naratunek_artykul_2008_04_22408.pdf

Organizacja i zarządzanie

Integracja

podczas dekontaminacji

Aby uratować pacjenta skażonego, będącego w stanie zagrożenia życia, należy jak

najszybciej udzielić mu pomocy. Jak najszybciej, to znaczy kiedy? Po wyniesieniu

ze st ref y ska żeń chem icznych, po podda n iu zabiegow i dekont a m i nacji, a może dopiero

po oddaniu go „czystego” w ręce personelu medycznego?

nadbryg. w st. sp. Maciej Schroeder

siątych XX w., kiedy w Pol-

sce powstawały nowe „strażac-

kie” ustawy i przepisy dotyczące

ratownictwa chemicznego, temat

dekontaminacji rozumianej jako

„zespół czynności wykonywanych

przez służby i jednostki ratownicze

na terenie akcji ratownictwa che-

miczno-ekologicznego zmierzają-

cych do zneutralizowania szkodli-

wego oddziaływania niebezpiecz-

nych substancji na ludzi, zwierzęta

i środowisko” był traktowany jako

uboczny i dotyczył w zasadzie tyl-

ko ratowników i sprzętu użytego

podczas działań.

Do dziś głównym celem dekon-

taminacji jest odkażenie ratownika

w stopniu umożliwiającym mu bez-

pieczne zdjęcie ubioru ochronne-

go, aparatu ochrony dróg odde-

chowych itd. Zakładano, że dekon-

taminacja na etapie prowadzenia

akcji powinna zmniejszyć poziom

skażenia do poziomu nie zagraża-

jącego zdrowiu i życiu ratownika.

Natomiast sprzęt i urządzenia uży-

wane w trakcie działań nie powin-

ny być źródłem dalszego skażenia

środowiska i ludzi z nim się styka-

jących.

Kolejne lata to okres zdobywania

wiedzy i doświadczeń, komplekso-

wego oceniania zagrożeń i ryzyka

skażenia, a przede wszystkim ana-

lizy bezpieczeństwa poszkodowa-

nego. Dostrzeżono wtedy, że de-

kontaminacji należy poddawać nie

tylko ratowników i ich sprzęt, ale

także wszystkich poszkodowanych.

Powstały pytania na temat skażenia

większej grupy osób i konieczno-

ści zastosowania dekontaminacji

masowej.

Państwowa Straż Pożarna za-

częła wyposażać swoje jednostki

w kontenery dekontaminacyjne

i dostosowywać sprzęt oraz tech-

niki ratownicze do możliwych za-

grożeń. Powstały nowe procedu-

ry postępowania zapewniające jak

najszybsze dostarczenie ochronie

zdrowia „czystych chemicznie”

poszkodowanych. Założenia po-

stępowania sprawdzano podczas

licznych ćwiczeń i pokazów orga-

nizowanych także w obiektach uży-

teczności publicznej, oddających

sytuacje, które można zaobser-

wować podczas faktycznej akcji,

np. po zamachu terrorystycznym.

Ćwiczono na poczcie, w metrze,

w szpitalu, na stadionie, w centach

handlowych, szkołach i dworcach

kolejowych. Przyjmowano różne

warianty skażenia za pomocą: sub-

stancji w proszku, cieczy, gazu,

a także mieszany. Również te, pod-

czas których wystąpiły mechanicz-

ne uszkodzenia ciała.

Ćwiczenia te – najczęściej bar-

dzo sprawnie przeprowadzone i wy-

soko ocenione – miały i mają zawsze

drugą stronę medalu (tą ciemną)

10 Na ratunek 4/08

N a początku lat dziewięćdzie-

Organizacja i zarządzanie

Przez punkt dekontaminacyjny muszą przejść wszyscy poszkodowani

dostrzeganą tylko przez fachow-

ców z branży.

(najczęściej gazoszczelnych), za-

bezpieczających ratowników przed

substancjami niebezpiecznymi.

Nie ma sensu przypominać, jak

funkcjonuje punkt dekontaminacyj-

ny i ile zadań trzeba w nim wykonać

– niemniej jednak od dawna wia-

domo, że nawet w 12-15-osobowym

plutonie ratownictwa chemicznego

zawsze brakuje ratowników. Pięt-

nastu ratowników nie jest w stanie

wykonać dekontaminacji (jedne-

go z elementów akcji ratownictwa

chemicznego) w akceptowalnym

czasie, dlatego pomocne staje się

wsparcie ze strony kolejnego plu-

tonu. Rzadko zakładano, również

podczas ćwiczeń, że część skażo-

nych poszkodowanych, mogących

poruszać się o własnych siłach, tra-

fi z miejsca wypadku bezpośrednio

do najbliższego szpitala. Co wtedy?

Odesłać ich spod szpitala do na-

miotów dekontaminacyjnych roz-

mieszczonych na terenie akcji?

Drugi problem

– kiedy przystępujemy

do ratowania życia?

Jak wszyscy wiedzą, aby uratować

pacjenta skażonego, będącego

w stanie zagrożenia życia, nale-

ży jak najszybciej udzielić mu po-

mocy. Jak najszybciej, to znaczy

kiedy? Po wyniesieniu ze strefy

skażeń chemicznych, po podda-

niu poszkodowanego zabiegowi

dekontaminacji, po przekazaniu

go „czystego” w ręce personelu

medycznego? Należy pamiętać,

że brak stabilizacji podstawowych

funkcji życiowych przed rozpo-

częciem dekontaminacji może

doprowadzić do sytuacji, że bę-

dziemy dekontaminować zwłoki.

Ratownik chemiczny pracujący

w strefie w pełnej ochronie (ubra-

niu gazoszczelnym i aparacie)

ma znacznie ograniczone możliwo-

ści oceny podstawowych czynno-

ści życiowych – najczęściej może

Problem numer 1

– niedostateczna

liczba ratowników

Zatem zobaczmy, jakie są realia. Za-

łóżmy, że doszło do wypadku, awa-

rii lub katastrofy z udziałem substan-

cji chemicznej, niebezpiecznej dla

organizmów żywych. W przypadku

gdy zagrożonych jest 5-200 osób,

można mówić o zdarzeniu maso-

wym. Przybyły do akcji pluton ra-

townictwa chemicznego wyznacza

strefy, wprowadzając do pierwszej

z nich pary ratowników w ubra-

niach gazoszczelnych. Przy bram-

ce wyjścia organizowany jest punkt

dekontaminacyjny (np. na bazie

kontenera dekontaminacyjnego),

przez który muszą przejść wszy-

scy poszkodowani, doprowadzeni

(przetransportowani) przez ratow-

ników w ubraniach ochronnych

www.naratunek.elamed.pl 11

Organizacja i zarządzanie

jedynie ocenić, czy poszkodowany

się rusza. Również wykonywanie

innych czynności, np. ewakuacji,

jest znacznie utrudnione.

Natomiast mł. bryg. lek. Jacek

Nitecki w artykule Medyczne

aspekty ratownictwa chemicznego

– dekontaminacja („Na ratunek”

nr 3/08) podkreśla, że: „Obecnie

współpraca w strefie dekontami-

nacji jest trudna, ponieważ w jed-

nostkach ratownictwa medyczne-

go nie ma sprzętu ochronnego dla

ratowników (…). Dlatego jedynym

sposobem zrealizowania propono-

wanej procedury jest wyposażenie

personelu ratownictwa medyczne-

go w odpowiedni sprzęt ochron-

ny. Sprzęt, w który wyposażone

są jednostki PSP, nie musi, a czę-

sto nie może być używany przez

medyków, z uwagi na konieczność

spełnienia wysokich wymogów

zdrowotnych oraz odpowiednie-

go stałego treningu. Straż pożarna

musi uzyskać wsparcie personelu

ratownictwa medycznego bezpo-

średnio w trakcie dekontaminacji,

zań już sprawdzonych, dotarłem

do szwedzkich propozycji, w któ-

rych podkreślono konieczność

użycia systemów dekontaminacji

zarówno na miejscu zdarzenia, jak

i w szpitalach (i innych ośrodkach

zdrowia) – w okolicach, gdzie miał

miejsce taki wypadek. Rozwiązanie

to zakłada posiadanie autonomicz-

nego, gotowego do pracy, ada-

ptowalnego i ruchomego punktu

dekontaminacji masowej, który

do rozpoczęcia pracy potrzebuje

jedynie źródła wody. System moż-

na zastosować w zasadzie w każ-

dej sytuacji, a do jego obsługi nie

są wymagane nadmierne kwalifika-

cje. Można go użyć na miejscu zda-

rzenia w punkcie wyjścia ze strefy

lub w punkcie szpitalnym przyj-

mującym poszkodowanych. Może

on także okazać się przydatny wte-

dy, gdy na oddział toksykologii do-

wieziony zostanie w uchylonym,

czarnym worku żywy

pacjent – alkoholik

i bezdomny. Zwłasz-

cza że zapowiadana

jest likwidacja izb wy-

trzeźwień.

Wymagania stawiane takim sys-

temom to:

– autonomiczny system magazyno-

wania,

– stałe zasilanie w wodę o tempe-

raturze 35°C i tempie przepływu

120 l/min,

– ciepłe środowisko gwarantujące

komfort poszkodowanym,

– kontrolowany przepływ powie-

trza zapobiegający powstawaniu

szkodliwych oparów wewnątrz

systemu,

– prosty przebieg dekontaminacji

z rozdzielonymi przedziałami, re-

dukujący ryzyko kontaminacji,

– jednoczesna dekontaminacja

przypadków ambulatoryjnych

i nieambulatoryjnych,

Problem

dekontaminacji

– dyskusja

Dekontaminacja większej liczby

osób skażonych substancjami che-

micznymi to problem pojawiający

się w wielu krajach, dobrze więc,

że od pewnego czasu dostrzeżono

go również w Polsce.

Dr Arkadiusz Trzos w artykule

Ratownictwo medyczne w zda-

rzeniach chemicznych („Na ratu-

nek” nr 3/08) pisze: „Substancje

niebezpieczne mogą powodować

dwojakiego rodzaju problemy,

z którymi ratownictwo medyczne

musi umieć sobie radzić. Pierw-

szym jest problem skażenia (kon-

taminacji) osób i otaczającego

go środowiska. Dru-

gim – efekt działa-

nia substancji, czyli

zatrucie, zakażenie,

napromienienie. Wa-

runkiem optymalne-

go i bezpiecznego udzielania

pomocy poszkodowanym jest

stosowanie taktyki działania spój-

nej z taktyką straży pożarnej. (...)

System ratowniczy musi zapewnić

personelowi pogotowia ratunko-

wego i szpitalnych oddziałów ra-

tunkowych indywidualne środki

ochrony przed skażeniami. (...)

W chwili obecnej nie ma wyraźnej

granicy obszarów, w których dzia-

łają wyłącznie strażacy i personel

medyczny. Pojęcie »strefy niebez-

piecznej« w dotychczasowym ro-

zumieniu przechodzi do historii.

Są obszary, w których ratownictwo

medyczne musi wesprzeć swoją

wiedzą i doświadczeniem ratow-

ników-strażaków”.

Nadszedł czas, by służby medyczne

i strażacy opracowali kompleksową

procedurę dekontaminacji.

w przeciwnym wypadku u poszko-

dowanych może nastąpić niedroż-

ność dróg oddechowych, opóź-

niona podaż tlenu czy omyłkowa

dekontaminacja zwłok w począt-

kowej fazie akcji”.

Propozycje rozwiązań

O szczegółach dekontaminacji

w aspekcie współdziałania stra-

ży pożarnej i służb medycznych

dyskutowano również podczas

XIII Ogólnopolskiego Forum Ra-

townictwa „Monitoring, ratow-

nictwo, toksykologia w systemie

bezpieczeństwa chemicznego”

– Inowrocław 2008, w której mia-

łem okazję uczestniczyć. Dostrze-

gając problem i szukając rozwią-

12 Na ratunek 4/08

Organizacja i zarządzanie

Kombinezon dekontaminacyjny dla ra-

towników medycznych

obiegu powietrza. System składa

się z: kaptura ochronnego, zasila-

nej bateriami dmuchawy (z prze-

pływem filtrowanego powietrza

140 l/minutę i nadciśnieniem we-

wnątrz kaptura), węża powietrzne-

go, komory zasilania bateryjnego,

paska biodrowego i filtrów. Kom-

pletny system zapewnia ochronę

przed substancjami niebezpiecz-

nymi, m.in. płynnym amoniakiem

– 25%, kwasem siarkowym – 30%,

kwasem solnym – 24%, zasadą so-

dową – 40%, benzenem. Wewnątrz

kombinezonu jest manierka umoż-

liwiająca pobór płynów bez ko-

nieczności dekontaminacji. Ubra-

nie ma też unikalną osłonę filtrów

przed wodą, co redukuje ryzyko

ich zamoczenia.

Wykorzystanie ubrania nie wy-

maga kwalifikacji czy specjalnego

stanu zdrowia użytkownika. Służy

do wielokrotnego użycia, a co naj-

ważniejsze kosztuje połowę mniej

niż zestaw gazoszczelny 1 .

tylowy kombinezon dekontamina-

cyjny uczyni ratownika medycz-

nego bardziej wszechstronnym,

lepiej zabezpieczonym i pozwoli

mu docierać do poszkodowanych

w czasie umożliwiającym przeży-

cie. Ponadto należy zastanowić

się, czy standardem wyposaże-

nia szpitali jednostek ratownictwa

medycznego nie powinno być

umieszczanie ruchomych punk-

tów dekontaminacji wraz z odpo-

wiednią odzieżą dla ratowników

medycznych, o których wyżej

wspomniałem. Może warto powal-

czyć o środki unijne na komplek-

sowe rozwiązanie tego problemu

w całym kraju.

Zapewne wśród czytelników

znajdą się oponenci twierdzący,

że strażacy stosują psychologię,

niektórzy medycy szukają dodat-

kowych zajęć, że nie ma pienię-

dzy, a pomysł wspólnych działań

burzy stan funkcjonującego już

ponad 16 lat systemu (w 1992 r. we-

szły w życie ustawy zobowiązują-

ce straż do realizacji m.in. ratow-

nictwa chemicznego). Wrogom

zmian przypomnę czasy, kiedy

lekarz czekał w karetce pogoto-

wia na to, aż strażacy przyniosą

mu do ambulansu poszkodowa-

nego. Mówiono wtedy, że dzięki

uprzejmości straży poszkodowany

umarł w rowie, a nie we wraku sa-

mochodu. Dziś sytuacja diametral-

nie się zmieniła i we wraku rozbi-

tego samochodu o życie poszko-

dowanego ramię w ramię walczą

medycy i strażacy.

Zatem zróbmy wszystko, by

stwierdzenie: „dzięki uprzejmo-

ści straży skażony poszkodowany

umarł dopiero po dekontamina-

cji” – nigdy i nigdzie nie zostało

wypowiedziane.

Ruchomy punkt dekontaminacji ma-

sowej

– zgromadzenie w jednym miej-

scu całego osprzętu niezbęd-

nego do skutecznej dekontami-

nacji.

Ratownicy dokonujący dekon-

taminacji muszą posiadać odpo-

wiednie zabezpieczenie (o tym

pisali cytowani powyżej autorzy),

ale nie musi stanowić go ubra-

nie gazoszczelne (drogie, niewy-

godne i wymagające specjalnych

kwalifikacji). Na szczególne zain-

teresowanie zasługuje butylowy

kombinezon dekontaminacyjny

zaprojektowany do użycia przez

personel ratownictwa medycz-

nego podczas przeprowadzania

bezpiecznej dekontaminacji po-

szkodowanych. Zapewnia świet-

ną ochronę i wygodę, umożliwia

wykonanie zadania w sposób bez-

pieczny, a ponadto jest trwały.

Ochronę dróg oddechowych ra-

towników medycznych zapewnia

aparat filtrujący ze wspomaganiem

Podsumowanie

Być może nadszedł czas, by służ-

by medyczne i strażacy, wyko-

rzystując dotychczasową wiedzę

zdobytą podczas ćwiczeń, sym-

pozjów, ankiet i zagranicznych

wyjazdów, wspólnie opracowali

kompleksową procedurę dekon-

taminacji. Być może dla dobra

poszkodowanych i ratowników

dekontaminacją przy wypadkach

masowych powinna zająć się

ochrona zdrowia albo – wzorem

np. Szwecji – ratownictwo me-

dyczne lub formacje obrony cy-

wilnej. Należy również rozważyć,

czy zestawy dekontaminacyjne

można by przewozić w przyczep-

kach (podpinanych do samocho-

dów ratownictwa medycznego)

stacjonujących w każdym powie-

cie. Być może proponowany bu-

1 www.krolpol.com.pl

www.naratunek.elamed.pl 13

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: