłe rozpuszczanie twardych tkanek zęba

w wyniku procesów chemicznych, którym w prze−

ciwieństwie do próchnicy nie towarzyszą bakterie.

Nie są związane bezpośrednio z mechanicznymi

bądź urazowymi czynnikami, lub z próchnicą, ale

zwykle współistnieją z atrycją i/lub abrazją [1–9].

W początkowej fazie powstawania nadżerki szkli−

wo jest rozpuszczane bez klinicznie wykrywalne−

go zmniejszenia twardości tkanki i wygląda jak

wypolerowane. W miarę postępu procesu może

obejmować także zębinę, co w niektórych przy−

padkach, zwłaszcza na powierzchni podniebiennej

górnych zębów przednich, może prowadzić do

przeświecania miazgi. Następstwem utraty tkanek

zęba jest nadwrażliwość i wytwarzanie zębiny

sklerotycznej, a w skrajnych przypadkach może

dochodzić do obnażenia lub obumarcia miazgi,

zwapnienia komory lub powstania zmian około−

wierzchołkowych [2, 8–10].

Występowanie erozji tkanek w określonych

382

J. S ZCZEPAŃSKA , E. P AWŁOWSKA

miejscach zęba jest związane m.in. z brakiem

ochronnego działania śliny. Nadżerki mogą poja−

wiać się na powierzchni przedsionkowej ( facial

erosions ) – wówczas wzdłuż brzegu dziąsła istnie−

je wąski pasek zdrowego szkliwa. Powierzchnie

wargowe i podniebienne zębów siecznych gór−

nych są zwilżane przez ślinę pochodzącą głównie

z małych gruczołów, która szybko wyparowuje

podczas oddychania. Charakteryzuje się dużą lep−

kością, mniejszą buforowością i zawiera mniej

składników remineralizujących niż ślina wydziela−

na z dużych gruczołów ślinowych. Na powierzch−

ni żującej dotkniętej procesem erozyjnym ( occlu−

sal erosions ), tworzą się natomiast typowe pokar−

bowane guzki i wyżłobienia. Obecne na tych

powierzchniach wypełnienia charakterystycznie

„wystają” ponad tkankę zęba, która rozpuszcza się

dookoła wypełnienia, co jest dodatkowo związane

ze ścieraniem zęba podczas żucia. Ślina pochodzą−

ca ze ślinianki przyusznej powoduje, że tego typu

zmiany nie tak często występują na zębach bocz−

nych szczęki. Nadżerki, podobnie jak próchnica,

najrzadziej dotyczą zębów siecznych dolnych

w żuchwie chronionych przez ślinę z bezpośrednio

sąsiadujących ujść ślinianek podżuchwowych

i podjęzykowych, a od przedsionka przez wydzie−

linę śluzową. Odkruszanie się brzegów siecznych

tych zębów jest związane z cienką warstwą szkli−

wa w tym miejscu i znacznym narażeniem na atry−

cję, podobnie jak powierzchnie podniebienne zę−

bów siecznych górnych w przypadku zgryzu głę−

bokiego [2, 10–12]. Na szybkość procesu

erozyjnego mogą mieć wpływ m.in. takie czynni−

ki, jak: długość czasu ekspozycji na kwasy, zawar−

tość fluoru w twardych tkankach zęba, obecność

ziarnistości fluorku wapnia oraz tempo tworzenia

osłonki nabytej na powierzchniach zębów, zabiegi

higieniczne, szybkość wydzielania śliny, jej skład

i zdolności buforowe [1, 2, 5–7, 9, 13–17].

Nadżerki, spośród trzech kategorii starcia zę−

bów (atrycja, abrazja i erozja), są najczęstszą po−

stacią utraty tkanek twardych w okresie dzieciń−

stwa. Najważniejsza przyczyna powstawania

nadżerek u dzieci i młodzieży jest przypisywana

częstemu spożyciu napojów owocowych i gazo−

wanych, następnie owoców cytrusowych, jogur−

tów, sosów typu dressing , suszonych i marynowa−

nych warzyw i owoców, rozcieńczonych soków

owocowych, aspiryny, preparatów do ssania za−

wierających witaminę C lub związki żelaza. Nie−

korzystny dla zębów jest nawyk przetrzymywania

i spieniania gazowanych napojów w jamie ustnej

przed ich połknięciem. Lansowany obecnie tzw.

zdrowy styl życia propaguje spożywanie znacz−

nych ilości soków, owoców i warzyw, a w związ−

ku z uprawianiem sportów picie napojów energi−

zujących. Zachęcanie do regularnych i intensyw−

nych ćwiczeń prowadzi do wzrastającego

spożycia, zwłaszcza wśród nastolatków, kwaśnych

napojów uzupełniających witaminy i sole mineral−

ne. U dzieci w okresie poniemowlęcym sprzyja te−

mu zjawisku podawanie przez dłuższy czas roz−

cieńczonych syropów, soków owocowych lub in−

nych kwaśnych napojów w butelce podczas snu

i zasypiania. Wykazano, że u małych dzieci piją−

cych z filiżanki proces usuwania napojów powo−

dujących erozję z jamy ustnej jest znacząco dłuż−

szy niż u używających słomki lub kubeczka z tzw.

dziubkiem. Zwraca się także uwagę, że niektóre

leki i substancje narkotyczne, takie jak amfetami−

na mogą prowadzać do odwodnienia i zmniejszo−

nego wydzielania śliny, prowokując do nadmier−

nego spożywania płynów [1, 2, 5–8, 15, 17–19,

21–27].

Badania ankietowe przeprowadzone wśród

dzieci szkolnych w Newcastle miały na celu ocenę

wiedzy i zachowań przy wyborze napojów o po−

tencjalnym działaniu erozyjnym [3]. Wykazano,

że dzieci w wieku 8–9 lat wybierały napoje o sma−

ku owocowym, a 13–14−letnie raczej gazowane.

W obydwu grupach smak napoju był najważniej−

szy w ich wyborze, a nie np. zawartość witamin.

Niskim poziomem wiedzy dotyczącym zależności

między chorobami zębów a nadmiernym spoży−

waniem słodkich i kwaśnych napojów charaktery−

zowały się obie grupy wiekowe, niezależnie od

statusu społeczno−ekonomicznego rodziny [3].

W Buenos Aires zbadano dzieci 4–10−letnie

z nadżerkami (grupa badana) oraz niemające

nadżerek ani próchnicy (grupa kontrolna) [6].

Oceniano wpływ napojów o różnym pH i które są

najczęściej spożywane przez dzieci w Argentynie

na pH, szybkość wydzielania i zdolności buforowe

śliny spoczynkowej i stymulowanej. W grupie ba−

danej pH i szybkość wydzielania śliny były istot−

nie statystycznie mniejsze, a liczba dzieci z duży−

Czynniki usposabiające

do powstania nadżerek

u dzieci i młodzieży

Erozje zębów są powodowane przez ze−

wnątrz− lub wewnątrzpochodne kwasy, bądź sub−

stancje chelatujące. Pierwsze z wymienionych

obejmują spożywanie znacznych ilości produktów

żywnościowych zawierających kwasy lub przeby−

wanie w środowisku, gdzie istnieje narażenie na

takie substancje. Czynnikami wewnątrzpochodny−

mi są przewlekłe zaburzenia żołądkowo−przełyko−

we, częste wymioty towarzyszące m.in. anoreksji

i bulimii, a także zmniejszone zdolności buforowe

śliny [1–4, 7, 8, 15, 17–20].

383

Nadżerki zębów

mi zdolnościami buforowymi śliny była prawie

2−krotnie mniejsza w porównaniu z grupą kontrol−

ną. Maksymalny spadek pH (różnica między pH

spoczynkowym a minimalnym) i minimalne pH

osiągnięte po ekspozycji na sok zanotowano dla

pomarańczowego soku sojowego (pH = 3,20).

W grupie dzieci mających nadżerki wypicie jedy−

nie tego soku spowodowało obniżenie pH poniżej

5,5, mimo że coca−cola miała pH = 3,18, a sprite

pH = 2,33. W grupie kontrolnej natomiast w żad−

nym przypadku pH śliny nie zmniejszyło się poni−

żej wartości krytycznej. Erozyjne oddziaływanie

napojów na zęby zależy nie tylko od wartości pH

tych produktów, ale także od ich właściwości bu−

forowych. Autorzy ci ponadto zwrócili uwagę, że

oceniane wstępne parametry śliny u pacjentów ma−

jących nadżerki były mniejsze niż w grupie kon−

trolnej i temu zjawisku przypisali szczególnie zna−

czący wpływ napojów na pH śliny badanych [6].

Kim et al. [28] przeprowadzili badania doś−

wiadczalne z zastosowaniem modelu wewnątrzu−

stnego, w których wykorzystano stałe zęby siecz−

ne bydlęce ze względu na podobną do ludzkich

mikrotwardość szkliwa. Badanie polegało na po−

równaniu mikrotwardości szkliwa przed i po zanu−

rzeniu zębów na 5 min w pepsi−coli. Bezpośrednio

po ekspozycji na badany napój mikrotwardość

szkliwa znacząco zmniejszyła się, po 24 godz.

obecności próbek w jamie ustnej wzrosła istotnie

statystycznie, ale po 48 godz. utrzymywała się na

podobnym poziomie i nie osiągnęła wartości mi−

krotwardości sprzed doświadczenia. Należy za−

znaczyć, że pacjenci podczas jedzenia i przepro−

wadzania zabiegów higienicznych zdejmowali ru−

chome aparaty z obecnymi w nich próbkami

szkliwa. Dlatego wydaje się, że u osób narażonych

na intensywne działanie kwasów w jamie ustnej

samo ochronne działanie śliny, bez wspomożenia

remineralizacji, np. związkami fluoru, jest niewy−

starczające.

Z badań Al−Malik et al. [19] wynika, że

nadżerki występowały ponad 2−krotnie częściej

u dzieci otrzymujących preparaty zawierające wi−

taminę C i które we wczesnym dzieciństwie spo−

żywały w nocy syropy owocowe, oraz średnio pół−

tora razy częściej, gdy piły ponad 2 razy dziennie

napoje gazowane. W procesie powstawania erozji

raczej częstotliwość niż całkowita ilość wypija−

nych napojów może być krytyczna, tak samo jak

wartość pH miareczkowania napojów jest waż−

niejsza niż tylko faktyczne pH substancji. Gdy jest

duża wartość pH miareczkowania, ilość dostępne−

go kwasu (jonów wodorowych) do interakcji z po−

wierzchnią zęba jest duża, a tym samym potencjał

erozyjny tej substancji jest znaczny. Okazuje się,

że z najczęściej spożywanych napojów przez mło−

dzież dużą wartość pH miareczkowania ma sok

grejpfrutowy, jabłkowy i pomarańczowy [1, 7, 8,

15, 24, 26, 29]. Niektóre kwasy ponadto (np. cy−

trynowy), mające właściwości chelatowania wap−

nia, mogą z jednej strony uszkadzać zęby, gdy pH

jest większe niż 4,5. Z drugiej strony jony wapnia

i fosforanowe, zawarte w tych napojach, mogą

zmieniać ich właściwości erozyjne [1, 5, 6, 29].

Nunn et al. [20] na podstawie badań przekro−

jowych ponad 20 000 dzieci w wieku 1,5–18 lat

z Wielkiej Brytanii wykazali, że istnieją tendencje

w kierunku zwiększania się zależności między

częstym spożywaniem napojów gazowanych a wy−

stępowaniem nadżerek u dzieci 3,5–4,5−letnich.

Słodkie napoje spożywane zwłaszcza w porze

nocnej prowadziły do pojawiania się tego typu pa−

tologii. W starszych grupach wiekowych nie zano−

towano takiego związku. Zwrócono również uwa−

gę, że refluksy żołądkowo−przełykowe, przebiega−

jące u młodych ludzi często bezobjawowo, także

mogą być potencjalną przyczyną erozji zębów. Za−

burzenie to czasem jest trudne do zdiagnozowania,

ponieważ może się objawiać jedynie porannym

bólem gardła lub chrapliwym głosem. Autorzy

podkreślają, że podczas gdy związek między na−

wykami żywieniowymi a nadżerkami może być

słabo zaznaczony, zarzucanie treści żołądkowej do

przełyku jest bardziej znaczącym czynnikiem etio−

logicznym niż wcześniej sądzono. Okazało się, że

występowanie nadżerek zarówno w uzębieniu sta−

łym, jak i mlecznym zwiększa się z wiekiem,

zwłaszcza w obrębie zębów siecznych. Analiza

wielokrotna i logistyczna, przeprowadzona w tym

badaniu, ujawniła, że jedynymi elementami wyka−

zującymi niezależny związek z obecnością lub

brakiem występowania erozji zębów były czynni−

ki socjodemograficzne. W najmłodszej grupie

wiekowej najbardziej istotne statystycznie było

mieszkanie na północy kraju oraz typ rodziny, czy−

li opieka obydwojga rodziców i rodzeństwo

(w przeciwieństwie do wychowywania przez jed−

nego rodzica lub bycia jedynakiem). W powstawa−

niu nadżerek u dzieci starszych statystycznie istot−

ny okazał się północny region zamieszkania, ro−

botnicza klasa społeczna głowy rodziny i starszy

wiek dziecka. Wyniki tej analizy okazały się bar−

dzo interesujące, ale autorzy nie zinterpretowali

danych. Inne badania młodzieży 14−letniej z tego

kraju ujawniły natomiast, że 1/4 regularnie pije al−

kohol w różnej postaci. Napoje alkoholowe mogą

również przyczyniać się do powstawania nadżerek

z powodu bezpośredniego kontaktu kwaśnych

drinków lub musującego wina z zębami lub pośre−

dnio, wywołując refluks po pewnym czasie.

Podobnie zwyczaj jedzenia tuż przez snem znacz−

nych ilości pożywienia może wywołać tego typu

zaburzenia żołądkowe. Zwłaszcza takie pokarmy,

jak czekolada, kawa i napoje gazowane mogą pro−

384

J. S ZCZEPAŃSKA , E. P AWŁOWSKA

wokować pojawienie się refluksu [7, 8, 15, 21,

30]. Badania O’Sullivan et al. [31] wskazały, że

u dzieci z chorobą refluksową przełyku występo−

wała mniejsza utrata twardych tkanek zęba niż

u dorosłych. Według autorów główną przyczyną

tej patologii były małe zdolności buforowe śliny,

a nie zarzucanie treści żołądkowej, które ograni−

czono tylko do przełyku. Shaw et al. [32] wysunę−

li hipotezę, że dzieci chore na astmę należą do gru−

py zwiększonego ryzyka rozwoju nadżerek. Jako

przyczynę podawali z jednej strony długotrwałe

stosowanie preparatów wziewnych prowadzących

do zmniejszenia wydzielania śliny, a z drugiej le−

ków przeciwdziałających obturacji oskrzeli, które

mogą powodować także zwiotczenie zwieracza

przełyku, a tym samym sprzyjają pojawieniu się

refluksu. Podobną przyczynę powstawania nadże−

rek wysunęła Shaw et al. [33] w odniesieniu do

dzieci z porażeniem mózgowym. Zmiany erozyjne

mogą pojawiać się w jamie ustnej także podczas

częstego pływania w basenie z powodu kontaktu

z zębami kwasu solnego, powstałego z rozpu−

szczenia podchlorynu lub chloru gazowego w wo−

dzie. Płukanki zawierające EDTA, które wspoma−

gają usuwanie kamienia, także mogą wywoływać

nadżerki. Nieprawidłowo przeprowadzane zabiegi

higieniczne w jamy ustnej oraz stosowanie twar−

dych szczotek i zbyt abrazyjnych past może dodat−

kowo przyczyniać się do szybszego ścierania

wcześniej zdemineralizowanego kwasami szkliwa

[1, 2, 4, 5, 7, 8, 11, 15, 18, 19, 22, 23, 26, 29, 34].

W badaniach doświadczalnych przeprowadzo−

nych przez Lussi’ego et al. [1] wykorzystano prób−

ki zębów przedtrzonowych do oceny potencjału

erozyjnego różnych preparatów fluorkowych. Do

badań użyto płukanek i past do zębów, które za−

wierały fluorki w zakresie 0,1–12 500 ppm i różne

stężenia jonów wapnia i fosforanowych. Wartość

pH badanych preparatów wynosiła 3,68–4,80. Ba−

dania wykazały, że żaden preparat fluorkowy nie

powodował erozji, przeciwnie, po ich zastosowa−

niu zwiększała się mikrotwardość powierzchow−

nej warstwy szkliwa. Autorzy zwrócili uwagę, że

sama wartość pH substancji nie jest dobrym wska−

źnikiem oceny jej właściwości erozyjnych. Ważną

rolę w tym procesie odgrywają właściwości buforo−

we substancji, stopień nasycenia roztworu w odnie−

sieniu do szkliwa jonami fluorkowymi, wapniowy−

mi i fosforanowymi oraz czas kontaktu produktu

z powierzchnią zęba. Dlatego też zakwaszone prepa−

raty fluorkowe sprzyją wbudowywaniu jonów flu−

orkowych w otoczkę hydroksyapatytów, doprowa−

dzając do powstawania fluorkowanego apatytu lub

do natychmiastowej precypitacji fluorku wapnia na

powierzchni zęba. Sugeruje to, że depozyty CaF 2

mogą także tworzyć się podczas krótkoterminowej

aplikacji fluorków, np. w wyniku szczotkowania

zębów pastami i stosowania płukanek zawierają−

cych fluorki. W związku z tym, mimo że wiele

obecnie stosowanych preparatów fluorkowych ma

małe pH, nie powodują one erozji zębów.

Częstość

występowania nadżerek

w wieku rozwojowym

Do niedawna problem występowania ubytków

tkanek twardych zębów pochodzenia niepróchni−

cowego, takich jak: nadżerki, abrazja, demastyka−

cja, starcie (atrycja), abfrakcja (ubytki klinowe)

dotyczył głównie osób dorosłych. Obecnie niepra−

widłowości te coraz częściej występują u młodzie−

ży, a nawet są obserwowane u małych dzieci [7,

14, 17, 19, 20, 35]. Doroczny raport przedstawio−

ny w 2000 r. przez British Soft Drinks Association

sugeruje , że konsumpcja napojów gazowanych

przez dzieci zwiększa się systematycznie od 15 lat

i tendencja ta utrzymuje się [36]. W amerykań−

skim raporcie Center for Science in the Public In−

terest z 2005 r. stwierdza się, że napoje gazowane

są problemem nie tylko z powodu swojego składu,

ale także wypierania innych wartościowych pro−

duktów z diety. Zauważono, że w latach 1994–

1996 zarówno dziewczynki, jak i chłopcy spoży−

wali dwa razy więcej tego typu napojów niż mle−

ka [21, 26, 37].

Okazuje się, że 42% wszystkich spożywanych

napojów owocowych jest wypijana przez dzieci

w wieku 2–9 lat. Coraz więcej posiłków dzieci

i młodzież spożywa poza domem, a przekąski i na−

poje z puszki zajmują w nich znaczącą pozycję

[7]. Dane epidemiologiczne uzyskane z badań

przekrojowych kilku tysięcy dzieci i młodzieży

z Wielkiej Brytanii potwierdziły, że skoro zęby

jednej trzeciej dzieci w wieku 4–6 lat oraz połowy

nastolatków wykazują oznaki erozji, to jest to po−

ważnym problemem [20]. Spośród 418 dzieci

w wieku 14 lat, pochodzących z Birmingham,

u ponad połowy stwierdzono nadżerki o małym

(dotyczącym szkliwa) i umiarkowanym (obejmu−

jące szkliwo i 1/3 powierzchni zębinę) stopniu na−

silenia, częściej u chłopców niż u dziewczynek.

Chłopcy częściej niż dziewczynki spożywali coca−

−colę, napoje gazowane i tzw. energizujące oraz al−

kohol, dziewczynki natomiast w większej ilości

jadły owoce i ssały preparaty zawierające witami−

nę C. Zanotowano istotny statystycznie związek

między występowaniem nadżerek a spożywaniem

właśnie tych napojów i pokarmów, niezależnie od

tego czy była to młodzież jedząca mięso, czy we−

getarianie [21, 30].

385

Nadżerki zębów

Odmienne dane dotyczące predyspozycji do

wystąpienia nadżerek związanej z płcią przedsta−

wili O’Sullivana et al. [17]. Przeprowadzone bada−

nia wśród 5–13−letnich dzieci w Szwecji wykaza−

ły, że wydzielanie śliny zwiększa się z wiekiem,

ilość wydzielanej śliny zarówno spoczynkowej,

jak i stymulowanej jest mniejsza u dziewczynek

niż chłopców oraz że zdolności buforowe śliny

chłopców były znacząco większe niż dziewczy−

nek. Z innych danych przytoczonych przez tego

autora wynika, że u 50% dzieci 5−letnich występu−

ją nadżerki w mlecznym uzębieniu i u 25% 12–14−

−latków w zębach stałych. Zwrócił też uwagę, że

utrata tkanek w zębach mlecznych może być tak

szybka, że nie ma szans na wytworzenie zębiny

wtórnej i częściej niż w zębach stałych może wy−

stępować obnażenie miazgi [4, 10, 25]. W wymie−

nionej pracy O’Sullivan [4] weryfikowała przydat−

ność zaproponowanego przez siebie wskaźnika

do oceny nadżerek zębów u dzieci. Składa się on

z 3 kodów dotyczących: umiejscowienia, stopnia

utraty tkanek oraz rozległości zmian w danym zę−

bie. Zaproponowany wskaźnik okazał się prosty

i szybki w użyciu, powtarzalny, uwzględniający

małe zmiany utraty grubości tkanek zęba w czasie,

nadający się do analizy statystycznej oraz możliwy

do wykorzystania do oceny nadżerek o różnej etio−

logii, także w zębach bocznych. Wskaźnik ten zo−

stał wykorzystany w badaniach dzieci 11−letnich

w Istambule, u 28% których stwierdzono występo−

wanie nadżerek. Nie znaleziono jednak statystycz−

nie istotnego związku między spożywaniem soku

pomarańczowego, napojów gazowanych i jogurtów

owocowych oraz profesjonalnym pływaniem w ba−

senie a pojawieniem się zmian erozyjnych [22].

Badania dotyczące dzieci brytyjskich chorych

na astmę w wieku 4–16 lat wykazały, że miały one

w większym stopniu dotknięte erozją uzębienie

niż ich rówieśnicy – 61,5% dzieci chorych na ast−

mę miało nadżerki w zębach mlecznych w porów−

naniu z 44,3% dzieci, które nie chorowały. Podob−

nie zmiany erozyjne w obrębie uzębienia stałego

były bardziej zaawansowane i dotyczyły większej

liczby zębów u dzieci chorujących na astmę [38].

Narodowe badania przeprowadzone w 2000 r.

wśród dzieci 11–14−letnich w Wielkiej Brytanii

wykazały jednak, że u ponad 50% młodzieży wy−

stępują tego typu zmiany, ale nie stwierdzono

związku między występowaniem nadżerek a ast−

mą [20]. Badania przedstawione przez Dugmore

et al. [35], którymi objęto 1753 dzieci z tego kraju

w wieku 12 lat ujawniły, że 16,8% dzieci choruje

na astmę. Nie potwierdzono jednakże zależności

między tymi zmiennymi – nadżerki występowały

z prawie taką samą częstością (około 60%) w obu

badanych grupach. Po 2 latach zbadano ponownie

1308 dzieci i okazało się, że nadżerki z podobnym

nasileniem wykryto zarówno u dzieci chorych na

astmę – 54%, jak i niechorujących na astmę

– 56,5% (12−latki), ale zwiększyła się liczba dzie−

ci dotkniętych tą patologią – odpowiednio: 64,5%

i 65% (14−latki). Autorzy wysunęli z tych badań

wniosek, iż pomimo że większość stosowanych

preparatów w leczeniu tego schorzenia ma pH po−

niżej krytycznego, najczęściej nie wpływają one

ani bezpośrednio, ani pośrednio (zmniejszone wy−

dzielanie śliny i refluks) na występowanie nadże−

rek u młodzieży.

Nadżerki a próchnica

Przyczyną powstawania nadżerek jest duże

stężenie kwasów dostarczanych do środowiska ja−

my ustnej, a demineralizacja próchnicowa jest po−

wodowana przez dużo mniejsze stężenie kwasów

wytwarzanych z substratów przez określone bak−

terie [17]. Początkowa zmiana próchnicowa ma

charakter podpowierzchniowej demineralizacji,

z zachowaną dobrze zmineralizowaną warstwą po−

wierzchowną. Powstaje, gdy pH w otaczającej

szkliwo wodnej fazy mieści się w granicach

4,5–5,5. Jeśli pH zmniejsza się poniżej 4,5, płynna

faza jest nienasycona zarówno w stosunku do hy−

droksyapatytu, jak i fluoroapatytu i związki te są

rozpuszczane jednocześnie bez powstawania pod−

powierzchniowej demineralizacji (zmiana erozyj−

na) [9, 39]. Histologicznie ubytki te różnią się

więc od siebie wyraźnie. O ile próchnica powstaje

w miejscach podatnych na odkładanie płytki na−

zębnej, o tyle nadżerki najczęściej dotyczą zębów

i miejsc, na których nie stwierdza się obecności

miękkich złogów [5, 6, 8, 17, 19].

W wielu pracach zwraca się uwagę, że erozje

zębów, w przeciwieństwie do próchnicy, są częś−

ciej związane z dobrą higieną jamy ustnej, ponie−

waż czyste wypolerowane, pozbawione błonki na−

zębnej, powierzchnie zębów są szczególnie wraż−

liwe na działanie kwasów [5, 15, 16, 19, 40].

Sugeruje się, że ślinowa błonka nabyta jako prze−

puszczalna błona powstająca na powierzchni

szkliwa może częściowo chronić przed powsta−

niem erozji zębów, co potwierdzono m.in. w eks−

perymencie in situ z wykorzystaniem zębów by−

dlęcych. Po wytworzeniu pellicle w warunkach in

vivo próbki szkliwa zostały poddane działaniu

kwasu cytrynowego. Ocena w mikroskopie ska−

ningowym i transmisyjnym oraz badanie mikro−

twardości wykazało mniejszą demineralizację po−

wierzchownej warstwy szkliwa próbek pokrytych

24−godzinną błonką w porównaniu z próbkami bez

błonki. Działanie przez 60 s 1% kwasu powodo−

wało uszkodzenie błonki, a po 5 min prawie całko−

witą jej utratę [14].

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: